УМКД

Кәсіпкерлік құқық қатынастарының объектілері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«КӘСІПКЕРЛІК ҚҰҚЫҚ»
ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

«Құқық және экономика негіздері » мамандығының
студенттеріне арналған

ОҚУ – ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ

Семей 2014

Алғы сөз

1. ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ
Құрастырған Газизова Н.С. __________ «______»_____________2014ж.
«Құқықтану» кафедрасының аға оқытушысы

2. ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1 «Құқықтану» кафедрасының мәжілісінде

Хаттама_____ «______»_____________2014ж.

Кафедра меңгерушісі, з.ғ.к. ____________________ Елеманов С.Х.

2.2 Гуманитарлы – құқық факультетінің оқу-әдістемелік бюросының
мәжілісінде

Хаттама_____ «______»_____________2014ж.

ОӘБ төрағасы ______________ Мамырбеков А.М.

3. БЕКІТІЛДІ

Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесі мәжілісінде бекітілді және баспаға
ұсынылды

Хаттама_____ «______»_____________2013ж.

ОӘК төрайымы, проректор __________________ Г.Искакова

4. ЕНГІЗІЛДІ
Бірінші рет енгізілді

МАЗМҰНЫ

1. Глоссарий
2. Дәрістер
3. Практикалық және лабораториялық жұмыстар
4. Курс жұмысы (жоба)
5. Студенттердің өздік жұмыстары

1.ГЛОССАРИЙ

Абайсыздық-неосторожность. Егер қылмыс істеген адам өзінің әрекетінің
немесе әрекетсіздігінің қоғамға қауіпті зардаптары болуы мүмкін екенін біле
тұра, бірақ жеңіл ойлылықпен ондай зардаптар болуы мүмкін екенін болжамаған
болса, қылмыс абайсыздықпен істелді деп танылыады.
Адамның өз басына ешкімнің тимеуі - неприкосновенность.Соттың қаулысы
немесе прокурордың рұқсаты болмайынша ешкімді қамауға алуға болмайды.
Адвокат,қорғаушы - адвокат. Қоғамдық кәсіби ұйым болып саналатын
қорғаушылар алқасының мүшесі. Қорғаушылар қатарына жоғары білімі бар заң
адамы қабылданады.
Азаматтығы жоқ адам - лицо без гражданства. Қандай да болсын
мемлекеттің азаматы болып есептелмейтін адам.
Айып - штраф. Заңда немесе шарттар белгілінген тәртіппен немесе
жағдаймен қолданылатын материалдық ықпал ету,ақшалай жазалау шарасы.
Айыпкер - обвиняемый. Қылмыс істеді деп айып тағылғын адам.
Айғақ адам - понятой. Тергеу әректтерін растау үшін тергеуші
шақырып алған бөгден адам.
Аккредитив - аккредитив. Латынша «сенім білдіру» деген мағынада
айтылады. Қазіргі кезде екі жуық тас мәнге ие болған: а) аты жөні жазылған
тұлғаның, банктен көрсетілген мөлшерде ақша алуға құқығы барын
куәландыратын атаулы бағалы қағаз.
ә) ақшаны қолма қол емес, аудару арқылы есептесетін есеп шоттың және
банктік есеп айырудың бір түрі.
Акцепт - акцепт. Шарт жасау туралы қарсы жақтың ұсынысын қабылдау.
Ақысыз шарт - безвозмездныйдоговор. Бір тарап екінші тарапқа одан ақы
алмай немесе ешнәрсе бермей бір нәрсені ұсынуды міндетіне алсы - бұл ақысыз
шарт болып табылады.
Алиби - алиби. Қылмыс жасады деп айып тағылған адамның қылмыс
жасағалған жерде болмай, басқа жерде болып, қылмысқа қатысты жоқтың дәлелі.

Алқа - коолегия. Мемлекеттік басқарудың орталығы органдардың жанына
құралатын кеңесші орган. Ол басқарудың орталық органдарының басшы
қызметкерлерінен құрылады.
Арнаулы мемлекеттік жәрдемақы - специальное государственное пособие.
Әлеументтік қорғауды қажет ететіндерге жәрдемақылардың өзге түрлеріне
қарамастан берілетін ақша.
Ауыр дене жұмыстары - тяжелые физические работы. Қызметкерлердің ауыр
заттардың қолымен көтеруге немесе орын ауыстыруға байланысты қызметткердің
түрлеріне 300 ккал/сағаттан астам күш - қуат жұмсайтын басқа да жұмыстар.
Әкім - аким. Жергілікті атқарушы органдарды басқарады, Республика
Президенті мен Үкіметінің өкілі болып табылады.
Әлеументтік жеке код - социальный индивидуальный код. Жеке зейнетақы
шоттарын енгізу мен оған бақылау жасау және азаматтардың бірегейлендіру
бойынша басқа да әлеументтік рәсімдер мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін,
заңға сәйкес зейнетақымен қамсыздандырылуға құқығы бар әрбір азаматқа
тағайындалатын тұрақты жеке код.
Бас тарту көлемі - отступное. Тараптардың келісімі бойынша міндеттеме
орындалудың орнына бас тарту төлемін беру арқылы тоқтатылуы мүмкін.
Мысалы,ақша төлеу, мүлік беру,т.б.
Бандитизм - бандитизм. Азаматтарға немесе ұйымдарға шабуыл жасау
мақсатында тұрақты қарулы топ (банда) құру,сол сияқты осындай топты
басқару.
Банк кастодиан - банк кастодиан. Клиенттердің сеніп тапсырған бағалы
қағаздары мен ақшаларын жауапкершілікпен сақтау және есепке алу жөнінде
қызмет көрсететін банк.
Бос орын - вакансия. Жұмыс берушідегі бос жұмыс орыны.
Брокер - брокер.Свйаұы үшін шарт негізінде іс қимыл жасайтын,
клиенттердің тапсырмасы бойынша, солардың есебінен және мүдделерін көздеп
бағалы қағаздармен жасалатын мәмілерді жүзеге асырушы делдал. Бұйрық-
приказ . Мемлекеттік басқарк органдарының, заңды тұлғалардың
әкімшілігінің нақты мәселелерді шешуге арналған кесімі.
Вексель - вексель. Вексель берушінің ешқандай шарт қойылмаған
міндеттемелерін не векселде көрсетілген өзге төлеушінің вексельде көзделген
мерзім келген кезде вексель иесіне белгілі бір соманы төлеуін куәландыратын
бағалы қағаз.
Венчурлік фирмалар - венчурные фирмы. Вексель берушінің ешқандай шарт
қойылмаған міндеттемелерін не векселде көрсетілген өзге төлеушінің
вексельде көзделген мерзім келген кезде вексель иесіне белгілі бір соманы
төлеуін куәландыратын бағалы қағаз.
Демпинг - демпинг. Қазақстан Республикасының аумағына өзнің қалыпты
бағасына төмен бағамен сатылатын тауар жеткізу.
Де – факто - де - факто (іс жүзінде). Халықаралық құқықта бір мемлекетті
немесе үкіметті екінші мемлекеттің мойындауының бір түрі.
Де – юре – де - юре (заң жүзінде). Халықаралық құқықта бір мемлекетті
немесе үкіметті басқа мемлекеттің ресми түрде толық мойындауы.
Диаспора - диаспора. Өзінің тарихи шығу тегінен тысқары елдерде тұрып
жатқан халықтың бір бөлігі (этникалық қауымдастық).
Дивидент - дивидент. Қоғам акционерлерінің жалпы жиналысының шешіміне
сәйкес қоғамның өз ационерлеріне оларға тиесілі акцйялар бойынша төлейтін
сыйақысы.
Ереже - положение.Қандай да бір мемлекеттік органның немесе оның
құрылымдық бөлімшесінің мәртебесі мен өкілеттілігін белгілейтін норманивтік
құқықтық кесім.
Ережелер (қағидалар,рәсімдер) - правила. Заң белгілеген тәртіп,
қағида,мәселен,ішкі тәртібінің ережелері.
Есірткелер - наркотики. Есірткі немесе психотроптық заттар деп жіктелген,
оларды шектен тыс пайдаланғанда туындауы мүмкін зардаптарға байланысты
халықтың денсаулығы үшін ықтимал қауіпі бар (есірткі,психотроптық заттар
мен прокурорлардың тізіміне енгізілген), Қазақстан Республикасында бақылау
жасауға тиіс өсімдіктер,заттар немесе препараттар.
Жала жабу - клевета. Басқа адамның ар-намысы мен қадір қасиетіне нұқсан
келтіретін немесе оның беделін түсіретін көрінеу жалған мәліметтер тарату.
Жалақы - заработная плата. Еңбек үшін оның күрделілігіне, саны мен
сапасыеа сәйкес төленетін сыйақы(табыс).
Жалгер - арендатор.Мүлікті ақы төлеп, уақытша иленуге және пайдалануға
міндеттеме алған аренда шартының тарабы.
Жарлық - указ. Қазақстан Республикасы Президентінің кесімдерінің түрі.
Жарлықтар рәсімді және рәсімі жоқ болып бөлінеді.
Заңдардың қайшылығы - коллизия законв. Бір мәселеге байланысты
қабылдаған кем дегенде екі заңның біріне бірінің қайшы болуы.
Зейнетақы - пенсия. Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтан,
жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетін зейнетақы төлемдерінің жиынтығы.
Зорлық,озбырлық - узурпация. Өкіметтің немесе басқа адамның белгілі бір
құқықтарын заңсыз тартып алу.
Иесіз заттар - бесхозяйная вещь.Меншік иесі жоқ, немесе меншік иесі
белгісіз зат, немесе меншік иесі оның құқығынан бас тартқан зат.
Карцер - карцер. Күзетте ұстаудың белгіленген тәртібін қасқана бұзған
адамды ұстауға арналған бір адамдық камера.
Кешірім беру - помилование. Сотталған адамға тағайындалған жазаны
жеңілдету немесе сотталды деген атағын жою туралы кесім. Кешірім беруді
Қазақстан Президенті ғана шеше алады және тек жеке адамға қолданады.
Кодекс - кодекс. Біртектес қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық
нормалар біріктіріліп, жүйеге келтірілген заң.
Қайырмалдық - пожертвование.Жалпы пайдалану мақсатында затты немесе
құқықты сыйға тарту.
Қорлау - оскорбление. Басқа адамның ар-намысы мен қадір қасиетін әдепсіз
түрде кемсіту.
Қашу - побег. Қылмыстық құқықта жазалау немесе қамуға алу негізінле
бұлтартпау шараларын қолдану орнынан өз бетінше кетіп қалу.
Құзау хат - ходатайство. 1) Мемлекеттік ұйымға немесе тиісті құзыреттегі
қоғамдық ұйымға жолданған ресми өтініш немесе ұшсынба. 2) Сот өндірісінде
іске қатысушының тергеу өндірісі немесе кез - келген қылмыстық іс боынша
шешім шығарған соттың әрекеттері жөнінде іс жүргізуші органдарға немесе
басшы тұлғаларға ауызша немесе жазбаша өтініш жасауы.
Құқықтық режми - правовой режми. Белгілі бір затты, жаратылыс,т.с.с.
құбылысты пайдаланудың, қорғаудың заңда белгіленген тәртібі.
Мысалы,қорықтың құқықтық режимі.
Құқықтық сана - правосознание. Адамдардың әлеументтік топтардың,
таптардың, ұлттардың құқыққа, заңдылықа, сот әділдігіне байланысты
қалыптасқа көзқарасының, ойларының,сезімдерінің жиынтығы.
Мекеме-учреждение. Басқару,әлеуметтік-мәдени немесе өзге де комерциялық
емес сипаттағы қызметтеерді жүзеге асыру үшін меншік иесі құрған және
қаржыландыратын ұйым.
Мораторий - мораторий. Қарыз өтеу, белгілі бір әрекетке тыйым салу, қаржы
міндеттемелерін орындау мерзімдерін тқтенше жағдайларға байланысты үкімет
қаулысымен кейінге көшіру.
Нормативтік кесім - нормативный акт. Құқықтық норматиытері бар мемлекет
органы жасаған құжат.
Нұсқаулық - инструкция. Заңдардың қоғамдық қатынастардың қандай да бір
саласында қолданылуын егжей-тегжейлі көрсететін нормативтік құқықтық кесім.

Опцион - опцион. Келісілген баға бойынша және шарта белгіленген мерзім
ішінде бағалы қағаздардың белгілі бір түрінің белгілі бір мөлшерін бір
тараптың сатып алуға құқығын және екінші тараптың сатуға міндеттемесін
куәландыратын екі жақты шарт.
Оферта-оферта. Шарт жасасу туралы бір немесе бірнеше нақты жақтарға
жасалған ұсыныс.
Өзіндік капитал - собственный капитал. Шаруашылық жүргізуші субъектінің
өз міндеттемелерін шегіріп тастағаннан кейінгі активтері.
Пайдақорлық - корысть. Қылмыс жасаудың бір түрткісі,негізі болуы мүмкін.
Мысалу, ұрлық,пара алу пайдақорлық ниетпен жасалады.
Патент иленуші - патентообладатель.Қорғау құжатының иесі.
Пантронат - пантронат. Уәкілетті мемлекеттік орган мен баланы тәрбиелеуге
алуға тілек білдірген адамның жасасқан шарты бойынша ата-анасының
қамқорлығынсыз қалған балаларды азаматтардың отбасына тәрбиелеуге берілетін
тәрбие нысаны.
Парақорлық - взяточничество. Қалыптасқан қылмыстық құқықта қылмыстың үш
түрін: пара алуды, пара баруды, парақорлықа делдал болуды қамтитын ұғым.
Порнография - порнография. Жынысқа,жыныстық қатынастарға қатысты
әлденелерді бейнелеудегі әдепсіздік, шектен шықан арсыздық.
Поролангация - поролонгация. Шарттарда онда қаралған әрекет мерзімінен
мейілінше ұзарту.
Регресстік талаптар - регрессное требование.Кері талап. Басқа тұлғаның
міндеттемесін орындаған борышқор орындалған міндеттеме мөлшерінде сол
тұлғаға кері талап қоюға құқылы.
Санаткерлік меншік - интеллектуальная собственность. Шығармашылық
қызметтің объектілендірілген нәтижесіне меншік.
Сезікті - подозреваемый. Қылмыс істеді деген сезікпен ұсталған және айып
тағылмастан бұрын бұлтартпау шарасы қолданылған адам.
Сервитут - сервитут. Азаматтар мен заңды тұлғалардың басқа адамдардың жеке
меншік құқығындағы немесе жер пайдалану құқығындағы жер учаскелерін
нысаналы пайдалану құқығы.
Симуляция - симуляция. Дені сау адамның белгілі бір ауру түрімен өтірік
ауыруы, сол ауруға шалдыққан болып көрінуі. Оның екі түрі бар: ойдан
шығарылған және әдетке айналған.
Субсидиялар - субсидиялар. Заң актілерінде белгіленген мақсаттар үшін
коммерциялық ұйымдарға бюджеттен бөлінетін тегін және қайтарымсыз телемдер.

Суррогат ана шарты - договор суррагатного материнства. Балалы болуды
қалайтын адамдар мен бойға бала бітірудің жасанды әдісін немесе эмбрион
имплантанциясын қолдануға келісім берген әйелдің арасындағы келісім.
Сұрау салу - запрос. Парламент депутаты,депутаттар топтары, комитеттер
Министрлер Кабинетіне, оның мүшелеріне олардың қызметіне қатысты сұрау
салуы мүмкін. Мұндай сұрауға сұрау салынған оргындар жауап беруге міндетті.

Тағылық - вандализм. Үйлерді немесе өзге де құрлысарды жазулармен
немесе суреттермен, немесе жұртшылықты намысына тиетіндей өзге де іс-
әрекеттермен қорлау, сол сияқты көлікте немесе өзге де қоғамдық орындарда
мүлікті қасқана бүлдіру.
Тергеу изоляторы - следственный изолятор.Бұлтартпау шаралары ретінде
қамауға алу қолданылған сезіктілер мен айыптаушыларды ұстауға арналған
арнаулы мекеме.
Терроршы - террорист. Террорлық іс-әрекетті жүзеге асыруға қатысушы адам.

Техникалық шарттар - технические условия. Нақты өнімге, процестерге,
көрсетілетін қызметтерге немесе өнімнің бірнеше түріне қойылатын техникалық
талаптарды белгілейтін нормативтік құжат.
Тонау - грабеж. Бөтен мүлікті ашық ұрлау.
Тонаушылық - мародерство. Шайқас даласында өлгендер мен жараланғандардың
заттарын ұрлау(тонау).
Ұрлық - кража. Бөтен мүлікті жасырын ұрлау.
Цессия - цессия. Азаматтық заңдарға сәйкес міндеттемедегі талаптарды
азайту.
Чартерлік шарт - чартерный договор. Әуе кемесінің иесі мен әуе кемесін
жалдаушының арасында жасалатын әуе кемесін жалдау шарты.
Шешім - решение. Құқықтық кесімнің бір түрі: 1) Өкілдік және әкімшілік
органдардың кесімдері. 2) Азаматтық істерді қарағанда сот органдарының
қабылдайтын кесімі.
Шпионаж - шпионаж. Нақты бір мемлекеттің құпиясы болып табылатын
экономикалық немесе басқа сипаттағы мәліменттерді астыратын жинау, ұрлау
немесе басқа мемлекетке беру түріндегі ұшырасатын қылмыс.
Іссапар - командировка. Жұмыс берушінің үкімі бойынша қызметкерді тұрақты
жұмыс орнынан тыс жерге еңбек міндеттерін орындау үшін жіберу.
Эксгумация - эксгумация. Мәйітті көрден қазып алу. Заң бойынша эксгумация
көрден қазып алудың мақсатын көрсете отырып, шығарылған тергеушінің қаулысы
немесе соттың ұйғырымы бойынша жүзеге асырылды.
Эмбарго - эмбарго. Тауарлардың, бағалы қағаздарды, т.б. шетелге шығаруға не
шетелдерден әкелуге тыйым салу.

2 ДӘРІСТЕР ҚЫСҚАША КОНСПЕКТІСІ

Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік құқық ғылымының , құқықтың және оқу пәнінің саласы
ретінде.
2. Кәсіпкерлік құқықтың пәні , оның ерекшіліктері , құқықтың реттеу
әдістері. Шаруашылық және кәсіпкерлік қызмет түсінігі, ұғымы.
3. Кәсіпкерлік құқтың басқа салаларынан айырмашылығы.
4. Кәсіпкерлік құқықтың жүйесі, оның принциптері.
5. Кәсіпкерлік құқықтың қайнар көздері. Кәсіпкерлік заңның құрылымы.
Заңдар және заңға негізделген актілер, нормативтік- құқықтық
актілер кәсіпкерлік құқықтың қайнар көзі ретінде.
Тесттер:
1. Құқықтық қатынасқа қойыла алатын тұлға төмендегідей аталады?
А) құқықтық қатынастық субъектісі.
B) құқықтық субъетісі
C) құқықтық субъект
D) құқықтық қатынастың субъектісі
E) дұрыс жауабы жоқ
2.Мемлекеттік кәсіпорындар қызметінің негізгі міндетінің неегізгі міндет
мақсаты неге ббағытталған?
A) көрсетілгендердің барлығы
B) қоғам мен мемлекеттің қажетіне қарай айқындалатын мынадай
әлеумметтік-экономикалық міндеттерді шешу болып табылады.
C) мемлекеттік қорғаныс қабілетін материалдық жағынан қамтамасыз ету
және қоғам мүддесін қорғау.
D) мемлекеттік монополияға жатқызылған немесе бақылау және қадағалау
функцияларын қоспағанда
E) мемлекеттің функциясы болып табылатын салалардағы қызметті жүзеге
асыру.
3. Республикалық мемлекеттік кәсіпорынды кім құрады?
A) ҚР Үкіметінің немесе Ұлттық Банктің шешімі бойынша
B) Әділет министрлігі шешімі бойынша
C) Премьер министр шешімі бойынша
D) Заңды тұлғаны тіркейтін департамент шешімі бойынша
E) Дұрыс жауабы жоқ
4. Коммуналдық мемлекеттік кәсіпорынды кім құрады?
A) ҚР Үкімет белгіленген тәртіппен жергілікті атқарушы органның шешімі
бойынша құрылады.
B) Министр шешімі бойынша
C) Президентің қаулысы бойынша
D) Маслихат депутаттарының ұсыысы бойынша
E) Парламент депутаттары.
5.Мемлекттік кәсіпорынның құрылтайшысы кім болып табылады?
A) уәкілетті орган
B) заңды тұлға
C) жеке тұлға
D) оқшау мүлкі бар тұлға
E) бірақ азаматығы Қазақстандық емес

2-тақырып. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастар

Жоспары:
1. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың түрлері.
2. Кәсіпкерлердің өзара және басқару органдарымен байланысы.
3. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың құрылымдық ерекшеліктері.
Рыноктық механизмді ең жалпы түрде экономиканың негізгі мәселелерін шешу
мақсатында өндірушілер мен тұтынушылардың рынок арқылы өзара әрекет ететін
шаруашылықты ұйымдастыру формасы деп анықтауға болады.
Рынок дегеніміз не? Басында рынок дегенді әр түрлі тауарларды сатумен
байланысты жұртқа жария орын ретінде түсіндірді. Қоғам дамыған сайын, оның
экономикалық құрлымы қиындаған сайын рынок ұғымы да өзгеріп отырады.
Қазіргі дамыған қоғамда рынок деген міндетті түрде сатушылар мен сатып
алушылар кездесіп, келісім жасайтын орын емес. Қазіргі заманда саудагерлер
телидидар арқылы жарнама бере алады, сатып алушылармен тікелей байланыспай-
ақ алыс-беріс жасаушылардың табыстарын телефонмен жинап және тауарларды
почта арқылы жібере алады. Рынок-қоғамдық еңбек бөлінісі негізінде
оқшауланған өндірушілердің арасындағы үстемдік етуші және анықтаушы
байланыс әдісі ретінде көрінеді.
Тауар өндірісі жағдайында рыноктық байланыстар экономикалық қатынастардың
барлық жүйесін және барлық субьектілерін қамтиды. Рыноктың құрамына өз
жұмыс күшін сатушы кәсіпкерлер де, еңбеккерлер де, соңғы тұтынушылар да,
қарыз капиталының және бағалы қағаздардың иелері де т.б. кіреді. Осыған
сәйкес, қазргі рыноктық экономика рыноктардың бүгінгі бір жүйесі тауар мен
қызметтер, жұмыс күші , қарыз капиталдарының, бағалы қағаздардың, валюталық
рынок және басқалар. Алайда қандай рынок болса да, оның нақты түріне
байланыссыз, үш негізгі элементке: бағаға, сұраныс пен ұсынысқа, бәсекеге
негізделеді.
1)Бағалар-салыстырмалы бағалардың өзгеруі өндірушіге өндіріс көлемін
өзгерту қажеттігін анықтау қызметін атқарады.Бағалардың өзгеруі өндіріс
технологиясын таңдауға әсерін тигізеді. Бағалар ақыр соңында табыстардың
берілген бір деңгейінде өнімді кімдер тұтынатынын да алдын ала анықтайды.
2) сұраныс төлем мүмкіндігі бар қажеттілік, яғни тұтынушылардың керекті
тауарларға төлей алатын ақша сомасы. Ұсыныс дегеніміз берілген бағада
сатуға арналған тауардың саны. Сұраныс пен ұсыныстың арақатынасының өзгеруі
бағаның құн төңірегендегі тербелуін тудырады. Осы тербелулер арқылы сұраныс
пен ұсыныстың тепе-теңдігін, ал түбінде өндіріс пен тұтынудың тепе-теңдігін
қамтамасыз ететін деңгей қалыптасады.
3) Бәсеке- әрбір кәсіпкердің мақсаты пайданы барынша ұлғайту, сондықтан да,
шаруашылық қызметінің көлемін ұлғайту. Ал бұның өзі өндірістің аса қолайлы
жағдайлары үшін кәсіпкерлердің өзара күресіне әкеліп соғады да, олар бір
біріне деген қатынасы қарсыластар немесе бәсекелестер ретінде көрінеді.
Егер қандайда бір тауардың ұсынысы сұранысынан көп болса, онда сатушылардың
арасындағы бәсекелік күрес күшейеді.
Кәсіпкерлікті дамытудың шарттары:
кәсіпкерліктің қажетті шарты мен белгісі, субьектінің белгілі бір дәрежеде
еркіндігі мен құқы болуы шарт. Ол шаруашылық қызметінің бағытын таңдау,
өндірістік бағдарламаны анықтау, қаржыландыру көзін таңдау, өнімдерді
өткізу, оларға баға белгілеу, пайдаға өз жарлығын жүргізу т.б. кәсіпкер
шаруашылықты жүргізудің экономикалық жағынан оқшауланған субьектісі болуы
керек.
Кәсіпкерлік қабылданатын шешімдерге, одан туындайтын нәтижелерге
тәуекелділікті қажет етеді. Қабылданған шешімдерге деген жауапкершілік
болмайтын болса, ол кәсіпкерлік болмағаны, жәй тапсырма бойынша жарлық ету
болғаны. Тәуекелдік тура шешім туралы ерекше айту керек. Кәсіпкерліктің
қандай түрімен айналысушылардың басым көпшілігі кепілді табыс пен жоғары
жалақыға есеп жасайды. Алайда кәсіпкерлік және рыноктың дамуы тек жоғарғы
табыс пен жалақыдан тұрмайтыны, оның көлеңкелі жақтары да аз емес екендігі
белгілі. Осыдан да болар ауыз екі сөзде тәуекел тас жарады, тас жарамаса
бас жарады деген де бар.
3) Кәсіпкерлік қызметтің белгілі коммерциялық табысқа жетуге , пайда табуға
бағдар ұстауы, мұның өзі экономикалық қажетті рыноктық құрлымын орнатумен
байланысты. Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, кәсіпкерліктің жан-жақты дамуына
оның құқылық базасы жеткіліксіз оған сай әлеуметтік-экономикалық шарт
қалануы қажет. Олай дейтініміз рынок пен кәсіпкерлік кенеттен пайда болып
тез дамымайтын кім-кімге де түсінікті. Олар бұйрықпен, үкімет шешімдерімен,
міндеттеу жолымен іске қосылмайды. Өйткені ақшасыз, тауарсыз,капиталсыз, ең
басты реттеуші-құн заңынсыз, қозғаушы күші бәскесіз олар дами алмайды.
4)Шарты еркін кәсіпкерлік меншіктің әр қилы формада, түрде, типте болуын
қалайды, олай болса иемденуді де қамтиды.өз кезегінде көптүрлілік
обьективті құбылыс, өйткені ол өндірістік қызмет көрсету ісінің дамуының
нәтижесі.
Белгілі Австриялық экономист И. Шумпетер айтқандай, кәсіпкерлік-жұмыстың
бір түрі емес, тұнып тұрған ақыл-ой, тұла бойы қасиет. « ерекше бір
көріпкелдік қасиет болуы рутина қысымына әрдайым қарсылық жасай білуі
шартты мәселе. Жаңалақты таба білетін, оның нәтижесін пайдалана білуі
керек. Хас тәуекелге бел байлап, қорқуды, үрейді жеңе білу, болып жатқан
құбылыстарға еш байланыссыз өз шешеімін анықтау.»

РЫНОК ИНФРАҚҰРЛЫМЫ
Рынок- сұраныс пен ұсыныстың баға арқылы өзара қарым-қатынасы. Экономикалық
теория сұраныс, баға және ұсыныс арасындағы байланысты білдіретін түрлі
жобалар жасап, оларға жеке фокторлардың ықпалын зерттейді. Онымен бірге
рынокты ұйымдастырудың нақтылы формаларын зерттеу қажет. Рыноктың нақты
формалары төмендегі элементтерден тұрады:
1. Рыноктар. Қазіргі уақытта рыноктар жүйесі қалыптасты. Олар аумақтық
белгісі бойынша жергілікті, аймақтық, салалық, ұлттық және халықаралық
түрлері бойынша капитал, ресурстар, еңбек және валюта рыноктары болып
бөлінеді. Сонымен қатар мемлекеттік, монополиялық және еркін рыноктар
бар. Мемелекеттік рыноктың басқа рынок үшін маңызы зор, себебі онда
күні бұрын тағайындалған баға, кепілді өткізу басқа рыноктардың
қозғалыстарын реттеуге әсер етеді. Рынок процесіне бірнеше факторлар
әсерін тигізеді. Қысқа мерзімде әсер ететін факторлар : баға
дәрежесінің өзгеруі, тауар запастарын ауыстыра білу, тұтынушылардың
ақшалай табысын реттеу.
Ұзақ мерзімде осы аталған факторлардың өзі қоғамдық еңбек өнімділігі
динамикасына, қоғамдық өндірістің тиімділігіне, экономиканың жалпы алғанда
пропорционалдық дәрежесіне, жеке тұтыну құрамындағы өзгерістерге
байланысты.
2. рынок инфрақұрлымына халық шаруашылығының ерекше саласы сауда (
көтерме және бөлшек сауда, сауда кәсіпорындары, аукциондар,
жәрмеңкелер, тауар биржалары) жатады.
3. Рынок институттары-коммерциялық банктер, қор биржалары, сақтандыру
компаниялары, аудиторлық фирмалар, еңбек биржалары, заң кеңселері,
информациялық орталықтар, жарнама бюросы.
Талқыланатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың түсінігі
1. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың түрлері
2. Кәсіпкерлердің өзара және басқару органдарымен байланысы.
3. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың құрылымдық ерекшеліктері.
4. Кәсіпкерлік қатынастың басқа қатынастардан ерекшеліктері

3-тақырып. Кәсіпкерлік құқықтың субьектілері

1. Азаматтар кәсіпкерлік құқықтық субьектілер ретінде.
2. Заңды тұлғалардың ұжымдық кәсіпкерлік қызметі.
3. Заңды тұлғаларды қайта құру тәртібі және нысандары. Заңды
тұлғаларды тарату негіздері және түрлері, тәртібі

1.Азаматтар кәсіпкерлік құқықтық субьектілер ретінде.
1.Азаматтық айналымда жеке тұлға қатысуы үшін міндетті түрде азаматтық
құқықтық субьектілігі болуы қажет,
ол екіге бөлінеді:
- азаматтық құқық қабілеттілік
азаматтық әрекет қабілеттілік

2. Азаматтық құқық қабілеттілік- бұл азаматтардың азаматтық құқыққа ие
болып, міндет атқару қабілеті.
Азаматтық құқық қабілеттілік адамның дүниеге келгеннен басталып қайтыс
болғанымен аяқталады.Азаматтық құқық қабілеттіліктің мазмұны- бұл
азаматтың меншік құқығына ие болуы, мұралыққа ие болу және мүлікті
өсиетке қалдыру, заңмен рұқсат етілген жеке кәсіпкерлікпен айналыса
алуға, заңды тұлға құруға, барлық шарттарды жасауға міндеттемелерге
қатысуға, тұрғылықты жерді таңдап алуға, шығармаға, әдебиетке және
өнерге авторлық құқықа ие болу және т.б. мүліктік және жеке мүліктік
емес құқықа ие болу. Азаматтың құқық қабілеттілігін шектеуге тек заң
жүзінде және ерекше жағдайларда ғана болады.
3.Құқық қабілеттіліктің субьективті құқықтан ерекшелігі:
- құқық қабілетілік – бұл субективтік құқықтың пайда болуының негізгі
алғы шарттары, ол заңды фактінің болуымен анықталған;
- құқық қабілеттілік- бұл абстрактілі құқыққа ие болуы, яғни әрбір
субьективті құқыққа субьективті міндет сәйкес келеді;
- құқық қабілеттілік- бұл азаматтың бөлінбейтін қасиеті, ал
субьективті құқық-бұл құқықтық қатынастың элементі.
4. Азаматтық әрекет қабілеттілік-бұл азаматтың өз әрекеттерімен азаматтық
құқықтарға ие болуға және оны жүзеге асыруға, өзі үшін азаматтық міндеттер
жасап, оларды орындауға қабілеттілік.
Әрекет қабілеттілік толық түрде пайда болуы:
-кәмелеттілік жасқа толғанда ,яғни 18 жасқа толғанда пайда болады;
- некеге отыруына байланысты , кейбір жағдайларда кәмелеттілік жасқа
толмаған кезде ;
-16 жасқа толған әрекет қабілеттілігі бар деп жарияланса, егер ол еңбек
шарты бойынша еңбек етсе.
5. Толық түрде әрекет қабілеттілігі жоқтар:
- 6 жасқа дейінгілер
-сот шешімі бойынша әрекет қабілеттілігі жоқтарға ,оларға қамқоршылық
тағайындалады.
Әрекет қабілеттілігі жоқтардың атынан мәмілелерді заңды өкілдер жасайды(
ата-аналар, асырап алушылар, қамқоршылар)
6.Кәмелеттік жасқа толмағандар 6-14 жастағылар өздері жасай алатын құқықтық
қатынастар:
–ұсақ тұрмыстық мәмілелер;
заңды өкілдердің келісімімен берілген мәмілелерді пайдалануға;
ал қалған мәмілелерді заңды өкілдер жасай алады.

7. орташа әрекет қабілеттілік-14-18 жасқа толғандардың өз бетінше іс-
әрекет жасауы:
-өзінің жалақысына, степендиясы мен басқа кірістеріне билік етуге;
- интеллектуалдық меншік құқығы бар обьектілеріне билік етуге,
- ұсақ тұрмыстық мәмілелер жасауға;
- банкке салым салуға және өзінің салымына, оның ішінде өзінің атынан
салынған салымдарға иелік етуге құқылы.

8. Әрекет қабілеттілік-азаматтың бөлінбейтін қасиеті, оны тек заңның
күшімен ғана шектеуге болады. Шектеулі әрекет қабілеттілік екі жағдайда
болуы мүмкін:
- 14-18 жасқа толмағандардың іс-әрекетін шектеу;
-соттың шешімімен шектеуі мүмкін,егер ол ішімдікке және есірткі тартумен
шұғылданып, отбасына көңіл аудармаса.

2.Заңды тұлғалардың ұжымдық кәсіпкерлік қызметі.
Заңды тұлға түрлері

1. Коммерциялық және коммерциялық емес ұйым

Коммерциялық ұйымдардың негізгі мақсаты табыс келтіру. Олар:
кооператив, мемлекетік кәсіпорны, шаруашылық кәсіпорын, оралымды басқару
кәсіпорыны, акционерлік қоғам, шаруашылық серіктестік.
Комерциялық емес ұйым мақсаты пайда табу емес мәдени, ағарту, білім, ғылым,
діни т.б. материалдық және материалдық емес қажеттері мен мұқтаждықтарды
қанағаттандыру үшін құрылған ұйым.
Олардың 7 түрі бар:
1. Мекеме а) мемлекеттік б) мемлекеттіік емес
2. Қоғамдық бірлестіктер, кәсіподақтар, саяси партия.
3. Діни бірлестіктер.
4. Тұтүну кооперативі: ПИК, ЖИК.
5. Акционерлік қоғам.
6. Заңды тұлға бірлестігі.
7. Қоғамдық қорлар. Жеке қор, мемлекеттік қор, кооперативтік қор.

Заңды тұлға- өзінің оқшау мүлкі бар, өз міндеттері бойынша жауап беретін,
өз атынан азаматтық құқықа ие болатын сотта жауапкер және талапкер бола
алатын, мемлекеттік тіркеуден өткен ұйымды айтады.
Заңды тұлғаны ұйымдастырудың мақсаты:
-азаматтық айналымға қатысу үшін мүліктің оқшаулығы мен орталықтандырылуы;
-құрылтайшылардың өз міндеттері үшін жеке заңды жауапкершіліктерінің болуы;
- несие берушілердің мүдделерін қамтамасыз етілуі, ол заңды тұлғаның
жарғылық қорының мөлшерінің көлеміне қарай анықталады.
3. Заңды тұлғаның белгілері
- ұйымдық бірлігі, заңды тұлғаның ұйымы біртұтас біріккен жүйелі орган, ол
алдына қойған мақсатты орындау үшін іс-әрекет жасайды.Ұйымдық бірлігі-
құрылтай құжаттарында да көрінеді.
-мүліктік оқшаулық-өзінің жеке оқшауланған мүлкінің болуы, яғни ол
азаматтық айналымға қатысу үшін негізгі алғы шарт болып есептеледі. Заңды
тұлғаның мүлкі өзінің меншік құқығы, шаруашылықты жүргізу және оралымды
басқару құқығы иесі бола алады . Заңды тұлағынң өзінің жеке балансы немесе
сметасы болуы қажет.
- дербес мүліктік жауапкершілік,жалпы ереже бойынша заңды тұлға міндеттеме
үшін өзіне тисілі мүлкімен жауап береді.
-азаматтың айналымға өз атынан қатыса алуы және сотта жауапкер және
талапкер бола алуы. Заңды тұлға барлық өзіне тисілі құқықтар мен
міндеттердің субьектісі бола алады.
4.Заңды тұлғаның құрылтайшылары сол заңды тұлғаның мүлкіне қатынасы
мынандай құқықтармен белгіленеді:
-заттық құқық
-міндеттемелік құқық..

Құқық қабілеттілік-бұл құқықа ие болу және міндетті орындау қабілетінің
болуы.
Заңды тұлғаның құқық қабілеттілігі оның әрекет қабілеттілігімен сәйкес
келеді. Ол заңды тұлғаны тіркеу кезінен басталып, тоқтатылуы туралы тіркеу
жүргізілгенде аяқталады.

Заңды тұлғаның құқық қабілеттіліктің түрлері:
–арнайы қабілеттілік
Заңды тұлға өзінің іс-әрекеті бойынша құрылтай құжаттарында белгіленген
құқыққа ие болуы және соған байланысты міндеттерді орындайды ( коммерциялық
емес ұйым және біртұтас ұйым)
- жалпы құқық қабілеттілік- бұл заңмен тыйым салынбаған барлық іс-
әрекеттерді жасауда құқық пен міндеттерінің болуы. Заңды тұлға лицензия-
арнайы рұқсат алынғанан кейін іс -әрекеттермен шұғылдана алады.

Заңды тұлғалар өздерінің құрылтай құжаттарында анықталған өздерінің
органдары және құрлысы арқылы азаматтық құқық пен міндеттерді иелене алады.
Заңды тұлға басқа жерден өкілдіктер мен филиалдар ашуға құқысы бар.
Өкілдіктер-бұл заңды тұлға тұрған жерден оқшау орналасқан бөлімше, ол заңды
тұлға мүддесін білдіріп, оның мүддесін қорғайды.
Филиал- өкілдік атқаратын жұмыстан басқа іс-әрекеттермен шұғылданады.
Заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында өкілдік пен филиалдар көрсетілуі
тиіс.
Филиалдар мен өкілеттіктер жеке ерікті заңды тұлға болып
есептелмейді,олардың басшылары сенімхат арқылы жұмыс атқарады.
Филиалдар мен өкілдіктер заңды тұлға берген мүлікті пайдаланады және заңды
тұлға қабылдаған ереже бойынша іс-әрекет жасайды. Заңды тұлғаның құқықтары
заң бойынша шектелуі мүмкін. Заңды тұлға мұндай шектеулік үшін сотқа шағым
бере алады.
1. Заңды тұлғаның дараландыру құралы дегеніміз-ұқсас заңды тұлға бір-
бірінен ерекшелендіретін, айыратын, бөліп көрсететін құралдар.
Бұл құралдар:
1. Заңды тұлғаның атауы
2. Заңды тұлғаның тұрғылықты жері
3. Заңды тұлғаның товарлары мен қызметтері

Заңды тұлғаны дараландыру құралы ретінде товардың белгісі, қызмет ету
белгісі, товардың шыққан жерінің атауы да жатады. Сонымен бірге дараландыру
құралы ретінде іскерлік атақ, жарнама, коммерциялық және қызметтік
құпияны қорғаумен байланысты.
2. Заңды тұлғаның атауы болуға тиіс:
Заңды тұлғаның ұйымдық-құқықтық нысанын көрсетуі тиіс;
Заңды тұлғаның қызметінің мазмұнын көрсетуі тиіс;
Коммерциялық ұйым-фирмалық атауы болуы тиіс, ол заңды түрде тіркелуі тиіс.
Заңды тұлға өзінің фирмалық атауын қолданғанда ерекше құқыққа ие
болады.Егер ол атауды басқа заңды тұлға қолданатын болса, онда ол
келтірілген зиян үшін жауап беруі тиіс болады.
3. Заңды тұлғаның тұрғылықты жері болып-оның мемлекет тіркеуінен өткен,
құрылтай шартында көрсетілген орны болып есептеледі. Басқа заңды тұлға
тіркелген жерін пайдалануға болмайды.
заңды тұлға құрылтайшылары өз құрылтай құжаттарында тұрғылықты жерді дұрыс
көрсетпегені үшін, үшінші жақтың келтірілген зияны үшін жауапты болып
есептеледі.
4. Заңды тұлғаның іскерлік атағы-бұл қоғамда және жеке кәсіпкерлер
ортасында қалыптасқан заңды тұлғаның товарды шығаруы және қызмет
көрсетуі туралы түсінік.Іскерлік атақты қорғау-сот тәртібімен жүзеге
асырылады.
Коммерциялық немесе қызметтік құпия-бұл ақпарат, мұндағы:
-оны ерікті түрде қолдануға болмайды;
-ол үшінші жаққа белгісіз болатын потенциалды экономикалық құндылықтың
болуы.
а)Заңды тұлғаның пайда болуы 2 кезеңнен тұрады:
заңды тұлғаны құру;
заңды тұлға мемлекеттік тіркеуге тіркелген уақыттан бастап құрылды деп
есептеледі. Мемлекеттік орган тіркелу кезінде заңға сәйкес құжаттардың
тізімін тексереді.
ә) Заңды тұлға қызметінің мақсатына қарай : Коммерциялық және коммерциялық
емес болып екіге бөлінеді

3.Заңды тұлғаларды қайта құру тәртібі және нысандары. Заңды тұлғаларды
тарату негіздері және түрлері, тәртібі

Заңды тұлға тоқтатылуының негізі:
• ерікті түрде ; заңды тұлғаның шешімі бойынша құрылтай құжаттарында
анықталып көрсетіледі.
• Бұйрық бойынша:
заңды тұлға құрылтайшыларының шешімі бойынша;
мемлекеттік органның шешімі бойынша;
соттың шешімі бойынша.
Заңды тұлғаның тоқтатылуының түрлері:
қайта құру-заңды тұлғаның құқықтары мен міндеттерінің мирасқорлық жолмен
басқа заңды тұлғаға өтуі
тарату-заңды тұлғаның құқықтары мен міндеттерінің мирасқорлық жолмен өтпей
тоқтатылуы.
Заңды тұлға тоқтатылды деп оны қайта құру және таратылды деп мемлекеттік
тіркеуден өткен кезде есептеледі.Бұған ұзақ дайындық кезеңі қажет-оған
заңды тұлға мүлкіне есеп жүргізу, несие берушілерге хабарлау және олардың
мүддесін қанағаттандыру жатады.

Заңды тұлғаны тарату түрлері:
1) ерікті
*құрылтайшылар, қатысушылардың акционерлердің қалауы бойынша жалпы жиналыс
шешімімен таратылуы мүмкін
• қалған мүлікті құрылтайшылар арасында бөлу ( қатысушылар арасында);
• қалған мүлікті меншік иесіне қайтару;
• Заңды тұлға құрылтай құжаттарында көрсетілгендей қалған мүлікті
белгілі мақсатқа пайдалану.
2) Ықтиярсыз
Талаптарын немесе несие берушілердің талабы бойынша жүзеге асырылуы
мүмкін,күшпен тарату соттың шешімі бойынша жүзеге асырылады.
Заңды тұлғаны қайта құрудың түрлері:
1. қосылу- бірнеше ескі заңды тұлға орнына жаңа бір заңды тұлға пайда
болады;
2. бірігу –заңды тұлға басқа заңды тұлғамен бірігуі;
3. бөлу-ескі заңды тұлға орнына бірнеше заңды тұлға пайда болуы;
4. бөлініп шығу- ескі заңды тұлға тоқтатылмай соның ішінен жаңа заңды
тұлға бөлініп шығуы;
5. өзгерту-заңды тұлға ұйымдық-құқықтық нысанының өзгеруі
Заңды тұлғаны тоқтату кезіндегі несие берушілердің кепілдіктері:
1) міндетті түрде несие берушіге хабарлануы;
2)несие берушілердің тоқтатылуы талап етуге және өз міндеттерінің дұрыс
орындалмағаны үшін зиянды өтеп беруді талап ету;
3) жаңа құрылған заңды тұлға ынтымақты түрде алдына қойылған талапты
орындау міндеттілігі
2. Мемлекеттік кәсіпорынның құқықтық жағдайы

Мемлекеттік кәсіпорын мемлекеттік иесі бұйырылғанмен құрылатын
коммерциялық ұйым. Мемлекеттік кәсіпорының 2 түрі бар.
1. Шаруашылық жүргізу құқығына негізделетін мемлекетік кәсіпорын..
2. Оралымды басқару құқығына негізделген кәсіпорындар жатады.
Мемлекеттік кәсіпорындардың атауында оның мүлкі меншіктенуші көрсетілуі
тиіс. Мемлекеттік кәсіпорынның мүлкі бөлінбейді және оны салымдар бойынша,
соның ішінде кәсіпорын қызметі арасында бөлуге болмайды. Мемлекеттік
кәсіпорын құзіреті мемлекеттік органнан құрылады.( үкімет және жергілікті
атқару органы)
Олардың арасындағы айырмашылық:
қазыналық кәсіпорын Қазақстан Республикасының атынан құрылады;
Қазақстан Республикасының борыштары үшін субсидиарлы жауапкершілікте
болады;
қазыналық кәсіпорын банкрот бола алмайды;
қазыналық кәсіпорын өзі шығарған өнімді еркін пайдалана алады;
қазыналық кәсіпорынның меншік иесі өнімнің артығын және пайдаланбаған
мүлікті ала алады.
Мемлекеттік кәсіпорынға бекітілген меншік иесі:
-кәсіпорынды құруға, таратуға;
-кәсіпорынның жарғысын бекітуге және іс-әрекеттің мақсатын анықтауға;
-кәсіпорынды басқару үшін органды тағайындауға;
-кәсіпорынның анықталған пайдасының бөлшегін алуға құқығы бар.
3. Өндірістік кооператив
АК 96-бабына сәйкес өндірістік кооператив деп азаматтардың бірлескен
кәсіпкерлік қызметі үшін мүшелік негізде, олардың өз еңбегінен қатысуына
және өндірістік кооператив мүшелерінің жарналарын біріктіруге негізделген
ерікті бірлестігі танылады.
Өндірістік кооператив барлық құрылтайшылардың қабылдаған шешімімен заңға
сәйкес тәртіпте құрылады. Ол өз қызметін құрылтай құжаттары арқылы, яғни
құрылтай шарты мен жарғысы негізінде жүзеге асыруы мүмкін.
Өндірістік кооператив құрылтай құжаты оның мүшелерінің жалпы жиналысымен
қабылданады.
Кооперативтің ең жоғарғы органы болып оның мүшелерінің жалпы жиналысы болып
табылады. Ал атқарушы органы ретінде басқарма және оның төрағасы
қарастырылады.
Өнідірістік кооператив қатысушыларының заңға сәйкес келесі құқықтары бар:
Кооператив жарғысында көрсетілген тәртіпте копператив қызметін басқаруға
қатысуға;
өндірістік кооператив басқару органдарын сайлауға және өзі сайлануға;
өндірістік кооператив қызметі жөнінде толық мағұлматтар алуға өз еңбегімен
жалақы ретінде төлем ақы алуға
өндірістік кооператив құрылтай құжаттарында көрсетілген жеңілдіктер мен
артықшылықтарды пайдалануға;
кооперативтен белгілі бір тәртіппен шығуға;
әлеуметтік сақтануға және әлеуметтік қамтамасыз етуге құқығы бар.
Осыған сәйкес кооператив мүшелеріне келесі міндеттер жүктеледі:
1. өндірістік кооператив құрылтай құжаттарындағы талабын орындауға, оның
басқа органдары жалпы жиналысының шешімдерін орындауға;
2. өндірістік кооператив құпия деп тапқан мәліметтерді жариялауға;
3. кооператив мүлкіне белгілі тәртіппен салымдарды енгізуге;
4. өз еңбегімен кооператив міндеттері бойынша қосымша жауап беруге
міндетті.

Кәсіпкерлік деп, өзара пайдалы нәтижеге жету және табыс табу мақсатында
қатысушыларының өз қарамағындағы мүліктері мен қаражаттары, сондай-ақ
дамытуға берілетін несиелер есебінен, ағымдағы заңдардың көлемінде
жүзегеасырылатын шаруашылық және басқа да коммерциялық қызметті айтамыз.
Кәсіпкерлік халыққа қажетті тауарлар, өнеркәсіп өнімдерін және басқа
қызметтер жөніндегі қоғамдағы, мемлекетіміздегі сұраныстар мен ұсыныстар
есепке ала отырып жүзеге асырылатын қызмет болғандықтан ол тек кәсіпкерге
ғана емес халыққа да тиімді болып табылады.
Кәсіпкерлік мемлекеттің экономикасының басты элементі болып есептелінеді,
себебі ол өндіріс аясындағы экономикалық қызмет ретінде басқарушы
қызметтен ерекшеленеді, мемлекеттің өзі саяси биліктің субьектісі және
мемлекеттік меншік иесі болғандықтан тікелей шаруашылық кәсіпкерлік
қызметтерге араласпайды, ол тек әзірше жұмыс атқарып, қызмет көрсетіп
жатқан мемлекеттік кәсіпорындар, шаруашылық ұйымдары арқылы кәсіпкерлік
қызметке араласады.
Бұл туралы ҚР А заматтық Кодексінің 10-бабында дәл айтылған: Кәсіпкерлік-
меншік түрлеріне қарамастан, азаматтар мен заңды тұлғалардың, , тауарларға
( жұмысқа, қызметке) сұранымды қанағаттандыру арқылы пайда немесе табыс
табуға бағытталған, жеке меншікке не мемлекеттік кәсіпорынды шаруашылық
басқару құқығына негізделген ынталы қызмет.
Кәсіпкерлік қызмет кәсіпкердің атынан, оның тәуекелімен және мүліктік
жауапкершілігімен жүзегеасырылады. Осыған орай кәсіпкердің кім екені
жөнінде түсінік беру қажет.
Кәсіпкер деп өз атынан және өз қаржаттары( меншікті немесе қарызға алған)
есебінен тауарлар мен өнімдерді , сату немесе сатып алу жөніндегі
жұмыстарды орындау және қызмт көрсету арқылы пайда табу мақсатындағы
қызметті ұдайы негізінде жүзеге асыратын азаматты немесе заңды тұлғаны
айтамыз.
Негізі қай салада болмасын құқықтық режимнің екі түрі: жалпыға бірдей
рұқсат етілген , диспозитивтік түрі, рұқсат беру арқылы көрініс табатын
императивтік түрі белгіленген.
Кәсіпкерлік қызметтің құқықтық режимі тек рұқсат етілген құқықтық реттеу
сипатында болады, сондықтан қатысушы екі жақ тарап заң жүзінде тең құқықты.
ҚР кәіпкерлік қызмет екі түрге бөлінеді.
Оны шағын және орта кәсіпкерлік-жеке кәсіпкерлік және мемлекеттік
кәсіпкерлік
Негізінде кәсіпкерлік қызмет, оның ішінде шағын және орта кәсіпкерлік
бәсекелесу рыногының өте маңызды әрі таптырмас факторы болып саналады.
Кәсіпкерліктің негізгі қағидасы: мұқтаждықты сұраныс арқылы табу және оны
өнім шығару немесе қызмет көрсету арқылы қанағаттандыру тек шағын
кәсіпкерліктің арқасында айтарлықтай дәрежеде жүргізіледі.
Оның себебі: 1)рыноктардың қажетті бөліктерінде әрекетенеді;
2) олар әрқашанда тұтынушыларға жақын тұрады;
3) сұраныстарды қанағаттандыруғаөте бейімделген;
4) олардың тұрғылықты халықты жұмыспен қамтамасыз етуі;
5)бұл кәсіпкерліктүрі тікелей кәсіпкердің басқарумен қызметін жүргізе
береді.
Талқыланатын сұрақтар:
1. Жеке тұлға - кәсіпкерлік құқық субъектісі.
2. Құқық қабілеттілік.
3..Әрекет қабілеттілік.
4.Заңды тұлға- кәсіпкерлік құқық субъектілері
5.Заңды тұлға түрлері
6. Кәсіпкердің құқықтары мен міндеттері

4-тақырып. Кәсіпкерлік құқықтың қатынастардың обьектілері

Жоспары:
1. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастар обьектілері ұғымы және жіктелуі.
2. Кәсіпорын мүлігі кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың негізгі
обьектісі ретінде.
3. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың материалдық емес
обьектілері ( іс- әрекеттер және қызмет көрсету, мүліктік құқықтар
мен міндеттер, өнеркәсіп меншігінің құқықтық обьектілері, тауар
белгісіне, қызмет көрсету белгісіне құқық).
4. Меншік шаруашылық негізі ретінде.

Кәсіпкерлік құқық объектілері дегеніміз- азаматтық құқықтар мен
міндеттердің мүлік,зат,мүліктік құқықтар, игіліктер,және мүліктік емес өзі-
ік құқықтар мен игіліктер.
Кәсіпкерлік құқық объектілерінің түрлері:
1. Зат (мүлік)соның ішінде ақша.
2. Жұмыстар.
3. Қызметтер.
4. Басқа да мүлік,соның ішінде мүліктік құқықтар.
5. Информация.
6. Интелектуалдық объективтендірілген нәтижелері.
7. Материалдық емес игіліктер.
Оларға материалдық құндылығы болмайтын немесе ақшалай бағалауға
жатпайтын адамның жеке басына қатысты құқықтар мен міндеттер, игіліктер.
Адамның есіміне деген құқықтағы,келбетіне деген құқықтағы азамат өмірі,
денсаулығы,іскерлік беделі,қадір-қасиеті, ар-ожданы. Тұрғын үйге қол
сұқпаушылық.Азаматтық отбасы және жеке өмірінің құпиялығы. Азаматтық құқық
объектілері азаматтық айналымға қатысуына қарай айналымнан алынған
объектілер,айналымда шектеулі объектілер,еркін айналымдағы объектілер болып
3-ке бөлінеді.
1. Азаматтық айналымнан алынған объектілер.
Есірткі,радиоактивтік,психотропиялық заттар,ядролық қару.
2. Айналымда шектеулі объектілер,белгілі бір лицензия негізінде, яғни
құзіретті мемлекеттік орган рұқсатымен ғана азаматтық айналымда
болатын заттар, мүліктер. Олардың айналымда болуы заң актілерімен
белгіленеді. Мысалы: от шашатын қару-жарақ,
3. Еркін айналымдағы объектілер.
Олармен ешқандай мәмлеге отыру қажеті жоқ.
4. Мүліктер азаматтық құқықта мәмілелер негізінде, мұрагерлік негізінде,
құқық
ауысушылық негізінде құқықтық мәртебеге ие болады.

2. Зат дегеніміз- азаматтық құқықтар мен міндеттердің пайда болатын
қоршаған
Ортаның материалдық құбылыстары яғни объектілері.
Заттардың жіктелуі:
1. Қозғалмайтын заттар: жер учаскелері,ресурстары,жануар және өсімдік
дүниесі.
Қозғалмайтын мүлік жермен тығыз байланысты болуы тиіс және оны орнынан
ауыстырған кезде келетін шығын оның өз құнынан асып кетеді.
Ғимараттар,үйлер,тұрғын үйлер,әуе және су кемелері,космос объектілері.
1.Кәсіпорын біртұтас мүліктік кешен реттерде қозғалмайтын мүлік
жатқызылады.
Себебі кәсіпорын құрамына негізгі қорлар (жер учаскелері,ғимараттар,шикі
зат,дайын өнім.)
2.Айналымдағы құралдар,қаражаты,мүліктік талап ету құқықтары,құрал-
жабдықтар,басқа да қозғалатын мүліктер.
3.Ерекше құқықтық фирманың атауы,тауар белгісі,қызмет көрсету белгісі.
2. Қозғалатын мүлік дегеніміз- қозғалмайтын мүліктің қатарына жатқызылмаған
кез-келген мүлік.Қозғалатын мүліктер бөлінетін және бөлінбейтін.
Бөлінбейтін зат дегеніміз- бөлген кезде өзінің негізгі мақсаты мен
функциясын жоятын зат.
Жай және күрделі зат.
1. Жай зат деп бір ғана пәннен немесе объектіден тұратын зат және
осы күйінде қызметін атқаратын зат.(Нан кесетін тақтай).
2. Күрделі зат бірнеше құрамдас бөліктерден тұратын және соның
негізінде функциясын атқаратын зат.
Басты және қосалқы зат.
Қосалқы зат басты затқа қызмет атқарады және екеуінің қосылуы
ғана олардың
Негізгі мақсатқа жетеді.
1.Заттар жеке анықталған болып бөлінеді,яғни бұл заттардың әр
қайсысының өздеріне тән ерекшеліктері болғандықтан басқа да ұқсас заттардан
айыруға мүмкіндік береді.
2.Тектік белгілермен анықталған заттар салмақпен,өлшеммен,түрмен,түспен
белгіленеді. Мысалы: күріш,қант,бидай.
Заттар тұтынатын және тұтынылмайтын болады.
1. Тұтынатын алғашқы пайдаланған кезде жабылатын заттар тағамдар,майлар.
2.Тұтынылмайтын заттар дегеніміз-бір және бірнеше рет пайдаланған кезде
өзінің қасиетін жоймайтын көп рет пайдалануға арналған
заттар.(автомобиль,костюм).
Азаматтық құқық объектісі ретінде төлем құралы болып табылатын – ақша.
Азаматтыққұқық объектісі ретінде өнімдер,кірістер табылады.Егер олар заң
негізінде алынған болса тиісті тұлғаға тиесілі болады.
Объектілер меншік иесіне қатысты алғашқы және туынды болады.Алғашқы
объектілерге меншік иесінің заң негізінде 1 рет ие болу фактілері жатады.
Туынды объекті азаматтық құқық негізінде пайда болады.

Бағалы қағаз дегеніміз мүліктік құқықты куәландыратын жазба құжат.
Бағалы қағаздар шығарым нысанына байланысты;

1. құжатты және құжатсыз
2. эмиссиялық және эмиссиялық емес
3. атаулы, ұсынбалы және ордерлік болып бөлінеді.
4. Меншік шаруашылық негізі ретінде.

4. Меншіктің экономикалық мазмұны мен құқылық формасы арасындағы байланыс.
Меншік тек экономикалық мағынада емес, құқықтық формада да даму алады.
Батыстың экономикалық және заң әдебтеттерінде пайдаланып жүрген
анықтамалардың біреуіне сүйенер болсақ, жеке меншік меншіктік құқықтың
мынандай түрлері арқылы даму алады:
- иемдену құқығы, яғни игіліктерге физикалық бақылау жасау,
пайдалы қасиеттерін өз игілігіне пайдалану құқығы;
- басқару құқығы, яғни игіліктерді пайдалануды кім, қалай
қамтамасыз ететіндігін шешу құқығы;
- табыстарға құқығы, яғни игіліктерді пайдалану нәтижесінде
құқылық ету;
- егемендік құқығы, яғни игіліктерді жатсындыру, өзгерту немесе
жойып жіберу құқығы;
- қауіпсіздік құқығы және зиянды сыртқы күштерден қорғау құқығы;
- игіліктерді мұрагерлікке беру құқығы;
- игіліктерді иемденуге шек қоймау құқығы;
- сыртқы отаға зиянды әдістерді пайдалануға тыйым салу;
- өндіріп алуға жауапкершілік құқығы, қарыз үшін игіліктерді
өндіріп алу құқығы;
- қалдық сипаттағы құқық, яғни бұзылған құқықтарды қалпына
келтіруді қамтамасыз ететін институттардың әрекет ету құқығы.
Меншіктің экономикалық тұрғыдан даму алуы өндірістік қатынастар арқылы,
алуан түрлі шаруашылық кәсіпкерлік қызмет арқылы жүзеге асады.
Бір жағынан меншіктің заңды формасы өндірістің пассивті нәтижесі ғана емес,
ол оның дамуын қарқындатып, немесе бәсеңдетуге ықпал етеді. өндіріс құрал-
жабдықтарына белгілі бір иемдену құқығы болмаынша, оны және онымен өндірген
өнімдерді пайдалануға да құқы болмайды. Сондықтан да меншік құқығының
заңды нормалары ( иемдену, пайдалану, билік ету құқығы) экономикалық
қатынастарды нақтылау формалары болып табылады.

Талқыланатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік құқық қатынастарының объектілері.
2. Объектілерінің түрлері
3. Зат дегеніміз не?
4. Мүліктік игіліктер мен құқықтар
5. Мүліктік емес жеке құқықтар мен игіліктер

Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
5-тақырып.
Кәсіпкерлік мәмілелер мен шарттар
Мақсаты: Студенттердің құқықтық білімдерін одан әрі дамыту. Мәміленің
және шарттың мәнін, құрлысын жан-жақты түсіндіру.
Студенттердің ойлау,есте сақтау қабілеттерін дамыту. Пәнге деген
қызығушылығын арттыру. Адамгершілік, эстетикалық ,құқықтық тәрбиенің
нышандарын жетілдіру.
Жоспар:
1. Мәміленің, шарттың ұғымы
2. Шарттың түрлері
3. Шарттың жасалу ережелері
1. Мәміленің, шарттың ұғымы
Екі немесе одан көп адамның азаматтық құқықтар мен
міндеттемелерді белгілеу, өзгерту немесе тоқтату туралы келісімі шарт деп
танылады. ( АК –ның 378- бабының 1-тармағы).
« Шарт» термині азаматтық заңнамада әртүрлі мәнде
қолданылады: өзінен міндеттеме туындайтын заңдық факты; сол шарттық
міндеттеменің өзі; шарттық міндеттемені ресімделген құжат.
Шарт-құқықтық қатынастың туындауына, өзгеруіне немесе
тоқтатуына негіз болатын заңдық факт. Сондықтан да, шарт азаматтық құқықтар
мен міндеттемелерді туындататын негіздердің бірі болып саналады( 7- бап).
148-баптың 1-тармағына сәйкес мәмілелер бір жақты және екі
немесе көп жақты ( шарттар) болуы мүмкін. Сол себепті, шарт мәміле болып
табылады және шартқа екі және көп жақты мәмілелер туралы (373-баптың 2-
тармағы), атап айтқанда, мәміленің формасы және оны тіркеу туралы, мәмілені
заңсыз деп тану туралы және т.б. ережелер қолданылады. « Бір жақты және көп
жақты мәмілелер» ұғымын « бір жақты және өзара шарттар» ұғымынан ажырату
керек. бір жақты мәміле шартқа жатпайды, себебі мәмілені жасау үшін
тараптардың келісімі керек емес, бір жақтың ерік білдіруі жеткілікті.
Шарттың басқа мәмілелерден және басқа заңдық фактылардан айырмашылығы
сол, шарт дегеніміз тараптардың келісімі. Сондықтан , 148-баптың 3-
тармағына сәйкес, шарт жасасу үшін екі тараптың не үш немесе одан да көп
тараптың келісілген ерік білдіруі қажет.
2. Шарттың түрлері
Шарттардың басым көпшілігі екі жақты мәміле болып табылады, себебі шарттан,
әдетте, міндеттемелік құқық қатынастары туындайды, ал міндеттеме үшін
мүдделері қарама-қарсы екі тарап болуы керек: біреуінде талап ету құқығы(
несие беруші), екіншісінде-сол құқыққа икемделген міндет( борышкер) болады.
Бірлескен қызмет туралы шарт көп жақты мәмілеге мысал бола
алады( АК-ның 228-бабы).
Бұл шарттың ерекшелігі сонда, оның тараптары ортақ
шаруашылық мақсатқа қол жеткізу үшін бірлесіп әрекет жасауға келіседі және
осы қызметтің нәтижесінде ортақ меншік пайда болады. Бірлескен қызмет ( жай
серіктестік) туралы шарттың « Міндеттемелік құқық» туралы бөлімде емес,
меншік құқығына арналған бөлімде, ортақ меншік туралы тараудан кейін
орналасуы бекерден бекер емес ( АК-ның 228 –бабы).
Көп жақты шарттарға, әдетте, шарт туралы жалпы ережені
қолдануға болады. Дегенмен, көп жақты шарттардың жоғарыда айтылған
ерекшеліктеріне байланысты кейбір нормаларды қолдануға болмайды. Атап
айтқанда, жария шарт туралы( 387-бап), үшінші жақтың пайдасына шарт туралы
( 391-бап) ережелерді көп жақты шартқа қолдануға бола қояр ма екен, шарт
жасасу туралы нормаларды қолдануда да қандай да бір ерекшелік болуға тиіс.
« Шарттан міндеттемелік, заттық, авторлық немесе өзге
құқықтық қатынастар туындауы мүмкін» ( 379-баптың 1-тармағы) деген ережені
Қазақстан республикасының Азаматтық кодексіне кіргізу елеулі жаңалық болып
табылады. Бұд ереже бұрынғы заңнамада болмаған. Ол ТМД-ға мүше басқа
елдердің Азаматтық кодекстерінде жоқ.
Азаматтық-құқықтық шартты , әдетте, міндеттемелік құқық
қатынастарымен байланыстырады. Бірақ, міндеттемелік құқық қатынастарының
ауқымына зорға сиатын құқықтық қатынастар да бар. Мысалы, бірлескен қызмет
туралы шарттан ортақ меншік обьектісін бірлесіп иелену және пайдалану
жөнінде оның қатысушылары арасында қатынастар туындайды, ал олар
міндеттемелік емес заттық салыстырмалы құқық қатынастары болып табылады.
Шарттан авторлық қатынастар( бірлескен авторлар арасында),
өнертапқыштыұ қатынастар және т.б. туындаған жағдайда осылай бағалауға
болады.
Құқықтық қатынастар кешені ( заттық және міндеттемелік)
заңды тұлғаның пайда болуына негіз болатын құрылтай шартынант
туындайды.(41).
Шарттантуындайтын міндеттемелерге міндеттемелер туралы жалпы
ереже қолданылады.( 268-377-баптар), себебі АК-ның шарттар туралы жалпы
ережеге арналған 22-тарауының баптарында және шарттардың АК-да көрсетілген
кейбір түрлері жайындағы ережеде ( 379-баптың 2-тармағы) өзгедей
көзделмеген..
379-баптың 2-тармағы міндеттеме тек шарттан ғана емес, басқа
заңдыұ фактылардан да туындайды дегенге сүйенеді. Сондықтан, шарттық
міндеттеимелерге міндеттемелер туралы ережені қолдану АК-ның шарттар
туралы нормаларымен шектелуі мүмкін. Мысалы,талапқа көну және борышты
аудару туралы кейбір ережелер( 339-348-баптар) шарттардың кейбір түрлерінде
( лизинг, факторинг) басқаша шешіледі. Яғни, шарттардың осы түрлері туралы
нормалар қолданылады.
Ак-ның 379-бабының 3-тармағына басқа формула енгізілген:
шарттан(бірлескен қызмет туралы шарт, құрылтай шарты, авторлық шарт және
басқа) туындайтын заттық, авторлық немесе өзгедей(міндеттемеден басқа)
құқықтық қатынастарға, егер заңнамадан, шарттан немесе құқықтық
қатынастардың мәнінен өзгедей туындамаса, АК-ның 22-тарауының баптары
қолданылады.
Мысалы бірлескен қызмет туралы шарттың немесе құрылтай
шартының мәнінен шарт жасасумен, оны өзгертумен және бұзумен байланысты
көптеген ерекшеліктер туындайды, олар АК-ның 2 және 12-тарауларында немесе
шартта АК-ның 22-таруына қарағанда басқаша шешіледі.
АК-ның 379-бабы заттық, авторлық немесе шарттан туындайтын
өзгедей құқықтық қатынастарға міндеттемелер туралы ережелерді қолдану
туралы мәселені шешепейді, мұны АК-дағы елеулі олқылық деп санауға болады.
Заңнамада немесе шартта тікелей реттелмеген мәселелер бойынша мұндай
құқықтық қатынастарға заңның ұқсастығы бойынша міндеттемелер туралы
ережелер қолданылады (5-баптың 1-бабы)
Шарт еркіндігі. Азаматтар мен заңды тұлғаларға шарт
жасасуда еркіндік берілген. АК-да , заң құжаттарында немесе өз еркімен
қабылдаған міндеттемеде , шарт жасау міндеті көзделген жағдайларды
қоспағанда, шарт жасауға мәжбүрлеуге жол берілмейді
( АК-ның 380 бабының 1-тармағы).
Шарт еркіндігі туралы норма 8-баптың азаматтар мен заңды
тұлғалар өздеріне берілген азаматтық құқықтарды өз қалауынша пайдаланады
деген ережесіне негізделген.
Шарт еркіндігі АК-да бекімін тапқан кәсіпкерлік қызмет
еркіндігімен және тұтынушылардың тауарлар иеленуге, жұмыстар мен қызметтер
пайдалануға шарт жасау еркіндігіне құқығымен үйлестікте болады
(10-бап).
380-баптың ережесі мүлде жаңа, себебі жоспарлы –бөлу
экономикасында шарт еркіндігі болмады, барлығын жоспарлы қорлар мен бөліп
тарату анықтады, соларға сәйкес шарттар жасалынды. Шарттарда формальдық
сипат болды, ең басты маңыздылық жоспарлық актілерге берілді. Мұның барлығы
заңнамада, оның ішінде Азаматттық кодексте мұқият реттелді.
Қазір шарт жасасуға мәжбүрлеу айрықша жағдайларда ғана
болады.Міндетті түрде шарт жасасу туралы ережелер АК-ның арнайы бабында
жинақталған(АК-ның 399-бабы).
Шарт жасасу міндеті АК-да , егер мұндай шарт жария шарт
болса, коммерциялық ұйым үшін көзделген.(387-бап).
Сатыпалу-сату шартын жасасу міндеті жекешелендірі туралы
жарлықтың 14-бабының 6-тармағында және Мемлекеттік сатып алу туралы Заңның
23-бабында бекімін тапқан. Мемлекеттік мүлікті сатушы мен мемлекеттік
мүлікті сату жөніндегі ашық сауданың жеңімпазы осындай шарт жасасуға
міндетті.
Шарт жасасу міндеті еркімен қабылдаған міндеттмеден
туындайтын жағдайларға алдын ала шарт жасасу жатады. (АК-ның 390-бабы).
306-баптың 1-тармағына сәйкес , кепіл ұстаушыға оның
иеленуіне берілген кепілге салынған мүлікті сақтандыру міндеті шартпен
немесе заң актілерімен жүктелуі мүмкін. Кепіл берушінің пайдалануында
қалатын кепіл мүлкін сақтандыру кепіл берушіге жүктеледі.
Шарт еркіндігі принципі тараптардың заңдарда көзделген
шартты да, көзделмеген шартты да жасаса алатындығынан көрініс табады (380-
баптың 2-тармағы). Ак-ның Ерекше бөлімі баптардың басым көпшілігі
заңнамада көделген шарттарға арналған.
Шарттың мазмұны мен формасы
Заңдық факт деп саналатын шарттың мазмұнын оны жасасақан
кезде тараптар құрастырған ережелер жиынтығы құрайды. Шарт ережелерін, егер
тиісті ереженің мазмұны заңнамамен міндеттелген болмаса, тараптар өз
қалауларымен анықтайды.
Шарт ережелерні анықтаудың жалпы принципі шарт еркіндігінен
туындайды. Тараптар шарттың заңнамада тікелей тыйым саланғанынан басқа кез
келген ережені анықтауға құқылы.
АК-ның 382 –бабының 1-тармағында императивтік және диспозитивтік нормалар
арасындағы айырмашылық көрсетілген.
Тиісті ереженің мазмұны заңда тікелей міндеттелген болса,
( императивтік норма), тараптар оны өзгертуге құқылы емес. Олар ол
нормаларды шартта қарастыруды мүмкін, бірақ оған қарамастан олар оны заңда
көрсетілген қалпында орындауға міндетті (383-бап).
Мысалы, 282-бапта ақша міндеттемесі қазақстан аумағында
теңгемен көрсетілуге тиіс делінген. Немесе , 304-бапта ортақ меншік болып
табылатын мүлік кепілге тек барлық меншік иелерінің келісімімен ғана
берілуі мүмкін деп көрсетілген. Сондықтанда, шарттың тараптары есеп
–қисапты доллармен жасау туралы немесе мүлікті кепілге басқа меншік
иелерінің келісімінсіз беру туралы ережені шартта көрсете алмайды.
Егер шарт ережелерінде диспозитивтік норма көзделген болса тараптар оны
қолданбауға немесе одан өзгеше ереже белгілеуге құқылы.
Егер шарт ережелерінде диспозитивтік норма көзделген болса тараптар оны
қолданбауға немесе одан өзгеше ереже белгілеуге құқылы.
Мысалы, АК- ның 285- бабына сәйкес екі немесе бірнеше әрекеттің бірін
жасауға міндетті борышкерге, егер заңнамадан немесе міндеттеменің
шарттарынан өзгеше туындамаса, таңдау құқығы беріледі.Сондықтан тараптар
балама міндеттемені орындаудың өзге тәртібін қарастыра алады.
Егер тараптар шартта осы ережеге қатысты ешнерсе қарастырмаған
болса,онда заңмен белгіленген норма қолданылады.
Азаматтық заңнамада императивтік нормалар көп емес. Олардың
басым көпшілігі диспозитивтік нормалар. Ол шарт еркіндігіне сүйене отырып
тараптардың оның барлық ережелерін өздері анықтай алатындығымен
байланысты. Тарапттар шартта кез келген жағдайды қарастыруға құқылы,егер
олар оны істемесе
( білместіктен немесе көңіл аудармай), онда диспозитивтік нормалар
қолданылады.
Қандай да бір ережені тараптардың өздері де, диспозитивтік нормалар да
қарастырмаған жағдайлар кездесуі мүмкін. Ондай, іскердік айналым дағдысы
бар болып, оны дәлелдеу мүмкін болса, сол жағдайда дағды басшылыққа
алынады.
Дегенмен, мұндай жағдайлар өте сирек кездеседі және әрқашанда дау
туғызады. Бұған байланысты дауларды сот шешеді.
3. Шарттың елеулі ережелері.
Шарт дегеніміз екі немесе бірнеше адамның келісімі, екі немесе бірнеше
адамның келісіп ерік білдіруі.Әр шартта көптеген ережелер болуы мүмкін,
олардың ішінен, егер келісілмесе шарт жасалды деп саналмайтындарын бөліп
алу қажет.Бұл- шарттың елеулі ережесі. АК- ның 393- бабына сәйкес, тараптар
арасында шарттың барлық елеулі ережелері бойынша тиісті жағдайларда талап
етілетін фомада келісімге қол жеткен кезде шарт жасалынды деп есептелінеді.
393- бап елеулі ережелердің тізбесін бермейді, тек жалпы тәртіпте олардың
нышандарын атап өтеді.
Ережелердің еелеулі болып табылатын үш тобын бөліп алуға
болады, олар:
1) шарт нысаны туралы ережелер. Шарт нысаны анықталмайынша бірде бір
шарт жасалған болып саналмайды;
2) заңнамада елеулі деп танылған ережелер. Мысалы, броккер- диллер мен
оның клиенті арасында жасалған брокерлік шартта мыналар болуға тиіс:
а) шарт нысаны: номиналдық ұстаушы ретіндегі клиенттің тапсырмасы
бойынша брокер-диллердің өз қызметін жүзеге асыруы;
б) тараптардың, оның ішінде брокер-диллердің, клиенттің есепшоты
туралы коммерциялық құпияны сақтау міндетемесін қоса алғандағы, құқықтары
мен міндеттері;
в) брокер-диллердің қызметін төлеудің мөлшері мен тәртібі;
г) брокер-диллердің клиент алдында есеп беруінің формасы мен
кезеңділігі;
д) тараптардың шарт ережелерін бұзғандық үшін жауаптылығы;
е) бағалы қағаздар бойынша табыс алудың, және оның клиенттің
есепшотына аударудың, сондай-ақ ақша қаражатын клиенттің бұйрығы бойынша
төлеудің шарттары мен тәртібі ( Қазақстан Республикасының 1997 жылғы 5
наурыздағы « Қазақстан Республикасында бағалы қағаздармен мәмілерді тіркеу
туралы» Заңы);
3) шарттардың осы түрі үшін қажетті ережелер, мысалы, мүлікті жалдау
шартындағы жалдау ақысының мөлшері;
4) тараптардың біреуінің арызы бойынша оған қатысты келісім болуға
тиіс ереже. Мысалы, жүк алушы шартта жүкті темір жолмен емес су көлігімен
жеткізу туралы ереже болуын талап етеді.
Ондай елеулі ережелер болмағандықтан немесе ондағы ережелер
бойынша келісімге келмегендіктен шарттың заңсыз деп танылуы мәмілені заңсыз
деп танығандағыдай салдарларға әкеледі ( АК-ның 157-бабы).
Талқыланатын сұрақтар:
1. Мәміле дегеніміз не
2. Мәміленің түрлері
3. Мәміленің жасалу ережелері
4. Жарамсыз мәмілелер
5. Шарттың ерекшеліктері
6. Шарттың елеулі ережелері
7. Шарттың негізгі қағидасы
8. Акцепт және оферта

Жоспары:
1. Тұрлаусыздық (банкроттық) институтының ұғымы және мағынасы.
2. Банкроттық белгілері.
3. Борышқорға қолданылатын шаралар: қайта құру тарату және оңалту
шаралары.
4. Бітімгершілік келісімі.

1. Банкроттық-борышқордың соттың шешімімен танылған оны таратуға негіз
болып табылатын дәрменсіздігі.
Заңды тұлғаның банкрот деп танылуы оның дәрменсіздігіне қатысты, яғни
борышқордың несие берушілердің талаптарын өзіне тисілі мүлік есебінен өтуге
мүмкіншілігінің болмауы.
Егер заңды тұлға салық және басқа да міндетті төлемдерді сонымен қатар
несие берушілердің мүліктік талаптарын 3 ай бойы қатарынан қанағаттандыра
алмаса, тисілі мүдделі тұлғаның арызы бойынша банкрот болып танылуы мүмкін.
Банкроттықтың екі түрі бар:
1) ықтиярсыз
2) ерікті
1) ықтиярсыз банкроттық несие берушілердің талабы бойынша немесе сот
шешімімен жүзеге асырылады.
2) ерікті банкроттық борышқордың қалауы бойынша өз төлем дәрменсіздігін
көрсетуі. Ерікті банкроттық несие берушілердің келісімімен ғана жүзеге
асырылады.
Талқыланатын сұрақтар:
2. Банкроттықтың түсінігі
3. Дәрменсіздік
4. Банкроттықтың түрлері
5. Ерікті түрдегі банкроттық
6. Ықтиярсыздық банкроттық
7. Оңалту рәсімдері
8. Санацияның түсінігі
9. Бітімгкршілік келісім

1. Жекешелендіру және мемлекет иелігінен алу ұғымдары. Бұл әрекеттің
орындалуын қамтамасыз ететін заңдар.
2. Жекешелендіру жүзеге асыратын органдар жүйесі. Шағын кәсіпкерлікті
мемлекеттік қолдау.
3. Жекешелендірудің мақсаты мен кезеңдері. Кәсіпорынды
жекешелендірудің тәсілдері.

Жекешелендіру дегеніміз- мемлекеттік мүлікті жеке, мемлекеттік емес
заңды тұлғалардың және шетелдік заңды тұлғалардың меншігіне, меншік
иесі болып табылатын мемлекеттің еркімен, заң актілерінде белгіленген
арнаулы процедуралар шеңберінде сату.
Жекешелендірудегі мақсат- мемлекеттік мүлікті жеке меншік иесіне
беру арқылы оны ынталы әрі ұтымды пайдалану.
Мемлекет қарамағынан алудың басты мақсаты – мемлекеттік кәсіпорындар
қызметіне төрешілдік басшылықты жою арқылы экономиканың тиімділігіне
жету,оған тәуелсіз басшылық орнату,қаржы жағынан бағынышты болмау,шұғыл
дербестік беру.Өнім өндірушілердің бәсекелестігіне жол
бермейтін,мемлекеттік үстемдікті сақтауға жағдай жасайтын шектеулерді
жоятын, экономиканы қайта реттеу шаралары мемлекеттің қарамағынан алудың
құрамды бөлігі болып табылады.
Жекешелендіру дегеніміз – кең мағынасында алғанда, мемлекеттің экономикаға
араласу процесін тұқырту, тікелей өнім өндірушілердің шаруашылық және
технологиялық бастамасына кең өріс ашу,жеке секторларды дамыту саясатын
жүргізу.Осы тұрғыдан түсіндіргенде жекешелендіру экономиканы смемлекет
қарамағынан алу дегенге келіп саяды.Тар және кең ұғымды алатын болсақ,
жекешелендіру мемлекеттік мүліктің қожайының ауысуы,мемлекеттің қолындағы
және шаруашылық мақсатқа пайдаланып жүрген мүліктерді жеке адамдарға немесе
олардың бірлестіктеріне сату деген ұғымды білдіреді.
Жекешелендірудің негізгі мақсаты – бір орталықтан жоспарланатын
экономикадан нарықтық экономикаға көшуіне қажетті жағдайлар жасау болып
табылады.Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін мына төмендегі міндеттерді шешу
қажет болады:
← көптеген мемлекеттік кәсіпорындарды акционерлеу, мемлекеттің
меншігіндегі обьектілерді шағын және жаппай жекешелендіру арқылы
бағытталған шаруашылық құрылымдарды рынокқа сәйкес қалыптастыруды
жеделдету;
← шаруашылық жүргізуші субьект ретінде жеке меншік топтарын
қалыптастыру;
← бәсекелестік ортаны құру және өндірісті монополиясыздандыруды
қамтамасыз етеді;
← шағын және орта бизнесті дамыту;
← ірі және бірегей шаруашылық обьектілерін қайта құруды дербес жобалау
арқылы іске асыру;
← жеке бизнестің артықшылығын және шетелдік инвесторларды тарту арқылы
ұйымдастыру,шаруашылық құрылымдарын қалыптастыру;
← құнды қағаздар рыногі ретінде инвестициялық құрылымдаржүйелерін
нығайту және дамыту.

Республикалық бағдарлама мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру процесін
өрістетуді қарастырады.
Бұл бағыттар төмендегіше болады:
← Ірі және бірегей мүліктік кешендерді жеке жоба арқылы жекешелендіру;
← Орта кәсіпорындарды жаппай жекешелендіру;
← Шағын кәсіпорындар – сауда, коммуналдық шаруашылық, тұрмыстық қызмет
көрсетуді аукциондар және конкурстар арқылы шағын жекешелендіру.
Жеке жобалау арқылы жекешелендіру – экономика түрін анықтайтын және
Қазақстанның ішкі рыногіндағы монополия жайғасымын қорғайтын ірі
кәсіпорындарын жекешелендірудің ерекше тетігін қамтиды.Ол халық
шаруашылығының

шешуші салалары ьазалық кәсіпорындарының оңтайлы ұйымдық құрылымдарын
жасау, оларды басқарудың жекеше және мемлекеттік қатысуының арақатынасын
анықтау,жобаны әзірлеу сатысынан бастап отандық және шетелдік инвесторларын
қатыстыруға мүмкіндік береді.
Жеке жобаларды шешу мына төмендегі әдістермен жүзеге асырыла бастады:
← келісілген жағдайда белгілі инвесторларға сату;
← аукциондар немесе конкурстар арқылы сату;
← нығайту үшін өзара шарт жасау;
← акцияларды ашық сату.
Жалпы жекешелендіру – мемлекеттің ьекіткен тізіміне сәйкес өндіріс
орындарын алдын ала акционерлеуді қарастыру.Осымен қатарлас чектік
кітапшалар,жекешелендіру-инвестициялық купондар шығарылды,олар
республиканың барлық азаматтарына берілді.Жалпы жекешелндіру республика
халқының кең ауқымды топтары үшін мүлік құқықтарын іске асыру мүмкіндігін
туғызды,құнды қағаздармен жұмыс істеу тәжірибесі де қолға алына
бастады.Жалпы жекешелендіру оған қатысушыларды ерікті таңдауын,
бәсекелестігінің жариялығын,жылдамдығын және басқару процесінің
қарапайымдылығын қамтамасыз етті.Акционерлеу және жалпы жекешелендіру
негізінен жеңіл тамақ және құрылыс материалдары өнеркәсіптерінде
жүргізілді.Жалпы жекешелендірудің бірінші кезеңі 1995 ж қыркүйек айының
аяғында басталды.
Шағын жекешелендіру – меншіктелушілердің кең көлемдегі топтарының пайда
болуының негізін қалыптастырып,тұтыну рыногындағы тауарлар мен қызмет
көрсетуді қамтамасыз етуге жол ашты.Ол бәсекелестік аукциондарда нақтылы
ақша қаражаттарына және пәтер үй купондарына сауда,тұрмыстық қызмет көрсету
обьектілерін және қоймаларды сатып алуға арналды.Кіші жекешелендіру
барысының артықшылығы – жаңадан мыңдаған жұмыс орындары ашылды.Сонымен
қатар, жаңа меншік иелерінің өздері жұмыс уақыттарын ұзартып,көптеген
жағдайларда тауарларды жеткізіп тұру, қоймаларды кеңейтудің арзан көздерін
табуға мүмкіндік береді.
Жекешелендірудің субьектілері болып табылатындар:
← сатушы – жекешелендіруді жүзеге асыруды қамтамасыз ететін уәкілетті
мемлекеттік орган;
← сатып алушы – жеке тұлғалар, мемлекеттік емес заңды тұлғалар немесе
жекешелендіру процесінде мүлікті пайдаланылатын шетелдік заңды
тұлғалар.
Жекешелендірудің обьектілері мемлекеттік мына төмендегі мүлік түрлері
болып табылады:
← мемлекеттік кәсіпорын және мүлік кешені ретіндегі мекемелер;
← өндірістік және өндірістік емес бөлімшелер және мүліктік кешені
ретіндегі өндіріс құрылымының бірлігі;
← кәсіпорынның мүліктері;
← акциялар және шаруашылық серіктестіктердің жарғылы қорныдағы
үлестері
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
8-тақырып. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу

Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеудің әдістері мен
тәсілдері.
2. Экономикалық қызметтің кезеңдері және оларға қойылатын
талаптар. Мемлекеттің экономикалық ролі.
3. Кәсіпкерлік қызметті салықтық реттеу. Салық заңдардың
жүйесі, оның құрамы. Салық түрлері

2. Экономикалық қызметтің кезеңдері және оларға қойылатын
талаптар. Мемлекеттің экономикалық ролі.
1. « Экономика» термині сонау Ежелгі Грецияда пайда болған. Ғылым
атауының авторы ежелгі грек философы Ксенофонт. Термин гректің екі
сөзінен тұрады: «ойкос»- үй, шаруашылық, « номос»-заң. Яғни
шаруашылықты жүргізудің заңдары, шаруашылықты пайдалана білудің,
ұлғайтудың тәсілдері.
2. Экономика-материалдық және материалдық емес игіліктерді өндірумен
байланысты ілім.
3. Экономика-өндірістен жайша көрініп қоймайды, ол қоғамдық өндірістен
шығады. Яғни, адамдар бір-бірлерімен сол өндірісте қатынасқа түседі.
Кез келген әлеуметтік түбірлі мәселесі адамдардың басым көпшілігінің
экономикалық қызметін үйлестіру арқылы адамға қажетті материалдық
игіліктерді өндіру, тұрмыстық қызмет түрлерін көрсету. Ең тиімді әлуметтік
ұйымға адамдардың мұқтаждықтарын барынша жоғары деңгейде қанағаттандыруды
ұйымдастыратын ұйым жатады. Әлеуметтік ұйымның субьектісі-мемлекет, ал
обьектісі-халық.
Экономиканы реттеудің екі әдісі белгілі: біріншісі-рыноктық тетіктер-
тауар-ақша қатынастары мен баға арқылы; екіншісі-әкімшілік-әміршілік,
директивалық әдіс. Бірінші әдіс бойынша өндірістің өсіп дамуы төлем
қабілеті бар сұранысқа байланысты. Сонымен қатар рыноктық тетіктер
экономиканың дамуын ғана сипаттап қоймайды, оның құлдырауын, дағдарысқа
ұшырайтынын да көрсетеді. Дағдарысты болдырмау немесе жеңілдету мақсатында,
мемлекет алдын ала ұлттық экономиканың даму бағдарламасын жасайды.
Екінші әдіс бойынша кәсіпорын өндірістің тұрақты өсуі үшін өзіндік
мақсат пен бағдар ұстайды. Бұған тек жоспар ғана емес, басшылардың жеке
мүдделерін көздейтін ойлары да ықпал етеді. Олар үшін өндіріс көлемінің
өсуі-тұрақты жеке табыстың көзі.
Орталық өзіне жүктелген міндетті сенімді түрде атқаруы үшін, мемлекеттің
экономикаға араласу формалары мен әдістерін анықтау қажет. Ең алдымен
маңызды екі форманы ажырата білу керек.
Олар: мемлекеттің өндірс құрал-жабдықтарын сатып алуды заңдастыруы мен
өндірістік кәсіпорындарды басқаруға тікелей араласуы және экономикалық
саясаттыңәр қилы шаралары арқылы жанама араласуы.
Экономиканы мемлекеттік реттеудің басты міндеті-мемлекет мүддесін
сақтау, тұтас алғанда қоғамды нығайту, халықтың кедей топтарын әлеуметтік
жағынан қорғау. Мемлекеттік реттеу болашақ ұрпақты тәрбиелеу, табиғатты
қоршаған ортанның ластанып құрып кетуінен сақтау үшін де қажет.
1. Тікелей мемлекеттік басқару-жекелеген салаларды, обьектілерді
толықтай немесе жартылай басқаруды, экономика мен қоғам қауіпсіздігін
қамтамасыз ететін салаларды мемлекет тарапынан қолдауды талап
етеді.Оған: әскери-қорғаныс, энергетикалық, қорықтар, ұлттық маңызы
бармәдени-тарихи обьектілер, демалыс, емдеу сауықтыру орындары,
қазбалы кен байлықтар, су ресурстары т.б. мемлекеттік маңызы бар
обьектілер жатады.
Салықтық реттеу-салық салу, оның түрлерін, ставкаларын белгілеу,салық
жеңілдіктерін беру немесе босату.
Ақша –несие қатынастары арқылы реттеу-салық жүйесін қоса алғанда
мемлекеттің фискалдық саясаты деп аталады және осы саясат арқылы ақша
айналымына әсер етеді.
Бюджеттік реттеу-мемлекеттік органдар мемлекеттік бюджетті әр түрлі
бағыттар бойынша жұмсайды, реттейді. Бұдан басқа мемлекет салық
төлемдерінен тыс бюджетке қосымша төлем белгілейді, сөйтіп ақша айналымы
мен қор жинауды қалыптастырады.
Мемлекет бағдарламасы мен мемлекеттік тапсырыс арқылы реттеу. Бұл
жағдайда мемлекеттік органдар бюджет қаражатының бір бөлігін әлеуметтік,
ғылыми бағдарламаға бөледі, фирмалар мен кәсіпорындарға белгілі бір өнім
түрлерін өндіруге, әскери өнімдер мен қоғамдық транспортқа тапсырыстар
береді.
Баға арқылы реттеу. Рыноктық экономика жағдайында мемлекет бағаны
шектеп, оны өндіріс шығындарынан артық қоюға тыйым салады.
Сыртқы экономикалық қызметті реттеу.
2. Мемлекеттің заң шығарушылық функциясы қоғамның қалыпты өмір сүруіне
көмектесіп, заңдардың баптарымен жұмыс істеу механизмін жасап
шығаруды қалыптастырады.
Қалыпты жұмыс істейтін рыноктық шаруашылық құқықтық реттеу жұмыстарына
мыналар жатады:
- монополияға қарсы заңдар;
- меншік туралы заңдар;
- шарттар мен келісімдер, міндеттемелер туралы заңдар;
- тұтынушыны қорғау меноның алдындағы жауапкершілік туралы заңдар;
- салық салу заңдар;
- еңбек және халықтың кедей топтарын әлеуметтік қорғау туралы
заңдар;
- табиғатты қорғау туралы заңдар.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
9-тақырып. Кәсіпкерлік қызмет құқықтарын бұзғандық үшін заң
алдындағы жауаптылық және кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың
заңдылығы мен құқықтық тәртібі
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Заңды жауапкершілік жайлы білімдерін
молайту. Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
.Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:

Осы тарауға енген қылмыстардың топтық обьектісі-экономикалық қызмет
саласын құқықтық жолмен реттейтін өзара біртектес қоғамдық қатынастардың
тобы болып табылады. Осы тарауға енген қылмыстардың барлығы дерлік
экономикалық қызметтің әртүрлі саласында көрініс табады.
Қылмыстың тікелей обьектісі-экономикалық қызмет саласын реттейтін
нақты қоғамдық қатынастар болады. Кейбір нақты қылмыстардың құрамы қосымша
тікелей обьектіге қол сұғуға мүмкін.
Көптеге экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың белгісі-оның заты
болып табылады. Мысалы: жалған ақша немесе бағалы қағаз (206-бап); қымбат
металдар мен табиғи асыл тастар немесе інжу-маржан (210-бап); тауарлық
белгі (199-бап); осы топқа жатқан қылмыстардың обьективті жағы әрекет
немесе әрекетсіздікпен сипатталады. Біршама экономикалық қызмет саласындағы
қылмыстардың құрамын міндетті белгісі-қоғамға қаупті іс-әрекеттердің істеу
тәсілі болып табылады. Мысалы: экономикалық контрабанданы істеу тәсілдері
(209-бап); салық төлеуден жалтару (221,222-баптар); кеден төлемдері мен
алымдарын төлеуден жалтару тәсілдері (214-бап).
Көптеген қылмыстардың обьективтік жағының белгісі- қоғамға қаупті
зардаптың-зиян келтірудің орын алуы болып табылады. Зиян келтіру-едәуір,
ірі, аса ірі болуы мүмкін, бұларға тиісінше түсінік кейбір баптардың
ескертуінде берілген, (Мысалы 189,190,193-баптар).
Обьективтік жағынан экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың
барлығы кінәнің қасақаналық түрімен жүзеге асырылады. Бұл тұрғыдағы
қылмыстардың ішінде бірде-бір абайсыздықпен істеген қылмыс құрамы жоқ.
Бірақта жекелеген қылмыс түрлері кінәнің екі нысанымен жасалады (іс-
әрекетті қасақаналықпен, ал қоғамға қаупті зардапты абайсыздықпен) (Мысалы
189-бап).
Қылмыстың субьектісі-жалпы, сондай-ақ арнаулы субьекті болуы мүмкін.
Осы тараудағы барлық қылмыстар үшін субьектінің жауаптылығы 16-жастан
басталады.
Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың арнаулы субьектілері
болып қызмет бабын пайдаланып жасаған мемлекеттік органның лауазымды
адамдары, сондай-ақ коммерциялық немесе басқа ұйымдардың басқарушылары
немесе жеке кәсіпкерлер танылуы мүмкін.
Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың нақты түрі:
1) заңды кәсіпкерлік қызметке кедергі жасау -189бап
2) Заңсыз кәсіпкерлік-190 бап
3) Заңсыз банктік қызмет-191 бап
4) Жалған кәсіпкерлік-192бап
5) Заңсыз жолмен алынған ақша қаражатын немесе өзге мүлікті заңдастыру
-193бап
6) Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалану-194бап
7) Несиелік берешекті өтеуден әдейі жалтару -195бап
8) Монополистік іс-әрекеттер және бәсекені әдейі шектеу-196бап
9) Көпшілік сауда –саттықтар мен аукциондарды өткізудің белгіленген
тәртібін әдейі бұзу-197бап
10) Көрінеу жалған жарнама беру-198бап
11) Тауарлық белгіні заңсыз пайдалану-199бап
12) Коммерциялық немесе банктік құпияны құрайтын мәліметтерді заңсыз алу
мен жария ету-200бап
13) Кәсіптік спорт жарыстарының және ойын-сауықтық коммерциялық
конкурстардың қатысушылары мен ұйымдастырушыларын сатып алу-201 бап
14) Бағалы қағаздарды шығару тәртібін бұзу-202бап
15) Бағалы қағаздарды ұстаушылар тізіміне көрінеу жалған мәліметтер
енгізу-203бап
16) Бағалы қағаздармен жүргізілген операциялар туралы көрінеу жалған
мәліметтер беру-204бап
17) Бағалы қағаздармен операциялар жүргізу ережелерін бұзу-205бап
18) Жалған ақша немесе бағалы қағаздар дайындау немесе өткізу -206бап
19) Жалған төлем карточкалары мен өзге төлем және есеп құжаттарын
дайындау немесе өткізу-207бап
20) Акциздік алым маркаларын қолдан дайындау және пайдалану-208 бап
21) Экономикалық контрабанда-209бап
22) Шетел валютасындағы қаражатты шетелден қайтармау-213 бап
23) Кеден төлемдері мен алымдарын төлеуден жалтару-214бап
24) Банкроттықжағдайындағы заңсыз іс-әрекеттер -215бап
25) Әдейі банкроттық-216бап
26) Жалған банкроттық-217бап
27) Бухгалтерлік есеп ережелерін бұзу-218бап
28) Банк операциялары туралы көрінеу жалған мәліметтер беру-219бап
29) Банктың ақша қаражатын заңсыз пайдалану-220бап
30) Азаматтың салық төлеуден жалтаруы-221бап
31) Ұйымдарға салынатын салықты төлеуден жалтару-222бап
32) Тұтынушыларды алдау-223бап
33) Заңсыз сыйақы алу-224бап
34) Табиғат пайдалану жөніндегі заңсыз мәмілелерді тіркеу-225бап
35) Мәміле жасауға немесе жасаудан бас тартуға мәжбүр ету-226бап
36) Компьютерлік ақпаратқа заңсыз кіру, ЭВМ үшін зиянды бағдарламаларды
жасау, пайдалану және тарату-227бап
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
10-тақырып. Кәсіпкерлердің мүліктік құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау.

Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Экономикалық дауларды шешу тәсілдері мен нысандары.
2. Кәсіпкердің мүліктік құқықтары мен заңды мүдделерін сот
қорғауы
3. Нотариаттық қорғау. Нотариат туралы заң. Құқықтар мен заңды
мүдделерін нотариаттық қорғаудың сот қорғауынан ерекшелігі мен
айырмашылығы.

Нотариат ҚР нотариаттық қызмет ҚР «Нотариат туралы» (14.07.1997 ж.) заңы
бойынша жүзеге асырылады. Нотариустар нотариалдық әректтер жасау арқылы
жеке жәнен заңды түлғалардың құқықтары мен бостандықытарын, заңды
мүдделерін қорғайды.Нотариус төмендегідей қызмет атқарады: 1)мәмлелерді
заңдастырады; 2) шаруашылық құжаттарды заңдастырады;
3)мұрагерлікке қалған мүлікті қорғайды; 4) мүлікке мұрагерлік құқық беретін
құжаттарды береді; 5) ортақ мүліктеі әркімнің ү.лесі туралы куәлік береді;
6) мүлікті иелену мен пайдалану құқығынан айырады және иелену мен пайдалану
құқығын қайтарады; 7) құжаттардың көшірмелерін заңдастырады; 8) құжаттарды
басқа тілге аударғанда оның көшірмеснің заңды екенін куәландырады; 9)
құжаттарды сақтайды; т.б. нотариаттық әректтер жасайды. ҚР әділет
министрлігі ҚР « Әділет органдары туралы» (18.03.2002 ж.)
Заңында әділет органдары өз құзреті шеңберінде мемлекеттік органдардың
мемлекеттік кызмет атқарушы лауазымды адамдардың қызметінде заңдылықтың
сақталуын қадағалай отырып жеке азаматтар мен ұйымдардың құқықтары,
бостандықтары және заңды мүдделерін қорғауды жүзеге асыратын атқарушы
орган болып табылады. әділет министрлігі сонымен қатар ел өмірінде
экономикалық, саяси,әлеуметтік салаларда заңдылықты нығайтып, заңдық
жобаларды жасау,заңдардың тиімділігін арттыру, құқықтық және
криминалистикалық экспертизалар жасауды қамтамасыз етумен айналысады.
Салық және кеден органдары ҚР Президентінің 22 қаңтар 2001жылы шыққан
«Құқық қорғау қызметін жетілдіру шаралары туралы» жарлығына сәйкес бұғанға
дейінгі мемлекеттік салық полициясы комитетінің орныныа үкімет құрамына
кірмейтін Қазақстан Республикасныңі қаржы полициясы болып құрылды. Бұл
органға экнономика және қаржы саласындағы құқық бұзушылықпен күресу
жүктелді. Қаржы полициясының департаменті қаржы саласындағы құқық
бұзушылықты тауып, жедел іздестіру, анықтау және алдын-ала тексеру
жұмыстарын жүргізуге құқылы. Департамент өз мүлкі, символдары, мөрі, банкте
есеп шоты бар заңды тұлға болып табылады. 2003 жылғы 23 желтоқасндағы ҚР
президентінің жарлығы бойынша Қаржы департаменті ҚР экономикалық қылмыстар
және сыбайлас жемқорлықпен күрес жөніндегі агенттік болып өзгертілді.
Агенттікке ІСМ министрлігінің
Тоғызыншы бөлімшесінің қызметі, экономикалық қылмыстар мен сыбайлас
жемқорлыққа байланыстықылмыстарды анықтау, жедел іздестіру, алдын-ала
тергеу жұмыстары жүктелді. Агенттіктің құзреті мен мақсат- міндеттері
ҚР үкімет інің 29 қаңтар 2004 жылы шыққан ережеде нақтыланған. Агенттіктің
мақсаты: 1) салықтар, т. б. мемлекетке төленетін төлемдерді төлемеумен
байланысты қылмыстық істерді анықтау, тексеру; 2) мемлекетке шығын әкелген
тағы да басқа экономикалық қылмыстарды анықтау және тексеру; 3)
Экономикалық қылмыстармен күресу бағытындағы мемлекеттік бағдармамаларды
жасауға қатысу; 4) Халқаралық деңгейде экономикалық қылмыстармен күрес
жүргізу; Агенттіктің қызметі: 1) елдегі кримогендік жағдайға, экономикалық
қылмыстарды туғызатын жағдайларды анықтап, оған талдау жасау; 2)салық
полициясы органдарының жұмысының негізгі бағыттарын анықтау; 3) Өте күрделі
салықтық және экономикалық қымыстарды тексеру; т.б. Кеден ісі ҚР кедендік
шекара арқылы елдің территориясына келетін товарлвр мен транпорттан
кедендік кедендік салық мөшерін белгілеу, салықты жинау, кедендік
құжаттарды беріп кедендік бақылауды жүзеге асыру. Кеден ісі «ҚР Кеден ісі
туралы» ҚР заңымен айқындалады.
2.Қазақстан Республикасындағы сот және соттар жүйесі
Қазақстан Республикасында соттар жүйесі ҚР Жоғарғы Соты,облыстық соған
теңестірілген соттар, аудандық (калалық) соттар және әскери соттардан
құралады.Соттарды ұйымдастыру ҚР конституциясы және ҚР «Соттар жүйесі және
соттардың мәртебесі туралы» конституциялық заңымен (25.12.2000 ж.) ал
олардың қызметі сот істерін жүргізу заңдарымен,азаматтық істерді жүргізу
кодексі және қылмыстық істерді жүргізу кодексімен реттеледі. Заң бойнша
Қазақстан территориясында мамандандырылған соттар( шаруашылық, салықтық,
отбасы, соттары, кәмелетке толмағандардың істерін қарайтын соттар т. б.)
құруға болады. Бұндай соттардың мәртебесі аудандық ( қалалық) соттармен
тең. Сонымен қатар заң бойынша ҚР территориясында округтік сотар құруға
болады. Аталған соттар бір-бірімен соттың әртүрлі звеносы ретінде
байланысады. ҚР сотар қызметінің негізгі принциптері: заңдылық, соттардың
тәуелсіздігі, барлығының заң және сот алдындағы теңдігі, тараптардың
теңдігі мен өзара бәсекелестігіне негізделу, істерді соттық талқылаудың
жариялылығы принципі; Мәртебесі тең соттар сот жүйесінің бір қатарын
(звеносын) құрайды.Қазақстан Республикасының сот жүйесі үш қатардын тұрады
:аудандық (қалалық), облыстық, жоғарғы сот. Инстанция-соттық істерді қарау
мен тексерудің ретін көрсетеді. ҚР төрт инстанциядан тұратын сот жүйесі
бар. Олар: бірінші инстанция соты, аппеляциялық сот, кассациялық
сот,қадағалау соттары. 1) Бірінші инстанция соттары қылмыстық істерді нақты
қарайды; 2)апплеяциялық соттар- екінші инстанция соттары бірінші инстанция
соттың әлі күшіне енбеген шешіміне аппеляциялық шағымдарды қарайды; 3)
кассациялық соттар-үшінші инстанция соттары,әлі күшіне енбеген бірінші
инстанция соттрының шешімдеріне және аппеляциялық соттар шешіміне
кассациялық шағымдарды қарайды; 4) қадағалау инстанциясында соттар әлі
күшіне енбеген өзіне дейінгі соттардың шешімдері мен үкімдеріне шағымдар
мен қарсылықтардың негізінде істерді қарайды;
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
11-тақырып. Есепті ,есеп беруді және аудитті құқықтық ретттеу

Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту
Есепті, есеп беруді және аудитті құқықтық реттеудің мәнін түсіндіру
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1.Есепті, есеп беруді құқықтық реттеу
2. Аудитті құқықтық реттеу
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
12-тақырып. Монополиялық қызметті құқықтық реттеу
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Монополия жайлы білімдерін жүйелеу.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік қызметті монополиялық қарсы реттеу.
2. Монополиялық қарсы заңдар. Монополияға қарсы органдар және олардың
құзіреттері.
3. Монополияға қарсы заңдар мен заңдарды бұзғандық үшін жауаптылық.
Теріс пиғылды жарнама нысандары.
Кәсіпорындардың көпшілігі жетілмеген бәсеке жағдайында жұмыс істейді.
Мемлекет антимонополиялық заңнама арқылы бәсекені қолдауға тырысады,
монополия мен олигополияның шаруашылық қызметтеріне араласып,
монополиядан айыру саясатын жүргізеді.
Алғашқы антитерстік заң сенатор Шерманның ынталанумен 1890
жылы АҚШ-та қабылданған болатын. Ол заң сауданы шектейтін және
монополияны қалыптастыратын шарттарды, бірлесулерді және келісімдерді
заңсыз деп тапты. Сот практикасы рыноката қандайда бір тауардың 50 пайыздан
көбірегін сататын Рынокты монополияп алуға тырысқандар бір жыл
түрмеде отыруға немесе ақшалай ірі айыппұлмен жазаланатын. Шерманның
заңына сәйкес болат құю, алюминий, темекі кәсіпорынары өздерінен көптеген
компонияларды шығарған .1914 жылы АҚШ-та, егер бәсекені айтарлықтай
әлсіретуге жеткізер болса, корпорацияларға басқа фирмалардың акциялары
мен актывтерін алуа тиым салған Клейтонның тағы бір антитерстік акт-заңы
қабылдаңған болатын. 1961 жылы АҚШ үкіметі көптеген ірі электро-
компанияларға қарсы, нақтылап айтқанда, «Дженерал Электрик» және «
Вестингауыз» деген компанияларға қарсы талап қойған. Өнім бағасын өсіру
мақсатында компаниялар арасында жасырын келісімін болғанына көз
жеткізген сот жеті кәсіпкерді түрмеге отырғызған. Компаныялардың өздері
екі миллион доллар айыппұлға жығылып, оның үстіне олар өз
тұтынушыларының шығындарын жабу үшін 10 миллиондай доллар төлеген. 1986
жылы Францияда тұтынушылар одан төмен бағаға өнімді сатып ала
алмайтындай ең төменгі бағаны деңгейі жөнінде келісім қабылдай
алатын қандайда бір өндірушілер одағын құруға тиым салатын
өнеркәсіптегі баға бәсекесі туралы қаулы шыққан. Антимонополиялық
заңнамалар бойынша баға деңгейіне қысым тудыралықтай бірлестіктердің
қызметтеріне жол берілмейді. Мысалы, көтерме және бөлшек сауда
саудагерлерінің одақтарына тиым салынған. 1997 жылы АҚШ-тың әділет
Министірлігі антимонополиялық коминеті Microsoft фирмасына еркін бәсеке
ережесін бұзғандығы үшін назарлық білдірді: аталған компания
өздерінікінен басқа бағдарламалардың сипаттамалары өте жақсы бола
тұрсада Winddos’ 95 деген әрекеттік жүйелерін өздерінің бағдарламаларын
пайдаланатындарға күштеп таңып қойған болатын.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
13-тақырып. Баға мен тарифті құқықтық реттеу
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Баға мен тарифті, құқықтық реттеудің
мәнін ашып көрсету.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:

Нарықтық экономикаға өтумен байланысты бұрынғы белгісіз жаңа ұғымдар пайда
болуда. Соның бірі- кәсіпкерлік.
Таза күйінде кәсіпкерлік- бұл шаруашылық субьектісінің инновациялық
әрекеті, өзіне меншікті жұмыс ашуы мен пайда табуға бағытталған
экономикалық ресурстарды қиыстыруға байланысты.
Кәсіпкерлік экономикалық құбылыс ретінде екі бір-бірімен байланысты
жағдайда пайда болады: экономикалық еркіндік және шаруашылықты
ұйымдастырудағы табушылығының болуы. Экономикалық еркіндік дегеніміз-
шаруашылық субьектісінің дербестігінің бар болуы, өндіріс бағдарламасын
өздері жасау, іздену арқылы жабдықтаушылар мен тұтынушыларды өзері таңдап
алу, өндірілген өнімді , онан түскен пайданы өз еріктерімен жұмсау, рұқсат
етілген қызметтің барлық түріне өз мүмкіндіктеріне қарай қатысуына құқығы
бар.
Кәсіпкерлік-табынушылық экономикалық қызметке жатады.
Адам баласының қызметі бірнеше түрге бөлінеді:
1. көшірмелік ( дағдылыұ, ескішілікке негізделген)
2. инновациялық, яғни өнімділік.
Көшірмелік қызметтің мақсаты- белгілі бір құралдармен белгілі нәтижедегі
алынған өнім.
Өнімділік, яғни инновациялық қызмет, бұл жетістікке бағытталған белгілі
мақсатқа жету үшін жаңа құралдар мен табушылықтың көмегіне негізделген.
Инновация дегеніміз-жаңалықты енгізу. Техника мен технологияның
түрлеріне алмастыруды қамтамасыз ететін, экономиканы қаржыландыру
процесі,ҒТП жетістіктерінің нәтижесі болып табылатын, жаңа техника,
технология обьектісі ретіндегі процесс
Табушылықтың мәні мынады: жаңа өндіріс әдісін қолдану, жаңа тауар өткізетін
нарықты меңгеру, жаңа шикізат көздерін алу, ұймдастыру, құрлымын өзгерту,
жаңа сапалы игіліктерді жарыққа шығару , осының барлығының негізі-
өндірістің факторларының жаңа қиыстыру тәсілімен жүзеге асырылады.
Монополды мемлекеттік экономика жағдайында кәсіпкерлік қызмет құқығы тек
мемлекетке ғана жатады. Рыноктық экономика кәсіпкерлік қызметпен айналысуды
тек мемлкетке ғана жүктемейді, әрбір кәсіпорын мен мүгедекке де
мүмкіндіктер жасалады. Бұл рыноктық экономиканы тап-тұйнақтай етіп, ҒТП
талаптарына сай болуға және тұтынушы қажеттілігін мемлекеттің алдындағы
басты тіндеттердің бірі-кәсіпкерлік құрлымды құру.
Оларды масштабы бойынша шартты түрде майда, орташа және ірі кәсіпкерлікке
бөлеміз. Кәсіпкерлік субьекті бойынша да бөлінеді: кәсіпкерлік субьектісіне-
әртүрлі экономикалық қызметке қатысатындар, жеке индевидтер( жке тұлға)
және жалпы экономикалық мүдделер мен келісім шарт міндеттерімен
біріктірілген адамдар тобы жатады. Ал ұжымдық кәсәпкерлікке: серіктестік,
кооператив, акционерлік қоғам, ходингтер және мемлекеттік кәсіпкерлікті
айта аламыз.
Кәсіпкерлік – меншікті қарызға алынған және басқа мүліктердің
есебінен қолданылып жүрген заңдар шеңберіндегі бастамалық , шаруашлық
немесе басқа да қызмет ,ал асы қызметке қатысушылардың бәрі үшін өзара
тиімді нәтижелер мен табыс алу мақсатын еөздейді кәсіпкерлік қызметтің
субъектілері- кәсіпкерлер. Белгілі бір елдің заңды ұлымдары, сондай-ақ
шетел азаматтары кәсіпкерлер бола алады.
Кәсіпкер – қармағындағы мүліктерді заңды негізде пайдалану жөнінде
өзінің
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
14- тақырып. Инвестициялық қызметті құқықтық реттеу
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Инвестициялық қызметтің мәнін ашып
көрсету.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.
15-тақырып. Сыртқы экономикалық қызмет
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Сыртқы экономикалық қызметтің мәнін
ашып көрсету.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

3 ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАР
(лабораториялық сабақтар бұл пән бойынша қарастырылмаған)

1-тақырып. Кәсіпкерлік құқыққа кіріспе

Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Құқықтық, патриоттық тәрбиені жүзеге
асыру.
Әдістемелік нұсқаулық:
1.Студент сұрақтарды қарастырғанда кәсіпкерлік құқыққа байланысты
оқулықтар мен заң жинақтарын пайдалануы қажет.
2. Күнделікті болып жатқан хабарлардың топтамасымен хабардар болуы
керек.
3. Салыстармалы әдіс тәсілдерді қолдану қажет.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік құқық ғылымының , құқықтың және оқу пәнінің саласы
ретінде.
2. Кәсіпкерлік құқықтың пәні , оның ерекшіліктері , құқықтың реттеу
әдістері. Шаруашылық және кәсіпкерлік қызмет түсінігі, ұғымы.
3. Кәсіпкерлік құқтың басқа салаларынан айырмашылығы.
4. Кәсіпкерлік құқықтың жүйесі, оның принциптері.
5. Кәсіпкерлік құқықтың қайнар көздері. Кәсіпкерлік заңның құрылымы.
Заңдар және заңға негізделген актілер, нормативтік- құқықтық
актілер кәсіпкерлік құқықтың қайнар көзі ретінде.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

2-тақырып. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастар

3-тақырып. Кәсіпкерлік құқықтың субьектілері

Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың
субъектілерінің ерекшеліктерін ашып көрсету. Құқықтық, адамгершілік,
патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Әдістемелік нұсқаулық:
1.Студент сұрақтарды қарастырғанда кәсіпкерлік құқыққа байланысты
оқулықтар мен заң жинақтарын пайдалануы қажет.
2. Күнделікті болып жатқан хабарлардың топтамасымен хабардар болуы
керек.
3. Салыстармалы әдіс тәсілдерді қолдану қажет.
4. Кәсіпкерлік құқық субъектілердің түрлерінің ерекшеліктерін және
негізгі мазмұнын ашып көрсету керек.
5. Заңды тұлғаның құрылу тәртібін ашып көрсету қажет.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Азаматтар кәсіпкерлік құқықтық субьектілер ретінде. Жеке
кәсіпкерлердің құқықтық ережелерінің ерекшелігі.
2. Заңды тұлғалардың ұжымдық кәсіпкерлік қызметі. Заңды тұлғалар
кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың субьектілері ретінде заңды
түлға ұғымы және олардың түрлері.
3. Заңды тұлғалардың құқықтық қабілеттілігі. Заңды тұлғалардың
құрылу тәртібі және тәсілдері.
4. Заңды тұлғаларды қайта құру тәртібі және нысандары. Заңды тұлғаларды
тарату негіздері және түрлері, тәртібі
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

4-тақырып. Кәсіпкерлік құқықтың қатынастардың обьектілері

Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастар обьектілері ұғымы және жіктелуі.
Заттардың заңды және экономикалық жіктелуі.
2. Кәсіпорын мүлігі кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың негізгі
обьектісі ретінде.
3. Кәсіпкерлік құқықтық қатынастардың материалдық емес
обьектілері ( іс- әрекеттер және қызмет көрсету, мүліктік құқықтар
мен міндеттер, өнеркәсіп меншігінің құқықтық обьектілері, тауар
белгісіне, қызмет көрсету белгісіне құқық).
4. Меншік шаруашылық негізі ретінде.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

5-тақырып. Кәсіпкерлік мәмілелер және шарттар

Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік құқықтың заңды Фактілер ұғымы, олардың түрлері.
Кәсіпкерлік мәмілелер ұғымы, олардың түрлері. Мәмілелер жарамдылағының
талаптары.
2. Шарт- мәміленың жүйесі, олардын ерекшеліктері. Кәсіпкерлік
шарттарды жасау тәртібі, кезеңі, өзгерту және бұзу тәртібі.
3. Мүлікті меншікке беру бойынша міндеттемелер. Сатып алу сату
шартының ұғымы, түрлері.
4. Бөлшектер сатып алу сату шартының анықтамасы. Келісім шарт жасасу
шарты.
5. Тауар жекізілімінің шарты. Энергиямен жабдықтау шарты. Кәсіпорынды
сату шарты. 6. Шарттардың заңды классификациясы.
7. Шарттардың элементтері (тараптары, пәні, бағасы, нысаны мерзімі,
мазмұны).
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

6-тақырып. Кәсіпкерлердің банкроттығы

8-тақырып. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеу

Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Кәсіпкерлік қызметті мемлекет реттеп
отыратыны жайлы мәліметтерді көрсету. Адамгершілік,құқықтық және
патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Әдістемелік нұсқаулық:
1.Студент сұрақтарды қарастырғанда кәсіпкерлік құқыққа байланысты
оқулықтар мен заң жинақтарын пайдалануы қажет.
2. Күнделікті болып жатқан хабарлардың топтамасымен хабардар болуы
керек.
3. Салыстармалы әдіс тәсілдерді қолдану қажет.
4. кәсіпкерлік қызмет жайлы мәліметті күнделікті шығатын ақпарат
беттерінен алуға болады.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік қызметті мемлекеттік реттеудің әдістері мен
тәсілдері.
2. Экономикалық қызметтің кезеңдері және оларға қойылатын
талаптар.
3. Мемлекеттің экономикалық ролі.
4. Кәсіпкерлік қызметті салықтық реттеу.
5. Салық заңдардың жүйесі, оның құрамы.
6. Салық түрлері
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

9-тақырып. Кәсіпкерлік қызмет құқықтарын бұзғандық үшін заң
алдындағы жауаптылық
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Заңды жауапкершілік жайлы білімдерін
молайту. Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Әдістемелік нұсқаулық:
1.Студент сұрақтарды қарастырғанда кәсіпкерлік құқыққа байланысты
оқулықтар мен заң жинақтарын пайдалануы қажет.
2. Күнделікті болып жатқан хабарлардың топтамасымен хабардар болуы
керек.
3. Салыстармалы әдіс тәсілдерді қолдану қажет.
4. Құқықтық қатынастардың мазмұнын ашып көрсету керек.
5.Жауапкершілік жайлы мәліметтерді салыстырмалы түрде қарастыру қажет.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:

1. Экономика саласындағы құқық бұзушылық үшін заң алдындағы
жауаптылық ұғымы, оның мәні мен қызметтері.
2. Экономика саласындағы құқық бұзушылық үшін заң
алдындағы жауаптылық түрлері.
3. Шаруашылық құқық бұзушылық ұғымы, оның құрамы, құқық
бұзушылық түрлерін жіктеу.
4. Құқық бұзушылық себептері. Азаматтық – құқық жауаптылық.
Әкімшілік жауаптылық. Қаржылық - құқықтық жауаптылық әкімшілік
жауаптылықтың бір түрі ретінде. Қылмыстық жауаптылық.
5.Кәсіпкерлік қатынастардағы заңдылық ұғымы, оның мағанасы.
Заң талаптары және кәсіпкерлердің экономикалық мүдделері,
оларды келісу нысандары.
6. Кәсіпкерлік қызметті реттейтін құқықтық актілердің
заңдылығы.
7. Кәсіпкерлер заңды мүдделерін қанағаттандырудың құқықтық
тәсілдері.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

10-тақырып. Кәсіпкерлердің мүліктік құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау.

Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Есепті, есеп беруді және аудитті
құқықтық реттелетінін ашып көрсету.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Әдістемелік нұсқаулық:
1.Студент сұрақтарды қарастырғанда кәсіпкерлік құқыққа байланысты
оқулықтар мен заң жинақтарын пайдалануы қажет.
2. Күнделікті болып жатқан хабарлардың топтамасымен хабардар болуы
керек.
3. Салыстармалы әдіс тәсілдерді қолдану қажет.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Экономикалық дауларды шешу тәсілдері мен нысандары.
2. Кәсіпкердің мүліктік құқықтары мен заңды мүдделерін сот
қорғауы
3. Нотариаттық қорғау.
4. Нотариат туралы заң.
5. Құқықтар мен заңды мүдделерін нотариаттық қорғаудың сот
қорғауынан ерекшелігі мен айырмашылығы.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

11- тақырып . Есепті, есеп беруді және аудитті құқықтық реттеу
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Есепті, есеп беруді және аудитті
құқықтық реттелетінін ашып көрсету.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Әдістемелік нұсқаулық:
1.Студент сұрақтарды қарастырғанда кәсіпкерлік құқыққа байланысты
оқулықтар мен заң жинақтарын пайдалануы қажет.
2. Күнделікті болып жатқан хабарлардың топтамасымен хабардар болуы
керек.
3. Салыстармалы әдіс тәсілдерді қолдану қажет.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Есепті,есеп беруді құқықтық реттеудің мәні
2. Кәсіпкердің мүліктік құқықтары мен заңды мүдделерін сот
қорғауы
3. Аудиттік тексерудің қажеттілігі
4. Аудит туралы нормативтік актілер.
5. Құқықтар мен заңды мүдделерін нотариаттық қорғаудың сот
қорғауынан ерекшелігі мен айырмашылығы.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

12-тақырып. Монополиялық қызметті құқықтық реттеу
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Монополия жайлы білімдерін жүйелеу.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Әдістемелік нұсқаулық:
1.Студент сұрақтарды қарастырғанда кәсіпкерлік құқыққа байланысты
оқулықтар мен заң жинақтарын пайдалануы қажет.
2. Күнделікті болып жатқан хабарлардың топтамасымен хабардар болуы
керек.
3. Салыстармалы әдіс тәсілдерді қолдану қажет.
4. Құқықтық қатынастардың мазмұнын ашып көрсету керек.

Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Кәсіпкерлік қызметті монополиялық қарсы реттеу.
2. Монополиялық қарсы заңдар.
3. Монополияға қарсы органдар және олардың құзіреттері.
1. Монополияға қарсы заңдар мен заңдарды бұзғандық үшін жауаптылық.
2. Теріс пиғылды жарнама нысандары.
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

13- 14 тақырып. Баға мен тарифті. Инвестициялық қызметті құқықтық
реттеу
Мақсаты: Студенттердің кәсіпкерлік құқыққа байланысты білім
деңгейлерін көтеру. Ойлау, есте сақтау қабілеттерін және өздігінен
шешім табу қасиеттерін дамыту. Баға мен тарифті,Инвестициялық қызметті
құқықтық реттеудің мәнін ашып көрсету.
Құқықтық, адамгершілік, патриоттық тәрбиені жүзеге асыру.
Әдістемелік нұсқаулық:
1.Студент сұрақтарды қарастырғанда кәсіпкерлік құқыққа байланысты
оқулықтар мен заң жинақтарын пайдалануы қажет.
2. Күнделікті болып жатқан хабарлардың топтамасымен хабардар болуы
керек.
3. Салыстармалы әдіс тәсілдерді қолдану қажет.
4. Баға мен тарифті ,инвестициялық қызметті құқықтық реттеудің мәнін
ашып көрсету қажет.
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:

1.Тауар, жұмыс және қызмет көрсету бағалардың мағынасы мен қызмет ету
бағыттары . баға белгілеу және қолдану туралы заңдары.
2. Бағаны мемлекеттік басқаруды және баға тәртібінің сақталуын бақылауды
жүзеге асыратын органдар.
3. Кәсіпкерлік қызметте қолданылатын баға түрлері.
4. Нарықтық баға.
5. Белгіленген баға.
6. Баға белгілеудегі кәсіпкерлердің құқықтары мен міндеттері.
7. Баға шарттың елеулі жағдайы .
8. Кәсіпкердің мемлекеттік баға тәртібін бұзғандық үшін
жауаптылығы
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

15-тақырып Сыртқы экономикалық қызметтер
Тақырыпқа байланысты талданатын сұрақтар:
1. Сыртқы экономикалық қатынастар
2. Қазақстан -2030 бағдарламасы
3. Қазақстанның экономикалық саясаты
Пайдаланатын әдебиеттер жинағы:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А., 2007.
2. ҚР Азаматтық кодекс А ., 2004.
3 Қазақстан-2030 А., 2004.
4. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында
Н.Назарбаевтың халыққа жолдауы А., 2005.
5. Дулатбеков Н, Амандықова С, Турлаев А Мемлекет және құқық негіздері
оқулық. А., 2002.
6. Баққұлов С. Құқық негіздері . Оқулық . А., 2004.
7. Сапарғалиев Ғ., Ибраева А. Мемлекет және құқық теориясы . Оқу құралы
А., 1997.
8. Сапарғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы
.Оқулық . А., 1999.
9. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының азаматтық құқығы . Оқулық
А., 2001.
10. Айымханов Н. ҚР еңбек құқығы. Оқу құралы. А., 2002.
11. Ағыбаев А. Қылмыстық құқық .Оқулық А., 2001.
12. Битеміров Қ.Т. Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік қызметтің даму
жолдары және құқықтық негіздері . А., 1998.
13. Лаптев В.В Предмет и системе хозяйственного права . М., 1969.
14. Лившиц А.Я. Введение в рыночную экономику. М., 1991.
15. Кәсіпкерлік нормативтік-құқықтық актілер жинағы
16. Долинская В.В. Предпринимательское право. М., 2002.

4. Курс жұмысы бұл пән бойынша қарастырылмаған.

5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНА АРНАЛҒАН ТАҚЫРЫПТАР

Өздік жұмыстарын орындау талаптары:

«Кәсіпкерлік құқық» пәні бойынша
студенттердің оқытушымен орындайтын өздік жұмыстары
әр өткен жаңа тақырыпқа байланысты негізгі мәселелерді талқылау, сипаттама
беру, тұжырымдау. Өзекті мәселені бөліп қарастыру, сұрақ – жауап арқылы
алған білімерін бекіту.
Өздік жұмысын жұмысын жазу бойынша әдістемелік нұсқау.
Берілген жұмыс түрі студенттің білімін аралық немесе қорытынды
бағалау, үшін оқытушының жеке сұрағына немесе тапсырмасына жазбаша жауап.
Студент дербес тақырып мәнін ашуға тиісті. Бақылау жұмысын орындау
кезінде оқу құралдарынан басқа өзге де қайнар көздерді пайдаланып, оларға
сілтеме жасалса, жауаптың сапасы мен оның бағасын жоғарлатады.
Жоба жазудың әдістемелік нұсқауы.
Жоба оқытылатын пәннің қандай да бір ірі мәселелерін студенттермен дербес
анықтауға, белгілі бір мәселеге қатысты түрлі концепциялар мен ғылыми
көзқарастармен танысуға арналған.
Жоба таңдап алынған тақырыпқа бойынша өзекті ақпараттар, бірнеше әдеби
қайнар көздердің негізінде дайындалады. Онда мәселенің негізгі концепциясы,
мамандардың пікірлері, қолданылған ғылыми әдебиет тізімі көрсетіледі.
Жоба тақырыбын тандау студенттермен дербес жүзеге асырылады. Тақырып
тандағаннан кейін және пән оқытушысымен кенескеннен кейін, студент тақырып
бойынша кітаптардың, ғылыми мақалардың және анықтамалық құралдардың тізімін
жасайды. Міндетті түрде тақырыпқа қатысты нормативті құқықтық актілердің,
құқыққолданушылық және өзге құжаттардың бары анықталады.
Жобада мәселе жағдайы, оның тенденциялары, ғылыми концепциялары мен
көзқарастар, құжатта қайнар көздер мен практика материалдары анализденеді,
негізгі ұғымдар мен жағдайлар көрсетіледі.
СТУДЕНТТЕРДІҢ ОҚЫТУШЫМЕН ОРЫНДАЙТЫН
ЖҰМЫСТАРДЫҢ (СОӨЖ) ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ

1. СОӨЖ – ді орындауда студенттерге көмек.
- оқытушымен берілген немесе тізім бойынша таңдап алынған
баяндамаларды жазуға көмек көрсету және оларды тексеру.
- Пән бойынша құрылымды - логикалық схемаларды құруға көмек көрсету.
- Кәсіпкерлік құқықтың маңызды мәселелері бойынша көріністер,
баяндамалар жазуға көмек көрсету.
- Глоссарий дайындауға көмек.
2. Студенттермен дайындалған материалдарды тексеру және талқылау.
- Тақырып бойынша дайындалған глоссарий тексттерін тексеру.
- Тақырып бойынша үлгерімі жоғары студенттердің орындаған әдебиеттік
көрінісімен танысу.
- Берілген тақырыптар бойынша студенттердің баяндамаларға дайындығын
тексеру.
3. Конспекттерді, берілген тапсырманың орындалуын тексеру.
4. Студенттердің білімін тексеруді жүргізу.
5. Орындалған тапсырмалар бойынша бағалар қою.
6. Үлгерімі төмен және сабақты өткізіп алған студенттер үшін жеке
консультациялар.

НЕГІЗГІ ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30.08. 1995ж.
07.11.1998ж.,2006. өзгертілген, толықтырылған.Алматы 2005
2. Қазақ ССР-інің тәуелзіздігі туралы декларациясы от 25.12.1990г
3. ҚР Президенті туралы ҚР конституциялық заңы 28.12.1995.
4. ҚР Үкіметі туралы ҚР конституциялық заңы 18.12.1995.
5. ҚР референдум туралы ҚР заңы 02.11.1995.
6. ҚР сайлау туралы ҚР конституциялық заңы 28.09.1995.
7. Указ президента РК, имеющую законную силу конституционного закона О
Конституционном Совете Республики Казахстан 29.12.1995.Алматы 2000.
8. ҚР мемлекеттік қызмет турылы заңы 23.07.1999 г. А 2003.
9. ҚР Соттар және сот мәртебесі туралы ҚР Президентінің заңдық күші бар
жарлығы 21.12.1995.г
10. ҚР Прокуратурасы туралы ҚР Президентінің заңдық күші бар жарлығы
21.12.1995.г.
11. Ішкі істер органдары туралы ҚР Президентінің заңдық күші бар жарлығы
12. ҚР нотариат туралы заңы 14.07.1997
13. ҚР адвокаттық қызмет туралы заңы от.05.12.1997 г.
14. Ұлттық қауіпсіздік органдары туралы ҚР Президентінің заң күші бар
жарлығы 12.12.1995
15. ҚР әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексі. Алматы 2002 ж.
16. .ҚР жергілікті және мемлекеттік басқару туралы заңы 21.01.2001ж
қабылданған. Алматы 2003 г.
17. ҚР азаматтық кодексі Алматы 2000.от16.04.1997г.А. 2000
18. ҚР жеке кәсіпкерлік туралы заңы 19.06.1997 ж. Алматы 2005
19. .ҚР шағын кәсіпкерлікті қорғау туралы заңы 19.06.1997 г.Алматы,2001
20. ҚР авторлық құқықты қорғау туралы заңы 10.06.1996 ж.Алматы,2000
21. ҚР тұрғын үй қатнастары туралы заңы 16.04.1997ж. Алматы. 2000
22. Закон Республики Казахстан «О конкуренции и ограничении
монополистической деятельности» 19.012001г.Алматы,2001 .
23. .ҚР Неке және отбасы туралы заңы 17.12.1998ж. Алматы 2004ж
24. ҚР балалар құқығы туралы заңы 08. 08. 2002 ж. Алматы, 2002ж.
25. ҚР салықтар және бюджетке төленетін басқа да төлемдер туралы Кодексі
Алматы, 2005г.
26. ҚР банкроттық туралы заңы.21.01 1997 ж..Алматы 2002
27. .ҚР бюджет кодексі 24. 04. 2004 ж. және 30.12 2004 г толықтырылып
өзгертілген Алматы 2204г.
28. ҚР Қылмыстық Кодексі 16. 07.1997 ж. Алматы 2004ж.
29. ҚР Сот жүйесі туралы конституциялық заңы 25.12.2000 ж.ҚР
конституциялық заңдары Алматы 2004ж.
30. ҚР шұғыл іздестіру шаралары туралы заңы 15. 09. 1994 ж.
31. ҚР сыбайлас жемқорлықпен күрес туралы заңы 02.06.1998ж.. Алматы 2003ж.

32. ҚР Еңбек туралы Заңы 10.12.1999 ж. ,2006.Алматы 2006ж.
33. ҚР Еңбек қауіпсіздігін сақтау мен еңбекті қорғау туралы заңы
28.01.2004 ж.Алматы 2004ж.
34. .Закон Республики Казахстан Об обязательном страховании
гражданско- правовой ответственности работодателя за причинение вреда
жизни и здоровью работника при исполнении им трудовых (служебных)
обязанностей принят 7 февраля 2005 г. Алматы,2005 г.
35. ҚР зейнеақымен қамтамасыз ету туралы заңы 22.12.1998 ж.қаб. А. 2001
36. ҚР мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңы 21.06.1991ж шыққан
21.03.2003 өзгертілген Алматы 2003 ж.
37. Закон Республики Казахстан Об обязательном страховании
гражданско- правовой ответственности работодателя за причинение вреда
жизни и здоровью работника при исполнении им трудовых (служебных)
обязанностей принят 7 февраля 2005 г. Алматы,2005 г.
38. О порядке учета, перечисления и офрмления взносов в накопительнве
пенсионные фонды сборник законодательных акта РК Алматы 2000
39. ҚР Қоршаған ортаны қорғау туралы заңы Алматы 2003
40. ҚР Президентінің заңдық күші бар Жер қойнауы мен жер қойнауын
пайдалану туралы жарлығы 26. 01. 1996 қабылд. Алматы, 2002
41. ҚР Жануарлар дүниесін қорғау, молайту және пайдалану туралы заңы
Алматы 2003 ж.
42. ҚР Экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасы 2004-2015жылдарға .12.03.
Егемен Қазақстан 10.12.03 ж
43. ҚР Жер кодексі 20.06.2003 ж. қабылданған Алматы 2003ж.
44. ҚР су кодексі 17.07.2003 қабылданған Алматы 2004
45. ҚР Орман кодексі 08.07.2003 қабылданған Алматы 2003.
46. ҚР Қоршаған ортаны қорғау туралы заңы Алматы 2003
47. ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі Алматы, 2004.
48. ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі Алматы, 2004
49. Уголовно- процессуальный кодекс РК Комментарий (общая часть)Алматы,
2004
50. Гражданско- процессуальный кодекс Комментарий ( общая часть) Алматы,
2004
51. Е.Баянов Мемлекет және құқық негіздері Алматы 2001
52. С. Д. Баққұлов Құқық негіздері
53. Г.С. Сапаргалиев. Основы государства и права. Алматы, 2001.
54. Н.О. Даулетбеков,С.К. Амандыкова, А.В. Турлаев Основы государства и
права современного Казахстана Астана 2001 г.
Қосымша әдебиеттер:
55. Административное право Республики Казахстан общая часть А 2000г.
56. С.И.Савицский, А.И.Худяков, В.А.Малиновский. Административное право
Республики Казахстан. Алматы, 1996.
57. А.А. Таранов. Административное право Республики Казахстан. Алматы
58. М.К Сулейменов. Гражданское право. Алматы ,2000 г.
59. А.Г. Диденко. Гражданское право. Алматы, 2003.
60. Т.Д. Карпушина, С.А. Интымаков. Семейное право. Алматы – 2002.
61. М.А. Антокольская. Семейное право. Москва, 1999.
62. А.И. Худяков Финансовое право Алматы 2003
63. А.И.Худяков. Налоговое право РК. А.2001г.
64. Ю.Г. Басин. Право и иностранные инвестиций в РК. А. 1997.
65. Г.В. Петрова. Налоговое право. М.99 г.
66. И.И. Рогов, Г.И. Баймурзин. Уголовное право Республики Казахстан.
6чебник. Алматы, Жеті жаргы - 2003.
67. И.И. Рогов, С.М. Рахметова. Уголовное право( обшая часть) Алматы,
1998.
68. О.В. Смирнов. Трудовое право. Москва, 2001.
69. О. Кагазов. Трудовое право Республики Казахстан. Алматы, 2000.
70. А.А. Кушумбаева Эклолгическое право РК Астана 2001ж.
71. Д.Л. Байдельдинов Экологическое право РК. ,Данекер 2000 ж.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz

Іздеу
Файл қосу
Презентациялар
Тегін
Кабинет
Баланс
Таңдаулы жұмыстар
Cатып алған жұмыстарыңыз
Менің файлдарым
Презентацияларым
Сатылым статистикасы