Шет тілін оқыту психологиясының кезеңдері даму кезеңдері

|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ                              |
|СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ                        |
|3 деңгейлі СМЖ құжаты      |ПОӘК               |                                 |
|                           |                   |                                 |
|                           |                   |ПОӘК 042-18.1.11/03-2014         |
|ПОӘК                       |                   |                                 |
|«Шетел тілін оқыту         |05.09.2013жылғы    |                                 |
|психологиясы» пәнінен      |№ 1 басылым        |                                 |
|оқу-әдістемелік            |                   |                                 |
|материалдар                |                   |                                 |






                      «ШЕТЕЛ ТІЛІН ОҚЫТУ ПСИХОЛОГИЯСЫ»
                       ПӘНІНЕН ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

          5В011990 «Шетел тілі: екі шет тілі»  мамандығына арналған

                         ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР





















                                    СЕМЕЙ
                                    2014


                                   Мазмұны




      |1   |Глоссарий                                                         |     |
|2   |Дәрістер                                                          |     |
|3   |Тәжірибелік және зертханалық сабақтар                             |     |
|4   |Курстық жұмыс (проект)                                            |     |
|5   |Студенттің өздік жұмысы                                           |     |























      1.  ГЛОССАРИЙ.

Адам – жер  бетіндегі  тірі  организмдердің  жоғарғы  сатысы,  саяси-
қоғамдық  қатынастардың  негізгі  субъектісі  мен  объектісі.
Антипатия (грек. аntipathia: anti – жауластық мағынасын беретін қосымша
және pathos — сезім) – жақтырмау, біреуді немесе бірдемені суқаны сүймеу
сезімі. Ұнатуға қарама – қарсы мәндегі сезім атауы. Психологияда бұл
терминді алғаш енгізген Я.Л.Морено.
Апатия(грек. аpatheia — қызықпаушылық) – енжарлық, селқостық, сылбырлық,
көңілдің еш нәрсеге соқпауы, ұнжырғаның түсуі. Өмірге немқұрайды қараудан,
сезімнің топастанып, көмескіленуінен болады.  
Ассоциация – 1.Белгілі заңдылықтарға сәйкес психикалық құбылыстардың
байланысты болуы.
2.Адамдардың өзара бірлесіп, әр түрлі іс-әрекеттері  арқылы  бір-бірімен
қарым-қатынас жасайтын тобы.
Атрибуция  – адамның жүріс – тұрыс себептерімен дәлелдерін, жеке
қасиеттерімен мінездері
олардың іс  –  әрекеттерін кәдімгі талдау негізінде басқа адамдарға
жапсыру.
Архетиптер  – адамдардың қоғамдық өмірінің фундаменталды элементтерін
қабылдаудың
(түйсігін) санасыз түрі. К.Юнгтің түсінігі бойынша, архетиптер ұжымдық
санасыздықтың құрылымдық комоненттері жалпы адамдық символика негізінде
жататын түс, ертегі,миф.
Аффект (лат. affectus – жан толқынысы, құмарлық) – адамның көңіл күйінің
кенеттен өзгеріп, зор қарқынмен сыртқа тебуі (долдану, үрейі ұшу, торығу,
т.б.).
Әдіс (метод; грек. methodos – теория, ілім, зерттеу жолы) көздеген мақсатқа
жетудің бірыңғайланған тәсілдерді тәртіпке келтірілген  қызмет  жүйесі.
Ғылыми негізделген әдістерді саналы түрде қолдану – жаңа мағлұматтар алудың
аса маңызды шарты. Тәрбие мен оқыту әдістерін жасап, топтастыру тәлім-
тәрбиедегі негізгі міндеттердің бірі.
Әдіснама (методология; грек methodos- зерттеу жолы, теория, ілім және
...логия) - 1) ғылыми таным әдісі, 2) ғылымда қолданылатын негізгі
принциптер. Педагогика теориясына лайықты танымның ұстанымы, әдіс, нысаны
мен таным амалдары арқылы педагогикалық болмысты өзгеріске түсіру, 3)
дүниенің, қоғамның объективтік заңдылықтары мен құбылыстарын практика және
теория жүзінде игеруге және өзгертуге бағытталған таным принциптерінің
жиынтығы.
Әдістеме (Методика) – 1) әдістер жиынтығы; 2) оқыту немесе ғылымды зерттеу
әдістері туралы ілім; 3) педагогиканың жеке пәндерден берілетін юілім
көлемі мен маөмұнын негіздеп, оны оқытудың тиімді әдістерін зерттейтін
саласы. Жалпы алғанда жас  ұрпақты тәрбиелеу мен оқыту процесінің
заңдылықтарын дидактика зерттейді.
Әлеуметтік психология – адамдардың әлеуметтік топтарға қосылуынан туындаған
мінез құлық және қарекет заңдылықтарын, сондай-ақ осы топтардың өздерінің
психологиялық сипаттамаларын зерттейтін психология саласы.
Әлеуметтік қызығушылық.-  Жеке мақсат үшін емес қоғам игілігі үшін
өзгелерге деген қатынас пен ынтымақтастық түрінде көрінетін адамзатқа
қатысты алынған эмпатия сезімі А.Адлер бойынша әлеуметтік қызығушылық
психикалық критериі болып табылады.
Әлеуметтік – (латын «бірге», «жолдастық», «қауымдық» - деген сөзінен
алынған). Ә. Ұғымын түсіндіру екі бағытта дамыды.  Біріншісі  әлеуметтік
байланыстың мәнін ашып көрсетуге  бағытталса, екіншісі әлеуметтік шындықтың
табиғатын ашып көрсетуге бағытталған. Ә. Ұғымы тек   қана адамға және
адамдар  тобына қатысты құбылыстарды айқындайды. Ә. қоғамның тұрақтылығын,
тұтастығын, дамуын қамтамасыз ететін қатынастар жүйесін, іс-әрекеттерді,
мінез-құлықтарды білдіреді. Ә.- қоғамдық мәннің күнделікті өмірдегі
біртұтас құбылысы, көрінісі.
Әлеуметтік ақпарат (информация социальная) – қоғамдық және табиғат
арасындағы қатынастардың өзара әлеуметтік әсерін реттеп отыру үшін
қолданылатын, қалыптасқан, үнемі жаңарып отыратын білімдердің,
мәліметтердің жиынтығы. Ә.а. қоғамдық  өмірді түгел қамтитын (экономикалық,
саяси, әлеуметтік, демографиялық, мәлени т.б.) түрлі деңгейдегі білімді
пайдаланады, таратады.
Әлеуметтік арақашықтық - (дистанция социальная) - әр алуан топтардың,
таптардың бір-біріне деген қарым-қатынастарын, жақындығын, қарама-
қайшылығын, қоғамдағы орнын білдіреді. Ә.а.- қ.-ты анықтауда ұлттық,
этникалық т.б. топтардың әлеуметтік қатынастар жүйесіндегі орнына
байланысты туатын әлеуметтік  ерекшеліктері де ескеріледі.
Әлеуметтік артықшылықтар (привилегия  социальные – латын.- «артықшылық»
деген сөзінен алынған) – кейбір адамдардың, топтардың, таптардың,
мекемелердің заңды немесе заңсыз түрде де,  көпшіліктің қолы жетпейтін
құқықтар мен  артықшылықтарды пайдалануы.
Әлеуметтік алалау ( социальная дискриминация). – адамдардың нәсілдік,
ұлттық, діни, жыныстық т.б. ерекшеліктеріне байланысты ашық немесе
бүркемелі түрде алалауды, қысым көрсетуді айтады.
Әлеуметтік ассоциация (социальная ассоциация) – мүшелерін бір топқа
біріктіруге тікелей себептік негізі бар, ішкі құрылымы мен басқарылу
жүйесі арнайы бекітілген, өз ісін өзі қамтамасыз ететін материалдық
қаражаттық қоры бар  адамдардың  біріккен ұжымы.   Ә.а. деп, кең  мағынада
алғанда, адамдарды біріктіретін кез келген адамдар тобы айтылады.
Әлеуметтік әсер (социальный эффект – латын-«нәтижелі» дегенді білдіреді) -
әлеуметтік іс-әрекеттердің, байланыстардың және  қарым-қатынастардың,
әлеуметтік жүйелердің қызметі нәтижесінде пайда болатын қоғамдық өмірдің
әртүрлі саласындағы сапалық өзгерістер.
Әлеуметтік байланыс (социальная связь) – жеке адамдардың не адамдар
топтарының бір-біріне деген кез-келген әлеуметтік-мәдени қатынастарын
бейнелейтін түсінік.
Әлеуметтік бағытталу (контроль социальная) – адамның өзінің қоғамның
әлеуметтік құрылымындағы орнын, жағдайын түсінуі, ұнамды әлеуметтік
жағдайды таңдауы және оған жету жолдарын белгілеуі.
Әлеуметтік бақылау (контроль социальная) - әлеуметтік институттардың,
мекемелердің, қоғамның сан-алуан салаларының қызметін, әлеуметтік топтар
мен жеке адамдардың іс-қимылында қоғамдық мүдделер  мен  әлеуметтік
ғұрыптар тұрғысынан баға беру және тыйым салу механизмі.
Әлеуметтік  бейімделу ( адаптация социальная) – адамның немесе топтың өз
қажеттілігіне сәйкес жаңа әлеуметтік ортаны белсенді түрде игеруінен және
әлеуметтік жүйедегі өз орнын ауыстыруынан көрінеді.
Әлеуметтік диагностика (грек- «танып-білуге» қабілетті» деген  сөзіне
алынған) - әлеуметтік, өндірістік  шағын  топтарды  ғылыми  негізде
басқару үшін, олардағы  ішкі қатынастарды нақтылы  зерттеп  білу
мақсаттарын  жүзеге  асыратын,  сонымен  бірге  қоғамдағы  кертартпа
құбылыстардың  пайда  болу  себептерін,  табиғатын  зерттей  отырып, оларды
 жою  жолдарын  анықтап, ұсыныс жасайтын  социологияның бір саласы.
Әлеуметтік даму (социальное  развитие) - әлеуметтік  философия  мен
социология ғылымдарының  басты  мәселелерінің  бірі.  Оның  толық көрінісі
мен мән-мазмұнын терең түсіну үшін салыстырмалық  талдаулар жүргізу керек.
Ә.д.  күрделі түрде мөлшерлеп көрсетуге  көмек  көрсете  алатын  ғылыми
ұғымдарға «өмір салты» , «әділеттік»  деген сияқты ұғымдарға жақын болып
есептеледі. Ә.д. ұғымы практикалық ұйымдастыру қызметін атқарады.
 Әлеуметтік  детерминизм - әлеуметтік  құбылыстардың өзара  байланыстарын
көрсететін  социологияның негізгі  принциптерінің  бірі.  Ә.д. – нің
негізгі мінездемесі себеп – салдарлы байланыстар  алайда себептілікке
детерминацияның барлық  түрлері кірмейді.  Адам іс-әрекетінде  табиғи  және
 әлеуметтік  шындықты  өзгерту  жобасы  ретінде  қойылған  мақсат  арқылы
детерминациялау ерекше  орын  алады.
Әлеуметтік  динамика – 1.Әлеуметтік  динамика  ұғымын  енгізген  француз
социологы О.Конт (1798-1857).  Конттың  түсіндіруінше  бұл  ұғым  қоғамды
тұтас  түрде  сақтай  отырып , әлеуметтік  тәртіпті  қамтамасыз  ететін,
тұрақты құрылымдарды зерттейтін, прогрестің  бағытын  және  статистикаға
қарсы  қойылуын, әлеуметтік  құбылыстардың  жүйелі  түрде  ауысуын  талдау
үшін  қолданылатын ұғым. 2.Топтық  динамика – кіші  топтардағы болып
жатқан процестерді  бейнелеу  үшін неміс және  американдық  психолог,
әлеуметтік психолог К.Левиннің (1890-1947) еңбектерінде
қолданылған  ұғым. К.Левин , топтағы жеке адамның және  топтың өзінің
мінез-құлқын физикалық  терминдермен  байланыстыра  отырып  баяндайды.
Топтағы Ә.д-ның негізгі үлгісі ретінде «топтық кеңістіктің» ішіндегі
күштердің бөлінуі және топтағы қарым-қатынастармен тығыз байланысты кіші
топтың «квазистикалық тепе-теңдігі» қарастырылады, сонымен қатар    адамның
 мінез-құлқын  қандай да бір психологиялық  өзгерістегі  тартылыс және
тербеліс  күштерінің  қарым-қатынасының нәтижесі деп түсіндіріледі.
Әлеуметтік  жағдай  (социальная ситуация) – қоғамдағы әр түрлі  таптық,
демографиялық, этностық т.б. топтардың өмір сүру , еңбек  ету жағдайларын
анықтайтын объективтік  және  субъективтік  жағдайлар  мен  процесстердің
әлеуметтік  құрылымы.
Әлеуметтік  стратификация  ( стратификация  социальная, стратификация
термині латынның ‘stratum’- «жік , қатпар, қабат» және   ‘facer’ – «жасау»
деген  сөздердің қосындысынан алынған) -  соңғы жылдарға дейін Батыс
социологиясында ғана пайдаланып негізгі әлеуметтік айырмашылықтардың және
теңсіздікті көрсететін түсінік.  Ә.ж. –ді зерттеудің  үш  бағыты  бар: 1)
әлеуметтік  мәртебені  әлеуметтік  теңсіздіктің  өлшемі ретінде  қарау; 2)
әлеуметтік  бағыт-бағдармен  байланыстыру; 3) негізгі жік  жарғылар
есебінде мамандық  түрін , табыс мөлшерін , білім дәрежесін басшылыққа алу.
 Әлеуметтік  инновация (латынның  «innovation» - «жаңалық енгізу» ,
«өзгеру»  деген сөзінен алынған) – материалдық, экономикалық, әлеуметтік
мүмкіндіктерді тиімді пайдалануға, қоғамның өмір сүруін қамтамасыз ететін
салаларда сапалы өзгерістер жасауға бағытталған қоғамдық пайдалы істі
жасау, тарату, жүзеге асыру процесі.  Ә.и.  әлеуметтік, экономикалық,
мәдени  шығармашылық пен прогрестің  жемісі.  Ә.и.  өзінің жаңартушылық
күш – қуатына  қарай түбегейлі жаңартушы немесе барды өзгертуші болып
бөлінеді.  Ә.и. – ның  соңғы түрі кеңірек тараған.  Ә.и. мақсатты
өзгерістерге бағытталған салаларда жиірек байқалады.
Әлеуметтік  институт (латынның  «institutum» - «айқындау», «қондыру»  деген
 сөзінен алынған) – қоғамдық қарым-қатынастардың тұрақтылығын қамтамасыз
ететін мамандырылған іс-әрекетті жүзеге асырудың бір түрі.
Әлеуметтік  қабылдау – Ә.қ. деп адамдардың қоғамдық қатынастарды,
әлеуметтік жағдайларды, адамдардың топтарын, басқа адамды және өзін-өзі
қабылдап, түсініп, бағалауы айтылады.
Әрекет – белгілі мақсатты орындауға бағытталған оңашаланған  қимыл.  Ол
қимыл-қозғалыс арқылы орындалатын сыртқы және ақыл-оймен орындалатын ішкі
әрекет болуы мүмкін.
Бақылау – 1) психологияның негізгі әдістерінің бірі;  2) белгілі бір
құбылыстар мен объектілердің бар екендігі мен өзгерістерін қадағалау
мақсатында жүзеге асырылатын ойластырылған, жоспарлы, ұзақ қабылдау.
Бағдарлаушы  рефлекс – төңіректегі жағдайдың жаңалығына жауап ретінде пайда
болатын шартсыз рефлекс.
Белгі – болмыстың өзге элементінің баламасы ретінде көрінетін оның кез
келген элементі.  Белгі  адамның психикалық іс-әрекетінің тәсілі, бұл не
қоғамдағы орган, не әлеуметтік құрал. Әлеуметтік құралдың белгісі болып
тіл, жазу, есептеу, сурет салу саналады.
Босқындар  – экономикалық тұрақсыздық, ұлттық  – этникалық жанжалдар,
кекілжіндер мемлекеттіліктің күйреуі процесінің тереңдеу салдарынан пайда
болатын мәжбүрлі қоныс аударушылар (мигранттар).
Байланыстар құру қажеттілігі – Э.Фромм бойынша адамның басқаларға қамқорлық
жасауға бағытталған базистік қажеттілігі.
Бейімделу (адаптация; лат. adaptatio — бейімделу) – организмнің сыртқы
ортаның әр түрлі жағдайына бейімделу қабілеттілігі. Бейімделу негізіне ішкі
ортасының (гомеостаз деп аталатын) тұрақтылығын сақтауға бағытталған
организм реакциясы жатады.
Білім беру-жеке тұлға мен қоғам мүддесі үшін жүргізілетін педагогикалық
     тұрғыдан ұйымдастырылған әлеуметтендіру процесі
 Білім беру-адам, қоғам,мемлекеттік мүддесіне, мақсатына бағытталған тәрбие
және оқыту процесі
Білім беру(образование)-жүйеге келтірілген білім ,білік және дағдыларды
игеру барысы және нәтижесі, оқушы өмірге және еңбекке дайындаудың қажетті
шарты білім берудің негізгі жолы мектепте оқыту б ілім берудің мектепке
дейінгі бастауыш, ора, жоғары тағы сол сияқты сатылары бар.
Білім беру әдістемесі(методика образование)-ғылыминегізделген оқудың
әдістері, ережелері, тәсілдері,, жүйесі осының арқасында оқушының дуниеге
көз карасын қарастырып алған білімдерін тәжірбие жүйесі осының арқасында
оқушыеның дүниеге көзқарасын қалыптастырып алған білімдерін тәжірбиеде өз
бетімен қолдану дағдыларымен қаруландыру
Білімді адам- өмірге бейімделген, белсенді,шығармашылық тұрғыдан ойлай
алатын, және өзін-өзі  адамгершілік, ақыл-ой жағынан дамытуға қабілетті
адам
Білім беру мазмұны - оңушылардың меңгеруі, олардың жан-жақты дамуы үшін
негіз қамтамасыз ететін, олардың ойлауын, танымдық қызығушылығы мен еңбек
іс-әрекетіне дайындығын қамтамасыз ететін білім, іс-әрекет тәсілдері,
шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі, әлемге эмоциялы құнды қатынас жүйесі.
Гиперкомпенсация. Компенсация формасы. Оның көмегімен толымсыздық сезімінен
құтылуға қарағанда, көбірек жетістіктерге жетуге болады. Гиперкопенсация
үстемділікке және ұлы жетістікке жетуге әкеледі. Гиперкопенсация кезінде
адам өзінің басқа адамнан үстемділігін сезінеді.
Генеративті қатынас – бұл адамның ақыл – ой және эмициональды күштерінің
спонтанды белсенділігінің көмегімен әлемді өрбіте және өңдей отырып тани
білу.
Гетеростереотиптер  –  басқа халықтар өкілдері туралы бағалау пікірлер
жинағы. Олар аталған
халықтардың өзара әрекеттестігіне қарай жағымды да  жағымсыз да болуы
мүмкін.
Генетикалық әдіс – генетика – шығу  тегі «төркін» дегенді білдіреді.  Бұл
психикалық құбылыстар мен процестердің шығуы мен пайда болуын және дамуын
зерттейтін, қазіргі кезде психологияда кең түрде қолданылатын зерттеу
әдісі.
Гештальтпсихология – Германияда ХХ ғасырдың басында дүниеге келген
идеалистік психологиялық бағыт.  Ассоциациялық психологияға қарсы
пікірлерді қолдай отырып, сананың алғашқы бөлшектері түйсінуі де, елес те
емес, кейбір тұтас түрдегі «психологиялық құрылымдар» (гельштаттар) деп
санайды.  Міне сондай құрылымдар сананың жемісі деген пікірді қолдайды.
Гуманитарлық білім - адамның әлеуметтік табиғаты жөнінде, сонымен бірге
көркем мәдениет негіздері мен оның тілі туралығылыми білімдер негізін
баяндайтын оқу пәндерінің кешенін қамтитын жалпы білімнің үш құраушысының
бірі
Еңбек – адам психикасын қалыптастыруда шешуші роль атқаратын әрекеттің
бірі. Еңбек адам тіршілігінің арқауы, оның өмір сүруінің басты шарты.
Деструктивтілік – бұл жатырқаушылықтың белсенді формасы; басқаның тұлғасына
нұқсан келтіру қажеттілігі сол адамның талқандай алу мінез-құлқынан
қорқыныш негізінде пайда болады. Бұл жатырқаушылықтан қарағанда
өнімділіктің өте күшті және аса жалпылай қамтитын қарсылықтарының
нәтижелері.
Жек көрушілік – субъектінің өзіне қатысты бағалығы мен түсінігіне кері әсер
ететін, қарама-қарсы сезім
Жауыздық – қоғам және жеке адам өміріндегі барлық теріс қасиеттерді
көрсететін әдеп санаты. \Жеккөрушілік* – адамның өз қажетсінулеріне,
сенімдеріне, құндылықтарына қайшы келетін құбылыстарға бағытталған орнықты
белсенді жақтырмау сезімі.
Зорлық (насилие) — өзінің материалдық немесе рухани мүддесін заңға және
моральдық қалыптарға сыймайтын жолдармен қанағаттандыру бағытында жасалатын
әрекет немесе әрекеттердің жиынтығы.
Дағды – алғашқыда саналы орындауды қажет ететін іс-әрекеттің бөліктерінің
қайталап жаттығудың нәтижесінде автоматталынуы.
Икемділік – адамның қандай нәрсені болмасын орындай білу қабілеті.
Икемділік білім мен тәжірибеге негізделеді. Кімнің білімі мен тәжірибесі
көбірек болса, сол адамның икемділігі де артық болады.
Интроверсия  (лат. intro – ішке, ішіне және versio — өзгеріс) – ішке үңілу.
Тұлға теориясында әлеуметтік қарым-қатынастан қашып, өз ойымен өзі болуға
ұмтылушылықты белгілеуге қолданылады.
Өмірлік стиль-  Жеке бас ерекшеліктері, түрткі, когнитивті стиль және
шындықты иелену әдістерінің ерекше конфигурациясы. Ол дара тұлға мінезіне
сай болып, осы мінездің тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
Оқу (Учеба) – оқушының алдағы іс-әрекеті үшін білім, білік, дағдыларды
мақсатты түрде меңгеру процесі. Мектеп жағдайында О. Оқытумен өзектес
жүреді. О. Оқушының ақыл-ой (байқау, оқу, тапсырма орындау, т.б.) және дене
(шеберханада, мектеп жанындағы үлескіде жұмыс істеу, т.б.) жұмысының
жиынтығын бейнелейді.
Оқыту, Оқу (Обучение) – білім, білік, әрекет дағдыларын үйрету мен меңгеру
процесі, өмір мен еңбекке бейімді етіп даярлаудың негізгі құралы.
Оқыту әдісі, үйрету әдісі (Метод обучения) – білім мазмұнын меңгеруді
қамтамасыз ететін мұғалім мен оқушының өзара байланысты жүйелі әрекет
жүйесі.
Психоәлеуметтік дағдарыс – индивидуум өміріндегі физиологиялық даму және
әлеуметтік талаптармен негізделетін дағдарыс кезеңі; позитивті де,
негативті де аяқталуы ықтимал.
Психоәлеуметтік мораторий – кеш жеткіншек жастағы индивидуумның
ересектердің рөлдері мен жауапкершілігін қабылдауында біраз уақыт кейін
шегеруге мүмкіндік беру кезеңі.
Пессимизм  (лат. pessimus – ең жаман) – дүниенің игілігіне, болашаққа
сенбеу. Ең бірінші неміс философы А.Шопенгауэр (1788-1860) өзінің ілімін
пессимизм деп атады.
Рецептивті бағдар — бір топтың екіншісін эксплуатациялауы қатал заңмен
бекітілген қоғамдарда жиі кездеседі. Эксплуатацияға ұшырағандар өз
жағдайларын өзгертулеріне не ешқандай күштері жоқ, не тіпті ойлары да жоқ,
өйткені оларда біртіндеп өмірлік қажетті нәрселердің барлығын иелерінен
алуға болады деген көзқарас қалыптасады. Бейімделу және ұнау қажеттілігі
дәрменсіздік сезімін туындатады, ол қазіргі адамның әрең байқалатын
рецептивтілік көзіне айналады. Рецептивтіктің жасырын, алайда кең таралған
бұл формасы қазіргі «фольклорда», әсіресе жарнамалық орындалуда тіпті
қисынсыз форма қабылдайды.
Репродуктивті қатынас – бұл әрқашанда шындықты таспаға түсірілген
материалдардың әр бөліктерін үздіксіз қайта жаңғырта отыратын фильм тәрізді
қайталанбалы бір образда қабылдау.
 Регрессия – психикалық дамудың төменгі сатысына, бұрынғы жетілмеген түріне
оралуын білдіретін ұғым. Регрессияның түрі түйсіктік құмарлықтың тәсіліне,
«Меннің» қызметіне, индивидке тән мұрат пен ардың көрінісіне орай
қалыптасады және бөлінеді.
Рефлексия (лат. reflexio – бейнелеп көрсету) – субъектінің психикалық
актылар мен күйлерді өзінше талдау және тану процесі.
Ым-ишара – психикалық құбылыстың, көбінесе эмоцияның сыртқы бейнесі.
Ұнамдылық – жақсылық ойлауда, сәлемдесуінде, қарым-қатынас кезінде
туындайтын таңқалушылығында, көңіл аудару, көмектесу және тағы басқа
әлеуметтік көріністері немесе топтары, адамның басқа адамдарға тұрақты
қолдаулы эмоциялық қатынасы.
Сәйкестік диффузиясы – бозбала не бойжеткен мамандықты не идеологиялық
сенімдерді таңдауға байланысты сәйкестік дағдарысынан өтуі не өтпеуі
мүмкін, сөйте тұра ол нақты таңдау әлі жасамаған немесе таңдау жасаудан тым
алшақ тұратын эго-сәйкестік статусы.
Сәйкестікке жету – мамандық не идеологиялық сенім таңдауға байланысты
дағдарыстан өтіп, нәтижесінде нақты таңдау жасалынатын эго-сәйкестік
статусы.
Сәйкестікке қажеттілік – Э.Фромм бойынша адамның өзін басқалардан өзгеше
қабылдауға ерекше қажеттілігі.
Толымсыздық кешені - Басқа адамдармен салыстырғанда өзіндік толымсыз терең
толық бойлайтын сезім. Үнемі дефектілі, қате ұстанымдармен және мінез-
құлықтарымен бейнеленеді.
Темперамент (Temperament). Олпорт бойынша – тұлға қалыптасатын бастапқы
материал (интеллект және физикалық көрсеткіштер).
Ұжымдық санасыздық-  Біздің адами және адам тәрізді ата-бабаларымыздан
берілетін есте сақтау ми бейнені ұстанатын тұлғаның терең деңгейі.
 Үстемділік кешені-  А.Адлер теориясында өзіндегі толымсыз сезімін жою
үшін, өзінің мәнділігін үлкен етіп көрсету тенденциясы.
Үстемділікке ұмтылу-  Өзінің жеке кемшіліктерін жеңуге, өзіндік потенциалын
толық ашуға ұмтылу. А.Адлер оны адам мінезі негізінде жатқан орасан қуатты
қозғаушы күш ретінде қарастырады.
Функционды финализм- . А.Адлер ұсынған, адам мінезі ойдан шығарылған,
жалған мақсаттармен бағытталатынын, іс жүзінде дәлелдейтенбейтінін
тексеруге келмейтінін көрсететін термин.
Эго-психология  –адам тәртібін түсіндірудің басқа да жолдарын, бағыттарын
қарастыратын, өз бастауын З.Фрейд тұжырымдамасынан алатын тұлға жайлы
психоаналитикалық теорияға негізделетін теориялық ілім. Эго-психологияда
адам тәртібі мен қызметінің фундаменті ретінде идтен қарағанда эго
басымырақ қарастырылады.
Эпигенетикалық тип – адамның өз дамуында өзгермейтін бірізді кезеңдерден
өтуі. Әр кезең биологиялық дамумен және әлеуметтік талаптармен негізделетін
дағдарыстармен ерекшеленеді.
 Эксплуататорлық бағдарлану — «Маған не қажет, мен соны тартып аламын», —
деген ұранға ие, континенттің табиғи ресурстарын аяусыз эксплуатациялайтын
пираттар мен феодалдарға, ал олардан – ХІХ ғасыр тонаушылары — магнаттарға
бағытталады. Олардың мақсаты – арзанға сатып алып, қымбатырақ сату, билік
пен байлыққа талпыныстарында рақымсыз. Бұл тип бәсекелестікте қатал
тәртіптері бар ХVІІ және ХІХ ғасырдың еркін нарығының өсіндісі.
Индивид - әлеуметтік қарым-қатынас объектісі және саналы әрекет етуші.
Индивидуальдық – психикалық, физиологиялық, әлеуметтік ерекшеліктердің
жиынтығы, нақты адамның ерекшелігі.
Инициация  – сол немесе басқа ұлыстарда (этностарда) бар әрекеттер
(рәсімді,салты және т.б)
топтамасы, осы арқылы және адамның әлеуметтік мәртебесі ресми түрде ауысып
бекітіледі) жоғарғы касталарға кіру, рыцарь дәрежесіне арнау.
Конформ этносы  – жеке адамдардың, адамдар тобының  ұлттық әдет
–ғұрыптарға, жүріс –
тұрыстарына ұлттық ерекшеліктерді және стереотиптерді ішкі кедергісіз
меңгеру және жеткілікті мағынасын түсіну арқылы көрінетін бейімділігі.
Кросс  – мәдени этнопсихологиялық зерттеу  – түрлі ұлттарға, этностық
қауымдарға жататын
бірнеше топтарда қатарынан сыналатын адамдардың психологиялық және
әлеуметтік мәдени ерекшеліктері.
Менталитет (діл) – этнос қабылдаған көзқарастар, пікірлер, стереотиптер,
жүріс  – тұрыс формалары мен әдістері осы этностың қауымға тән өмір сүру
стилі, мәдениеті.
Мәдени релятивизм  – даму деңгейіне қарамастан дербестік пен толық құндылық
құнын мойындайтын түрлі халықтардың мәдени құндылықтарының
салыстырылмаушылығы мен барлық моральді  – бағалау критерийлерінің
қатыстылығы туралы американдық этнологиядағы этнопсихологиялық бағыты.
Маргинал тұлға  – екі ұлттың мәдени өмірі мен салттарына саналы түрде
қатысып өмір сүретін адам.
Негізгі тұлға  – осы этностық топтың жеке тұлғаларымен туыстастыратын әрбір
жеке тұлғада бар қасиеттер ұғымы. Осы қоғамнан негізін және оның мәдени
базасын құрайтын әрбір нақты қоғамда басым келетін адамдардың «орташа»
психологиялық типі.
Тұлғаның этностық құрылымы– адамның ішкі мазмұнын білдіретін және іс–
әрекетіне, жүріс–
тұрысына әсерін тигізетін иерархия түрінде құрылған белгілі ұлт өкілінің
қасиеттер жиынтығы.
Топ – қоғамдағы адамдардың белгілі сипаттары мен ерекшеліктеріне орай
бірлесіп атқаратын істеріне сәйкес бірлесуі.
Топ  жетекшісі – жора – жолдастары мен қатар құрбыларына өзінің беделімен ,
іс-әрекетімен, мінез-құлқымен ықпал етіп отыратын адам.
Тәрбие – тәрбиеленетін адамда мінез-құлықтың, дүниеге көзқарастың, мінездің
және ақыл-ой қабілеттілігінің қалыптасуы  үшін мақсатқа бағытталған жүйелі
ықпал жасау.  Тәрбие оқылудың ажыратылмайды . Бірақ, оған дәлме-дәл де
келмейді, тәрбие таптық сипатта болады.
Тума белгі – адамның дүниеге өзімен бірге келетін белгісі.
Тәртіптілік – адамның жеке басының дағдысы, үнемі тәртіп сақтауды қажет
ететіндігі, өзі және қоғам  алдындағы міндетін түсіне білуі.
Тианақталған сөйлеу - әрбір сөздің немесе сөйлемнің дәл анықталған, мазмұны
жағынан аяқталған сөйлеу.
Түрлестік – 1) индивидке ықпал ететін топпен  іштей  немесе сырттай келісу;
2) жеке адамның ішкі позициясына қарамастан  топпен сырттай келісу.
Түсіндіріп сөйлесу- заттың, құбылысты немесе ережені айқынырақ дәлірек
түсінуге мүмкіндік беретін сөйлеу.  Түсіндіру  тәсілдер жиынтығы.
Жағдайларға байланысты мұндай тәсілдер ретінде салыстыру, сипаттау, себебін
көрсету, қарапайым модельді құрастыру т.б. атауға болады.
Түсінік – болмыстың заттары мен құбылыстарының өткен бір кездегі сезім
мүшелеріне тигізген әсерінің сезім-көрнекілік бейнесі.
Шовинизм – ұлтшылдықтың жеткен формасы, ұлт араздық пен өшпенділік тудыруға
бағытталған ұлт артықшылығын уағыздайтын саясат.
Халықтық психология – адамның тұрмыстағы және өмірдегі психологиялық
әрекеті жайлы халықтың рухани мәдениетінде көрініс беретін білімдер жинағы.
 Халық рухы – белгілі бір ұлтқа жататын жеке тұлғалардың психологиялық
қасиетін білдіретін
ерекше білім, сол ұлттың тілін, фольклорын, дінін, мәдениетін салыстырмалы
түрде зерттеу арқылы маңызы ашылады.
Ұғым – заттар мен құбылыстардың  мәнді белгілері мен ерекшеліктерін
бейнелейтін жалпылаушы ойлау формасы.  Ғылыми  пәндердің бәрі ұғымдар
жүйесінен құралады.  Кез  келген ұғымның мазмұны мен көлемі болады және ол
қолдану ретіне қарай өзге ұғымдармен түрліше байланыста болады.  Ұғым
дерексіз ойлау нәтижесі арқылы жасалып, оның мазмұны мен көлемі анықталады.
Ұғымталдық –сезімталдық, әсер етуші нәрселер мен құбылыстарды сезім
мүшелері мен ақыл-ой арқылы тез қабылдап, олардың мән-мағынасын жете түсіну
қабілеті.
Ұжым –қоғамдық пайдалы іспен шұғылданатын, жоғары деңгейде дамыған
адамдардың ұйымдасқан тобы.  Ұжымдағы адамдардың өзара қарым-қатынасы
олардың бірлесіп атқаратын қоғамдық істері мен мақсат-мүдделерінің бірыңғай
болуында.
Ұлттық мақтаныш- тілінің, дінінің, мәдениетінің ортақтылығын ұғыну арқылы
өзінің белгілі бір
ұлтқа жататындығын саналы түрде зерттеу арқылы маңызы ашылады.
Ұлттық психология- қоғамдық сана сезімнің маңызды компоненті, қоғамдық
психологияның
құрамды белгісі. Адамдармен топтардың қимыл әрекетінде көрінетін олардың
қоғамдық сана – сезімінің  барлық формасын қамтитын идеология, мораль,
дін,ғылым, өнер,философия.
Ұлттық әдет-ғұрып – белгілі бір ұлт ортасында болатын және олардың
мүшелеріне үйреншікті
тарихи қалыптасқан жүріс-тұрыс әдісі.
Ұлттық мінез – құлық өмір сүрудің нақты жағдай барысында және адамдардың
жүріс– тұрысын,
өмір сүру типін, олардың еңбекке, басқа халықтарға, өз мәдениетіне қарым–
қатынасын белгілейтін тарихи қалыптасқан мінезінің этносқа тән
психологиялық қасиеттерін анықтайтын жиынтықтары.
Ұлттық –психологиялық ерекшеліктер –этнопсихологиялық ғылымның ұлттық
психиканың
негізгі мағынасын ұлттық психикалық тұрпатын, ұлттық сипатын құраушы
элементтерді білдіретін категория.
Ұлттық лидер (көшбасшысы) –белгілі бағдарламамен белгілі ұлт мүддесін
жүзеге асыруда
практикалық әрекеттері үшін ұлтты ұйымдастыруда маңызды және жетекші ролі
бар беделді тұлға.
Ұлт –аймақ, бірлігімен, экономиялық байланысымен, тіл ортақтығымен,
мәдениетімен, кейбір
психиологиялық эрекшеліктерімен және рухани қасиеттерімен сипатталатын
адамдардың тарихи қалыптасқан қауым түрі.
Ұлтшылдық  – ұлттың ерекшелігі мен артықтылығы (үстемдік) туралы уағыздан
тұратын кері тартпа идеология мен саясат. Бір ел ішінде ұлттар мен халықтар
арасында ұлттық араздық тудыратын форма, сондай  – ақ бір елдің халқын
басқа елдің халқына қарсы шағыстыру формасы ретінде қолданылады.
Ұлттық мақтаныш  – мәдениетінің, тілінің, дінінің ортақтылығын ұғыну арқылы
өзінің белгілі бір ұлтқа жататындығын саналы түрде сезінуі, өз Отанына,
халқына деген патриоттық сүйіспеншілік сезімі.
Ұлттық психология  – қоғамдық сана сезімнің маңызды компоненті, қоғамдық
психологияның құрамды белгісі. Бұл ақиқат құбылыс адамдар мен топтардың
қимыл – әрекетіне және жүріс – тұрысында көрінетін олардың қоғамдық сана
–сезімінің барлық формасын қамтитын идеология, мораль, дін, ғылым,
өнер,философия.
Ұлттық өзіндік сана –сезім – жеке тұлғаның белгілі бір әлеуметтік –
этностық қауымдастыққа қатыстығы жататындығын сезінуі және идеяларда,
көзқарастарда, сезімде, эмоцияда, көңіл– күйде көрінетін қоғамдық
қатынастар  жүйесіндегі оның орны.
Ұлттық лидер (көшбасшысы) –белгілі бағдарламамен белгілі ұлт мүддесін
жүзеге асыруда практикалық әрекеттері үшін ұлтты ұйымдастыруда маңызды және
жетекші рөлі бар беделді тұлға.
Ұлттық нигилист – барлық орнықтылық нормасын, өз этносының салт – дәстүрін
терістейтін, өз халқына бөтен, патриоттық сезімі жоқ, халқының мәдениетін
менсінбейтін адам.
Ұлттық әдет-ғұрып – дәстүр белгілі бір ұлт ортасында болатын және олардың
мүшелеріне үйреншікті (әдетті) тарихи қалыптасқан таптауырынды жүріс-тұрыс
әдісі.
Ұлттық соқыр сезім – этностық қауымның басқа қауымға олардың сипаттамасына
қатысты жасайтын ақиқатты дәл жеткізбейтін, бұрмаланған нұсқаулар болып
табылатын қоғамдық психологиялық құбылыс.
Ұлттық салт– тарихи қалыптасқан және ұрпақтан ұрпаққа беріліп келе жатқан
жүріс – тұрыс формасы тұрмыс санасында әбден тамырланған ережелер,
құндылықтар, адамдардың қатысу түрлері.
Ұлттық сана –сезім – адамдардың өз этностық қауымға, оның мүдделері мен
құндылықтарына деген ұлттық қарым–қатынасы, олар жағымды да жағымсыз ренкте
де болуы мүмкін.
Ұлттық ақыл тұрпаты – ұлттық өзіндік сол немесе басқа ұлт өкілдерінің
көпшілігінің ойлау ерекшелігі.
Ұлттық мінез–құлық – өмір сүрудің нақты жағдай барысында және адамдардың
үйреншікті жүріс – тұрысын, өмір сүру типін, олардың еңбекке, басқа
халықтарға, өз мәдениетіне қарым– қатынасын белгілейтін тарихи қалыптасқан
мінезінің этносқа тән психологиялық қасиеттерін анықтайтын жиынтықтары.
Ұлт – аймақ, бірлігімен,  экономикалық байланысымен, тіл ортақтығымен,
мәдениетімен,  кейбір психологиялық және рухани қасиеттерімен сипатталатын
адамдардың тарихи қалыптасқан қауым түрі.
Ұлт қатынастарының этикасы – этнос қауымдары мен топтар өкілдері арасындағы
түрлі байланыстарды қалыпқа келтіретін ішкі ұлт аралық қатынастардың
нормалар мен ережелер жиынтығы.
 Үйлесім , сыйымдылық – бұл әлеуметтік психологиядағы түсініктер, яғни сырт
қарағанда дара адамның өзінің ішкі қарсылығына  қарамастан топтың ырқана
саналы түрде бейімделіп, көнбістік көрсетуі.
 Үнсіз сөйлесу – сөйлеу әрекетінің ерекше түрі.  Үнсіз  сөйлеуді кейде
іштей сөйлеу дейді.  Үнсіз
сөйлеуде адамның ойы мен білдірмек болған пікірі дыбыссыз айтылады.  Іштей
сөйлеуде  сөйлемнің баяндауышы не бастауышы айтылады да, ой жүйесі үзінді-
кесінді сипатта болады.  Қарым-қатынас  жасауда дауыстап сөйлеу тәсілі
қолданылса , ал үнсіз, іштей сөйлеуде адамның ойлауы құрал қызметін
атқарады да, ол өзінің іс-әрекетін реттейді.
Этникалық дискриминация (кемсіту) – нәсілдік немесе ұлтына қарай белгілі
бір азаматтар
категориясының құқыларымен мүдделеріне қасақана қысым көрсету.
Этникалық бірігу  – этникалық қауымдарды жақындату процесі.
Этносаралық мәміле (компромисс) – этностардың, этникалық топтар арасында
олардың
өкілдерімен өзара келісімге келу.
Этникалық контакт  – түрлі ақпараттар және мәдени құндылықтармен алмасу
барысында нақты
халықтар өкілдерінің бір  – біріне ықпалын тигізетін этносаралық
әрекеттестіктің формасы.
Этносаралық қарым –қатынас мәдениеті  – әр түрлі этностық қауымдар
өнімдерінің
тұлғааралық байланысында және өзара әрекетінде көрінетін тез және ешбір
ауыртпашылықсыз өзара түсінушілік пен келісімге әкелетін арнайы білім мен
дағдылар, сондай  – ақ соларға тән іс – әрекеттердің жинағы.
Этностық маргинал  – қос этностық өзіндік сана тудыратын екі этностық
мәдинетке бірдей тән болу.
Этностық ұтқырлық  – мақсатты түрде этностық өзіндік бекіту және өзіндік
бағытталған жұмысты белгілеу үшін қолданылатын термин,
Халықтық педагогика  – әр түрлі буын өкілдерінің өзара қарым  – қатынасы
мен әрекеттестігінің ұлтқа тән тиянақты формасы сақталған этностық
мәдениеттік салт  – дәстүрде, халықтық және көркем шығармашылықта сақталған
білім мен тәрбие дағдысының жинағы.
Халықтық психология  – адамның тұрмыстағы және өмірдегі психологиялық
әрекеті жайлы халықтық рухани мәдениетінде көрінетін білімдер жинағы.
Халық рухы  – белгілі бір ұлтқа жататын жеке тұлғалардың психологиялық
қасиетін білдіретін ерекше тұйық білім сол немесе басқа этностың тілін,
фольклорын моралін дінін, мәдениетін салыстырмалы түрде зерттеу арқылы
манызы ашылады.
Этностық топтар – тілдің, діннің, мәдениеттің тұрмыстық маңызды
ерекшеліктерін сақтаған ұлттың оқшау бөлігі.
Этностық ауызбірлік – этнос ішіндегі қарым – қатынастар нәтижесі, этностық
топтардың, қауымдардың нығаюы.
Этностық сана – сезім – нақты ұлттар мен халықтардың өкілдері ретінде
адамдардың іс әрекеттері арқылы этнос ерекшелігін зерттейтін әлеуметтің
психология мен этнология қилысында пайда болған ғылымның дербес саласы.
Этномәдениеттік бейімделу  – психологиялық немесе әлеуметтік дағдылануы,
адамдардың жана мәдениетке, жаңа ұлттық әдет  – ғұрыпқа, өмір салтына,
тәртіпке бейімделуі.
Этникалық ассимиляция (үндесу) – бір халықтың екінші халықпен оның тілін
әдет  – ғұрпын, мәдениетін меңгеру арқылы өз тілін, мәдениетін және ұлттық
сана сезімін жоғалту жолымен бірігу нәтижесінде ұлттық психологиялық
ерекшеліктердің белгілі бір өзгерістері (трансформациясы) пайда болады.
Этностық топтар – тілдің, мәдениеттің,  діннің, тұрмыстық маңызды
ерекшеліктерін сақтаған халықтың немесе ұлттың оқшау бөлігі.
Этностық дифференциация – басқа халықтардың тарихына, мәдениетіне, ұлт
салттарына, мүдделері мен құндылықтарына деген индифференттік қатынасы мен
сипатталатын этнос белгілері бойынша адамдардың ажырасуындағы эмоционалды –
когнитивті процесс.
Этностық ұқсастыру (идентификация)– субьекттің бір этностық топтағы басқа
өкілімен бірігудегі эмоционалды – когнитивті процесі, содай–ақ оның
тарихына, мәдениетке, ұлт салттары мен барлық халықтар дәстүрлеріне, оның
идеалдарына, сезімі мен мүдделеріне, фольклоры мен тіліне, этностық
мекендейтін аймағы мен оның мемлекеттілігіне деген жағымды көзқарасы.
Әлемнің этностық көрінісі – нақты этностық қауым мүшелерінің қоғамдық
болмыс, өмір туралы оймен тұрақты, байланысты ой мен көзқарастар жиынтығы.
Этностық ауызбірлік – этнос ішіндегі қарым–қатынастар нәтижесі, этностық
топтардың, қауымдардың нығаюы.
Этностық мәртебе – этносаралық қарым-қатынас құрылымындағы жеке тұлғаның,
топтың, қауымның орнын белгілейтін әлеуметтік мәртебенің элементі.
Этностық таптауырындар– түрлі этностық қауымдар өкілдеріне тән моральдық
ақыл–ой, физикалық сипаттары туралы салыстырмалы түрде тұрақты ұғым.
Этностық толеранттық – жалпы толеранттықтың жеке оқиғасы яғни адамның басқа
этнос өкілдерінің бейтаныс өміріне, мінез–құлқына, салт–дәстүрлеріне,
сезіміне, пікірлеріне, сенімдеріне шыдамдылық білдіретін қабілеті.
Этностық бағдарлар – тұлғаның ұлт өмірімен ұлтаралық қатынастарының сол
немесе басқа құбылыстарын қабылдауға дайындығы және нақты бір жағдайда осы
қабылдауына сәйкес әрекет жасау.
Этностық кикілжің  – этностық белгі бойынша қарсы мүдделі топтардың
қарама–қайшы  келетін топ аралық кикілжің формасы. Қарулы қақтығыстарда
және ашық соғыстарға дейін әкелетін өзара наразылығымен сипатталады.
Этностық сана сезім – нақты ұлттармен халықтардың өкілдері ретінде
адамдардың іс–әрекеттері арқылы этнос ерекшелігін зерттейтін әлеуметтік
психология мен этнология қиылысында пайда болған ғылымның дербес саласы.
Этностық мәдени біліктілік – өзара әрекеттестіктің өзгешелігі мен шарттарын
басқа ұлт өкілдерімен араласу кезінде өзара келісімдік және сенімдік
атмосферасын ұстану мақсатында ынтымақтастықтың барабар (адекватты)
формасын табуға, дұрыс ұғынуға көмектесетін білім, дағды, тәжірибені
пайдалану дәрежесі.
Этнопсихолингвистика – этнос психологиясының қалыптасуындағы негізгі фактор
ретінде оның тарихи тәжірибесін көрсететін тілдің ықпалын қарастыратын
психология, этнология және лингвистика қиылысында пайда болған ғылыми білім
саласы.
Этнопсихология – адамдар психикасының этностық ерекшеліктерін зерттейтін
психологияның саласы, түрлі нақты этностық  бірлестіктерге жататын
адамдардың психологиялық өзіндігі туралы ғылым.
Этнос – тілі бір, салыстырмалы түрде тұрақты мәдени және психика
ерекшеліктері ортақ. сондай–ақ жалпы өзіндік атауы бар (өзінің бірлігі және
өзгешелігі туралы түсінігі бар) тарихи қалыптасқан адамдардың тұрақты
жиынтығы.
Этноцентризм – барлық өмірлік құбылыстарды жалпы этап болып өз этнос
қауымының салт –дәстүрі және құндылықтарымен салыстыра отырып қабылдау және
бағалау қабілеті, өзінің өмір сүруін басқалардан артық көру.
Эмпатия - өзге адамдардың жан дүниесінің сыры мен күй-жайын білу
қабілеттілігі және оған жанашырлық білдіру.  Эмпатияның  айқын көрінісі –
идентификация.  Бұл – адамның өзге адамның психикалық жай-күйін өз басынан
кешіргендей халде болуы.
Эгоизм (франц) – жеке басы мүддесін басқалардың, қоғамның мүддесін жоғары
қоюшылық.
Эгоцентризм (латын) - өзімшілдік  пен менменсудің шектен шыққан формалары.
Эйдетизм (грке) – бейнелерді еске өте дәл айқын түсіру.
Эйфория (грек) – шындыққа сәйкес клмейтін көңіл – күйдің шамадан тыс
көтеріліп, шаттануы.
Эмоция (франц. emation, лат. enoveo — толғану) – адам мен жануарлардың
сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер әсеріне реакциясы; қоршаған ортамен
қарым – қатынас негізінде пайда болатын көңіл – күй. \Эмпатия* (лат.
empatheia — әсерлену) — өзге адамдардың жан дүниесінің сыры мен күй – жайын
білу қабілеттілігі және оған жанашырлық білдіру. Эмпатияны алғаш
американдық психолог Э.Титченер ашып көрсетті.


















2. ДӘРІСТЕР
Модуль 1.
Дәріс 1. Тақырыбы: Шетел тілін оқыту психологиясы пәні ғылым ретінде.
Жоспары:
   1. ШТОП мақсаты, міндеттері.
   2. ШТОП психологиялық ғылым жүйесіндегі орны
   3. ШТОП басқа ғылым салаларымен байланысы.
   4. ШТОП даму кезеңдері.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
    Шетел тілдерін оқыту психологиясының пәні, психологиялық ғылым
жүйесіндегі орны. Шетел тілдерін оқыту психологиясыньң даму кезеңдері. Оньң
дамуының негізгі жолдары мен бағыттары.
    Шетел тілдершн оқыту психологиясының мазмұны және жүйесі. Шетел тілін
оқыту психологиясында мұғалімнің жеке тұлға болып қалыптасуындағы және
педагогикалық еңбектің саласын арттырудағы ролі.
    Білімнің түрлі ғылыми жүйесінің арасындағы шет тілдерін оқыту
психологиясы. Шетел тілдерін оқыту психологиясының жалпы, әлеуметтік, жас
ерекшеліктер психологиясы, педагогикалық, медициналық психология,
психолингвистика, психосемантика, сонымен қатар, педагогика мен шетел
тілдерін оқыту әдістемесі мен пәнаралық байланыстар.
    Негізгі ұғымдар: шет тілдерін оқыту психологиясы, педагогикалық жұмыс,
психологиялық дамыту және оқыту, психологиялық білімдер.
Бақылау сұрақтары:
   1. ШТОП ғылым жүйесіндегі орны.
   2. ШТОП мазмұны және жүйесі.
   3. ШТОП мақсаты, міндеттері.
   4. ШТОП шетел тілдерін оқыту әдістемесімен пәнаралық байланыстары.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью. М.,1988.
   2. Андриевская В.В. Возрастные особенности деятельности старшеклассников
      на уроках иностранного языка. ИЯШ.
   3. Беляев Б.В. Очерки по психологии обучения иностранным языкам. М.,
      1965.
   4. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
Дәріс 2. Тақырыбы: Шетел тілдерін оқыту психологиясыньң даму кезеңдері.
Жоспары:
   1. ШТОП шетелде ғылым ретінде пайда болуы.
   2. Қазақстандағы ШТОП ғылым ретінде пайда болуы.
   3. Қазіргі таңдағы ШТОП даму тенденциясы.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Зерттеулер  нәтижесі шет тілін оқыту психологиясы ұзақ даму үрдісінен
өткенін және өзіне тән негізгі ерекшеліктері бар екендігін көрсетті.
       Ғалымдар мен тәжірибешілердің тілдің жалпы қызметі мен психологиялық
ерекшеліктерін зерттеу жолындағы үздіксіз ізденістері арқасында  шет тілін
оқытудың ғылыми­психикалық ілімінің негізі қаланды. Бұл үрдістің негізін
К.Д.Ушинский қалды. Ол өзінің әйгілі еңбектерінде 19 ғасырдың соңындағы
Ресей мектептеріндегі ана тілі және шетел тілдерін оқытудың психологиялық
және дидактикалық негіздеріне өзінің көзқарасын білдірді. Ушинскийдің
ойынша  шетел тілін  оқыту  балалардың ақыл-ойының дамуына  және туған
тілінің шындалуына  жағымды әсер етеді.  Дегенмен, баланың өз тілін жетік
білуі  щарт екенін атап өтті.  Бұл тұжырымды  Ушинский отандық
мектептердегі шетел тілі сабақтарында жосықсыз теориялық және догматикалық
әдістердің басым қолданылуын есепке ала отырып жасады.
      Ушинскийдің  ілімін жалғастырған П.Ф.Каптерев өз еңбектерінде
балалардың психологиялық  және тілдік дамуын қамтамасыз ету мақсатында
олардың ана тілін сондай-ақ  шетел тілдерін оқып білудің  психологиялық
негіздерін қалыптастырды. Сонымен қатар сол кезеңдердегі отандық шет
тілдерінде білім беру тәжірибесіндегі жетістіктерге, кемшіліктерге,
қателіктерге аса мән берді. Каптеревтің 19 ғ отандық шетел тілін оқыту
психологиясына анализ жасау кезіндегі бағалаулары, жалпылауы және
қалыптасқан тұжырымдары кейін шетел тілін оқыту психологиясының теориясы
мен практикасының дамуына елеулі әсерін тигізген  2 тұжырымдамалық ұстаным
түрінде қалыптасты. Олар :  тәжірибелік­бағдарлық тұжырымдама - негізгі ойы
 тілді жетік меңгеруге деген   басым бағыттан көрінеді. Ал жүйелі
тұжырымдама - тек қана шет тілдің лингвистикалық  тәжірибесіне ғана емес,
сонымен қоса қолданантын тілдің материалдық  лингвистикалық заңдылықтардың
құрылымын білуге бағытталады.
      19 ғ. басындағы шет тілін менгерудегі бастапқы мәселелер  бұрынғы
кезердегідей ана тілін  менгерумен тығыз байланыстырылды. Осы кезеңдердің
өзінде де педагогикалық психология  өзінің ғылыми білімдер жинағына  шетел
тілінің оқыту психологиясын кіріктіруге тырысты.
      Отандық шетел тілінің оқыту психологиясының теориялық дамуына
Л.С.Выготский де үлкен үлес қосты. Ол кең көлемді мәселе, балалардың тілі
мен сөйлеуін дамыту мәселесін қарастырған кезде негізінен балалардың екіші
тіл (шетел тілін)  меңгерулеріне көп  көңіл бөлді. Выготскийдің ойынша
екінші тілді меңгерудің нәтижелі болуы  жақсы жағдайлардың жасалуына және
екінші тілдің қағидалардың дұрыс жүзеге асуына байланысты. Ол екі тілді бір
уақытта меңгерудің негізгі принцип – тілдердің араластырылмауы принципі деп
атап өткен. Сонымен қоса  балалардың ана тілін ауызша және  жазбаша түрде
меңгеру мәселесін қарастырғанда,  Выготский, шетел тілін менгеру мәселесін
де бірге қозғады. Ол оқушының бойындағы шетел тілінің дамуын  ана тілінің
дамуымен салыстырып айтарлықтай  ерекшелік бар екенін және ол ерекшелік ана
тілінің «төменнен жоғары», ал  шетел тілі «жоғарыдан төмен» қарай дамуынан
байқалатынын көрсеткен. Зерттеу мәліметтерін жалпылау барысында Выготский
мектептердегі шетел тілін  меңгеру , ана тілінің меңгеруден ерекшеленеді
деген тұжырымға келді. Алайда бұл тілдердің даму үрдісі бір-бірімен тығыз
байланысты деді. Дәл осы тұжырымдар кейінгі ғалымдардың теориялық
құрылымдарының негізі болды, отандық шетел тілін оқытудың психология
теориясына мағыналық үлес қосты. Выготскийдің идеялары мен қалаған
негіздері көп мөлшерде  шетел тілінің оқыту үрдісіндегі психологияның
құрылымында әдістемелік роль атқарды.
      Кеңестік ірі психологтар С.Л. Рубинштейн, А.Н. Леонтьев, Д.Н.Узнадзе,
Н.Д.Левитов өздерінің ғылыми зерттеулерінің тереңдігі мен ауқымына
байланысты шет тілін оқытудың мәселелеріниде қарастырды. Алайда бұл
мәселеге байланысты қызығушылықтар олардың ғылыми мектептерінің  дамуы
фрагменттік сипатта болды.
      Ресейдегі шет тілін оқыту психологиясының дамуының алғышарттарына
жасалған анализге психологиялық тұжырымдаманың оқытылуы мен кеңес
тәжірибесіндегі шет тілін оқыту әдістерінің мазмұны да кірді.
   Психологиялық сараптауда рецептивті және продуктивті
теориясы(В.А.Артемова, Б.В.Беляев, Д.Н.Богоявленский,  Т.Г. Егоров, И.И.
Жинкин, К.А.Шернышев) сонымен қатар шет тілі тәлім-тәрбие жүйесі ретінде
(А.Н.Сокалов, И.В.Карпов, ) қарау қажет болды. Шет тілін оқыту психологиясы
генезисі жайлы ойларды xxғ ll жартысындағы зерттеушілердің ғылыми
фактілерін қарай отырып түсінеміз.  Шет тілін оқытудағы негізгі
психологиялық құрылымдды Жинкинаның шет тілін оқытудан бас тарту еңбегінен
көре аламыз.
|Педагогикалық психологияның даму         |Шет тілін оқыту психологиясының    |
|кезеңдері                                |даму кезеңдері                     |
|І кезең (1860-1899) - педагогикалық      |                                   |
|психологияның дамуның алғышарттары       |                                   |
|                                         |І кезең – пәнге дейігі ( 1890 ж.   |
|                                         |басы – 1930 ж. ортасы )            |
|ІІ кезең (1900-1917 ) - педагогикалық    |                                   |
|психологияның психологияның жеке ғылыми  |                                   |
|саласы ретінде танылуы                   |                                   |
|ІІІ кезең ( 1917-1936) - педагогикалық   |                                   |
|психологиядағы күйзеліс кезең            |                                   |
|ІV кезең (1936-1985) -  педагогикалық    |ІІ кезең – эволюциялық-жинақтық (  |
|психологияның дамуындағы маркстік        |1930 ж. ортасы - 1950 ж. аяғы)     |
|лениндік кезең                           |                                   |
|                                         |ІІІ кезең –                        |
|                                         |тұжырымдық-қалыптасушылық    ( 1950|
|                                         |ж. аяғы -1970  ж. аяғы)            |
|V кезең (1985-2000 )  - қазіргі заманғы  |ІІІ кезең – тұжырымдық-дамушылық ( |
|                                         |1970 ж. аяғы -1990 ж. аяғы)        |


      Кеңестік шет тілін оқыту психологиясының дамуына жасалған хронология
Ресейдегі педагогикалық психологияның уақыт жағынан үйлесімсіз болғанын
көрсетіп қана қоймайды, сонымен қатар біз салыстырулар  арқылы
педагогикалық психологияның дамуының үш кезеңіне шет тілін оқыту
психологиясының тәжірибелік дамуының бір кезеңі сәйкес келетінін байқаймыз.
 Ал келесі кезеңге кеңестік педагогикалық тәжірибедегі психологиялық
білімдер жиынтығының қалыптасуын жатқызамыз. Шет тілін оқыту
психологиясының дамуындағы соңғы кезеңі ресейлік педагогикалық
психологияның қалыптасуының төрт пен бесінші  кезең аралығымен сәйкес
келеді.
      Кеңестік шет тілін оқыту психологиясының дамуы мен қалыптасуының
алғышарттарына жасалған теориялық-әдістемелік анализ шет тілін оқытудағы
психологиялық білімнің  кейбір ортақ қалыптасу жәнежұмыс істеу
тенденцияларын анықтауға мүмкіндік берді.
      Бірінші тенденция ­ нақты психологиялық және лингвистикалық білімнің
қосымша салаларының дербестігі. Аталған ғылыми зерттеу орталықтарының
маңызды айырмашылықтана білім беру  тәжірибесіндегі немесе жалпы
адамдардағы  тілдік белсенділікті түсінудегі айырмашылықтар жатады. Жалпы
және педагогикалық психологиялық зерттеулер негізінен тілдік мәселелерге
көп мән береді. Соның ішінде  тілдік белсенділік және оның ойлаумен, күш
жігермен және субьектілік қызбалықпен көрінулеріне басты назар аударады.
Лингвопсихологиялық зерттеулерде негізінен тіл-белгілер жиынтығы мен жеке
тұлғаның ақыл-есін орталықтандыру құралы ретінде қарастырылады. Бұл
ерекшелік ғылыми білімнің психо­лингво­әдістемелік саласы болып табылатын,
шет тілін оқыту психологиясының өзіндік ерекшелінің қалыптасуына
айтарлықтай әсер етті. Сол арқылы шет тілін оқыту психологиясының
қалыптасуының бастапқы кезеңінің өзінде оған шектеулік және дисциплина
аралық сипаттың негізі салынды.
      Шет тілін оқытудың кеңестік кезеңдегі дамуының  екінші тенденциясы –
оның педагогикалық тәжірибемен және шет тілін оқытудың әдістерімен
генетикалық байланыста болуы. Шет тілін оқыту кезіндегі алынған
материалдады зерттеу нәтижесі, олардың білім беру барысында жүзеге
асатындығын, сондай-ақ, олар білім беру үрдісінің «өнімі» екенін көрсетті.
Бұл ерекшелік шет тілін оқыту психологиясының дамуы мен қалыптасуының
барысында көрінеді және көрініп келеді.
      Кеңестік шет тілін оқыту психологиясының дамуындағы үшінші тенденция
– кеңестік педагогикалық-психологияның дамуының гетерохрондығы мен біркелкі
еместігі. Тарихи-эволюциялық анализ Ресейде педагогикалық психологияға
қарағанда шет тілін оқыту психологияның көбірек уақыт кезеңдерін
қамтығандығын көрсетті, оның ішіне мемлекеттің әлеуметтік-психологиялық
жәнеисаясидамуының бірнеше кезеңдерін қамтыған. Бұл арқылы біз,
біріншіден,психологиялық білімнің өздіндік сипаты болғандығын,
екіншіден,оның қоғамның формальды-тарихи даму шеңберіне  тәуелділігін ғана
емес, ғылыми білімнің педагогика, дидактика,лингвистика, әдістеме сияқты
басқа да салаларыныңдамуыны байланысты екенін көреміз.
      Шет тілін оқыту үрдісіндегі психологиялық білімге берілген
сипаттамалар кеңестік педагогикалық психологияның дамуына кері әсері
болмады. Керісінше оның қазіргі жағдайға жетуіне дейін жағымды әсер етті.
Бұл саланың педагогикалық психология шеңберінде пайда болуы, педагогикалық
психологияның арнайы тілдік салаларға жіктелу нәтижесі еді.
      Кеңестік шет тілін оқыту психологиясының дамуы мен қазіргі кездегі
жағдайына жасалған тұжырмдамалық анализге рефлексиялық қайта құру барысында
шет тілін оқыту тәжірибесі жайлы психологиялық білімнің құрылымы мен
құрамын анықтап алу шарт. Диссертацияда шет тілін оқыту психологиясының көп
асспектілі сипаты белгілі болды.
    Негізгі ұғымдар: Тілдік даму, Лингвопсихологиялық зерттеулер,
догматикалық әдістер, лингвистика.
Бақылау сұрақтары:
   1. Ушинский  шетел тілін  оқыту туралы .
   2. Выготскийдың тұжырымдамасы..
   3. Кеңестік шет тілін оқыту психологиясының дамуындағы  тенденциялар.
   4. Қазақстанда ШТОП пайда болуы.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,2000.
   2. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   3. Жинкин Н.И. Язык и речь. Творчество. М.,2000.
   4. Залевская А.А., Медведева И.Л. Психолингвистические проблемы учебного
      двуязычия. Т.,2002.
   5. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке. М.,2003.
   6. Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку. М.,1989. 
Дәріс 3. Тақырыбы: Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін
оқытудағы қазіргі заманғы үрдістер.
Жоспары:
 1. Психологиядағы оқыту теориясы туралы ұғым.
 2. Оқытудьң психологиялық теориялары.
 3. Шетел тілдерін оқытудағы қазіргі заманғы үрдістер.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағы қазіргі
заманғы үрдістер. Оқытудьң психологиялық теориялары. Психологиядағы оқыту
теориясы туралы ұғым. Дамыта окыту. Жетілдірген әдіспен оқыту психологиясы.
Оқыту шығармашылығының психологиялық теориялары. Оқушылардың білім,
қабілет, тәжірибелерде қабылдауының негізгі бөлімдері: сезім, қабылдау,
түйсік, уғыну, бекіту және шет тілдерін оқуда қолдану.
Оқытудың психологиялык теориялары. Психологиядағы окыту теориясы туралы
үғым. Дамыта окыту. Жетілдірген әдіспен окыту психологиясы.Оқыту
шығармашылығының психологиялык теориялары. Оқушылардын білім, қабілет,
тәжірибелерді кабылдауынын негізгі бөлімдері: сезім, қабыддау, түйсік,
үғыну, бекіту және шет тілдерін окуда қолдану.
А.С.Выготскийдің мәдени-тарихи түжырымдамасы. П.Я.Галпериннің теориясы.
Е.И.Пассованың катысымдық әдісі. Когнитивті психолог Дж.Брунердің оқытудың
спирал түрдегі (біртіндеп қиындатылған) бағдарламасы.

    Негізгі ұғымдар: Оқыту теориясы, оқытудың ассоциативтік теориясы,
бихевиоризм және гештальтпсихология, алгоритмдік оқыту, когнитивтік
стратегия, қатысымдық әдісі, ми жұмысын біртіндеп қалыптастыру теориясы.
Бақылау сұрақтары:
   1. Шетел тілін оқуда оқушылардың қызығушылықтарын арттыру.
   2. Шетел тілін оқытудың заманауи әдістері.
   3. Психологиядағы оқыту теориялары туралы ұғым.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   2. Жинкин Н.И. Язык и речь. Творчество. М.,2000.
   3. Залевская А.А., Медведева И.Л. Психолингвистические проблемы учебного
      двуязычия. Т.,2002.
   4. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке. М.,2003.
Дәріс 4. Тақырыбы: Оқытудың психологиялық теориялары.
Жоспары:
   1. А.С.Выготскийдің мәдени-тарихи тұжырымдамасы.
   2. П.Я.Галпериннің теориясы.
   3. Е.И.Пассованың қатысымдық әдісі
   4. Проблемалық оқытудьң теориясы
   5. К.Бабанскийдің оқытуды оптимизациялау теориясы.
   6. Контекстті оқыту (А.А.Вербитский)..
Дәрістің қысқаша мазмұны:
    А.С.Выготскийдің мәдени-тарихи тұжырымдамасы. П.Я.Галпериннің теориясы.
Е.И.Пассованың қатысымдық әдісі. Когнитивті психолог Дж.Брунердің оқытудың
спирал түрдегі (біртіндеп қиындатылған) бағдарламасы.
    Шетел тілдерін оқытудьң дәстүрлі жолы – оқытудың ассоциативті теориясы
(оқу процесінің сыныптағы сабақты ұйымдастыру, білім оқу мақсаты ретінде
білімді қабылдау, көрнекілік – жетекші тәсіл ретінде). А.А.Самаринаньң
ассоциативті түйсік теориясы;
    Түрлі модификациялы дамытушы оқудың теориясы (В.В.Давыдов,
Д.Б.Эльконин, З.И.Калмыкова, Н.А.Менчинская, Л.В.Занков, т.б.) Проблемалық
оқытудьң теориясы. (Г. В.Кудрявцев, И.Я.Лернер, А.М.Матюшкин, М.М.Махмутов,
т.б.) К.Бабанскийдің оқытуды оптимизациялау теориясы.
    Оқытудың кибернетикалық тұжырымдамасы (Н.В.Кузьмина, Е.И.Машбиц,
Ю.Н.Кулюткин, Н.М.Пейсахов, т.б.). Г.К.Лозановтың суггестопедиялық бағыты
(тәжірибені интуитивті қабылдау). Жобалап оқыту теориясы (білімге
мәдениетті енгізу негізінде пайда болған оқушылардың жобалау
шығармашылықтарын қалыптастыру). Контекстті оқыту (А.А.Вербитский). Болашақ
кәсіби шығармашылықтың оқытумен байланысы. Окытудьң белсенді түрлері және
тәсілдері.
Шетел тiлі - өз тілінен қиынырақ болады. Шетел тілін терец ұғыну оқушының
санасына байланысты. Шетел тілі көп ізденісті талап етеді.
    Л.В Щерба ұсынған «Шетел дұрыс ұғыну ой-қабілетіне байланысты». Шетел
тілін үйрену, дамыту диалектикалық ой-қабілеті болып табылады. Оқушыларға
қатысты сабақ жүйесімен, бағдарламамен тығыз байланысты. Шетел тілін үйрену
интеллектуалдық өзіндік ұғыну немесе оқушының дұрыс меңгерілмегені,
сондықтан шетел тілі меңгеру өте қиын.
    Негізгі ұғымдар: Оқытудың ассоциативтік теориясы, бихевиоризм және
гештальтпсихология, алгоритмдік оқыту, когнитивтік стратегия, қатысымдық
әдісі, ми жұмысын біртіндеп қалыптастыру теориясы.
Бақылау сұрақтары:
   1. Түрлі модификациялы дамытушы оқудың теориясы.
   2. Л.В Щерба ұсынған «Шетел дұрыс ұғыну ой-қабілетіне байланысты».
   3. Оқытудың кибернетикалық тұжырымдамасы.
   4. А.А.Самаринаньң ассоциативті түйсік теориясы.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Привалова И.В. Понимание иноязычного текста. С.,2001. 
   2. Румянцева И.М. Психология речи и лингвопедагогическая психология.М,
      2004
   3. Домолов А.Г. Психология личности.М.,2000. 
   4. Мягкова Е.Ю. Структурные споры при обучении пониманию и переводу
      иностранного текста. // Психолингвистические исследования: слово и
      текст-Т., 2001.
Дәріс 5. Тақырыбы: Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
Жоспары:
   1. Сөйлеу және тіл.
   2. Сөйлеудің адамның психикалық дүниесін көрсету мүмкіндігі.
   3. Сөйлеу- мінез-құлықтың көрсеткіші.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
    Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері және оқытудың әр
кезеңіндегі шетел тілді меңгеру. Сөйлеу функииялары. Сөйлеу және психикалық
феномендер. Сөйлеу және тіл. Сөйлеуді эмпирикалық зерттеу. Сөйлеу тіл
механизмінің екінші шартты жүйесі. Сөйлеудің адамның психикалық дүниесін
көрсету мүмкіндігі. Сөйлеу – субъект психикасына енгізілген, яғни адамның
өзгелерге түсінікті болуына мүмкіншілік беретін психологиялық функциялардың
негізгілерінің бірі. Сөйлеуді зерттеуде ойдың сөзге және сөздің ойға көшуі
бастапқы проблема болып табылады. Мінез-құлықтың көрсеткіші – сөйлеу.
Тілдің жүйелілігі (структурализм). Жалпы тілдік қатынасты «ойлау мен
сөйлеудің қатысы арқылы тілдік тұлғалардың таңбалық жүйесі мен дыбысталу
қасиеті нәтижесінде жүзеге асатын, қатысымдық тұлғалардың семантикалық
бірлігі мен байланысу заңдылықтары арқылы берілетін, адамдардың өзара
түсінісуін қамтамасыз ететін, тек адамзатқа ғана тән күрделі тілдік
қоғамдық-әлеуметтік процесс.
Ғылым саласындағы қарым-қатынастың неғұрлым өзіндік үлгілерін анықтауда
қарым-қатынас тақырыбы, тілдік құралдардың жұмсалу тәртібі, әлеуметтік
ұстаным т.б. факторлар ерекше орын алады. Қазақ тіл білімінде З.Ш.
Ерназарова ауызша ғылыми тілді жалпы сөйлеу тілінің құрамында қарастыра
отырып, ғылыми сөздің прагматикалық бағытын мынадай түрлерге бөледі:
1) сөйлеуші өз ойын дәлелдеп, жеткізуді мақсат етеді;
2) сөйлеуші белгілі бір ғылыми бағытты, тақырыпты жақтап, қолдап сөйлеуді
мақсат етеді;
3) пікірді, ғылыми тұжырымды сынау, қарсы шығу мақсаты көзделеді,
4) ескерту, ұсыныс айту мақсаты көзделеді.
Автор осылай бөле отырып, одан әрі былай деп жазады: «Сөйлеуші мақсатының
әр түрлі болуы түзілетін мәтіннің құрылымы мен мазмұнына әсер етеді. Бірақ
кез келген ғылыми сөзде дәлелдеу, ойды нақты, тартымды етіп   жеткізу,  
жаңа   мәлімет   беру   сияқты    қосымша    мәліметтері    бар».
Адам өмірінің барлық мазмұны тілде көрініс табады. Қоршаған орта туралы ой-
түсінік, шындық өмірдегі категориялар мен байланыстар т.т. ойлау арқылы
қорытылып және талданып тілде бейнеленген немесе ұлттық тілдік санамен
қабылданған. Адам белгілі бір оқиға және деректер туралы немесе оларға
қатысын, сезімі мен талап-тілегін тіл арқылы жеткізеді, сөйлеу арқылы ұғым,
ой мен ой қорыту қалыптастырады. Адамдар сөйлеу арқылы бірін-бірі іс-
әрекетке шақырады, яғни коммуникативтік қарым-қатынасқа түседі.
    Негізгі ұғымдар: Сөйлеу функииялары, эмпирикалық зерттеу, тілдің
жүйелілігі, сөйлеу, тіл дамыту, екінші шартты жүйе, құрамдылық.
Бақылау сұрақтары:
   1. Сөйлеу тіл механизмінің екінші шартты жүйесі.
   2. Тілдік құралдар.
   3. Психологиядағы оқыту теориялары туралы ұғым.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью. М.,2000.
   2. Андриевская В.В. Возрастные особенности деятельности старшеклассников
      на уроках иностранного языка. ИЯШ.
   3. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке.
   4. Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку. М.,2001. 
   5. Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. М.2001. 
Дәріс 6. Тақырыбы: Тіл дамытудағы жеке тұлға. Сөйлеудің дамуы.
Жоспары:
   1. Сөйлеу түрлері.
   2. Ауызша сөйлеу тілін қабылдаудың психологиялық мазмұны.
   3. Сөздің сигнификативті қызметі.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Тіл-бұл сөйлейтін қоғамның, халықтың санасында тіршілік eтeдi. Сондай-ақ
тіл халықты тұрақтандырып және біріктіреді. Өздігімен біртұтас халықтың
мінезіне, адамзат қауымына мән береді және олар өздерінің қалыптасуымен
бірге гетерогенді.
В.Гумбольдтың анықтауы бойынша, тіл - бұл үлттың жаны, онда бүкіл «Халықтың
мінезі» көрініс береді. Әлеуметтік-тарихтық, азықтың бола отырып, тіл
сонымен қатар осы тілде сөйлейтін өзге ұрпақтармен байланысты іске асады.
«Тіл-бұл нағыз тipi, маңызды және тұрақты байланыс, өткенді өмір cүpiп
жатқанды және болашақ халықтың ұрпағын ұлы тарихи біртұтасқа
байланыстырады. «Рубинштейннің айтуы бойынша тілдің гносеологиялык табиғаты
жөнінде айтқанда алдымен оның болмыс ретінде қызмет ететін ескеру қажет.
Лениндік теорияның контекстінде бұл мазмұнмен формалардың активті көрініс
өзара қатынасы болып табылады. Мазмұны ретінде мұнда ең әуелгі сөз мағынасы
және пікірдің мәні орындалады. Сонымен қатар негізгі мағынасы - бұл заттың
өздігінен пассивтік емес көpiніci сыртқы тәжірибесін әсершіл адамның оған
деген қатынасы. Сөздің мағынасы, заттың атауын беретін, бұл заттың қызметін
анықтайтын жүйе, адамзаттың бағытын және олардың бip-бipінe қарым-қатынасын
білдіреді.
Тілдің мінезі бұл жекеше жэне қоғамнан жекешеге берілетін формасы. Тіл –
бұл жеке адамдарға және қоғамдық-тарихи адамзатқа берілетін тәжірибе. Бұл
тұлға тәжірибесі жағдайын иемденеді сонымен бірге олардың тіршілік сана
формасы болып табылады. А.Н.Леонтъевтің әдістемелік маңызды бағыттарымен
салыстырғанда тіл – бұл адамзаттың адамға деген демиургі болып келмейді
дейді. Леонтьев бойынша басқа адаммен байланысқа түскен процесс бұл нақты
заттық-практикалық бағыт. Жалпы мәлімдеме бойынша, тіл – бұл адамзаттың
маңызды зат құралы.
    Негізгі ұғымдар: сөйлеу алдындағы немесе сөйлеуге дейінгі кезң, сөйлеу
қарым-қатынасының айналмалы формасы, эгоцентрикалық сөйлеу, сензитивті
кезең.
    Бақылау сұрақтары:
   1. Тілдесудің мәні не?.
   2. Жазбаша сөйлеу тілі ауызшадан немен ерекшеленеді.
   3. Тіл мен сөйлеу ұғымдары арасындағы айырмашылық.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Домолов А.Г. Психология личности.М.,2000. 
   2. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2003. 
   3. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2001. 
   4. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   5. Мягкова Е.Ю. Структурные споры при обучении пониманию и переводу
      иностранного текста. // Психолингвистические исследования: слово и
      текст-Т.,
   6. Дәріс 7. Тақырыбы: Оқытудың әр кезеңіндегі шетел тілін меңгеру.
Жоспары:
   1. Шетел тілді меңгерудегі негізгі жолдары, тәсілдері және кезеңдері..
   2. Шетел тілінде ойлаудың психологиялық ерекшелігі..
   3. Шетел тілінде грамматика, лексика, фонетикалық психологиялық
      негіздері.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
    Шетел тілін оқыту процесіне психологиялық түсініктеме беру. Шетел тілді
меңгерудегі негізгі жолдары, тәсілдері және кезеңдері. Шетел тілінде
ойлаудың психологиялық ерекшелігі. Шетел тіліндегі ауызша және жазбаша
сөйлеуді меңгерудегі психологиялық ерекшелітері. Шетел тілінде грамматика,
лексика, фонетикалық психологиялық негіздері.
    Шетел тілін меңгерудегі түрлері. Шетел тілдік-сөйлеу қабілеттері және
олардың дамуы. Шетел тілді оқытудағы қазіргі заманның құралдары мен
амалдары.
Рефлекстік адамның ақыл-eсi тілсіз icкe аспайды. Адамньң ішкі дүниесінде өз
тіліне деген «мені» қалыптасады. Бұл процесс әдейі шет тілін үйренген
бағытта ұзақ, және оның орындалуын қальштастырады.Тілдің мінезіне қарай
оның коммуникативтік ойларын, сезімін, еркіндігін ескеру қажет. Ана тілі
және шет тілі осы тұрғыда үлкен роль атқарады. Сондай-ақ адамда ана тілі
біpiншi қалыптасады. Басқа өзге тілдер ана тілмен салыстырғанда орны бөлек,
осыньң кyәci ретінде бірнеше тілде сөйлейтін адамдар тек өзінің ана тілінде
жеткізеді.
Мектепте баланың өз тіліне деген қызығушылығын арттырумен қатар,баланың шет
тілге де қызығушылығын дамыту керек. Л.С.Выготскийдің түciнігi бойынша бала
5 жасқа дейін тілге байланысты ережелерді білуі қажет. Психологтардың айтуы
бойынша балаға шет тілін ерте жастан үйрету қажет, бұл олардың сол тілді
жақсы меңгеруіне, және оның ерекшеліктерін толық білу қажет. Сонымен қатар
шет тілі ана тілімен бipгe дамып отыруы қажет. Яғни 5-6 жаста, мектепке
дейінгі жаста және одан әрі мектепте жалғасу қажет. Шет тiлi басқа
пәндермен салыстырғанда,ол оқытудың мақсаты және әдісі болып табылады.
Л.С Выготский керсеткендей:
1) игеру жолындағы бағыт
2) Тығыз қарым-қатынас
3) Анықталған функцияның жиынтығы
4) Тілдің пәндік - коммуникативтік қосылуы
5) Баланың сөздік қорының дамуының сентизивті кезеңмен байланысы.
Әр турл! багытты сипаттай отырып, ана тілі мен шет тілін игеру жолында
Л.С.Выготский бұл жолдарды өз ана тілінде « төмен — жоғары» жол ретінде
анықтады. Ал «төмен — жоғары» жолы шет тіліне тән. Шет тілін игеру жолы ана
тіліндегі даму жолымен тепе-тең деп айтуға болады. Бала өз ана тіілн
санасыз және байқаусыз игереді, ал шет тілін саналы түрде және байқау
арқылы игереді. Сондықтан ана тілінің дамуы төменнен жоғарыға қарай жүреді
деп айтуға болады. Ал шет тілін игеру жоғарыдан төменге қарай жүреді. Тілді
игеру жолын, әр түрлі жағдайды мектептің оқу iciнің меңгерушісі ескеруі
қажет. Осы меңгеруші «жоғары — төмен» жолын анықтайды. Сонымен қатар,
оқушылардың шет тілін терең ұғыну құралы мен ойды қалыптастыру, мазмұнын
ұғыну оқу компонентінің міндеттері болып табылады. Тілдік құралды сезіну,
оқу процесінде қандай орын алатыны және уақытша созылуымен тұжырымдалады.
Сонымен қатар тілдік құралды сезіну бекітуге қайшы емес, тілдің өзіндік
ақыл-ой процесінде жоспар мазмұны бақыланады. Түрді білдіру ойы фондық
механизмдер деңгейінде
анықталады. Өзгерістер қатарындағы бағытты игергенде ағылшын тілі ауысады
және тығыз байланысты. Баланың қоршаған ортадағы балалармен және ересек
адамдармен ана тілінде тығыз қатынасы өлшеулі коммуникативті мөлшерде
ұштасады және және әр қайсысының ішінде мөлшерлі айтулар шет тіліне
қарағанда өте жоғары. Бұл салыстырмалы анализ жолын игеру негізінде
ескерілген. Шет тіліндегі қарым — қатынас жағдайымен қатар, қатынас сферасы
тарылады және адамдармен қарым - қатынас азая түседі.
Негізгі ұғымдар: Психолингвистика, ішкі сөйлеу, сөйлеу үлгілері, сөйлеу
жағдаяттары, шетел тілін меңгерудегі түрлері, шетел тілдік-сөйлеу
қабілеттері.
    Бақылау сұрақтары:
   1. Шетел тілін оқуда оқушылардың қызығушылықтарын арттыру.
   2. Шетел тілін оқытудың заманауи әдістері.
   3. Психологиядағы оқыту теориялары туралы ұғым.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2000. 
   2. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2001. 
   3. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   4. П.Кузнецова Т.Д. Роль установки в формировании правильного и
      ошибочного речевого действия в условиях билингвизма и филингвизма:
      автореферат дис. к. психол.н. Тбилиси.
   5. Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. М.,2003.
Дәріс 8. Тақырыбы: Шетел тілдерін оқытудағы жас ерекшеліктеріне қарай тіл
дамытудағы психологиялық ерекшеліктер.
Жоспары:
   1. Ерте кездегі сөйлеу онтогенезі.
   2. Бір жастан мектеп жасына дейінгі тіл дамыту.
   3. Мектеп жасындағы балалардың тілдік дамуы.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
     Ерте кездегі сөйлеу онтогенезі. Сөйлеу алдындағы немесе сөйлеуге
дейінгі кезең (Ж.Пиаженің сенсомоторлы интеллектінің деңгейі). Сәбидің бір
айлық кезіндегі рефлекстің қолданылуы. Екі – төрт айлық сәбидің айналмалы
жауап беруі. Алғашқы вокализация.
    Бір жастан мектеп жасына дейінгі тіл дамыту. Дыбыс кешені – сәбидің
алғаш сөздері. Екі жасар баланың тіл дамытудағы телеграфтық стиль. Бала
тілінде грамматиканы қалыптастыру (синтетикалық типтегі тілде флексияның
пайда болуы). Баланың сөздік шығармашылығы (неологизмдер). «Эгоцентрикалық
сөйлеу» (Ж.Пиаже, 1932ж.)
        - ішкі қаліпті экстеризациялаудың принципі ретіндегі сөйлеу
          процессінің ішкі мотивінің көрсеткіші. Тіл дамуының «сензитивті
          кезеңі».
    Шет тілін ерте жастан оқытудың психологиялық негіздемесі.
    Мектеп жасындағы балалардың тілдік дамуы. Оқу және жазбаны оқытумен
байланысты тіл дамытудағы рефлексиясы. Жоғарғы дәрежедегі жалпылаудың.

Сөйлеу әрекеті онтогенезінде лексикалық мағынаның қалыптасуы және дамуы бұл
жұмыстың "Адам баласы сөйлеу әрекеті онтогенезінің ғылыми теориялық
негіздері" деп аталатын бірінші тарауы «Отандық және шетелдік ғалымдардың
сөйлеу әрекеті онтогензін зерттеу бағыттары»,  « Сөйлеу әрекеті
компоненттерінің алғашқы шығуы, қалыптасуы және олардың дамуындағы тілдік
ортаның рөлі» атты тараушылардан тұрады. «Отандық және шетелдік ғалымдардың
сөйлеу әрекеті онтогенезін зерттеу бағыттары» атты  бірінші  тараушада тіл
білімінде сөйлеу әрекетінің (онтогенезі) зерттелу тарихы мен оның тіл
білімінде алатын орны, оған берілген анықтамалар, зерттеудің теориялық
принциптері, қазіргі тіл білімінде бала тілін зерттеулердегі жаңа бағыттар,
мәселен, тіл мен сөйлеу ара қатысы, сөйлеу әрекеті онтогенезінде тілдін
негізгі қызметі және оның жүйесі, тіл мен ойлау ара қатысы, алғашқы
сөйлемдердің шығуы т.б. бағыттары сипатталады. Сөйлеу әрекеті-кешенді
құбылыс, бірнеше ғылым салаларының зерттеу объектісі. Адам баласы сөйлеу
әрекеті онтогенезін жалаң лингвистикалық тұрғыдан зерттеу мүмкін емес,
өйткені бала тілінің шығуымен дамуының себеп салдары адма баласының
физиологиялық дмауы және өзінің тілдік ортасымен қарым қатыстың дмауымен
тікелей байлансты болады.Ғалымдар сөйлеу әрекетін тіл мен сөйлеудің
біртұтас бірліг деп тапса, сөйлеу әрекетінің басты ерекшелігін
Л.С.Выготский:"единство общения и обобщения",- деп атайды, адам баласы
қоршаған ортасымен қарым-қатынасқа тіл арқылы түседі, екінші адамға
айтатынын ойлап, пайымдап барып жеткізеді, яғни тек адам баласына тән
жоғарғы психологиялық қарым-қатынас формалары адам баласының ойлауы арқылы
шындықты пайымдаумен жүзеге асырылады.Отандық ғалым М.М. Копыленко тіл мен
сөйлеудің филогенездегі арақатысын лексема негізінде қарастыры отырып, тіл
жүйені құраса (фонема, сөздік,фразеология және грамматика), сөйлеу-сол
жүйемен құбылысты шығарушы тіл мәселесі бойынша ғалысдар арасындағы
пікірталасты саралай келе , тіл мен сөйлеу бүтін аймақты құрайтын екі бөлек
құбылыс деп тауып, «сана» мен «ойлауға» берілген философиялық сөздіктегі
сиппатаманы сараптау арқылы тілді жүйеретінде санамен сөйлеуді үрдіс
ретінде ойлаумен сәйкестіндіреді.Сөйлеу әрекеті онтогенезі дегеніміз-,бала
тілін зертттеуші ғалымдардың сипаттауы бойынша, баланың алғашқы өз ана
тілінде тілінің шығуы, оның сөйлеп үйренуінің даму жолы, яғни адамның
алғашқы сөйлеу тілінің шығатын кезеңі,түп тамыры.Бала тілін теориялық
тұрғыдан жүйелі түрде зерттеу XYIII ғ. Аяғынан бастау алып, XX ғ. Басынан
бері үрдісті түрде зерттеле бастады.Бала тілінің шығуы мен дамуына арналған
психологтардың, лингвистердің, нейрофизиологтардың жүргізген бақылаулары
мен эксперименттерім көрініс берді. Бұны Ф. Де Соссюр, И.А.Бодуэн де
Куртэне бастап кеткен адам баласының сөйлеуін психологиялық және әлеуметтік
тұрғыда тілдік нәтижесі деуге болады.
«Сөйлеу әрекеті компоненттерінің бірі лексикалықмағынаның қалыптасуы
жүйесі» деп аталатын екінші тарауы «Сөз мағынасы онтогензі», «Сөз
мағынасының адам баласы тіліпде алғашқы даму барысы», эксперименттік
бақылау сипаттамасы мен нәтижелері, «Алғашқы лексикалық мағынанның дамуына
әсер ететін факторлар және оның қалыптасуындағы ұлттық ерекшеліктердің
алғашқы көрінісі» тақырыптары қамтиды. Бұл тарауда ғалысдардың сөз
мағынасына қатысты тұжырым пайымдауларына сипаттама беріліп, сөз және оның
ұғысы мен мағынасының филогенездік және онтогенездік негіздері
қарастырылады.Сөз мағынасының қалыптасуы және дамуы кезеңдері мен сатылары
дәлелді жағдаяттармен сараланады. Эксперименттік бақылау сипаттамасы мен
нәтижелері ұсынылып, алғашқы лексикалық мағынаның дамуына әсер ететін
факторлар  және оның қалыптасуындағы ұлттық ерекшеліктердің көрінісі
дәйектеледі.Сөз мағынасының филогенезде алғаш зерттелуі, дәлірек айтқанда,
тілдегі семантикалық қатынастардың заңдылықтары, мағынанын кеңеюі мен
таралуы, өзара теңдік ауысуы, мағынаның білінуі  IX ғ.француз тілшісі
М.Бреаль есімімен байланысты болса,сөз мағынасының пайда болуы, оның
қалыптасу жолы адам баласының түйсігінің даму негізінде болатын алғаш рет
1930 ж. Л.С. Выготский еңбегінде қарастырылған.
Негізгі ұғымдар: Сенсомоторлы интеллекті, сөйлеу онтогенезі, Тіл дамуының
«сензитивті кезеңі», филогенез.
Бақылау сұрақтары:
   1. Екі жасар баланың тіл дамытудағы телеграфтық стиль.
   2. Тіл дамуының «сензитивті кезеңі»..
   3. Отандық және шетелдік ғалымдардың сөйлеу әрекеті онтогензін зерттеу
      бағыттары.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
   2. Выготский Л.С. Орудие и знак в развитии ребенка.// Выготский
      Л.С.Собр.сочин.М.,2001.
   3. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,2000.
   4. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков.
   5. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2003. 
   6. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2000. 
   7. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
Дәріс 9. Тақырыбы: Шет тілдерін оқытудығы тіл дамыту диагностикасының
психологиялық ерекшеліктері.
Жоспары:
   1. Оқушылардың тіл дамыту диагностикасының психологиялық ерекшеліктерін
      болжау.
   2. Диагностикалық зерттеудің принциптері.
   3. Диагностиканың кезеңдері.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Шет тілдерін оқытудығы тіл дамыту диагностикасының психологиялық
ерекшеліктері. Оқушылардың тіл дамыту диагностикасының психологиялық
ерекшеліктерін болжау. Тіл дамытудағы кедергілердің дифференциалды болжау,
дамудағы проблемалар. Диагностикалық зерттеудің принциптері. Диагностиканың
кезеңдері. Сөйлеуді зерттеудің мазмұны. Жеке дұрыстау. Дыбыстауды дұрыстау
– фонемалық қабылдауды дамыту. Грамматикада және жазуда интонация, екпін,
сөздік кемшіліктерін дұрыстау. Дұрыстау арқылы дамыту сабақтарындағы
сөйлеудегі қателіктерді топпен дұрыстаудың маңыздылығы. Шет тілін оқуда
кездесетін қиындықтармен таныстыру. Шет тілін оқуда қиындықтарға кезіккен
оқушының ата-анасымен жұмыс істеп, шара қолдану. . Шет тілін окытудың
эмоционалды-ерікті аумағы. Сабақ кезіндегі психологиялык Шет тілін
окытудағы жеке-даралык тәсілдер психологиялык негіздеме ретінде және оның
теориялык болжамы мен сипаттамасы.
Шет тілін окытудағы танымдык процесстер және қабілеттілік. Окытуды
үйымдастыру кезіндегі танымдык процесстердің заңдыльггы мен жекелігінің
жалпы мінездемесікүй жэне онын оку бірлестігіне тигізетін әсері.


    Негізгі ұғымдар: психологиялық диагностика, тіл дамытудағы
кедергілердің дифференциалды диагностикасы, дұрыстау, фонемалық қабылдау,
дамыта оқыту, топтық дұрыстау.
Бақылау сұрақтары:
   1. Ағылшын тiлiн меңгерудiң басты ерекшелiгi.
   2. Тіл дамуының «сензитивті кезеңі»..
   3. Отандық және шетелдік ғалымдардың сөйлеу әрекеті онтогензін зерттеу
      бағыттары.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2001.
   2. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   3. Шерьязданова Х.Т. Психология человеческого общения. А.,2002. 
   4. Логинова Л.И. Как помочь ребенку заговорить по - английский. М.2002. 
   5. Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков. А., 2000. 
   6. Колкер Я.М., Устинова Е.С. Речевые способности: как их формировать?
      ИЯШ. 2000.№4. 
   7. Клычникова З.И. Психологические особенности обучения чтению на
      иностранном языке.М.,2003.
Дәріс 10. Тақырыбы: Шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының
психологиялық негіздері.
Жоспары:
   1. Мұғалімнің педагогикалық функциялары.
   2. Педагогикалық жұмыстың стилі.
   3. Шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының жалпы мінездемесі.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының психологиялық негіздері. Шет
тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының жалпы мінездемесі. Педагогикалық
жұмысты мотивацияландыру. Педагогакалық жұмыстың негізгі функцияларының
психологиялық мінездемесі. Педагогикалық қабілет. Педагогикалық жұмыстың
стилі. Стилъдің негізгі функциялары: инструметальды, компенсаторлы,
жүйеорнатқыш және интегративті. Педагогикалық жұмыстың стилінің түрлері:
авторитарлы, демократиялық және либералды.
    Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі. Педагогтың бағытталушылығы және
педагог түрлері. Педагогикалық қоғамдық перцепция.
Негізгі ұғымдар: педагогикалық жұмыс, мұғалімнің педагогикалық функциялары,
педагогикалық қабілет, педагогикалық жұмыстың стиль.
Бақылау сұрақтары:
   1. Педагогикалық қабілеттер.
   2. Педагогикалық жұмыстың стилі.
   3. Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Привалова И.В. Понимание иноязычного текста. С.,2001. 
   2. Румянцева И.М. Психология речи и лингвопедагогическая психология.
      М, 2004
   3. Домолов А.Г. Психология личности.М.,2000. 
   4. Мягкова Е.Ю. Структурные споры при обучении пониманию и переводу
      иностранного текста. // Психолингвистические исследования: слово и
      текст-Т.,
Дәріс 11. Тақырыбы: Шет тілі сабағын өткізудегі психологиялық-
педагогикалық ұйымдастыру ерекшелігі.
Жоспары:
     1. Шетел тілі сабақтарын ұйымдастыру.
     2. Шет тілін меңгерудегі оқу әрекетінің мазмұны мен құрылымдары.
     3. Шет тілін оқыту сабағына психологиялық талдау жүргізу.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының психологиялық негіздері. Шет
тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының жалпы мінездемесі. Педагогикалық
жұмысты мотивацияландыру. Педагогакалық жұмыстың негізгі функцияларының
психологиялық мінездемесі. Педагогикалық қабілет. Педагогикалық жұмыстың
стилі. Стилъдің негізгі функциялары: инструметальды, компенсаторлы,
жүйеорнатқыш және интегративті. Педагогикалық жұмыстың стилінің түрлері:
авторитарлы, демократиялық және либералды.
    Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі. Педагогтың бағытталушылығы және
педагог түрлері. Педагогикалық қоғамдық перцепция. Шетел тілдерін окыту
психологиясынын пәні, психологиялык ғылым жүйесіңдегі орны. Шетел тілдерін
окыту психологиясынын даму кезеңдері. Онын дамуының негізгі жолдары мен
багыттары.
    Шетел тілдерін окыту психологиясынын жалпы, әлеуметтік, жас
ерекшеліктер психологиясы, педагогикалык, медициналык психология,
психоллингвистика, психосемантика, сонымен қатар, педагогика мен шетел
тілдерін окыту әдістемесі мен пэнаралык байланыстар.
Негізгі ұғымдар: педагогикалық жұмыс, мұғалімнің педагогикалық функциялары,
педагогикалық қабілет, педагогикалық жұмыстың стиль.
Бақылау сұрақтары:
     1. Шет тілін оқыту кезіндегі психологиялық мадақтаудың тиімділігі.
     2. Шетел тілі сабақғында психологиялық ахуал.
     3. Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2000. 
   2. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   3. Шерьязданова Х.Т. Психология человеческого общения. А.,2002. 
   4. Логинова Л.И. Как помочь ребенку заговорить по - английский. М.2002. 
   5. Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков. А., 2004. 
   6. Колкер Я.М., Устинова Е.С. Речевые способности: как их формировать?
      ИЯШ. 2000.№4. 
   7. Клычникова З.И. Психологические особенности обучения чтению на
      иностранном языке.М.,2003.
Дәріс 12. Тақырыбы: Психолингвистика пәнаралық ғылым ертінде.
Жоспары:
     1. Психолингвистиканың зерттеу пәні және нысаны.
     2. Ғылымның пайда болуы мен дамуына қысқаша шолу.
     3. Психолингвистиканың пәнаралық байланысы.
Дәрістің қысқаша мазмұны:
Психолингвистика пәнаралық ғылым ертінде. Психолингвистиканың пәні мен
мақсаты. Шет тілдерін оқыту психологиясының пәні мен пайда болуының
себептері (лингвистикалық және психологиялық). Адамның мінез-құлқы және шет
тілін оқуда тілінің дамуы. Шет тілін оқу мен қабылдау кезіндегі ойлау
қабілеті және оның кейбір ерекше аспектілері.
Шет тілде сөйлеудің негізгі психолингвистикалық үлгілері.
Шет тілін оқуда кездесетін сөйлеу қабілеті кемшіліктерінің
психолингвистикалық аспектілері.
Психолингвистика  linguistigue — лат. lingua - тіл) — психология мен
лингвистиканың аралығындағы ғылым саласы. Ол сөйлеу процесін, оның мазмұны,
коммуникативті рөлі, сөздің ойға қатысы тұрғысынан зерттейді. Осы бағыттың
негізін салушы неміс ғалымы Г.Штейнталь (1823-1899) тілді жеке адаммен
қатар, этнос психологиясының көрінісі ретінде қарастырды. Оның пікірінше,
тіл білімі кісінің жеке психологиясын ғана емес, халық психологиясына да
сүйенуі қажет. Кейіннен Потебня мен Пауль еңбектерінде осы бағыт сөз,
сөйлем, грамматикалық категория, сондай-ақ лексикалық мағыналардың түрлерін
түсіндіруде көрініс тапты. Белгілі лингвистер Бодуэн де Куртенэ, де
Сессюр еңбектерінде сөйлеу әрекетінің әлеумеітік сипатына баса назар
аударылды. Америка ғалымдары Ч.Осгуд, Т.Сибсок т.б. психолингвистикаға жаңа
мағына енгізіп, ойлаудың сөзге, сөздің ойға талассыз алмасуын сөйлеудің
даму процесі деп түсіндірді. Сөйлеуді игерудің шарттарын қарастыратын
үйрету теориясы мен (А.Н.Хомский), бойдағы туа біткен ақпаратты қабылдау
және зерделеу (когнитивтік көзқарас) теориясы (Ж.Пиаже) психолингвистиканың
дамуына елеулі үлес қосты. Осы салада кеңес ғалымы профессор А.А.
Леонтьевтің еңбектері де ерекше орын алды. Қазақстанда психолингвистикалық
зерттеулер XX ғ. 60-жылдарынан бастап қолға алында. Бұл жерде М.М.Мұқанов,
А.А. Залевская, М.М. Копыленко, Б.С. Мучник т.б. еңбектерін атап өткен жөн.
Бізде осы саладағы зерттеулер үш бағытта жүргізілді (екінші, бөгде тілді
меңгеру; сөйлеудің пайда болуы мен оны түсіну; ойлау мен қарым-қатынастың
арақатысы). Бұл мәселелер "Ойлау мен қарым-қатынас" атты Бүкілодақтық
симпозиумда (Алматы, 1973), "сөзбен ойдың механизмдері" атты (Целиноград,
1976) ғылыми конференцияларда талқыланды. Қазақстан психолингвистері
(М.М.Мұқанов, Н.М.Құрманбаев, М.К.Қайырбаева, Ш.С.Баймешева т.б.
қостілділік, оны меңгерумен түсіну, іштей сойлеу т.б.) мәселелерін жан-
жақты зерттеді. 'Психолингвистика – адамның сөйлеу қабілеті қалыптасуының
бірқалыпты өтуін зерттейтін ғылыми саласы.
Психолингвистика ойдың сөзге, сөздің ойға толассыз және қайта айналып
алмасуын сөйлеудің даму процесі деп есептейді. Психолингвистиканың
қалыптасуына үйрету теориясының, сөйлеуді игерудің арнайы шарттары
туралы А.Хомскийдің еңбектері, бойдағы туа біткен ақпаратты қабылдау және
зерделеу туралы когнитивтік көзқарас тұрғысындағы зерттеулер (Ж.Пиаже)
елеулі үлес қосты.
Негізгі ұғымдар: Психолингвистика, психолингвистикалық аспектілер,
лингвист, когнитивтік, тіл, сөйлеу, ойлау қабілеті, тіл психологиясы ,
лингвистикалық ағымдар.
Бақылау сұрақтары:
   1. Қазақстандық психолингвистика.
   2. Психолингвистикалық зерттеулердің ерекшеліктері.
   3. Тілдік тұлға ұғымы.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
   2. Выготский Л.С. Орудие и знак в развитии ребенка.// Выготский
      Л.С.Собр.сочин.М.,2002.
   3. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,2004.
   4. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   5. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2002. 
   6. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2000. 
   7. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.


3. ТӘЖІРИБЕЛІК ЖӘНЕ ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАР.
а) Тәжірибелік сабақтарының тақырыптары.

Тақырып 1. Шетел тілін оқыту психологиясы пәні ғылым ретінде.
    Мақсаты: Шетел тілдерін оқыту психологиясының пәні, психологиялық ғылым
жүйесіндегі орнымен, мазмұны және жүйесі туралы пәнаралық байланыстарын
тереңірек қарастыру.
Әдістемелік нұсқау:  Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында шетел тілдерін
оқыту психологиясының пәні, психологиялық ғылым жүйесіндегі орны, шетел
тілдершн оқыту психологиясының мазмұны және жүйесі, шетел тілдерін оқыту
психологиясының жалпы, әлеуметтік, жас ерекшеліктер психологиясы,
педагогикалық, медициналық психология, психолингвистика, психосемантика,
сонымен қатар, педагогика мен шетел тілдерін оқыту әдістемесі мен пәнаралық
байланыстары жөнінде қарастыру керек. Ақпараттар дәптерге жазылады.
Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде дәптердегі конспектінің соңына
жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Шетел тілін оқыту психологиясының мәні.
   2. Шетел тілдерін оқыту психологиясының даму кезеңдері.


   3. Шетел тілдерін оқыту психологиясының мазмұны және жүйесі.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью. М.,2000.
   2. Андриевская В.В. Возрастные особенности деятельности старшеклассников
      на уроках иностранного языка. ИЯШ.
   3. Беляев Б.В. Очерки по психологии обучения иностранным языкам. М.,
      2004.
   4. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
Тақырып 2: Шетел тілдерін оқыту психологиясыньң даму кезеңдері.
Мақсаты: ШТОП шетелде ғылым ретінде пайда болуы, Қазақстандағы ШТОП ғылым
ретінде пайда болуы, Қазіргі таңдағы ШТОП даму тенденциясы туралы
түсініктерін қалыптастыру.
Әдістемелік нұсқау:  Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Отандық шетел тілінің оқыту психологиясының теориялық дамуына
Кеңестік ірі психологтар С.Л. Рубинштейн, А.Н. Леонтьев, Д.Н.Узнадзе,
Н.Д.Левитов өздерінің ғылыми зерттеулерінің тереңдігі мен ауқымына
байланысты шет тілін оқытудың мәселелеріниде қарастырды.     Ресейдегі шет
тілін оқыту психологиясының дамуының алғышарттарына жасалған анализге
психологиялық тұжырымдаманың оқытылуы мен кеңес тәжірибесіндегі шет тілін
оқыту әдістерінің мазмұны да кірді. Кеңестік шет тілін оқыту
психологиясының дамуы мен қалыптасуының алғышарттарына жасалған теориялық-
әдістемелік анализ шет тілін оқытудағы психологиялық білімнің  кейбір ортақ
қалыптасу жәнежұмыс істеу  тенденцияларын анықтауға мүмкіндік берді.
Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде
дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағы қазіргі
      заманғы үрдістер.
   2.  Оқытудың психологиялық теориялары.
   3. Кеңестік шет тілін оқыту психологиясының дамуындағы  тенденциялар.
   4. Қазақстанда ШТОП пайда болуы.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,2005.
   2. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   3. Жинкин Н.И. Язык и речь. Творчество. М.,2000.
   4. Залевская А.А., Медведева И.Л. Психолингвистические проблемы учебного
      двуязычия. Т.,2002.
   5. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке. М.,2005.
   6. Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку. М.,2000. 
Тақырып 3: Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағы
қазіргі заманғы үрдістер.
Мақсаты: Психологиядағы оқыту теориясы туралы ұғымдармен, оқытудьң
психологиялық теорияларымен, шетел тілдерін оқытудағы қазіргі заманғы
үрдістермен танысу.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағы
қазіргі заманғы үрдістер. Оқытудьң психологиялық теориялары. Психологиядағы
оқыту теориясы туралы ұғым. Дамыта окыту. Жетілдірген әдіспен оқыту
психологиясы. Оқыту шығармашылығының психологиялық теориялары. Оқушылардың
білім, қабілет, тәжірибелерде қабылдауының негізгі бөлімдері: сезім,
қабылдау, түйсік, уғыну, бекіту және шет тілдерін оқуда қолдану. Ақпараттар
дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде дәптердегі
конспектінің соңына жазып отыру керек.
Оқытудың психологиялык теориялары. Психологиядағы окыту теориясы туралы
үғым. Дамыта окыту. Жетілдірген әдіспен окыту психологиясы.Оқыту
шығармашылығының психологиялык теориялары. Оқушылардын білім, қабілет,
тәжірибелерді кабылдауынын негізгі бөлімдері: сезім, қабыддау, түйсік,
үғыну, бекіту және шет тілдерін окуда қолдану.
А.С.Выготскийдің мәдени-тарихи түжырымдамасы. П.Я.Галпериннің теориясы.
Е.И.Пассованың катысымдық әдісі. Когнитивті психолог Дж.Брунердің оқытудың
спирал түрдегі (біртіндеп қиындатылған) бағдарламасы.
Бақылау сұрақтары:
   1. Шетел тілін оқуда оқушылардың қызығушылықтарын арттыру.
   2. Шетел тілін оқытудың заманауи әдістері.
   3. Психологиядағы оқыту теориялары туралы ұғым.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   2. Жинкин Н.И. Язык и речь. Творчество. М.,2003.
   3. Залевская А.А., Медведева И.Л. Психолингвистические проблемы учебного
      двуязычия. Т.,2002.
   4. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке. М.,2005.
   5. Беляев Б.В. Очерки по психологии обучения иностранным языкам
Тақырып 4: Оқытудың психологиялық теориялары..
Мақсаты: А.С.Выготскийдің мәдени-тарихи тұжырымдамасымен, П.Я.Гальпериннің
теориясымен, Е.И.Пассованың қатысымдық әдісімен, Проблемалық оқытудьң
теориясымен, К.Бабанскийдің оқытуды оптимизациялау теориясымен тансыу.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. А.С.Выготскийдің мәдени-тарихи тұжырымдамасы. П.Я.Галпериннің
теориясы. Е.И.Пассованың қатысымдық әдісі. Когнитивті психолог Дж.Брунердің
оқытудың спирал түрдегі (біртіндеп қиындатылған) бағдарламасы.
    Шетел тілдерін оқытудьң дәстүрлі жолы – оқытудың ассоциативті теориясы
(оқу процесінің сыныптағы сабақты ұйымдастыру, білім оқу мақсаты ретінде
білімді қабылдау, көрнекілік – жетекші тәсіл ретінде). А.А.Самаринаньң
ассоциативті түйсік теориясы;
    Түрлі модификациялы дамытушы оқудың теориясы (В.В.Давыдов,
Д.Б.Эльконин, З.И.Калмыкова, Н.А.Менчинская, Л.В.Занков, т.б.) Проблемалық
оқытудьң теориясы. (Г. В.Кудрявцев, И.Я.Лернер, А.М.Матюшкин, М.М.Махмутов,
т.б.) К.Бабанскийдің оқытуды оптимизациялау теориясы.
Оқытудың кибернетикалық тұжырымдамасы (Н.В.Кузьмина, Е.И.Машбиц,
Ю.Н.Кулюткин, Н.М.Пейсахов, т.б.). Г.К.Лозановтың суггестопедиялық бағыты
(тәжірибені интуитивті қабылдау). Жобалап оқыту теориясы (білімге
мәдениетті енгізу негізінде пайда болған оқушылардың жобалау
шығармашылықтарын қалыптастыру). Контекстті оқыту (А.А.Вербитский). Болашақ
кәсіби шығармашылықтың оқытумен байланысы. Окытудьң белсенді түрлері және
тәсілдері. Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді
міндетті турде дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағы қазіргі
      заманғы үрдістер.
   2. Оқытудың психологиялық теориялары.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Привалова И.В. Понимание иноязычного текста. С.,2001. 
   2. Румянцева И.М. Психология речи и лингвопедагогическая психология.М,
      2004
   3. Домолов А.Г. Психология личности.М.,2000. 
   4. Мягкова Е.Ю. Структурные споры при обучении пониманию и переводу
      иностранного текста. // Психолингвистические исследования: слово и
      текст-Т., 1995.
Тақырып 5: Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
Мақсаты: Сөйлеу және тіл, сөйлеудің адамның психикалық дүниесін көрсету
мүмкіндігі, сөйлеу- мінез-құлықтың көрсеткіші туралы қарастыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері және оқытудың әр
кезеңіндегі шетел тілді меңгеру. Сөйлеу функииялары. Сөйлеу және психикалық
феномендер. Сөйлеу және тіл. Сөйлеуді эмпирикалық зерттеу. Сөйлеу тіл
механизмінің екінші шартты жүйесі. Сөйлеудің адамның психикалық дүниесін
көрсету мүмкіндігі. Сөйлеу – субъект психикасына енгізілген, яғни адамның
өзгелерге түсінікті болуына мүмкіншілік беретін психологиялық функциялардың
негізгілерінің бірі. Сөйлеуді зерттеуде ойдың сөзге және сөздің ойға көшуі
бастапқы проблема болып табылады. Мінез-құлықтың көрсеткіші – сөйлеу.
Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде
дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру керек. Сөйлеу кезіндегі адамнын
өзіндік ерекшелігін тілі, калыпты мінез ерекшеліктері бойынша танып білу
мүмкін. Сөйлеудің формадды-динамикалық (карқыны, коммуникациялык
ерекшеліктер, т.б.) және күрамдык мінездемесін (сөйлеу такырыбы, проекция)
зерттеу.
Ішкі калыпті экстеризациялаудың принципі ретіндегі сөйлеу процессінің ішкі
мотивінің көрсеткіші. Тіл дамуының "сензитивті кезеңі". Шетел тілін ерте
жастан оқьггудың психологиялык негіздемесі.
Бақылау сұрақтары:
   1. Сөйлеу тіл механизмінің екінші шартты жүйесі.
   2. Тілдік құралдар.
   3. Психологиядағы оқыту теориялары туралы ұғым.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью. М.,2001.
   2. Андриевская В.В. Возрастные особенности деятельности старшеклассников
      на уроках иностранного языка. ИЯШ.
   3. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке. М.,2005.
   4. Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку. М.,2000. 
   5. Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. М.2001. 
Тақырып 6: Тіл дамытудағы жеке тұлға. Сөйлеудің дамуы.
Мақсаты: Сөйлеу түрлерімен, ауызша сөйлеу тілін қабылдаудың психологоиялық
мазмұнымен, сөздің сигнификативті қызметімен таныстыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Тілдің мінезі бұл жекеше жэне қоғамнан жекешеге берілетін
формасы. Тіл – бұл жеке адамдарға және қоғамдық-тарихи адамзатқа берілетін
тәжірибе. А.Н.Леонтъевтің әдістемелік маңызды бағыттарымен салыстырғанда
тіл – бұл адамзаттың адамға деген демиургі болып келмейді дейді. Тіл – бұл
адамзаттың маңызды зат құралы. Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған
әдебиеттерді міндетті турде дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру
керек.
    Сөйлеу функциялары. Сөйлеу және психикальщ феномендер. Сөйлеу және тіл.
Сөйлеуді эмпирикалык зерттеу. Сөйлеу тілі механизмінің екінші шартты
жүйесі. Сөйлеудін адамның психикалық дүниесін корсету мүмкіндігі. Сөйлеу -
субъект психикасына еңгізілген, яғни адамньщ өзгелерге түсінікті болуьша
мүмкіндік беретін психологиялык функциялардың негізгілерінін бірі. Сөйлеуді
зерттеуде ойдың сөзге және сөздің ойға көшуі бастапкы проблема болып
табылады. Мінез-күлыктыц көрсеткіші - сөйлеу. Тілдщ жүйелілігі
(структурализм).
    Шетел тілін меңгерудің түрлері. Шетел тілдік-сөйлеу қаблеттері және
олардық дамуы. Шетел тілді оқытудагы қазіргі заманның қүрадцары мен
амалдары
    Бақылау сұрақтары:
   1. Шет тілде сөйлеудің негізгі психолингвистикалық үлгілері.
   2. Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
   3. Бір жастан мектеп жасына дейінгі тіл дамыту.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Домолов А.Г. Психология личности.М.,2000. 
   2. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2002. 
   3. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2004. 
   4. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   5. Мягкова Е.Ю. Структурные споры при обучении пониманию и переводу
      иностранного текста. // Психолингвистические исследования: слово и
      текст-Т.
Тақырып 7: Оқытудың әр кезеңіндегі шетел тілін меңгеру.
Мақсаты: Шетел тілді меңгерудегі негізгі жолдары, тәсілдері және кезеңдері,
шетел тілінде ойлаудың психологиялық ерекшелігі, шетел тілінде грамматика,
лексика, фонетикалық психологиялық негіздері туралы қарастыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Шетел тілін оқыту процесіне психологиялық түсініктеме беру.
Шетел тілді меңгерудегі негізгі жолдары, тәсілдері және кезеңдері. Шетел
тілінде ойлаудың психологиялық ерекшелігі. Шетел тіліндегі ауызша және
жазбаша сөйлеуді меңгерудегі психологиялық ерекшелітері. Шетел тілінде
грамматика, лексика, фонетикалық психологиялық негіздері.
Шетел тілін меңгерудегі түрлері. Шетел тілдік-сөйлеу қабілеттері және
олардың дамуы. Шетел тілді оқытудағы қазіргі заманның құралдары мен
амалдары. Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті
турде дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру керек.
    Бақылау сұрақтары:
   1. Шетел тілін оқуда оқушылардың қызығушылықтарын арттыру.
   2. Шетел тілін оқытудың заманауи әдістері.
   3. Шетел тілінде грамматика, лексика, фонетиканың психологиялық
      негіздері.
   4.  Сабақ кезіндегі психологиялық күй және оның оқу бірлестігіне
      тигізетін әсері.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2001. 
   2. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2000. 
   3. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   4. П.Кузнецова Т.Д. Роль установки в формировании правильного и
      ошибочного речевого действия в условиях билингвизма и филингвизма:
      автореферат дис. к. психол.н. Тбилиси.2002. 
   5. Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. М.,2004.
Тақырып 8: Шетел тілдерін оқытудағы жас ерекшеліктеріне қарай тіл
дамытудағы психологиялық ерекшеліктер.
Мақсаты:  Ерте кездегі сөйлеу онтогенезі, бір жастан мектеп жасына дейінгі
тіл дамытуын, мектеп жасындағы балалардың тілдік дамуын қарастыру .
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар.  Ерте кездегі сөйлеу онтогенезі. Сөйлеу алдындағы немесе
сөйлеуге дейінгі кезең (Ж.Пиаженің сенсомоторлы интеллектінің деңгейі).
Сәбидің бір айлық кезіндегі рефлекстің қолданылуы. Екі – төрт айлық сәбидің
айналмалы жауап беруі. Алғашқы вокализация.
    Бір жастан мектеп жасына дейінгі тіл дамыту. Дыбыс кешені – сәбидің
алғаш сөздері. Екі жасар баланың тіл дамытудағы телеграфтық стиль. Бала
тілінде грамматиканы қалыптастыру (синтетикалық типтегі тілде флексияның
пайда болуы). Баланың сөздік шығармашылығы (неологизмдер). «Эгоцентрикалық
сөйлеу» (Ж.Пиаже, 1932ж.)
    Шет тілін ерте жастан оқытудың психологиялық негіздемесі.
Мектеп жасындағы балалардың тілдік дамуы. Оқу және жазбаны оқытумен
байланысты тіл дамытудағы рефлексиясы. Ақпараттар дәптерге жазылады.
Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде дәптердегі конспектінің соңына
жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Екі жасар баланың тіл дамытудағы телеграфтық стиль.
   2. Тіл дамуының «сензитивті кезеңі»..
   3. Отандық және шетелдік ғалымдардың сөйлеу әрекеті онтогензін зерттеу
      бағыттары.
   4. Шетел тілін оқуда кездесетін қиындықтар.
   5.  Адамның мінез-құлқы және шет тілін оқуда тілінің дамуы.


   6.  Мектеп жасындағы балалардың тілдік дамуы.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
   2. Выготский Л.С. Орудие и знак в развитии ребенка.// Выготский
      Л.С.Собр.сочин.М.
   3. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,2004.
   4. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   5. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2002. 
   6. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2000. 
   7. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002
Тақырып 9: Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
Мақсаты: Сөйлеу және тіл, сөйлеудің адамның психикалық дүниесін көрсету
мүмкіндігі, сөйлеу- мінез-құлықтың көрсеткіші туралы қарастыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері және оқытудың әр
кезеңіндегі шетел тілді меңгеру. Сөйлеу функииялары. Сөйлеу және психикалық
феномендер. Сөйлеу және тіл. Сөйлеуді эмпирикалық зерттеу. Сөйлеу тіл
механизмінің екінші шартты жүйесі. Сөйлеудің адамның психикалық дүниесін
көрсету мүмкіндігі. Сөйлеу – субъект психикасына енгізілген, яғни адамның
өзгелерге түсінікті болуына мүмкіншілік беретін психологиялық функциялардың
негізгілерінің бірі. Сөйлеуді зерттеуде ойдың сөзге және сөздің ойға көшуі
бастапқы проблема болып табылады. Мінез-құлықтың көрсеткіші – сөйлеу.
Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде
дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Баланың сөздік шығармашылығы(неологизмдер).
   2. Тіл- адамзаттың маңызды құралы.
   3. Адамның мінез- құлқы және шет тілін оқуда тілінің дамуы.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2000. 
   2. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   3. Шерьязданова Х.Т. Психология человеческого общения. А.,2002. 
   4. Логинова Л.И. Как помочь ребенку заговорить по - английский. М.2002. 
   5. Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков. А., 2004. 
   6. Колкер Я.М., Устинова Е.С. Речевые способности: как их формировать?
      ИЯШ. 2000.№4. 
   7. Клычникова З.И. Психологические особенности обучения чтению на
      иностранном языке.М.,2003. 
Тақырып 10: Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
Мақсаты: Сөйлеу және тіл, сөйлеудің адамның психикалық дүниесін көрсету
мүмкіндігі, сөйлеу- мінез-құлықтың көрсеткіші туралы қарастыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері және оқытудың әр
кезеңіндегі шетел тілді меңгеру. Сөйлеу функииялары. Сөйлеу және психикалық
феномендер. Сөйлеу және тіл. Сөйлеуді эмпирикалық зерттеу. Сөйлеу тіл
механизмінің екінші шартты жүйесі. Сөйлеудің адамның психикалық дүниесін
көрсету мүмкіндігі. Сөйлеу – субъект психикасына енгізілген, яғни адамның
өзгелерге түсінікті болуына мүмкіншілік беретін психологиялық функциялардың
негізгілерінің бірі. Сөйлеуді зерттеуде ойдың сөзге және сөздің ойға көшуі
бастапқы проблема болып табылады. Мінез-құлықтың көрсеткіші – сөйлеу.
Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде
дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Сөйлеу тіл механизмінің екінші шартты жүйесі.
   2. Тілдік құралдар.
   3. Психологиядағы оқыту теориялары туралы ұғым.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Привалова И.В. Понимание иноязычного текста. С.,2001. 
   2. Румянцева И.М. Психология речи и лингвопедагогическая психология.
      М, 2004
   3. Домолов А.Г. Психология личности.М.,2000. 
   4. Мягкова Е.Ю. Структурные споры при обучении пониманию и переводу
      иностранного текста. // Психолингвистические исследования: слово и
      текст-Т., 2005.
Тақырып 11: Шет тілдерін оқытудығы тіл дамыту диагностикасының
психологиялық ерекшеліктері.
Мақсаты: Оқушылардың тіл дамыту диагностикасының психологиялық
ерекшеліктерін болжау, диагностикалық зерттеудің принциптері және
кезеңдерін қарастыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Шет тілдерін оқытудығы тіл дамыту диагностикасының
психологиялық ерекшеліктері. Оқушылардың тіл дамыту диагностикасының
психологиялық ерекшеліктерін болжау. Тіл дамытудағы кедергілердің
дифференциалды болжау, дамудағы проблемалар. Диагностикалық зерттеудің
принциптері. Диагностиканың кезеңдері. Сөйлеуді зерттеудің мазмұны. Жеке
дұрыстау. Дыбыстауды дұрыстау – фонемалық қабылдауды дамыту. Грамматикада
және жазуда интонация, екпін, сөздік кемшіліктерін дұрыстау. Дұрыстау
арқылы дамыту сабақтарындағы сөйлеудегі қателіктерді топпен дұрыстаудың
маңыздылығы. Шет тілін оқуда кездесетін қиындықтармен таныстыру. Шет тілін
оқуда қиындықтарға кезіккен оқушының ата-анасымен жұмыс істеп, шара
қолдану. Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті
турде дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Оқушылардың эмоционалды-ерікті аумағы.
   2. Шетел тілін оқытудағы қазіргі заман құралдары мен амалдары.


   3. Сабақты жүргізу мен ұйымдастырудың психологиялық- педагогикалық
      негіздері.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2000. 
   2. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   3. Шерьязданова Х.Т. Психология человеческого общения. А.,2002. 
   4. Логинова Л.И. Как помочь ребенку заговорить по - английский. М.2002. 
   5. Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков. А., 2004. 
   6. Колкер Я.М., Устинова Е.С. Речевые способности: как их формировать?
      ИЯШ. 2000.№4. 
   7. Клычникова З.И. Психологические особенности обучения чтению на
      иностранном языке.М.,2003.
Тақырып 12: Шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының психологиялық
негіздері.
Мақсаты: Мұғалімнің педагогикалық функциялары, педагогикалық жұмыстың
стилі, шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының жалпы мінездемесі
туралы білімдерін толықтыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының психологиялық
негіздері. Шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының жалпы мінездемесі.
Педагогикалық жұмысты мотивацияландыру. Педагогакалық жұмыстың негізгі
функцияларының психологиялық мінездемесі. Педагогикалық қабілет.
Педагогикалық жұмыстың стилі. Стилъдің негізгі функциялары: инструметальды,
компенсаторлы, жүйеорнатқыш және интегративті. Педагогикалық жұмыстың
стилінің түрлері: авторитарлы, демократиялық және либералды.
Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі. Педагогтың бағытталушылығы және педагог
түрлері. Педагогикалық қоғамдық перцепция. Ақпараттар дәптерге жазылады.
Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде дәптердегі конспектінің соңына
жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
     1. Педагогикалық қабілеттер.
     2. Педагогикалық жұмыстың стилі.
     3. Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі.
 Қолданылған әдебиеттер:
   1. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
   2. Выготский Л.С. Орудие и знак в развитии ребенка.// Выготский
      Л.С.Собр.сочин.М.
   3. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,2001.
   4. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   5. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2005. 
   6. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2002. 
   7. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
Тақырып 13: Шет тілі сабағын өткізудегі психологиялық- педагогикалық
ұйымдастыру ерекшелігі.
Мақсаты: Шетел тілі сабақтарын ұйымдастыру, шет тілін меңгерудегі оқу
әрекетінің мазмұны мен құрылымдары, шет тілін оқыту сабағына психологиялық
талдау жүргізу туралы білімдерін кеңейту.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Шет тілі сабағын өткізудегі психологиялық- педагогикалық
ұйымдастыру ерекшелігі. Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі. Педагогтың
бағытталушылығы және педагог түрлері. Педагогикалық қоғамдық перцепция.
Ақпараттар дәптерге жазылады. Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде
дәптердегі конспектінің соңына жазып отыру керек.
Шетел тілдерін окыту психологиясынын пәні, психологиялык ғылым жүйесіңдегі
орны. Шетел тілдерін окыту психологиясынын даму кезеңдері. Онын дамуының
негізгі жолдары мен багыттары.
Шетел тілдерін окыту психологиясынын жалпы, әлеуметтік, жас ерекшеліктер
психологиясы, педагогикалык, медициналык психология, психоллингвистика,
психосемантика, сонымен қатар, педагогика мен шетел тілдерін окыту
әдістемесі мен пэнаралык байланыстар.
Бақылау сұрақтары:
   1. «Эгоцентрикалық сөйлеу» (Ж.Пиаже, 1932).
   2. Психологиядағы оқыту теориясы туралы ұғым.
   3. Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2006. 
   2. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
   3. Шерьязданова Х.Т. Психология человеческого общения. А.,2002. 
   4. Логинова Л.И. Как помочь ребенку заговорить по - английский. М.2002. 
   5. Карлинский А.Е. Основы теории взаимодействия языков. А., 2000. 
   6. Колкер Я.М., Устинова Е.С. Речевые способности: как их формировать?
      ИЯШ. 2000.№4. 
   7. Клычникова З.И. Психологические особенности обучения чтению на
      иностранном языке.М.,2003. 
Тақырып 14: Психолингвистика пәнаралық ғылым ертінде.
Мақсаты:  Психолингвистиканың зерттеу пәні және нысаны,  пайда болуы мен
дамуы, Психолингвистиканың пәнаралық байланысы туралы білімдерін толықтыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Психолингвистика пәнаралық ғылым ертінде. Психолингвистиканың
пәні мен мақсаты. Шет тілдерін оқыту психологиясының пәні мен пайда
болуының себептері (лингвистикалық және психологиялық). Адамның мінез-құлқы
және шет тілін оқуда тілінің дамуы. Шет тілін оқу мен қабылдау кезіндегі
ойлау қабілеті және оның кейбір ерекше аспектілері.
Шет тілде сөйлеудің негізгі психолингвистикалық үлгілері.
Шет тілін оқуда кездесетін сөйлеу қабілеті кемшіліктерінің
психолингвистикалық аспектілері. Ақпараттар дәптерге жазылады.
Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде дәптердегі конспектінің соңына
жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Психолингвистика.
   2.  Психосемантика.
   3. Шет тілін оқытуда кездесетін сөйлеу қабілеті кемшіліктерінің
      психолингвистикалық   аспектілері.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
   2. Выготский Л.С. Орудие и знак в развитии ребенка.// Выготский
      Л.С.Собр.сочин.М.,2004
   3. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,2001.
   4. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   5. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2003. 
   6. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2000. 
   7. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.
Тақырып 15:   .
Мақсаты:  Психолингвистиканың зерттеу пәні және нысаны,  пайда болуы мен
дамуы, Психолингвистиканың пәнаралық байланысы туралы білімдерін толықтыру.
Әдістемелік нұсқау: Тәжірибелік сабаққа дайындалу барысында қарастыратын
тақырыптар. Психолингвистика пәнаралық ғылым ертінде. Психолингвистиканың
пәні мен мақсаты. Шет тілдерін оқыту психологиясының пәні мен пайда
болуының себептері (лингвистикалық және психологиялық). Адамның мінез-құлқы
және шет тілін оқуда тілінің дамуы. Шет тілін оқу мен қабылдау кезіндегі
ойлау қабілеті және оның кейбір ерекше аспектілері.
Шет тілде сөйлеудің негізгі психолингвистикалық үлгілері.
Шет тілін оқуда кездесетін сөйлеу қабілеті кемшіліктерінің
психолингвистикалық аспектілері. Ақпараттар дәптерге жазылады.
Пайдаланылған әдебиеттерді міндетті турде дәптердегі конспектінің соңына
жазып отыру керек.
Бақылау сұрақтары:
   1. Қазақстандық психолингвистика.
   2. Психолингвистикалық зерттеулердің ерекшеліктері.
   3. Тілдік тұлға ұғымы.
Қолданылған әдебиеттер:
   1. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
   2. Выготский Л.С. Орудие и знак в развитии ребенка.// Выготский
      Л.С.Собр.сочин.М.
   3. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,1998.
   4. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2000.
   5. Успанов К.С. Теория и ппрактика формирования профессионально значимых
      качеств у будущих учителей.- А., 2001. 
   6. Познавательные процессы и способности в обучении. М.,2002. 
   7. Жашкуревич. Л.Г. Формирование универсальных умений билингва. М.,2002.


б) Лабораториялық сабақтар.
----
4 КУРСТЫҚ ЖҰМЫС(ПРОЕКТ).
--


5 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ

СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
Шетел тілін оқыту психологиясы пәні ғылым ретінде.
Шетел тілдерін оқыту психологиясыньң даму кезеңдері.
Оқу  процесінің  психологизациясы  және  шетел  тілдерін  оқытудағы  қазіргі
заманғы үрдістер.
 Оқытудың психологиялық теориялары
Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
Тіл дамытудағы жеке тұлға. Сөйлеудің дамуы.
Оқытудың әр кезеңіндегі шетел тілін меңгеру.
Шетел  тілдерін  оқытудағы  жас   ерекшеліктеріне   қарай   тіл   дамытудағы
психологиялық ерекшеліктер.
Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
Шет   тілдерін   оқытудығы   тіл   дамыту   диагностикасының   психологиялық
ерекшеліктері
 Шет тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының психологиялық негіздері.
Шет  тілі  сабағын  өткізудегі  психологиялық-   педагогикалық   ұйымдастыру
ерекшелігі.
Психолингвистика пәнаралық ғылым ертінде
Психолингвистиканың зерттеу пәні және нысаны


ӨЖСӨЖ №1
Тақырыбы: Шетел тілін оқыту психологиясы ғылым ретінде.
Мақсаты:  таңдаған  тақырыптары  бойынша   оның   мақсат-міндеттері,   ғылым
саласында алатын орны, басқа ғылым салаларымен байланысы туралы қарастыру.
Бақылау формасы: Конспект- саралау.
Әдістемелік нұсқау:
Зерттеудің тақырыбы белгіленіп, теориялық негізі анықталу керек.Тақырып
бойынша конспект дәптерге жазылады. Тақырыбы, жоспары және пайдаланылған
әдебиеттер тізімі көрсетілуі тиіс.
Мерзімі: 4 апта
Әдебиеттер:
   1. Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью. М.,1988.
   2. Андриевская В.В. Возрастные особенности деятельности старшеклассников
      на уроках иностранного языка. ИЯШ.
   3. Беляев Б.В. Очерки по психологии обучения иностранным языкам. М.,
      1965.
   4. Белянин В.П. Психолингвистика. Учебник., М., 2003.
ӨЖСӨЖ №2
Тақырыбы: Шетел тілдерін оқыту психологиясыньң даму кезеңдері.
Мақсаты:  Тақырыптың  өзектілігі,  шетелде  және  Отандық   ғылым   дамуында
зерттелінуі.
Бақылау формасы: Жазбаша талдау.
Әдістемелік нұсқау:
Тақырыпты оқу барысында шетелде және Отандық ғылым дамуында үлес қосқан
ғалымдар, олардың еңбектері жайлы мәлімет беру керек. Тапқан
материалдарыңызды қорыта отырып өзіндік талдау жаза біліңіз. Ғалымдардың
зерттеу проблемасына сай еңбектері; ҚР ресми материалдары (заңдар,
Конститутция, қаулылар), ҚР Білім министрлігінің мектептердің оқу-тәрбие
жөніндегі құжаттары (конститутция, стандарт, реформалар, бағдарламалар);
Мерзімі: 6 апта
Әдебиеттер:
   1. Горолев И.Н., Седов К.Ф. Основы психолингвистики. М.,2005.
   2. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2002.
   3. Жинкин Н.И. Язык и речь. Творчество. М.2001.
   4. Залевская А.А., Медведева И.Л. Психолингвистические проблемы учебного
      двуязычия. Т.,2002.
   5. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке. М.,2003.
   6. Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку. М.,2002. 
ӨЖСӨЖ №3
Тақырыбы: Оқытудың психологиялық теориялары.
Мақсаты: Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағы
қазіргі заманғы үрдістер. Оқытудьң психологиялық теорияларымен таныстыру.
Әдістемелік нұсқау: негізгі теориялық ойларды анықтау мақсатында іс-
тәжірибелер жүргізіледі. Тапсырма жазбаша дәптерге орындалады.
Мерзімі: 11 апта
Бақылау формасы: Жазбаша талдау.
Әдебиеттер:
   1. Ейгер Г.В., Рапопорт И.А. Языки речь Харьков 2001.
   2. Жинкин Н.И. Язык и речь. Творчество..
   3. Залевская А.А., Медведева И.Л. Психолингвистические проблемы учебного
      двуязычия. Т.,2002.
   4. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке. М.,2004.
   5. Беляев Б.В. Очерки по психологии обучения иностранным языкам. М.,
      2005.
ӨЖСӨЖ №4
Тақырыбы: Оқу процесінің психологизациясы
Мақсаты: жинақтаған материалдарын саралап, қорытынды жасау.
Әдістемелік нұсқау: : жиналған материалдарға жүйелі талдау жасалынып,
сұрыптап,  тақырыпты қарастыру барысында қазіргі қоғамда педагогқа
қойылатын талаптар туралы қарастыру және оны сараптау, қысқаша өз ойыңызды
жазу.
Мерзімі: 14 апта
Бақылау формасы: жоба
Әдебиеттер:
   1. Алхазишвили А.А. Основы овладения устной иностранной речью. М.,2001.
   2. Андриевская В.В. Возрастные особенности деятельности старшеклассников
      на уроках иностранного языка. ИЯШ.
   3. Зимняя И.А. Психологические аспекты обучения говорению на иностранным
      языке. М.2005.
   4. Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку. М.,2000. 
   5. Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. М.,2001. 

       СӨЖ тақырыптары

|Тақырыбы          |Мақсаты және |Әдебиеттер тізімі    |Тапсыру  |Бақылау     |
|                  |мазмұны      |Ұпайлар              |мерзімі  |формасы     |
|Шетел тілін оқыту |Студенттердің|1.Алхазишвили А.А.   |         |Глоссарий   |
|психологиясы пәні |білімдерін   |Основы овладения     |4 апта   |жаттау.     |
|ғылым ретінде.    |кеңейту.     |устной иностранной   |         |            |
|Шетел тілдерін    |             |речью. М.,1988.      |         |            |
|оқыту             |             |2.Андриевская В.В.   |         |            |
|психологиясыньң   |             |Возрастные           |         |            |
|даму кезеңдері.   |             |особенности          |         |            |
|Оқу процесінің    |             |деятельности         |         |            |
|психологизациясы  |             |старшеклассников на  |         |            |
|және шетел        |             |уроках иностранного  |         |            |
|тілдерін оқытудағы|             |языка. ИЯШ.          |         |            |
|қазіргі заманғы   |             |3.Беляев Б.В. Очерки |         |            |
|үрдістер.         |             |по психологии        |         |            |
|                  |             |обучения иностранным |         |            |
|                  |             |языкам. М., 1965     |         |            |
|Оқытудың          |Шетел тілін  |1.Зимняя И.А.        |6 апта   |Бақылау     |
|психологиялық     |оқытудағы    |Психологические      |         |жұмысы.     |
|теориялары. Сөйлеу|сөйлеу  мен  |аспекты обучения     |         |            |
|әрекетінің        |тілдің рөлін |говорению на         |         |            |
|психологиялық     |анықтау.     |иностранным языке.   |         |            |
|ерекшеліктері.    |             |М.,1985.             |         |            |
|Тіл дамытудағы    |             |2.Зимняя И.А.        |         |            |
|жеке тұлға.       |             |Психология обучения  |         |            |
|                  |             |неродному языку.     |         |            |
|                  |             |М.,1989.             |         |            |
|                  |             |3.Зимняя И.А.        |         |            |
|                  |             |Психология обучения  |         |            |
|                  |             |иностранным языкам в |         |            |
|                  |             |школе. М.,1991.      |         |            |
|                  |             |4. Выготский Л.С.    |         |            |
|                  |             |Орудие и знак в      |         |            |
|                  |             |развитии ребенка.//  |         |            |
|                  |             |Выготский            |         |            |
|                  |             |Л.С.Собр.сочин.М.,199|         |            |
|                  |             |8                    |         |            |
|Шетел тілдерін    |Шетел тілін  |1.Привалова И.В.     |11апта   |Тест.       |
|оқытудағы жас     |оқытудағы    |Понимание иноязычного|         |            |
|ерекшеліктеріне   |негізгі      |текста. С.,2001.     |         |            |
|қарай тіл         |мәселелер.   |2.Румянцева И.М.     |         |            |
|дамытудағы        |             |Психология речи и    |         |            |
|психологиялық     |             |лингвопедагогическая |         |            |
|ерекшеліктер.     |             |психология.          |         |            |
|Шет тілдерін      |             |М, 2004              |         |            |
|оқытудығы тіл     |             |3.Домолов А.Г.       |         |            |
|дамыту            |             |Психология           |         |            |
|диагностикасының  |             |личности.М.,1999.    |         |            |
|психологиялық     |             |4.Мягкова Е.Ю.       |         |            |
|ерекшеліктері     |             |Структурные споры при|         |            |
|                  |             |обучении пониманию и |         |            |
|                  |             |переводу иностранного|         |            |
|                  |             |текста. //           |         |            |
|                  |             |Психолингвистические |         |            |
|                  |             |исследования: слово и|         |            |
|                  |             |текст-Т., 2000.      |         |            |
|Психолингвистика  |Психолингвист|1.Белянин В.П.       | 14 апта |Бақылау     |
|пәнаралық ғылым   |иканың       |Психолингвистика.    |         |жұмысы.     |
|ертінде.          |зерттеу пәні |Учебник., М., 2003.  |         |            |
|                  |және нысаны, |2.Выготский Л.С.     |         |            |
|                  |пайда болуы  |Орудие и знак в      |         |            |
|                  |мен дамуы,   |развитии ребенка.//  |         |            |
|                  |Психолингвист|Выготский            |         |            |
|                  |иканың       |Л.С.Собр.сочин.М.,199|         |            |
|                  |пәнаралық    |8                    |         |            |
|                  |байланысы    |3.Горолев И.Н., Седов|         |            |
|                  |туралы       |К.Ф. Основы          |         |            |
|                  |білімдерін   |психолингвистики.    |         |            |
|                  |толықтыру.   |М.,1998.             |         |            |
|                  |             |4.Жашкуревич. Л.Г.   |         |            |
|                  |             |Формирование         |         |            |
|                  |             |универсальных умений |         |            |
|                  |             |билингва. М.,2002.   |         |            |


БАҚЫЛАУ ТҮРЛЕРІ
1  КУРС БОЙЫНША ТЕСТ ТАПСЫРМАЛАРЫ

 88
Адамныңөзінебағытталғансөйлеутүрі :
А) эгоцентрикалық.
В) сырттай.
С) ауызша.
D) диалогты.
Е) жазбаша.
 198
Ақиқаттағыдүниелердіңбелгілердіңкөмегіменжанама
түрдебейнеленуі:
А) ес.
В) сөйлеу.
С) қабылдау.
D) ойлау.
Е) қиял.
239
Халықтыңэтнопсихологиялыкерекшеліктерінбейнелейді:
А) тіл.
В) сөйлеу.
С) ойлау.
D) сана.
Е) ақыл-ой.
 24О
Адамдарүшіннақтымағынасыжөнемәні   бар
дыбыстардыңбірлестігінентұратыншартгыбелгілердің
жүйесі:
А) тіл.
В) сөйлеу.
С) ойлау.
D) сана.
Е) пиктограммалар.
 254
Нақтыжағдайғабайланыстымағынасытүсінікгіболатын
сөйлеудіңтүрі:
А) жазбаша.
В) монологты.
С) жағдайғабайланысты.
D) эгоцентрикалық.
Е) диалогты.
 255
Неғұрлымграмматикалықбайланыстарытолықсөйлеудіңтүрінаныктаңдар:
А) жазбаша.
В) монологгы.
С) суырыпсалма.
D) эгоцентрикалық.
Е) диалогты.
256
Ұзақжөнекүрделіжолменмағынанымәнге
айналдыратын,   жан-жақтытолықтүсіндірмеретінде
айтылатынсөйлеудіңтүрінанықтаңдар:
А) жазбаша.
В) монологгы.
С) жағдайғабайланысты.
D) эгоценгрикалык.
Е) диалогты.
257
Ұйқасымсызжәнеүздік-создықбайланыссызсөйлеудің
түрінанықтаңдар:
А) жазбаша.
В) монологты.
С) суырыпсалма.
D) эгоцентрикалық
Е) диалогты.
258
Сөйлеудебасқаадамныңсөйлеуінебайланысты
айтылатынтүрінанықтандар:
А) жазбаша.
В) монологты.
С) жағдайғабайланысты.
D) эгоцбнтрикалық.
Е) диалогты.
259
Алдын-алажоспарланғанжәнебағдарланғансөйлеудің
түрінанықтандар:
А) жазбаша.
В) монологты.
С) жағдайғабайланысты.
D) эгоцентрикалық.
Е) диалогты.
 26О
Өз-өзінебағытталғансөйлеудіңтүрінанықтаңдар:
А) жазбаша.
В) сырттайсөйлеу.
С) суырыпсалма.
D) эгоцентрикалық.
Е) ішкісөйлеу.
 312
Әдетгемектепкедейінгілердіңойынындакөрінісберетін
жәнетекөзінебағытталғансөйлеу:
А) эгоцентрикалық.
В) суырыпсалма.
С) аффективті.
D)сыртгай.
Е) іштейсөйлеуі.
479
Сөйлеу:
А) қарым - қатынаспроцесіндетілдіқолдану.
В) сигналберуқабілеті.
С) бірнешесигнал.
D) әлеуметті.
Е) мәнерліқұралдар.
 48О
Екінемесекөпкісініңсөйлеуі
А) монолог.
В).диалог.
С) қарым–қатынас.
D) коммунактивті.
Е) мәліметпеналмасу.
 481
Мононлогиялықсөйлеугеқандайсөйлеуформасыжатады
1.  әңгімелесу 2.доклад 3. әңгіме 4.  Баяндау 5. Лекция 6.Дискуссия
(пікірталас)
А) 1,6,3 .
В) 2,3,4,5.
С) 2,5.
D) 3,6.
E) 4,5.
$$$ 482
Сырттасөйлеудіңішкісөйлеугеауысуықайжастакезеңіндеіскеасырылады:
1)  2 жаста 2) 3 жаста 3) 4 жаста 4) 5 жаста 5) 6 жаста 6) 7жаста .
А) 1,2 .
В) 1,3.
C) 2,4.
D) 5,6.
E) 2,3.
 483
Ғылымитерминдерімолсөйлеутүрінкөрсетіңіз:
А) сөйлеудіңауызекітүрі .
В) ғылыми—іскер .
С) публистикалық.
D) жаргон .
Е) бейнелі—эмоциялық.
Бала дамуының психологиялық, физиологиялық, биологиялық концепцияларының
құрастыратын сала қайсысы:
А. педагогика
В. психодиагностика
С. педалогия
D. логопедия
Е. Физиология
10 А
 Балалар психологиясы мөлшермен қай ғасырда  пайда болды:
А. ХХ- ғасырдың басында
В. ІХ - ғ басында
С. ХІХ ғ аяғында
D. ХХ ғ аяғында
Е.  ХҮІІІ басында
11 А
Психикалық дамудағы  ғылыми тұрғыдан тану ерекшеліктері:
А. Объективтілік
В. Субъективтілік
С. Концептуалдық, валидтілік
D. Жарымдылық
Е. Обективтілік және субъективтілік
 12 С
Даму психологиясы  пәні бұл:
А. Адам псиикасы
В. психикалық функциялардың дамуы
С. Онтогенездің әртүрлі кезеңдерінде адамның психикалық даму ерекешліктері
D. психикалық құбылыстардың даму ерекшеліктері
Е. Оқыту мен тәрбие заңдылықтары
13 В
Адаму психологиясына кіреді:
А. Жалпы психология
В. Балалар психологиясы
С. Жекелей ерекшеліктер психологиясы
D. Педагогикалық психология
Е. когтитивті психология
 14 В
 Ұзақ ауқытқа созылатын балаларды "ұзына бойлай" зерттеу әдісі:
А. Бақылау
В. Лонгютидтік
С. Эксперимент
D. Тест
Е. Социометрия
 15 А
Балалардың психикалық даму заңдылықтарын анықтауға үлес қосқан ғалымдар:
А. Ж.Пиаже, В.Штерн, Н.Ладыгина
В. Л.С. Выготский, В.А.Сухомлинский
С. А.С.Макаренко, В.Штерн
D. В.А.Пидкасистный, С.Л.Рубинштейн
Е. Ж. Пиаже, С.Л.Рубинштйн
16 D
Маймыл мен өз баласына  зерттеу жүргізе отырып бала мен жануарлар балалары
дамуының ерекшеліктерін салыстырған ғалым:
А. Ж.Пиаже
В. А.Н.Гвоздев
С. В.Штерн
D. Н.Н.Ладыгина
Е. А.Д.Павлова
 17 А
Өз ұлының тілі шығуын  сегіз жыл бойы бақылап осы негізде "Балада орыс
тілінің грамматикалық қалыптасуы" атты кітап жазған:
А. А.Н. Гвоздев
В. Ж.Пиаже
С.  В.Штерн
D. Н.Н.Ладыгина
Е. А.Д.Павлова
18 В
Фактыларды алғаш рет жинақтаудағы тиімді әдіс:
А. Эксперимент әдісі
В. Бақылау әдісі
С. Анкета әдісі
D. Лабораториялық эксперимент әдісі
Е. Социометрия әдісі
 19 С
Балаларды білімі мен іскерлігі жағынан , жалпы ақыл-ойының даму дәрежесі
төмен жекеленген психикалық процестері мен сапаларының дамуын салыстыруда
қолданылатын әдіс:
А) Анкета әдісі
В) Социометрия әдісі
С) Тест әдісі
D) Әңгімелесу әдісі
Е)Іс-әрекет нәтижелерін зерттеу
 20
Балалардың жалпы ақыл-ойының даму дәрежесін анықтауға арналған тестер:
А. Танымдық тестер
В. Іс-әрекет нәтижелерін зерттеуге арналған тестер
С. Қарым-қатынасты зерттеуге арналған тестер
D. Интелектуалдық тестер
Е. Проективтік тестер

КУРС БОЙЫНША ЕМТИХАН СҰРАҚТАРЫ
   1. Шетел тілін оқыту психологиясының мәні.
   2. Шетел тілдерін оқыту психологиясының даму кезеңдері.


   3. Шетел тілдерін оқыту психологиясының мазмұны және жүйесі.
   4.  Білімнің түрлі ғылыми жүйесінің арасындағы шет тілдерін оқыту
      психологиясы.
   5.  Психолингвистика.
   6. Психосемантика.
   7. Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағы қазіргі
      заманғы үрдістер.
   8. Оқытудың психологиялық теориялары.
   9. Шет тілін оқытуда кездесетін сөйлеу қабілеті кемшіліктерінің
      психолингвистикалық   аспектілері
  10. Шет тілде сөйлеудің негізгі психолингвистикалық үлгілері.
  11.  Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
  12.  Бір жастан мектеп жасына дейінгі тіл дамыту.
  13. Шетел тілінде грамматика, лексика, фонетиканың психологиялық
      негіздері.
  14. Сабақ кезіндегі психологиялық күй және оның оқу бірлестігіне тигізетін
      әсері.
  15. Психолингвистика пәнаралық ғылым ретінде.
  16. Шетел тілін оқуда кездесетін қиындықтар.
  17.  Адамның мінез-құлқы және шет тілін оқуда тілінің дамуы.


  18.  Мектеп жасындағы балалардың тілдік дамуы.
  19.  Оқушылардың эмоционалды-ерікті аумағы.
  20.  Шетел тілін оқытудағы қазіргі заман құралдары мен амалдары.


  21.  Сабақты жүргізу мен ұйымдастырудың психологиялық- педагогикалық
      негіздері.
  22.  Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі.
  23.  Шетел тілін оқыту психологиясының пәні мен мазмұны.


  24.  Шет тілін оқуда кездесетін қиындықтар.
  25.  «Эгоцентрикалық сөйлеу» (Ж.Пиаже, 1932).
  26. Психологиядағы оқыту теориясы туралы ұғым.
  27. Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
  28. .Баланың сөздік шығармашылығы(неологизмдер).
  29. Тіл- адамзаттың маңызды құралы.
  30.  Адамның мінез- құлқы және шет тілін оқуда тілінің дамуы.
  31. Психосемантика.
  32. Шетел тілін ерте жастан оқытудың психологиялық негіздемесі.


  33. Шетел тілін оқытуда танымдық процестер және қабілеттілік.
  34.  Шетел тілін ауызша және жазбаша сөйлеуді меңгерудегі психологиялық
      ерекшеліктер.
  35.  Шетел тілін меңгерудегі негізгі жолдары, тәсілдері және кезеңдері.


  36.  Шет тілі мұғалімінің кәсіпкерлігі.
  37. Психолингвистка пәнаралық ғылым ретінде.
  38. Тіл дамытудағы кедергілердің дифференциалды болжау, дамудағы
      проблемалар.
   4. Шетел тілін оқытудың дәстүрлі жолдары.
  39.  Шетел тілінде ойлаудың психологиялық ерекшелігі.
  40.  Шет тілдерін оқыту психологиясының пәні мен пайда болуының себептері.


  41.  Адамның мінез- құлқы және шет тілін оқуда тілінің дамуы.
  42. Шет тілін оқу мен қабылдау кезеңіндегі ойлау қабілет және оның
      ерекшеліктері.
  43. Сөйлеу кезінде адамның өзіндік ерекшелігін тілі, қалыпты мінез
      ерекшеліктері.
  44.  Оқушылардың эмоционалды-еріктік аумағы.
  45.  Шетел тілі мұғалімінің педагогикалық жұмысының жалпы мінездемесі.
  46. Когнитивті психолог Дж.Брунердің оқытудың спираль түріндегі
      бағдарламасы.
  47. Шетел тілін оқуда кездесетін қиындықтар.
  48. Грамматикада және жазуда интонация, екпін, сөздік кемшіліктерін
      дұрыстау.
  49.  Шетел тілін оқу мен қабылдау кезіндегі ойлау қабілеті және оның
      кейбір ерекше аспектілері.
  50.  Шет тілі мұғалімінің жұмысының психологиялық негіздері.
  51. Шетел тілін оқытуда көрнекілік жетекші тәсіл ретінде.
  52. Оқытудың психологиялық теориялары.
  53.  Бір жасар баланың тіл дамуындағы телеграфтық стиль.


  54.  Шетел тілін оқытудағы танымдық процестер және қабілеттілік.
  55. . Баланың сөздік шығармашылығы (неологизмдер).
  56. Сөйлеу әрекетінің психологиялық еркешеліктері.
  57.  Сабақта психологиялық ахуалды қалыптастыру.
  58.  Шетел тілінде грамматика, лексика, фонетиканың психологиялық
      негіздері.
  59.  Шет тілі және психология.
  60.  Бала тілінде флексияның пайда болуы.
  61. Оқу процесінің психологизациясы және шетел тілдерін оқытудағ қазіргі
      заманғы үрдістер.
  62.  Шет тілі мұғалімінің сауаттануы.
  63.  Шетел тілі мұғаліміне қойылатын талаптар.
  64.  Шет тілде сөйлеудің негізгі психолингвистикалық үлгілері.
  65. Сөйлеу әрекетінің психологиялық ерекшеліктері.
  66.  Бір жастан мектеп жасына дейінгі тіл дамыту.
  67. ҚР мектепке дейінгі білім беру жүйесі.
  68.  Шетел тілі кабинеті.
  69.  Бастауыш сыныптағы  тілдік даму.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс