Файл қосу
Астықты сақтау
|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ |
|БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ |
|СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ |
|СМЖ 3-деңгейдегі құжаты |ОӘК | |
| | | |
| | |ПОӘК |
| | |042-18-7.1.56/03-2013 |
|«Элеваторлы өндірістің | | |
|және астықты жинағаннан | | |
|кейінгі өңдеу |Басылым №1 | |
|технологиясы» пәнінің |«18» 09 2013 | |
|оқу-әдістемелік | | |
|материалдары | | |
«ЭЛЕВАТОРЛЫ ӨНДІРІСТІҢ ЖӘНЕ АСТЫҚТЫ ЖИНАҒАННАН КЕЙІНГІ ӨҢДЕУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ»
ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
5В072800– «Өңдеу өндірістерінің технологиясы»
мамандығы үшін
ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
Семей 2013
| |Мазмұны | |
| | | |
| |1 | |
| |Глоссарий | |
| |4 | |
| | | |
| |2 | |
| |Дәрістер | |
| |4 | |
| | | |
| |3 | |
| |Зертханалық сабақтар | |
| |4 | |
| | | |
| |4 | |
| |5 | |
| |Студенттердің өздік жұмыстары | |
| |« Элеваторлы өндірістің және астықты жинағаннан кейінгі өңдеу | |
| |технологиясы» пәнінен емтихан сұрақтары | |
| | | |
| | | |
| |5 | |
| | | |
| | | |
1. ГЛОССАРИЙ
Калибрования – ірілігі бойынша кейбір дәнді дақылдарды бірнеше
фракицяларға бөліп сұрыптау үрдісін айтады.
Сепарирлеу – астық түйір қоспаларын бөлу үрдісін айтады, бұл үшін
сепарратор машинасын қолданады.
Микроорганизмдер – астық түйірінің қаша алмайтын серіктестігі, олар
астық түйірінің сапасын төмендететін негізгі факторлар болып табылады.
Сорбция – қоршаған орта буларынан әртүрлі газдар мен заттарды сіңіру
қабылетін айтады.
2. ДӘРІСТІК МАТЕРИАЛ
1 тақырып: Астықты сақтау
Дәріс сұрақтары:
1. Әмбебаптығы мен маңыздылық дәрежесі бойынша астық сапасы көрсеткіштер
топтарына сипаттама
2. Орташа үлгіні алу реттілігі
3. Орташа үлгінің зертханалық анализі
Дәріс мақсаты: Әмбебаптылығы мен маңыздылық дәрежесіне байланысты астыққа
сипаттама беру
Астық массасындағы арам-шөп қоспалары қажетсіз, сондықтан олардан арылу
керек. Бұл мәселені маңызды бір әдіс жинаудан кейінгі өңдеу – астықты
тазарту арқылы шешеміз.
Астық тазалаушы машиналарға әртүрлі жұмысшы органдарды қолданады, астық
массасының бөліну белгілерін анықтау үшін негізделген жұмыстар.
Астық массасының бөліну белгілері: өлшемдері(ұзындығы, қалыңдығы және
ені); аэродинамикалық қасиеті(ұшу жылдамдығы), жоғары беттің қалпы және
қасиеті (фрикционды қасиеті), магниттік қасиеті, серпімділігі және т.б.
Бөліну белгілері астық мәдениетінің ( 59-кете) физико – механикалық
қасиетінің әртүрлілігі есепке алады.
Астық пен қоспалардың бөліну негіздері мен түрлері практикада кеңінен
қолданылады.
- ені бойынша – тесіктері домалақ електерде;
- қалыңдығы бойынша – тесіктері ұзыншақ електерде;
- ұзындығы бойынша – ұяшықты жоғарғы бет;
- қалпы бойынша – фасонды қуысты електерде ( мысалы, үшбұрышты) немесе
иілімді майда жоғарғы бетте.
- аэродинамикалық қасиеттері бойынша – пневмосеператорлық каналдарда;
59-кесте. Астық массасының физико- механикалық қасиеттері.
В.Гортинский, А.Б.Демский, М.А.Борискин бойынша.
|Мәдениет |Өлшемдері,мм |Тығыздығы, |1000 дән |табиғаты |
| | |г/см3 |салмағы |,г/л |
| |ұзындығы |ені |қалың-дығ| | | |
| | | |ы | | | |
|Сұлы |8,0-20,0 |1,75-3,|1,25-3,0 |0,9-1,1 |15,0-25,5|5,5-8,3 |
| | |0 | | | | |
|Татар |4,0-5,6 |2,2-3,6|2,2-3,6 |1,0-1,3 |2,0-6,0 |- |
|қарақұмығы | | | | | | |
|Қарамықша |2,8-4,4 |2,0-3,0|1,6-3,0 |1,1-1,3 |7,0-10,0 |- |
|Қастауыш |2,0-8,5 |1,0-3,0|0,8-1,8 |0,9-1,14 |2,0-2,2 |6,0-9,5 |
|Жабайы шомыр |3,0-8,1 |2,0-5,8|1,7-5,0 |0,85-1,0 |8,0-10,0 |3,1-7,3 |
|Вьюнскалы |2,0-3,6 |1,6-2,8|1,6-2,6 |1,0-1,3 |2,0-6,0 |- |
|қарақұмық | | | | | | |
|Вьюнск |2,4-4,3 |1,4-3,4|1,1-2,8 |0,97 |10,0-11,0|5,1-8,9 |
|Ржаной костер|7,0-10,0 |1,75-2,|1,5-1,75 |0,3-0,4 |6,0-8,0 |- |
| | |0 | | | | |
|Головки осота|2,5-3,5 |0,8-1,5|0,4-0,9 |0,74 |0,37 |- |
|Тары(куриное)|2,4-5,0 |1,2-2,6|0,7-2,0 |0,8-1,25 |1,5-2,0 |2,2-4,4 |
|Күрішті тары |3,0-3,5 |2,0-2,5|1,2-2,0 |1,15-1,25 |4,0-3,0 |- |
|Курмак |4,0-5,0 |1,7-3,5|1,2-2,8 |0,8-1,15 |6,0-7,0 |- |
|Қурай |5,5-8,5 |1,7-2,5|1,6-4,5 |0,9-1,1 |2,0-2,5 |- |
Астық тазалаушы машиналарды қолдану реттілігі:
- електі сеператорлар- астық массасындағы үлкен және ұсақ арамшөп
қоспалары;
- ауалы-електі сеператорлар – үлкен, ұсақ және жеңіл қоспаларды, солып
қалған дәндерді , шаңды сорттау үшін;
- триерлер – астық массасынан сұлы және қарамықшаны бөліп алу;
- аспирационды бағаналар және ауалы сеператорлар – жеңіл қоспалардан
және солып қалған дәндерді тазалау үшін;
- вибропневматикалық тас бөлуші машиналар – минералды қоспаларды бөлу
үшін;
- магнитті сеператорлар – металды магнитті қоспаларды бөлу үшін.
Астық тазалау кезінде инструкцияға сәйкес және нан қабылдау
мекемелерінде дән тазалау машиналарын қолданады.
Эксплуатацичя үрдісі – астық тазалу машиналарының жұмыс істеу тәртібін
қасыздандырады, ол астық тазалаудың максималды нәтижелігіне қол жеткізеді.
Дән тазалаудың технологиялық эффектілігін Е(%) мына фориула бойынша
есептеледі:
[pic],
Мұндағы А – құрамында бөлек қоспалар бар,кг;
В – дән тазаланғаннан кейін құрамындағы қоспалардың болуы.
Технологиялық үрдістерді дайындау кезінде, бөлек астық партияларын
тазалау кезінде зертханалық мәліметтерге сүйене отырып, басқа қоспалардың
және дән құрамының ылғалдылығы анықталды, жабдықтардың өнімділік техникалық
нормаларына дән тазалағыш тәртіптерін орнатады.
Технологиялық желілерде алдын – ала тазартуды ескереді, сеператорларда
кептіру алдында (ірі және жеңіл қоспаларды ажырату үшін); бір ретті немесе
екі ретті дән тазалауды ауалы – електік сеператорларда кептіргеннен кейін
дәндә қоректі консистенцияға жеткенге дейін.
Егер бұл жеткіліксіз болса, қосымша тазалау жұмыстарын жүргіземіз, бұл
кезде триерлер, тас тазалаушы және де басқа да машиналар құрамына
байланысты және қалған қоспалардың тазаланған күйінде.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар
1. Астықты қабылдау барысында ортатәулікті үлгінің мәніне сипаттама
беріңіз?
2. Астықты қабылдау барысында ортатәулікті үлгіні алу принципі?
3. Астықты тазарту машиналарында тазарту үрдісінде, одан кейін және оған
дейін астықты бақылау жиынтығын түсіндіріңіз?
4. Астықты кептіру кезінде бақылау жүргізу шараларының кешендерін
тізіңіз?
5. Токсикалық элементтердің микотоксикалыққа қарағандағы айырмашылығын
түсіндіріңіз және мұнымен зақымданған астықтың кейінгі ақаулары
қандай?
Қолданылатын әдебиеттер:
1. В.А. Резчиков, О.Н.Налеев, С.В.Савченко. Технология зерносушения.
Учебник. Изд.Алматинский технологический институт. 2000 – 400 стр.
2. Е.М.Бобликов, В.А. Буханцова, Б.К.Маратов. Технология хранения зерна:
Учебник для вузов: Издательство «Лань». 2003. – 448с.
3-4 тақырып: Жылумен кептіру кезінде астық түйірлерінің физика-химиялық
және биохимиялық өзгерісі, оның салдары
Дәріс сұрақтары:
1. Астық сапасы, нормасы және оны анықтау
2. Астыққа нормативті құжаттамалар
3. Астық кондициясына сипаттама
Дәріс мақсаты: Астықтың төзімділігін арттыру, тазалық бойынша қойылған
кондицияға дейін астықты жеткізу
Жаңа жиылған үйіндіде тек қана негізгі астық мәдениеті болып қана қоймай,
арамшөп және дәндік қоспалары да болады, олар астықтың сапасын нашарлатып,
оны сақтауға кері әсер етеді. Қоспалардың астық массасындағы мөлшері қатаң
түрде стандарттар мен кондициялармен шектелген. Егер қоспалар саны берілген
шектен артық болса, астықты іске асыруға болмайды, бұндай астықты мемлекет
сатқанда жеңілдіктер береді. Қоспалардан тазарту үшін астықты астық
тазалағыш және үйінді тазалағыш машиналрды қолданады. Жаңа жиналған астықты
тазалауды комбайнда ақ бастайды, оның ішінде үйінді тазалағыш қондырғы бар.
Сонымен тазалау дегеніміз – астық массасынан артық қоспаларды жою деген
технологиялық операция екенін үғамыз. Тазалау нәтижесінде негізгі астық
мәдениетінің сапасы жоғарлап оны сақтау жеңілдейді, астықты азық-түліктік,
техникалық, тұқымдық, жемдік мақсаттарда қолдану қамтамасыздандырылады.
Алайда тазалау кезінде бөгде қоспалар қоса негізгі астық мәдениетінің
белгіленген мөлшерге сәйкес келмейтін бөлігі де жойылып кетеді. Бұл
бүлінген зиянкестермен зақымдалған, дамымаған, солып қалған, жаншылған
дәндер. Азық-түліктік астық қолдануына байланысты оның құрамындағы арамшөп
және дәндік қоспалары бойынша үшке бөлінеді: таза, жартылай таза,
тазартылмаған. Таза астық әдетте базистік кондицияларға сай келіп тазалауды
қажет етпейді. Жартылай тазаланған және тазаланбаған астықта қоспа саны
базистік кондиция мөлшерінен жоғары болса, оны тазалау қажет етеді.
Тұқымға қойылған астықтың тазалығына аса көп мән беріледі. Дәндер үш
класқа бөлінеді. Бірінші класында қоспалар 1% - дан аспау керек. Соның
ішінде арамшөп және мәдени өсімдіктердің дәндері дана бойынша есептейді.
1кг бірінші класс дәндерінде басқа өсімдіктердің дәні оннан көп болмау
керек, ал арамшөптердікі бестен көп емес.
Тазаланған астық массасы құрамы мен қасиеті бойынша біркелкі емес.
Тұқымдық мақсаттарда қолданған кезде негізгі астық мәдениеті(оның ішінде
солған, бүлінген дәндер алынып тасталғаннан кейін де) сепкеннен кейін
жоғарғы өнімділік беруі мүмкін емес. Дәндердің әртүрлі сапалылығын
төмендету үшін дән массасының биологиялық қасиеттеріне байланысты
сұрыптайды – фракциялайды. Бұл технологиялық операция негізгі астықты бір
уақытты физикалық және биологиялық қасиеттері бойынша екі бөлікке бөледі
(фракцияға). Оның біреуі тұқымдық материал ретінде, екіншісі жемдік
мақсаттарда қолданылады. Сұрыптау кезінде өнімнің ең жақсы бөлігін бөліп
алу дән сапасын жоғарлатудың жақсы әдісі болып табылады. Сұрыптау кезінде
дән партиясының орташа сапа көрсеткіші жоғарлайды, бірақ оның жекелеген
биологиялық қасиеттері бұрынғыдай қала береді.
Кейбір мәдениеттер үшін оның ішінде жүгеріге де қосымша технологиялық
операция қолданылады – сұрыпталған астықты ірілігі бойынша бірнеше фракциға
бөлу. Бұл үрдісті калибрования деп атайды. Бұл операция егістікке дәндерді
сепкен кезде сепкіштің жұмысын жақсартады.
Бастапқы астық қоспасын тазартып, сұрыптап, калибрлейді. Ол үшін
әртүрлі күрделіліктегі машиналарды қолданады. Астық қоспасын айыру үрдісі
сепарациялау деп, ал қолданылатын машинаны сепаратор деп атайды. Қоспаның
құрамдас бөлігі ол – оның ең қарапайым бөлігі. Сапасы және физика –
механикалық қасиеттері бойынша аз да болсын біркелкі болып келетін астық
қоспасы. Құрамдас бөліктер қолдану мақсаты және сапасы бойынша әртүрлі
болады. Қоспаның бір компонентін бөліп алу қиын. Айыру нәтижесінде астық
қоспасынан әдетте бір-біріне жақын бірнеше компоненттер бөлініп шығады, ол
дегеніміз фракциялар. Фракция дегеніміз айыру процесі кезінде бастапқы
астық қоспасынан бір немесе бірнеше ерекшеленетін өнімдер. Фракция шығымы
бастапқы қоспа санынын бөлінген астық мөлшері %-дық сипаттамада.
Сепараторларды жай және күрделі деп бөлуге болады. Жай сеператорлар астық
қоспасын екі фракцияға бөледі. Ондай жұмыс органдарына елеуіш, триерлі
цилиндр, ауа каналы және т.б. жатады. Күрделі сеператорлар дегеніміз
бірнеше жай сеператорларда бір машиналарда жинағанды айтамыз, олар астық
қоспасын үш және одан көп фракцияларға бөледі. Жұмыс үрдісін олар бірінен
кейін бірін, параллельді немесе комбинирленген түрде атқара алады.
Көбінесе ауылшаруашылықта дән тазалағфыш машиналар күрделі болып
келеді. Оның іші 5-7 жай сеператордан құралуы мүмкін.
Сеперациялау үрдісінің міндетті технологиялық ережесі ол қоспаны
тазалау нәтижесіндегі алынған фракция бастапқы астық қоспасынан сапасы
жоғары болу керек. Өндірісте қолданатын жұмыс органары қандай да бір астық
қоспасынан оның компонентін таза түрде бөліп шығара алмайды. Әдетте
фракциялар алынады, ол дегеніміз жаңа қоспа. Бірақта оның белгілері көбірек
ұқсас келеді. Фракцияның біркелкілігі жоғары болған сайын оның тазалығы да
жоғары болады.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар
1. Сапаға сипаттама беріңіз?
2. Стандартқа сипаттама беріңіз?
3. Астық кондициясы дегеніміз не?
4. Кондиция түрлерін атаңыз?
5. Тұқымдардың спадан класстылығының тәуелділігін айтыңыз?
6. Дайындалатын кондицияны қандай топтарға бөледі?
Қолданылатын әдебиеттер:
1. В.А. Резчиков, О.Н.Налеев, С.В.Савченко. Технология зерносушения.
Учебник. Изд.Алматинский технологический институт. 2000 – 400 стр.
2. Е.М.Бобликов, В.А. Буханцова, Б.К.Маратов. Технология хранения зерна:
Учебник для вузов: Издательство «Лань». 2003. – 448с.
5 тақырып: Астықты сақтау технологиясы туралы жалпы мәліметтер
Жұмыстың мақсаты: Астықтың төзімділігін арттыру, тазалық бойынша қойылған
кондицияға дейін астықты жеткізу
Астықтың асақталу технологиясын астықтың сенімді және зұзақ сақталуын
қамтамасыз ететін шаралар жүйесі ретінде қарастыруға болады. Бұл жүйе
негізінен көптенген жылдар бойы дән және оны өңдеу өнімдерімен жасалған
жұмыстардың ғылыми және өндірістік ұсынымдары, техникалық база (дәнді
өңдеуге арналған құрал-жабдықтар мен астық сақтайтын түрлі құрлыстар және
кәсіпорынның тұрақты қалаыптасуын қамтамасыз ететін көмекші объектілер),
сапалық және сандық бақылау, жоғары мамандандырылған кадрлар жатады.
Егістіктен жиналған астық сақтауға дайындық кезінде қабылдау және ірі
партиялар жасау, тазалау, кептіру және белсенді желдету операцияларынан
тұрарын жинаудан кейіңгі өңдеуден өтеді. Бұл этапта қажетті жағдайлар
жасалып, сақтаудың әдістері мен қолайлы режимдері анықталады.
Дәнді дақылдарды және оларды өңдеу өнімдерін сақтау негізінде өнім
массасында жүретін жағымсыз процестерді, алдымен физиологиялық процестерді
толық тежеу принципі жатыр. Объектінің сақталуы және осы қасиетіне әсер
ететін факторлоады білмей бұл принципті жүзеге асыру мүмкін емес, яғни
өнімді сақтау да оның барысын бақылай алмаймыз. Аталған қасиеттердің түрлі
культурада белгі беруі кейбір жағдайларда табиғи түрде болады, сондықтан
қойылған мақсаттарды жүзеге асыруда белгілі операцияларды жоспарлауда
ескеру қажет.
Көп рет көңіл аударылған негізгі мақсат, бұл астықтың қауіпсіз
сақталуына жағдай жасау. Негізделген мақсатқа ( тұқымына, азықтылығына,
фураждылығына, техникалық мақсаттарға, экспортқа) және тұтынушылар мен дән
сапасына қойылатын талаптарға байланысты сақтау ұзақтығы, технологиялық
сұлбасы және дәннің өңделу тереңдігі ( тазалау мен кептіру қажеттілігі және
қысқа болуы, белсенді желдету қажеттерімен ұзақтығы, салқындаудың
қажеттері, фумигация және т.б. операциялар) құрал-жабдықтардың жұмыс істеу
уақыты, сақтаудың әдісі мен режимдері анықталады. Мұнымен қатар
кәсіпорынның материалды-техникалық базасының мүмкіндіктері ескеріліп және
бекітілген нұсқаулар, ғылыми ұсынымдар, сәйкес стандарттар және техникалық
шарттармен жүзеге асырылады.
Өндірушіден тұтынушыға астықтың тасмалдануындағы орнына байланысты
элеватор өндірісінің кәсіпорны дайындаушы (1-ші звено), аралық (2-ші звено)
және өндірістік (3-ші звено)болып бөлінеді.1-ші звеноға нан қабылдаушы;2-щі
звеноға базисті, ауыспалы, фондты; 3-щі звеноға- портты, өндірістік,
реализациялау жатады. Негізгі функционалды белгіленумен қатар әрбір астық
қоймасының өзіндік ерекшелігі бар.
Нан қабылдаушы (дайындаушы) кәсіпорындар (астық қоймасы)
нанөткізгіштерден астықты қабылдайды, осыны біріншілік өңдеуден өткізеді
(тазалау, кептіру), сақтап, бағытталуы бойынша тиейді, негізінен 2-ші және
3-ші звено кәсіпорындарына жібереді.(теміржол және су транспорттарына)
Базисті- астықтың жедел қорларын сақтау үшін ( күнделікті қолдануға)
сақтайды.
Негізгі операциялар: астықты қабылдау, оны тазалау және кептіру, ұзақ
мерзім сақтау, теміржол және су транспорттарына жүктеу. Құралдар үлкен
сыйымдылығымен және үлкен өнімділігімен ажыратылады. Оларды теміржол және
су жолдарының қиылысындағы ірі теміржол станцияларына орналастырады.
Ауыспалы- астықты бір транспорт түріне екіншісіне ауыстырып тиеуге,
мыс; су транспорттарынан теміржол транспорттарына немесе керісінше тар
жерден кең жерге көшіру. өнімділігі үлкен тасымалдаушы құралдармен
жабдықталған.
Фондты- мемлекеттік астық қорларын сақтауға арналған. Мемлекеттік
қорға салыңған астық 3-4 жыл сақталынады. Мұнда астық сапасын үлкен көлемді
жұмыстар жүзеге асырылады.(тазалау, кептіру, желдету)
Өндірістік- астықты өңдейтін кәсіпорынедарды астықпен қамтамасыз
етеді.(ұнтаратушы,жарма дайындауы, құрама – жем дайындауы, және май
жасайтын және крахмал патокалы және т.б. заводтар)
Жалпыдан басқа астық қоймасының типтері үшін астықты өңдеудің мақсаты-
кәсіпорын технологиялық талаптарына сәйкес шикізатты өңдеуге дайындау. Бұл
астық қоймаларында кәсіпорынның3-6 айлық жұмысын қамтамасыз ете алатын
астық қоры болуы керек.
Портты – теңіз портты астықты тиеуге арналады. Негізгі операциялар:
теміржол және су транспортынан қабылдау, экспорталатын партияларды
дайындау, салыстырмалы қысқа мерзімге сақтау және су транспортына астықты
тиеу. Астықты тазалау және кептіру көмекші операцияларға жатады.
Тасымалдайтын құралдардың өнімділігі үлкен болуы қажет.
Экспортталатындарға кейбір астықты негізінен теміржол транспортынан
қабылдап, оларды сақтап, сапасын жақсартып, тұтынушыларға автокөлік
транспортына жібереді.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар
1. Астықты жинақтаудан кейінгі өңдеу қандай тапсырмаларды шешеді?
2. Астық беріктігін жоғарлату қасиеті немен аяқталады?
3. Тазалық бойынша құрылған кондицияға дейін астықты жеткізу дегеніміз
не?
4. Астық беріктігіне қалай жеткізуге болады?
5. «Белсенді желдету әдісімен жас жиналған астықты уақытша консервілеу»
деп аталатын операцияға сипаттама беріңіз?
Қолданылатын әдебиеттер:
1. В.А. Резчиков, О.Н.Налеев, С.В.Савченко. Технология зерносушения.
Учебник. Изд.Алматинский технологический институт. 2000 – 400 стр.
2. Е.М.Бобликов, В.А. Буханцова, Б.К.Маратов. Технология хранения зерна:
Учебник для вузов: Издательство «Лань». 2003. – 448с.
6 тақырып: Астықты жинақтаудан кейінгі өңдеу
Дәріс сұрақтары:
1. Астық жастығы, оның сипаттамасы, ақаулары
2. Астық ылғалдығы, оның мәні, ылғал түрлері, құрғақтылық және орташа
құрғақтылық. Ылғалды анықтау әдістері
3. Засоренность, қоспаларға сипаттама (өсімдік, жануарлар және минералдар
тектес)
Дәріс мақсаты: Астықтың засоренность, ылғалдығы, жастығына сипаттама беру.
1. Астықты орналастыру және қабылдау
Астық кешеніндегі өндіріс үрдісін ұйымдастыру негізінде – сапа
көрсеткіштерге және партияны мақсатты түрде қалыптастыру және қабылдау
тәсілі жатады.
Сонымен қоса басты рольді астық комплексінде жұмысшылар атқарады,
олар астық қабылдау реттілігінде қабылданатын астықтың кәсіби ерекшеліетері
туралы құру, әрбір партияның сапасын нақты анықтау, өңдеу және сақтаудың
рационалды тәртібін құру, жұмысқа барлық құрылғыларды және салмақ өлшеу
құрылғыларын дайындайды.
Астықты орналастыру тәртібін жоспарланған немесе нақты қабылдау
көлемінің шығу негіздеріне қарап анықтайды, бұл өңдеу, сақтау және астықты
тасымалдау кезінде. Сонымен қоса мекеменің алдыңғы жылғы тәжірибелері
ескеріледі.
Бидайдың және басқа да мәдениеттердің өсу ауданына, топырағына, ауа
райы жағдайына байланысты және астық сұрыптарының әр түрлі болып келуіне
байланысты қабылдау және сақтау кезінде біртекті партия құру қиынға соғады.
Стандартқа астықтың тауар классификациясын енгізу , астық партиясын
орналастыру және пішіндеу мен ары қарай мақсаттарда қолдануға мүмкіндік
береді.Одан басқа сапасы бойынша астықты нақты классификациялау тауар-қаржы
байланыстарын астықпен жұмыстың әр кезеңінде дамытуға көмектеседі.
Апробационды баулардан сынама алады да, бидай үшін типін, подтипін,
шынылығын, табиғатын, клейковинаның саны мен сапасын анықтайды. Осы алынған
мөлшерлі сапа бағасы, астық партиясының саны және қабылдау құрылғыларының
қабілеттілігін бақылаап, сағаттық және тәуліктік астықты автокөліктермен
тасымалдау графиктерін құрады.
Астықты үздіксіз қабылдау үшін жинақтау шанақтарын бөлу қажет.
Қабылданатын астықты автокөлік таразыда тапсырушының қатысуымен өлшейді. Әр
автокөліктен астық қабылдаған кезде сүңгімен аз мөлшерде нүктелік үлгі
алады. Ол стандарт бойынша астаудың ұзындығына байланысты 4,6 немесе 8
нүктеден алады. 3,5-4,5 метр – 6 нүктеде, ұзындығы 4,5 метрден ұзын болса –
8 нүктеден. Сынаманы 0,5-1 метр қашықтықта алдыңғы және артқы борттан
және 0,5 метр шеткі борттан алады. Жалпы нүктелі сынаманың салмағы – 1,
1.5, 2 кг және ол нүктелі сынаманың әрбір схемасына сәйкес болу керек.
Автопоездарда нүктелі сынаманы әрбір прицептан алады.
Нүктелі үлгілерден біріккен үлгі жасайды, оны жылдам сарапқа салады:
органолептикалық бағалау ( түсі, иісі), оның залалдануын және
ылғалдылығын ( электроылғал өлшегіштерде), түрін анықтайды. Бұл
көрсеткіштерге байланысты машинаны жоспар бойынша астықты орналастыру
жеріне жіберіп, астықты түсіреді.
2.Партияны қалыптастыру, қабылдау реттілігі
Бір текті партияны қалыптастыру үшін оны осы осындай белгілері
бойынша бөледі: мәдениеті, түрі, класы және мемлекеттік стандарт бойынша
ылғалдылығы , басқа қоспалардың болуына байланысты бөледі. Мысалға, астық
және астық мәдениетін (күріш және жүгеріден басқа) партиясын қалыптастырған
кезде оларды ылғалдылығы және бөгде қоспалары бойынша шахталық астық
кептіргіштерде орналастырады.
а) ылғалдылығы бойынша: құрғақ және орташа құрғақ; ылғалды (үйіндінің
биіктігі 2 метрден жоғары емес), шикі, 22% -ға дейін (үйіндінің биіктігі
1,5 метрден биік емес), шикі 22% дан жоғары ылғалдылығы 6% аралығында
(үйіндінің биіктігі 1 метрден жоғары емес), ал дәндегі жүгері үшін
ылғалдылық бойынша 5% аралығында.
б) бөгде қоспалары бойынша : таза және орташа таза; шектеулі кондициясы
бойынша қоспалы; шектеулі кондициясы бойынша жоғары.
Егер өндірістік технологиялық желісі рециркуляциялық астық
кептіргіштермен жабдықталса, онда астық партиясын қалыптастыру ылғалдылығы
және бөгде қоспалары бойынша бөлінбей орналастырады.
Алайда жаңа жиналған астықты желдетіп, тазалау керек. Ол астық
кептіргіштің жұмысын жоғарлатады, өрт шығу қаупі бар . Жаңа жиналған
ылғалды және ішкі бидайды кептіруге дейін , астық кептіргіштің түріне
байланыссыз қарқынды желдетілетін сеператормен жабдықталу керек.
Жаңа жиналған астық партиясын сыртқы силостарда өңдеуге дейін
орналастыру қажет(темір бетонды), ал элеватордың ішкі силостары өңделген
астықты ұзақ сақтау үшін қолданылады.
Астықты орналастыру жоспарын жасаған кезде алдын – ала ескерілетін
жағдайлар: партиялардың түрлерін, клейковина сапасын, ылғалдылығын және
бөгле қоспалардың мөлшерін ескеру керек.Алайда биылғы жылдың астықөнімін
біріктіруге болмайды. Олар фулигацияға немесе өздігінен қызуға ұшырайды.
Сапасы бойынша бағалы дәнді – дақылдарды, жармалы және дәнді бұршақты
мәдениеттерді және де сыра ашыту арпасын бөлек орналастырады. Қатты
бидайды түр және түршелер бойынша біріктіріп орналастыруға болады.
Кей кездерде сыртқы қолайсыз жағдайлардың әсерінен бидай түрінің
табиғи түсі жоғалып кетеді. Бұл жағдайда астықтың нақты номері , түрі және
түршесі болмайды . Бүндай жағдайларда астық партияларын қарайған – егер де
қарайып кеткен кезде немесе түссізденген – астықтың түссіздену дәрежесі
бойынша :
1 дәреже, бастапқы – жылтырлығын жоғалту және арқа жағынан түссіздену;
2 дәреже – жылтырлығын жоғалту және дәннің арқа жағының жандарының
түссізденуі;
3 дәреже – бүкіл дәннің түссізденуі.
Түсі жағынан әдетегідей емес қатты бидай партиясының түсі бойынша
ауытқуы кей бөліктерінің шынылығынан болады.
Төртінші класқа сәйкес келетін (МЕСТ 9353 - 90) қатты бидай дәні түскен
кезде оны жармалық деп атап,4 – ші класс бойынша бағалап , бөлек
орналастырады. Егер де мекемеге зақымдалған астық түскен жағдайда, оны
міндетті түрде бөлек орналастрып өңдейді.
Мысалы, ерекше белгілерімен есепке алынатын астық немесе бидай :
тасбақа кенесімен зақымдалған, бөгде иісі бар, өніп кеткен, белгілі
қалыптан жобаланған мөлшерде зиянды және қиын бөлінетін қоспалар.
Қабылдау және орналастыру кезінде аз зақымдалған астықты ерекшеліктері
болады, оларды өндірісте сақтау керек.
Фузариозды бидай және арпаның тауар партиясын қалыптастырған кезде
оларды қолдану мақсаттары 56 – 57 кестеде көрсетілген.
56 – кесте. Фузариозды бидай тауар партиясын қалыптастырады.
|Партиядағы фузариозды дән|Дезоксиниваленолдың |Партияның мақсатты |
|құрамы, % |қалыптасқан партиядағы |қолданысы |
| |құрамы,мг/кг | |
|1,0 – ге дейін қосылған |0,7-ге дейін |Азық-түлікті мақсатта |
| | |(шектеусіз) |
|Жоғары 2,0-ге дейін |1,4-ке дейін |Азық-түлікті мақсатта |
|қосылған | |Фуражды мақсатта |
|2,0 –ден жоғары 10-ға |20,0-ге дейін |Фуражды мақсатта |
|дейін | | |
|10,0 жоғары |20,0-ге дейін одан жоғары|Фуражды мақсат.Техникалық|
| | |өңдеу |
57-кесте. Фузариозды арпа – тауар партиясын қалыптастыру.
|Партиядағы фузариозды |Партияның мақсатты қолданысы |
|дән құрамы, % | |
|1,0 – ге дейін қосылған |Азық-түлікті мақсатта |
| |(шектеусіз) |
|1,0-ден жоғ. 3,0-ке |Азық – түлік мақсаттарда (сау бидаймен 1:1 |
|дейін |қатынасиа орналастырып қолдануға болады, |
| |митотоксиндердің шекті қалпына дейін) |
|3,0-тен жоғары |Фуражды мақсат.Техникалық өңдеу |
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар
1. Астықтың балғындығына анықтама беріңіз?
2. Астық балғындығына әсер ететін факторлар?
3. Қандай жағдайларда иіс пен тәтті дә пайда болатынын түсіндіріңіз?
4. Астықта затхолого иістің пайда болуын түсіндіріңіз?
5. Гнилисті иістің пайда болуы мен жағдайын түсіндіріңіз?
6. Астық ылғалдығына анықтама беріңіз?
7. Астықта құрғақ заттардың мөлшеріне қарай ылғал байланыстылығын
түсіндіріңіз?
Қолданылатын әдебиеттер:
1. В.А. Резчиков, О.Н.Налеев, С.В.Савченко. Технология зерносушения.
Учебник. Изд.Алматинский технологический институт. 2000 – 400 стр.
2. Е.М.Бобликов, В.А. Буханцова, Б.К.Маратов. Технология хранения зерна:
Учебник для вузов: Издательство «Лань». 2003. – 448с.
7 тақырып: Астықты қабылдау және өңдеудің технологиялық негіздері
Дәріс сұрақтары:
1. Бидайға клейкования, мені мен сипаттамасы
2. Аяз шалған, ақау дәрежесі бойынша сапалық кемістіктері бар астыққа
сипаттама
Дәріс мақсаты: Жәндік және құрттармен астықтың бүлінуі, табиғи
көрсеткіштерін анықтау, клейкования және сапасында ақауы бар астыққа
сипаттама беру.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар
1. Астық ылғалдығының технологиялық мәні?
2. Ылғалдылық бойынша астық жағдайы мен материалдың ылғалды байлаыс
түрлері арасындағы байланыстылықты түсіндіріңіз?
3. Астықтың химиялық құрамы мен ылғалұстаушылық қабілеті байланыстылығын
түсіндіріңіз?Өсімдік, жануар және минеральды тектестердің қоспаларын
тізіңіз?
4. Астықтық және сорной қоспаларына түсініктеме беріңіз және олардың
сапаға әсері қандай?
5. Зақымдағыштармен күрес шаралары қандай?
6. Табиғи астық сапа көрсеткіштеріне сипаттама беріңіз?
7. Астық табиғилығы мен жоғары сұрыпты ұнның шығуы неге байланысты?
Қолданылатын әдебиеттер:
1. В.А. Резчиков, О.Н.Налеев, С.В.Савченко. Технология зерносушения.
Учебник. Изд.Алматинский технологический институт. 2000 – 400 стр.
2. Е.М.Бобликов, В.А. Буханцова, Б.К.Маратов. Технология хранения зерна:
Учебник для вузов: Издательство «Лань». 2003. – 448с.
8 тақырып: Астықты және тұқымды тазалау технологиясы
Дәннің маңызды біркелкі еместігі оның көлемі, ылғалдылығы
сонымен қоса олардың әртүрлі жылуфизикалық және ылғалауысу қасиеті,
бөлек алынған дәннің қыздыру жылдамдығы мен кептіру әркелгіні
анықтайды. Осыған байланысты бір дәннің дәл кептіру қасиетін алу
үшін сынамамен тәжірибе жүргізу қажет, ол бірнеше жүздеген немесе
мыңдаған дәннен тұру керек. Тек осы жағдайда ғана дәннің барлық
өзгергіштігі мен әртүрлісапалығын аңғаруға болады. Мұндай сынаманы
бидай қабатының «элементарлы» бөлігі ретінде қарастырылады. Тығыздық
қабатына қолдануын «элементарлы» қабат деп атаса, ал тығыз қабаттың
өзін элементарлы қабатты суммасы деп қарастырады.
Айта кететін жайт «элементарлының» астында бір дән қабатының
қалыңдығы ретінде түсінуіміз керек. Алайда тәжірибе жүзінде мұндай
қабат көрсету моделі бола алмайды, себебі қабатта газдың қозғалуы
бірқалыпсыз. Дисперсионды материалдық қабатында екі қатар бөлімшелері
қажалған төсегіші бар, бөлімше қабатына ұқсас. Газ қозғалысының
қасиеті қабатта бірқалыптылығы бөлікшелердің бірнеше қатардан өтуден
кейі болады. Сондықтан бидайдың элементарлы қабаты, көрсеткіш моделі
болу үшін, оның қалыңдығы минималды аз болуы қажет, бірақ дән,
төсегіші бір тәртіппте тірі қиылысуда оның беткейінде орта есепке
тірі қиылысуды бидай қабатында нормальды құрылымда болады. Бұндай
шарт 3-4 дәнде қабат қалыңдығы қанағаттандырылады.
Элементарлы қабатта әрбір бөлек алынған дәннің біркелкі
қызуы, дән температурасының туралығы оның сақталуында сапалығын
қамтамасыз етеді.
Өту қасиетін қарастырса кептіру процесі, бидайдың
элементарлы қабатқа 4 әртүрлі мәдениет мысалында: бидай, күріш,
асбұршақ және күнбағыс болады.
Берілген суреттен қарасақ бидай дәнін кептіру мен қисық
кептіруде көрінген кептіргіш агентінің жоғарғы температурамен (80-
140°) салыстырмалы, көптеген өндірістік кептіргіштерге тән, бір
бидайдың өте интенсивті кептіруіне тән, 15-50° С кейін ақ бидайдың
температурасы 50-55° С жетеді және сулы термометр температурасынан
көбірек артады. Термограммада бидай температурасынның ылғи да бір
жері болмайды. Бидайды кептірудің мұндай интенсивтілігінде оның
беткейі мен қабықшадай тез буланып, бидай булану ішіне зонасы
кіреді. Кептіру жылдамдығы осындай уақыт аралығында ылғи да болады.
Оның үлкенділігін бір бидай дәнін кептіру кезінде келесі формула
арқылы анықтайды:
[pic][pic][pic]
Мұнда Т- кептіру агантінің температурасы ° С
К - 0,011т-0,4340
W°-бастапқы бидай ылғалдылығы %
V- кептіру агентінің жылдамдығы м/с
ρ- кептіру агентінің тығыздығы кг/м[pic]
һ- қабат қалыңдығы,м
γ- бидай тығыздығы, кг/м
Температура жоғарлаған сайын кептіру агантінің булану процесінің
ылғалдылығы тездейді, бірақ көп мөлшерде бидайдың кептіру
интенсивтігі өседі.
Термограммада күріш, бидай сияқты, ылғи да бір бидай
температурасының ауданы болмайды. Сонымен бірге кептіру жылдамдығы
процесс бойы кетуші болады, бұл күріш дәннің спецификалық
құрылымымен түсіндіріледі. Күріштегі тісті қабыршағы ядроға
қарағанда аз ылғалдылығы бар. Түсті қабыршақтақтан тез ылғалдылығы
кетіру үшін процестің басында дәннің ішіне булануы әкеледі,
ядродан ылғалдылығын кетіру қабыршақ арқылы жүреді, бұл кептіру
жылдамдылығын төмендетеді.
Күріштің бір дәні қисық кептіру келесі түрі формула бойынша
анықтайды
[pic]
Мұнда [pic]- бидай
ылғалдылығының маңыздылығы %
[pic]- Бастапқы бидай ылғалдылығы, %
[pic] - Кептіру ұзақтылығы, мин
t-Кептіру агентінің температурасы, ° С
[pic][pic]
Бидай температурасы кез-келген уақытта формула бойынша анықталады:
[pic]
Мұнда [pic]
Бір асбұршақ тұқымын кептіру процесін өтуімен көрсетіеді.
Термограммада сонымен қоса температураның әрқашанда ауданы болмайды,
кептіру жылдамдығы бүкіл процесс кезінде кетіп отырады.
Сулы күнбағыс тұқымында оның бастапқы ылғалдылығынан
қауыздық ылғалдылығынан көбірек болады. Мысалы, барлық тұқымда 14,2%
ылғалдылығы болса, соның ішінде қауыздық ылғалдылығы 19,1%, ал ядро
9,6% құрайды. Кептіру процесі кезінде қауыз тез әлсіреп және
келесі барлық процес бойы ядродан сыртқы ортаға ылғалды тасқыш
рөлін атқарады. Сонымен кептіру кинетикасы тұтастай күнбағыс тұқымы
бастапқы кептіру периоды қауыздан ылғал беру жылдамдылығын анықтап,
келесі ядродан ылғал беру жылуалмасуы шағын анықтайды.
Тығыз қозғалмайтын қабатта кептіру.
Тығыз қозғалмайтын қабат қасиеті әрқашанда дәнде келтіреледі.
Кептіру агентінмен жуылатын дән беті өзгеріссіз. Кептіру
интенсивтігі қозғалмайтын қабатта маңызды мөлшерде бидай мен кептіру
агентінің ішкі жылу және ылғал алмасуымен анықталып бидай аралық
кеңістіктен су буын әкетеді.
Тығыз қозғалмайтын қабатта кептіру кезінде қабаттың барлық
қалыңдығында бидай ылғалдылығының төмендеуі бірақ жүрмейді, зоналар
бойынша: басында кептіру агентінің кіру жағынан себу қабаты кебеді
және кептіру зонасы ақырындап орта қабатқа ауысады, содан кейін
орта қабат кебеді ,ал кептіру зоналары ары қарай ауысады. Қабатты
вертикаль бойынша үрлеуде төменгі қабаттың ылғалдылығы сол
уақыттан бастап төмендейді. Ортаңғы мен жоғарғы қабаттың
ылғалдылығы алғашқы уақытта аз ғана өзгереді. Бастапқы ылғалдылық
пен температура тәуелділігі бидай мен кептіру агентін бірегеше рет
жоғарлатады (1-1,5 % ), өзгеріс немесе аздау төмендетілген болып
қалады. Төменгі қабатты кептіру, бұл кезеңде кептіру ерекше
интенсивті өтеді.
Кептіру зонасы ортаңғы қабатқа жеткенде, төменгі қабатты
кептіру бұл уақытта аяқталады. Енді ортаңғы қабатты кептіру
интенсивті өтеді, ал сондан кейін жоғарғы.
Мұндай кептіру тәсіліне жоғарғы және тәменгі қабат
ылғалдылығының әркелкілігі тән, ұзақ уақыт кептіру кезінде
аңғарылады. Тек қана жоғары қабат кепкенде, бұл әркелкілік
қысқарылады. Төменгі немесе ортаңғы қабат үйіндісі ұзақ уақыт
кептіру агентімен байланыста болады және оның ылғалдылығын
қалыптывесқа жақыдатады. Сондықтан бидайды қатты кептіріп тастамау
үшін қатысты ылғалдылығы 55-65% кептіру агенті қолданады, бидай
ылғалдылығы 12-14% келуі керек. Бидайдыкептіруде қозғалмайтын қабатта
кептіру агентінің температурасы қатаң шектеледі. Ол ереже бойынша
бидайды кептіруде талап етілетін шарттан ауыспауы керек. Осыған
байланысты кептіру процесі ұзақ және кептіру зонасы барлық қабатты
басып алғанша дейін жүреді. Кептіру зонасының қабатынан өту
жылдамдығы кептіру агенті мен бидай ылғалдылығының параметрлерінің
тәуелді.
Кептіру агентінің қозғалмайтын қабаттан өтуі, оның
параметрлерінің уақыт бойынша осыған байланысты ылғалдылық пен бидай
температурасы өзгереді.
Қозғалмайтын қабат ты үрлеу қалыңдығын бастапқы бидай
ылғалдылығының тәуелділігімен алынады. Әдетте ол 0,6-1,5м аралығынды
болады, бірақ кейде ол 3,5 м дейін жеткізеді. Бірақ қабат
қалыңдығында оның керілуі кезде өседі.
Қозғалмайтын қабатқа біркелкі емес кептіру, бірнеше перидты
бидай қабаты үрлеу бағының өзгеруі мүмкін. Кептіруде қабатты
реверсивті үрлеу кезінде бірінші периодта (кептіру агенті төменнен
жоғарғы қарай қозғалады) төменгі қабат кебеді, ал ортаңғының өлігін
ғана кебеді. Кептіру агентінің бағытының қозғалысы өзгергеннен кейін
жоғарғы қабат интенсивті кебеді, төменгі қабат кепкен сияқты солай
бірінші периодта кебеді. Төменгі қабат ылғалдылығы бұл уақытта
бірнеше рет артады (0,5-1% ке)
Ортаңғы қабат ылғалдылығы бұл уақытта өзгереді: басында
төмендеуі ақырындайды, содан кейі ылғалдылықөсе бастайды, максимумға
жетіп қайтадан төмендейді. Ортаңғы қабатта қисық кептіру кезінде
«шолп» пайда болады, бұл келесідей түсіндіріледі. Кептіру агентінің
төменнен жоғарғы қозғалысы кезінде үйіндінің төменгі бөлігінде
кептіру зонасы пайда болады, ол тез арада жоғары қарай ауысады.
Ол ақырындап ортаңғы қабатын басады. Кептіру агентінің бағыты
қозғалысы өзгергеннен кептіру зонасы үйіндінің жоғарғы бөлігінде
пайда болады. Кептіру агенті жоғарғы қабатқа өткенде, жоғары
ылғалдылығы бар, дымқылданып, ылғалдылықтың аз бөлігін ортаңғы және
аз мөлшерде төменгі қабатқа тасымалдайды, онда ол құрғақ бидаймен
сіңіп, оның ылғалдылығы жоғарлайды.
Ылғалдылықтың аз «шолп» қарамасақ ортаңғы қабатты кептіру
бағытының өзгерткен кейін кептіру агентінің қозғалысы ақырындайды.
Нәтижесінде бұл процесте ортаңғы қабаттың ылғалдылығы жоғары,
төменгі және жоғары қабатқа қарағанда. Кептіру режимін былай
таңдайды, яғни қалған ылғалдылығы 2 % аспауы керек.
Гравитациялы- қозғалмалы тығыз қабатта кептіру.
Гравитациялы- қозғалмалы тығыз қабат кептіру камераны
жоғары үздіксіз нәрі бидаймен құрылады және оның төменгі бөлігін
таңдауда жасалады. Дегенмен қабат қозғалысында бөлек бидай бір-
біріне қатысты араласады, олардың арасындағы байланыс сақталады.
Активті беті жаңарады , бірақ оның үлкендігі барлық бидайдың
суммарлы-геометриялық бетінен едәуір төмен болып қалады.
Бидай ауысуының орташа жылдамдылығы әдетте бірнеше мм/с
аспайды. Дегенмен қабат кеңейді, оның шынылығы жоғарлайды, ол
кептіру процесінің жылдамдылығына әкеледі. Егер қозғалмалы қабат
әдейі конструктивті элементтерден тұрады. Мысалы көпқатарлы ауа
бөлігіне каналдар жүйесінен онда тура бидай қиылысу легі көп рет
өзгереді. Бұл бидайды араласуына әкеледі, сонымен қоса кептіру
процесі тездетеді.
Бидайдың камерада ауысу жылдамдылығы, кептіру ұзақтығы, шығару
немесе тиеу жабдықтар көмегімен басқарылады. Кептіру камерасында
бидайдың болу уақытын кең кеңістікте өзгертуге болады.
Бидайды гравитациялы-қозғалмалы қабатта кептіру, қозғалтын
қабатқы қарағанда кептіргіш агентінің одан да жоғары температурасын
қолдануға болады.
Үрленетін қабат қалыңдығын кептіргіш камерасының конструкцияна
байланысты 100-300 мм ауытқуында алады. Удельді тапсырыста кептіргіш
агент 3500 ден 4000 м/(сағ*т). Кептіргіш агентінің үлкен удельді
тапсырысы кептіру зонасының кеңістігін барлық қабатта үрленетін
қабаттың өз қалыңдығын қамтамасыз етеді.
Гравитациялы-қозғалмалы қабатта кептіру практикада бірнеше
нұсқауда жүргізіледі. Көбінесе кептіру нұсқауы шахтылы түрдегі
аппарат ауабөлгіш қорабы бар кең тараған. Дән онда жоғарыдан төмен
қарай қозғалады, кезегімен тураматік зоналармен, қарсытік немесе
кептіргіш агентінің легімен үрленетін қиылыспа қабатында өтеді.
ВНИИЗЕ-де тәжірибелі жабдықтардың құрылған( физикалық модель)
бидайдың кептіру процесін оригиналды өндірістік жабдықтарта
жүргізіледі. Бидай қабатында қарама-қарсы тік-туратік үрлеудің
араласуы кептіргіш агентінің бағытының өзгеруі құралда моделденеді.
Кептіргіш жылдамдылығы бидай ылғалдылығымен ылғал диффузиясының
коэффициент пен ылғал алмасуына тәуелді, яғни кептіру процесі
кезінде өзгереді. Кептіру жылдамдылығын бұндай шарттарда аналитикалық
жолмен есептеу қиын, сондықтан техникалық есептеу үшін теңестіру
қолданады:
[pic]
Мұнда [pic]кептіру жылдамдығы %/мин
К- кептіру оэффициенті, %/мин
[pic]-қазіргі бидй ылғалдығы, %
[pic]-бидай ылғалдылығының тең массасы, %
Теңестіру интегралдағанда ауытқуда [pic]тен [pic]аламыз:
[pic]
Немесе
[pic]
Кептіру коэффициенті бидай қасиетінен және барлық процесс
параметрлеріне тәуелді (температура, кептіру агентінің жылдамдылығы
мен ылғалдылығы, бидай ылғалдылығы мен температурасы, үрленетін
қабаттың қалыңдығы). Сондықтан кетіру ұзақтылығының теңестіруде
бойынша есептеу кептіру коэффиентінің маңызын білу қажет тәжірибеде
анықтау, кептіруде келтірілген дәнді дақылдардың кептіру режимы
шартына келтіреді.
Инженерлі есептеуде сонымен қоса қисық кептіруде
эмпирикалық,математикалқ жолмен алынған тәжірибелі өңделген
мәлімдемелерде қолдануыға болады. Керек теңестірулер арнайы әдебиетте
келтірілген.
Жалған сұйытылған қабатта кептіру.
Жалған сұйытылған қабат. Бидай қабатына аэродинамикалық немесе
механикалық күштердің әсері дән аралықәлсіз байланыс анықталған
шарттар бойынша жүргізіледі, қабат пороздылығы үлкейіп оның құрылымы
жойылады. Басында тығыз қабат бозарданады, содан кейін барып
жалған сұйылғанға өтеді, ал іщкі әсерінен көлемі үлкейеді. Бидай
қабаттың бозаңдануында фаза бөлімінің шекарасында диффузионды және
термиялық керілуі төмендейді, ол жылу және ылғал ауысуына
интенсивтайды.
Жалған сұйытылған қабат өзінің отауын формальды оның
кейбір қасиеті сұйық қасиетімен ұқсастығының арқасында алды.
Жалған сұйытылған қабат қабат гидродинамикасы қисық жалған
сұйытылған көбірек сипаттайды, өзімен бірге ауа жылдамдылығынан
қабаттың керілуіне тәуелді. Бидайдың тығыз қабаты жалған сұйытылған
қалыпқа ауаның критикалық жылдамдылығына өтіп, мына формуламен
анықтайды:
[pic]
50
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz