УМКД

Қаржылық жоспарлау процесі

Кіріспе

1. ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ:
Құрастырушы______________ Зиядин С. Т.., «Қаржы» кафедрасының аға оқытушысы

«________» ______________2008 ж.

2. ТАЛҚЫЛАНДЫ:
2.1. “Қаржы” кафедрасының отырысында талқыланды және бекітілді
Хаттама № 2008 ж.
Кафедра меңгерушісі, э.ғ.к., доцент _____________ Масалимова С.Ж.
2.2. Қаржы-экономикалық факультеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында
мақұлданды
Оқу-әдістемелік кеңес төрағасы, э.ғ.к., доцент_______ Айдарханов М.Х.
Хаттама № 2008 ж.

3. БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданды және
басылымға жіберуге ұсынылды
Хаттама № 2008 ж.

Оқу-әдістемелік кеңес төрағасы, бірінші проректор проф. __________
Молдажанова Ә.А.

Мазмұны

1. ДӘРІСТЕР: оқу сабағының формасы, оның мақсаты логикалық формадағы
пәннің ториялық сұрақтарын қарастыру болып табылады.

Тақырып 1. АӨК кәсіпорын қаржысының мәні және қызметтері.
Сұрақтар.
1. АӨК кәсіпорынның экономикалық мазмұны.
2. АӨК кәсіпорын қаржысы ұғымы және қызметтері.
3. АӨК кәсіпорын қаржысы ұйымдастыру принциптері.
4. АӨК кәсіпорын қаржыларын анықтайтын экономикалық қатынастар.
5. Компанияның қаржылық ресурстары.

1. АӨК кәсіпорынның экономикалық мазмұны.
АҚ-дарда келесідей ерекшеліктері көрсетіледі:
1. компания иелерінің қолындағы акцияларға бөлінген капиталы болады.
2. кез келген акционерлік компания-бұл тәуелсіз заңды тұлға.
3. АҚ өндірістік және коммерциялық қызмет үшін құрылады.
4. қазіргі кездегі акционерлік компания-бұл бизнесті ұйымдастырудың
тиімді формасы.

2. АӨК кәсіпорын қаржысы ұғымы және қызметтері.
Кор поративтік қаржы - бұл компания табыстарын қалыптастыру, тарату
және пайдалану процесінде компаниямен экономиканың басқа қатысушыларының
ақшалай формадағы әртүрлі ішкі және сыртқы қатынастары.
Қаржылардың қалыптасуының екі концепциясы бар, оларға сәйкес қаржылардың
функциялары да бөлінеді.
1. тарату концепциясы. Осы концепцияға сәйкес 2 функция бар.
а) тарату
б) бақылау
2. қайта өндіру концепциясы. Осы функцияға сәйкес 3 функция бар.
• Ақшалай қаражаттар қорының қалыптасуы.
• Ақшалай қаражаттар қорының пайдалануы.
• Бақылау.

3. АӨК кәсіпорын қаржысыларды ұйымдастырудың негізгі принциптері:
а) шаруашылық есеп принципі келесілерден тұрады:
• өзін-өзі өтеу
• өзін-өзі қаржыландыру
б) жоспарлық принципі.
в) аналым құралдарының меншікті және қарыздыққа бөліну принципі.
г) қаржылық резервтердің бар болу принципі.
д) кәсіпорынның ақша қаражаттарының бағытталуына және пайдалануына талдау
және бақылау.
е) демократиялық орталықтандыру принципі

4. Компанияның қаржысының ішкі және сыртқы ақшалай қатынастары 1 суретте
көрсетілген.

1 сурет - негізгі ақша қатынастарының жүйесі.

5. Кәсіпорынның қаржылық ресурстары - кәсіпорынның қаржылықы
міндеттемелерін орындауға, өндірісті кеңейтумен байланысты және ағымдағы
шығындарды қаржыландыруға арналған өзінің ақша қаражаттарымен түсімдердің
жиынтығы.
Кәсіпорынның қаржылық ресурстары шығуына байланысты келесілерге бөлінеді:
• Меншікті
• Әртүрлі жағдайларда тартылған

Студенттерге тексеруге арналған сұрақтар.
1. АӨК кәсіпорын қаржысыға анықтама беру.
2. Нормативті қаржыны ұйымдастырудың негізгі принциптерінің мәнін ашу.
3. Қаржылық элементтері, қаржылық жетіктер, қаржылық әдістер, қаржылық
қатынастар.
4. Коммерциялық ұйымдардың негізгі мақсаттары.

Әдебиеттер:
1. Жуириков КК, Раимов СР, Корпоративные финансы А., 2004-512с
2. Есенова ГЖ, Ибраева АК, Корпоративные финансы Учебное пособие.
Семипалатинск 2005-96 с
3. Моляков ДС, Шохин ЕИ, Теория «финансы предприятий» М-2000

Тақырып 2. Жоғары қаржылық есептеудің математикалық негіздері
1. Ақшаның уақытша құндылық ұғымы.

2. Компанияның капиталының қазіргі және болашақтағы құны.

3. Ссудалық пайыздардың жай және күрделі ставкалары.

4. Жай және күрделі ставкалар.

5. Ануитеттер.

Тақырып 3. АӨК кәсіпорынның айналымынан тыс активтерін басқару.
Сұрақтар:
1. Негізгі капиталдың экономикалық табиғаты мен құрамы мен құрылымы.
2. Негізгі құралдарды қаржыландыру қайнар көздері.
3. Негізгі құралдарды пайдаланудың қаржылық көрсеткіштері
4. Амортизация және негізгі капиталды жақсартудағы ролі.
5. Материалдық емес активтер айналымнан тыс активтердің құрамдас бөлігі
ретінде.
6. Капиталды айналымнан тыс активтерге салу тиімділігі.
7. Негізгі құралдардың құрамын, динамикасын және құрылымын талдау.

1. Негізгі капиталдың экономикалық табиғаты мен құрамы мен құрылымы.
Айналымнан тыс активтер - өндірістік циклге қатыспайтын яғни формасын
тауардан ақшаға ауыстырмайтын активтер.
Айналымнан тыс активтерге келесілер кіреді:
1. Материалдық емес активтер.
2. Негізгі құралдар.
3. Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар.
Негізгі капитал елдің материалдық базасын, өндірістің техникалық
деңгейін сипаттайды және ұлттық байлықтың маңызды бөлігі болып табылады.
Негізгі қорларға өнім өндіру, жұмыс істеп немесе қызмет көрсету
кезінде еңбек құралдары ретінде пайдаланылатын немесе 12айдан асатын
мерзімде кәсіпорын қажеттіліктері үшін пайдаланылатын материалдық
құндылықтар.

2. Негізгі құралдарды қаржыландыру қайнар көздері.
Негізгі капиталға тура инвеститцияны қаржыландыру қайнар көздері мен
формалары әдістері өндіріс процесінде және құрылыс ерекшеліктерінде қатысу
сипатымен шарттасқан.
Қазіргі кезде тура инвеститцияларды инвестициялау келесілер есебінен
жүзеге асырылады:
1. Меншікті қаржылық ресурстар мен шаруашылық тиістілік резервтер.
2. Қарыздың ақша қаражаттары.
3. Бағалы қағаздар коммисиясынан шетел және заңды тұлғалардың пайлық
және басқа да сандарынан алынатын, тартылған ақша қаражаттары.
4. Орталық инвеститциялық қорлардан қайта тарату қайта тарату
тәртібінде түсетін ақша қаражаттары.
5. Бюджеттен тыс қорлардың қаражаттары.
6. Қайтарымсыз негізде берілген әр түрлі деңгейде бюджеттен қаржы
бөлу.
7. Шетел инвесторларының қаражаттары.

3. Негізгі құралдарды пайдаланудың қаржылық көрсеткіштері
Қаржылық көрсеткіштері келесідей негізгі топтармен қарастырылады:

1) негізгі қорлардың көлеміне, динамикасына және қозғалу.
2) өндіріс және қайтарымдылық.
3) негізгі құралдарды қолданудың тиімділігі.
4) негізгі құралдардың эксплуатациясына кететін шығындардың
тиімділігі.
5) негізгі құралдардың инвестициясының тиімділігі.

4. Амортизация және негізгі капиталды жақсартудағы ролі.
Амортизация негізгі қорлардың өндірістік қызметі барысында тозуын
білдіреді.
Амортизация қорлардың құнының өндірілген өнімге аударылу процесі.
Амортизациялық аударымдарды белгілеу негізгі қорлардың қызмет етуінің
нормативтік мерзімінің аяқталғанынан кейін өндіріске шығарылатын, қайта
өндіріске натуралды формада қажетті ақша қаражаттарының жинақталуына
байланысты.

5. Материалдық емес активтер айналымнан тыс активтердің құрамдас бөлігі
ретінде.
Қазіргі таңдағы кәсіпорындарда айналымнан тыс активтердің құрамында
ұзақ қолдану кезінде материалдық емес активтер пайда болуы.
Материалдық емес активтерге келесілер жатады:
1.Бағдарламалық қамтамасыз ету.
2.Патенттер.
3.Лицензиялар.
4.Гудвилл (фирма бағасы)
5.Ноу-хау
6.Саудалық маркілер
7.Саудалық маркілер
8.Өндірістік ақпаратты пайдалану бойынша құқықтар.
9.Жерді және табиғат ресурстарын пайдалану құқықтары.
10.Интеллектуалдық меншікке құқықтар және т.б

6. Капиталды айналымнан тыс активтерге салу тиімділігі.
Инвестициялық жобаның тиімділігін бағалаудың қарапайым әдістеріне
келесілер жатады:
1. Келесі формуламен анықталатын салымның орнын толтыру мерзімі:

Т=К/Р

мұндағы; Т-салымның орнын толтыру мерзімі.
К- капиталды салымның сомасы.
Р- жылдық табыс мөлшері.
Бұл көрсеткіш шығындарды өтеуге қажетті жыл санын анықтайды.

2. Капиталдың салымдарын рентабельділігі келесі формула бойынша
табылады.

R=P/k*100%

Мұндағы;R-капиталдың салымның рентабельділігі.
К- капиталды салымның сомасы.
Р- жылдық табыс мөлшері.

3. Жобаның іске асырылу мерзімінің орташа рентабельділігі.

Rорт=1/Корт*100%

Мұндағы;Rорт-капитал салымының орташа рентабельділігі.
Корт-жобаның іске асырылуы кезіндегі капитал
салымының орташа мөлшері.

4.Жобаның і варианты бойынша келтірілген шығындар минимумы

Z1=Ci+Ei+Ki

Мұндағы; Z1-жобаның і варианты бойынша келтірілген шығындар; Ci-жобаның і
варианты бойынша өнімнің өзіндік құны; Ei-капиталдық салымның тиімділігінің
нормативі; Ki-жобаның і варианты бойынша капиталдың салым сомасы;

7. Негізгі құралдардың құрамын, динамикасын және құрылымын талдау.
Негізгі құралдарды тиімді пайдалану қысқа мерзім ішінде сол капитал
салымында өнімнің қосымша санын алуды қамтамасыз етеді.
Негізгі құралды талдаудың негізгі мақсаттары:
1. Негізгі құралдардың құрамына және құрылымын, қозғалыс динамикасын
оқу.
2. Негізгі құралдардың барлық жиынтығын пайдаланудың деңгейін және
көрсеткіштер жүйесі негізінде жеке элементтерін анықтау және осы
көрсеткіштерін өзгеру себептерін анықтау.
3. Негізгі құралдарды пайдалану деңгейінің өнімді өндіру және өткізу
көлеміне әсер ету дәрежесін анықтау.
4. Кәсіпорынның өндірістік қуаттылығын пайдалану деңгейін анықтау.
5. Өнім өндірудің өндірістік қуаттылықпен негізгі қорларға өнім
өндірудің негізделуі.
6. Негізгі құралдарды пайдалану тиімділігін жоғарлату резервтерін
анықтау.

Студенттерді тексеруге арналған сұрақтар:
1. Коммерциялық ұйымдардың негізгі капиталын басқару мақсаттары мен
міндеттері.
2. Негізгі капталдың құрамы мен құрылымы.
3. Негізгі құралдардың спецификасы.
4. Негізгі капиталдың қозғалысы.
5. Негізгі капиталдың қозғалысынның көрсеткіштерін есептеу және
бағалау.
6. Амортизациялық аударымдарды есептеу.
7. Амортизация нормаларын құру негіздері.
8. Негізгі қорлардың активті бөлігінің жылдамдатылған
амортизациясы.
9. Материалдық емес активтер алу қайнар көздері, амортизация.
10. АӨК кәсіпорынның инвестициялық қызметінің қаржылық аспетілері.

Әдебиеттер

1. Жуйриков КК, Раимов СР, Корпоративные финансы А., 2004-512б
2. Есенова ГЖ, Ибраева АК, Корпоративные финансы Учебное пособие.
Семипалатинск 2005-96 б
3. Кольчина ИВ Финансы предприятий. 2000
4. Моляков ДС, Шохин ЕИ, Теория «финансы предприятий» М-2000
5. Павлова АН Финансы предприятии 1998
6. Шеремет АД, Сайфулин ВС Финансы предприятий М., 1999
7. Шуляк ВД Финансы предприятий

Тақырып 4. АӨК кәсіпорынның айналым капиталын басқару.

Сұрақтар:

1. Айналым капиталының мәні, сипаты және сыныптамасы.
2. Айналым капиталындағы қажеттіліктердің қалыптасу қайнар көздері және
есептеу әдістері.
3. Норма және норматив ұғымы, айналым капиталын нормалау әдістері.
4. Айналым капиталының айналымдылық көрсеткіштерінің есептелуі және
бағалануы.
5. Компанияның өндірістік шығындары: олардың қайнар көздерінің және
пайдалануының саясаты.
6. АӨК кәсіпорынның ақша қаражаттары: олардың түсу және шығындалу көздері.
7. Айналым капиталын пайдалануының экономикалық тиімділігі және оның
кәсіпорынның қаржылық жағдайына әсер ету.

1. Айналым капиталының мәні, сипаты және сыныптамасы.
Ақшалай формадағы айналым құралдары айналым капиталын құрайды. Айналым
капиталы- бұл кәсіпорынның ағымдағы активтерге салынған капиталының бөлімі.
Ағымдағы активтер-кәсіпорын 1 жыл ішінде ұстайтын активтер. Жоспарлау,
есептеу және сараптау тәжірибесінде айналым капиталы (4 кестеде
көрсетілген) белгілері бойынша жіктеледі.

2. Айналым капиталындағы қажеттіліктердің қалыптасу қайнар көздері және
есептеу әдістері.
Айналым құралдарының қайнар көздері келесілерден тұрады:
1. Меншікті қайнар көздері.
2. Қарыздың қайнар көздері
3. Қосымша қайнар көздер.

3. Норма және норматив ұғымы, айналым капиталын нормалау әдістері.
Айналым құралдарының нормалау процесінде нормалар мен нормативтер
көзделеді. Айналым құралдардың нормасы-ТМҚ ның қорының минималды көлеміне
сәйкес келетін салыстырмалы мөлшері.
Айналым құралдарының нормативі-кәсіпорынның қызметін қамтамасыз ететін
минималды қажетті сома. Меншікті айналым қорларының нормативі келесі
негізгі көрсеткіштермен анықталады:
1. өнімді өндіру және сату көлемі.
2. өнімді өндіруге, сақтауға және сатуға кеткен шығындар.
3. ТМҚ жеке түрлері бойынша айналым құралдарының нормалары мен және
күнмен көрсетілген шығындар.
Айналым құралдарының жеке элементтерінің нормативін есептеудің жалпы
формуласы:

Нсэл=Оэл* Нэл/Тд

Мұндағы: Нсэл-элемент бойынша меншік айналым құралдарының нормативі.
Оэл-берілген элемент бойынша кезеңдегі шығын немесе айналым.
Тд –күнмен белгіленген кезең ұзақтығы.

4. Айналым капиталының айналымдылық көрсеткіштерінің есептелуі және
бағалануы.
Айналым құралдарының айналымдылығы- айналым құралдарын пайдалану
қарқындылығын сипаттайтын салыстырмалы көрсеткіш. Оны есептеу үшін АӨК
кәсіпорынның айналым құралдарының орташа сомасын және өнімдерден түскен
түсімдерді білу қажет.
Айналымдылық жалпы кәсіпорын бойынша өнімнің жұмыстық және қызмет
көрсетудің жеке түрлерінде авансталған айналым құралдары бойынша
есептеледі.
Айналым құралдарының орташа сомасы былай есептелінеді:

1. Орташа арифметикалық-0=(01+02+...+012+013)/13

2. Орташа хронологиялық-0=(01/2+0+...+0+013/2).

Айналым құралдарының айналымдылығы есептік кезкңдегі күндер санының
есебіндегі айналым капиталының өнімді өткізуден түскен түсім қатынасына
тең.

5. Компанияның өндірістік шығындары: олардың қайнар көздерінің және
пайдалануының саясаты.
Өндірістік қорлар - бұл өндірістік процесске жіберілуге дайын еңбек
құралдары.
Өндірістік қорлар - бұл өнгдірістік айналым қорларының құрамдас бөлігі.
Өндірістік қорлардың құрамына шикізат, негізгі қосымша материалдар,
жинақтаушы бұйымдар, ағымдық жөндеуге қажетті бөлшектері кіреді.
Айналым капиталының үнемдеу әдісінің бірі келесі жолдарымен материалдық-
техникалық ресурстарды басқаруды жүзеге асыруды білдіреді.
1. Қажетті материалдарды стып алуды жоспарлау.
2. Қатаң өндірістік жүйені енгізу.
3. Қазіргі таңдағы қоймаларды пайдалану.
4. Сұраныста болжамдауды жүзеге асыру.
5. Дайын өнімді, шикізат және тб жылдам жеткізу.

6. АӨК кәсіпорынның ақша қаражаттары: олардың түсу және шығындалу көздері.
Кәсіпорынның ақша қаражаттары-бұл компанияның шаруашылық айналымдағы
және оның коммерциялық қызметіне пайдаланылатын ақшалай формадағы
жинақталған табыстар мен түсімдер.
Кәсіпорынның ақша қаражаттары- бұл тез жүзеге асырылатын бағалы
қағаздармен ақшалай қаражаттары, ұлттық және шетел валютасының қаражаттарды
білдіретін қажет активтерінің бір түрі. Компанияның қаржылық активтері мен
қаржылық міндеттері үнемі айналыста болатын экономиканың басқа да
қатысушыларының қаржылық активтерін және қаржылық міндеттемелерімен қосыла
отырып қаржылық ағымды құрайды.
Компанияның ары қарайғы дамуына ақша қаражаттарын жинау оның қаржылық
активтері мен міндеттемелерінің қозғалысының цикілін аяқтайды.

7. Айналым капиталын пайдалануының экономикалық тиімділігі және оның
кәсіпорынның қаржылық жағдайына әсер ету.
Капитал айналымдылығы мен өсуі келесілерге әсер етеді:
1. Айналым капиталын үнемдеу.
2. Өнім көлемінің өсуі.
3. Алынатын пайданың өсуі.

Студенттерге арналған сұрақтар

1. АӨК кәсіпорынның айналым капиталын басқару мақсаттары мен міндеттері.
2. Компанияның айналым капиталындағы оптималды қажеттіліктерді анықтау
және осы қажеттіліктерді анықтайтын факторлар.
3. Айналым капиталының қалыптасуының қайнар көздері.
4. Меншікті айналым капиталы.
5. Айналым капиталының өсімі
6. Айналым құралдарының айналымдылық жеткізудің бағасы мен есебі.
7. АӨК кәсіпорынның айналым капиталын пайдалануды жақсарту жолдары.

Әдебиеттер

1. Жуйриков КК, Раимов С.Р, Корпоративные финансы Алматы 2004-512с

2. Есенова ГЖ, Ибраева АК, Корпоративные финансы Учебное пособие.
Семипалатинск 2005-96 с

3. Кольчина ИВ Финансы предприятии. 2000
4. Моляков ДС, Шохин ЕИ, Теория «финансы предприятий» М-2000
5. Павлова АН Финансы предприятии 1998
6. Шеремет АД, Сайфулин ВС Финансы предприятий М., 1999
7. Шуляк ВД Финансы предприятий.

Тақырып 5. Кәсіпорынның өнім өндіруге және сатуға, жұмыстармен
қызметтерді көрсетуге кеткен шығындары.
Сұрақтар:
1. Өнімді өндіруге және сатуға кеткен шығындардың мәні және құрылымы.
2.Баптармен элементтер бойынша тауарлардың өзіндік құнын қалыптастыратын
АӨК кәсіпорын шығындарының экономикалық жіктелуі.
3. Өндіріске және өнімді өткізуге кеткен шығындарды жоспарлау

1. Өнімді өндіруге және сатуға кеткен шығындардың мәні және құрылымы.
Компания кәсіпкерлік қызмет барысында қаржы жұмсайды.Тауарларды өткізу
мен өндіру шығындары тауардың өзіндік құнының құрылымы және деңгейімен
анықталады.Экономикалық маңызы бойынша шығындар келесідей топтарға
бөлінеді:
1. Кәсіпорынның өнім өндіруге және сатуға кеткен және т.б.
шығындар.салынытын салым шығындар.
2. Негізгі қорларға салынған салым шығындар.
3. Ағымдағы шығындар.
4. Операциялық шығындар.
Шығындардың құрамы мен құрылымы өндірістің сипаты мен шарттарына, меншік
түріне, еңбектің заттай материалдық және қаржы қатынастарына және т.б.
байланыста болады.

2. Баптармен элементтер бойынша тауарлардың өзіндік құнын қалыптастыратын
АӨК кәсіпорын шығындарының экономикалық жіктелуі.
Өнімнің өзіндік құны – бұл өндіріс барысындағы табиғи ресурстарды,
шикізаттарды, материалдарды, жанармайды, энергияны, негізгі қорларды еңбек
ресурстарын сонымен бірге оны өндіру мен өткізудегі басқадай шығындарды
пайдаланатын құндық баға.
Өнімнің тауарлардың, жұмыстармен қызметтерінің нақты өзіндік құндарын
құрайтын нақты шығындар:
1.Өндірістік
2.Басқару
3.Қаржының сипаттағы шығыны
4.Өнімді өткізуге байланысты шығындар
5.Негізгі қорларды пайдалануға байланысты кететін шығындар
6.Бөлек шығындар
7.Өндірістік емес шығындардың бір бөлігі.
Тауарлардың, жұмыстармен қызметтердің нақты өзіндік құнын құрайтын
шығындарға төменгі баптар кіреді:
1.Материалдық шығындар
2.Еңбек ақыға кеткен шығындар
3.Негізгі қорлардың амортизациясы
4. Әлеуметтік қорларға ақша бөлу
5. Басқа да шығындар.

3. Өндіріске және өнімді өткізуге кеткен шығындарды жоспарлау
Өндіріске және өнімді өткізуге кеткен шығындарды жоспарлау компанияның
тиімді бағалық саясатын анықтау үшін қажет.
Шығындарды жоспарлау шарты- ауыспалы және тұрақты шығындарды бөлек түрде
жоспарлау, әрі ең тиімді өндіріс қорын анықтау.
Ауыспалы шығындарды жоспарлау.
1.Өнімнің түрі тұрақты болғанда.

С=Н*В

Мұндағы: С-ауыспалы шығындардың жоспарлайтын сомасы.
Н-бір өнімнің бір бірлігін шығаруға кеткен шығын нормасы.
В-өнімнің заттай түріндегі жоспарлы шығарылымы.

2.Өнімнің өзіндік құны туралы өткен кезеңдегі нақты мәліметтер бойынша.

Сжос=Снақ*Вжос/Внақ

Мұндағы: Сжос-ауыспалы шығындардың жоспарлы сомасы.
Снақ-есеп беру кезеңіндегі ауыспалы шығындардың нақты сомасы.
Вжос-ақша түріндегі өнім көлемінің жоспары
Внақ-өнім көлемінің, нақтылы шығарылымы.
Тұрақты шығындарды жоспарлау келесі мәселелерді шешуі қажет:
1) тұрақты және ауыспалы шығыдардың орнын толтыруын жүзеге асатын, өнімді
өндіру мен сатудың қажетті көлемін анықтау.
2) тұрақты шығындардың қажетті мөлшерін есептеу және оларды нақты
өндірістік мүмкіндіктер мен салыстыру.
Өнім өндірудің аз көлемін анықтау үшін «Тиімділік табалдырылығы»деген
көрсеткіш қолданылады да, одан арғы аз өнім өндіру тиімсіз болып саналады.
Өндіріске кеткен шығындар сметасы-өнімнің өзіндік құнын жоспарлау
және есептеу кезінде қолданылатын негізгі құрал.
Тауарлық өндіріс бойынша шығындардың жоспары өнімді өткізуге кететін
шығындар жоспарымен тығыз байланысты және келесі формула арқылы
жүргізіледі.

Зр=Онп+Стп-Окп

Мұндағы: Зр-толық жоспарлы өзіндік құны бойынша өнімді өткізуге кеткен
шығындар.
Онп-жоспарлы өнімнің басындағы нақты өзіндік құны бойынша дайын
өткізілмеген өнімнің қалдығы.
Окп-жоспарланған өзіндік құн бойынша өткізілмеген дайын өнімнің қалдығы.

Студенттердің өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар.
1. Тауарлардың өзіндік құнын, қызмет және қызмет көрсетулерді
қалыптастыратын баптармен элементтер бойынша құралатын АӨК кәсіпорын
шығындарының экономикалық жіктелуі.
2. Өнімнің өзіндік құнының құрамы мен құрылымының салалық ерекшеліктері.
3. Шығын деңгейінің көрсеткіштері, олардың төмендеуінің жолдары мен
резервтері.
4. Өндіріс пен өнімнің өткізуге кеткен шығындарын қаржылық жоспарлау және
бақылау.

Әдебиеттер

1. Жуйриков КК, Раимов СР, Корпоративные финансы Алматы 2004-512с
2. Есенова ГЖ, Ибраева АК, Корпоративные финансы Учебное пособие.
Семипалатинск 2005-96 с
3. Кольчина ИВ Финансы предприятий. 2000
4. Моляков ДС, Шохин ЕИ, Теория «финансы предприятий» М-2000
5. Павлова АН Финансы предприятий 1998
6. Шеремет АД, Сайфулин ВС Финансы предприятий М., 1999
7. Шуляк ВД Финансы предприятий.

Тақырып 6. АӨК кәсіпорын табыстары: қалыптастырылуы және пайдаланылуы.

Сұрақтар:

1. Кәсіпкерліктің даму кезіндегі табыстардың ролі.
2. Табыс қызметтері.
3. АӨК кәсіпорынның жалпы жиынтық табысы,оның құрамы мен құрылымы.
4. Өнімді өткізуден табыс-кәсіпорындағы ақша қаражаттарының негізгі қайнар
көзі, оның құрамы, құрылымы , қалыптасу факторлары және есептеу әдістемесі.

5. Өнімді өткізуден табысты жоспарлау әдістері және оның көлеміне әсер
етуші факторлар.
6. Баланстық пайда, оның мәні және құрамы.
7. Пайданың қалыптасуымен есебі: пайданың бөлінуімен пайдаланылуы.

1. Кәсіпкерліктің даму кезіндегі табыстардың ролі.
Табыс экономикалық категория ретінде кәсіпкерлік қызметі барысындағы
материалдық өндіріс сферасында пайда болған таза табысты көрсетеді.
Шаруашылық субъектілерінің өндірістік қызметі мен өндірістік
факторларының бірігу нәтижесі болып тұтынушыға тауарды өткізу шартындағы
тауар өндірілген өнім табылады.

2. Табыс қызметтері.
Табыс нарықтық қатынастардың маңызды категориясы ретінде белгілі
қызметтерді атқарады.
1.Қаржылық нәтижесінің көрсетілуі.
2.Ынталандырушы қызмет.
3.Фискалды қызмет атқарады.

3. АӨК кәсіпорынның жалпы жиынтық табысы,оның құрамы мен құрылымы.
Табыс - бұл есепті кезеңдегі активтердің көбею немесе міндеттемелердің
азаюы.
АӨК кәсіпорынның жалпы жиынтық табысы - бұл кәсіпорынның қаржылық-
шаруашылық қызметінің жалпы жиынтық табысы.
Жиынтық табыс негізгі және негізгі емес қызметтен түскен табыстардан
тұрады.
Негізгі қызметтен табыс өнімді өткізуден түскен табысалынған
өткізілген өнімнің өзіндік құнынан алынған кезең шығындары.

4. Өнімді өткізуден табыс-кәсіпорындағы ақша қаражаттарының негізгі қайнар
көзі, оның құрамы, құрылымы , қалыптасу факторлары және есептеу әдістемесі.

Өнімді өткізуден табыс - бұл кәсіпорынның меншікті қаражаттарының
қалыптасуының негізгі қайнар көзі.
Кәсіпорынның қызметі нәтижесінде 3 негізгі бағыт бойынша қалыптасады.
1. негізгі
2. инвестициялық
3. қаржылық.
Өнімді өткізуден түскен жоспарлы түсімін анықтаудың 2 әдіс:
1. Кепілдендірілген сұранысқа негізделген тура есептеу әдісімен
есептеледі:

В=Р*Ц

Мұндағы, В-өнімді өткізуден түскен түсім.
Р- сәйкестірілген өткізумен тауардың көлемі
Ц- өткізілген өнім бірлігінің бағасы.

2. Шығыс және кіріс қалдықтарының түзетілетін өткізілетін өнім көлемі
негізі болып табылатын есептік әдіс.

В=Он+Т-Ок

Мұндағы, Он Ок жоспарлы кезеңнің басындағы және аяғындағы өткізілмеген
дайын өнімнің қалдығы.
Т-жоспарлы кезеңде шығаруға арналған тауарлық өнім.

5. Өнімді өткізуден табысты жоспарлау әдістері және оның көлеміне әсер
етуші факторлар.
Табысты жоспарлау - қаржылық жоспарлаудың құрамдас бөлігі. Ол
кәсіпорын қызметінің барлық түрлері бойынша жеке жүргізіледі.
Жоспарлау көлемі - бұл баланстық пайданың элементі.
Жоспарлау әдістеріне келесілер жатады:
1. Excel, Acsecc бағдарламалары негізінде қаржылық жоспарлаудың бақылау-
жоспарлылық әдісі.
2. Тура есептеу әдісі-оның негізінде өнімді өткізуден және шығарудан түскен
пайданың ассортиментінің есебі жатыр.
3. Пайданы жоспарлаудың аналитикалық әдісі, баға инфляциясымен өзіндік
құны жоқ кезде қолданылады.
4. Табысты жоспарлауда кеңінен қолданылатын операциялық тетікке әсер ету
әдісі.
Пайда өсімінің келесі фактарлары бар:
1. Шығындарды төмендету, бюджеттендіру принципі негізінде жауапкершілік
орталығымен басқарушылық есепті пайдаланады.
2. Шығарылатын өнімнің ассортиментін және құрамын жаңарту.

6. Баланстық пайда, оның мәні және құрамы.
Тәжірибеде келесі анықтамалар қолданылады: Жалпы табыс, баланстық табыс,
таза табыс, кәсіпорын қолында қалатын табыс және т.б.
Балансық табыс-бұл өнімді өткізуден түскен, қаржылық қызметтен және жүзеге
асырылмаған операциялар бойынша шығындар сомасына азайтылған операциялардан
түскен жиынтық табыс.
Бухгалтерлік балансық валютасының жылдық есеп берушілігіне келесілер
жатады:
Жабылмаған шығын немесе есептік жылдағы бөлінбеген пайда.
Жиынтық табыс-бүл өнімді негізгі қорларды және кәсіпорынның басқа да
мүліктерін өткізуден түскен табысқа жүзеге асырылмаған операциялардан
түскен табыс қосылғандағы сома.
Өнімді өткізуден түскен табыс сату бағасы бойынша жанама салықтарсыз
тауарды өткізуден түскен түсіммен өнімнің өзіндік құнына қосылатын
өндіріске және өткізуге кеткен шығындар арасындағы айырма ретінде
анықталады.

7. Пайданың қалыптасуымен есебі: пайданың бөлінуімен пайдаланылуы.
Кәсіпорынның таза табысы балансық пайдамен салық сомасы арасындағы
айырма ретінде анықталады.
Ірілету әдісі бойынша өнімді өткізуден табысты есептеу үшін
универсалды форманы пайдаланылады.
Ркр=Он+Тпр-Ок

Мұндағы, Ркр – екі бағамен есептелген, өткізілген тауардың көлемі:
толық өзіндік құн және сату бағасы бойынша. ОнОк- екі бағамен есептелген
жоспарланған кезең басындағы және алған заемдағы дайын өнім қалдықтары. Тпр-
екі бағамен есептелген тауарлық өнімнің шығарылу көлемі.
Пайданы тарту мен тарату қатынастарының жалпы сомасын негізгі құрамдас
бөлігі болып табылады.
Пайданы тарату мәні бойынша 3 бағытта қарастыруға болады (2 суретте
көрсетілген)

2 Сурет. Пайданы тарату бағыттарының сызбасы.

Студенттерді тексеруге арналған сұрақтар.
1. Өнімді өткізуден түскен түсім кәсіпорындағы ақша қаражаттарының негізгі
қайнар көзі ретінде.
2. Өнімді өткізуден түскен түсім: оның құрамы, құрылымы, қалыптасу
факторлары және есептеу әдістемесі.
3. Пайданың қалыптасуы мен есептелуі.
4. Пайданың таратылуы және пайдалануы.
5. Пайдаға әсер ететін экономикалық факторлары.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. Учебник А., 2004.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Семипалатинск, 2005
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
6. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

Тақырып 7. АӨК кәсіпорынны қаржылық жоспарлау.
Сұрақтар:
1. Қаржылық жоспарлаудың мақсаттары мен міндеттері.
2. Қаржылық жоспарлаудағы негізгі көрсеткіштер және оларды есептеу
әдістері.
3. Кәсіпорынның қаржылық жобасын қарастыру, құрастыру және бекіту тәртібі.
4. Сметалық жоспарлау және сметалардың орындалуына бақылау.
5. Жедел қаржылық жоспарлау
6. Компанияның табыстары мен шығындарының шахматтық балансы.

1. Қаржылық жоспарлаудың мақсаттары мен міндеттері.
Қаржылық жоспарлау – кәсіпорынның қаржылық жұмысының бағыттарының бірі,
өндірістік жоспарлаудың ақырғы стадиясы.
Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың негізгі мақсаты кәсіпорынның
дамуының қамтамасыз ету үшін оның барлық ақша қаражаттарының пайдалану
бағыттарын және оның табыстарын жоспарлау болып табылады.
Қаржылық жоспардың міндеттері келесілер:
1. Кәсіпорын табыстарын көбейту резервтерін және олардың құрамын
мобилизациялауды анықтау.
2. Қаржылық ресурстарды тиімді пайдалану, инвестицияны тиімді
пайдалану.
3. Өндірістік жобаның көрсеткіштерінің қаржылық ресурстармен
байланыстырылуы.
4. Бюджетпен, банктермен, сонымен қатар басқа да кредиторлармен тиімді
қарым-қатынастарға негізделу.
5. Оперативтік және кассалық жоспарлардың, несиелік өтініштердің, табыс
пен өнімді өткізуден табыстарды қысқа мерзімді жоспарлауды өңдеу.
6. Алдағы қаржылық жоспарлаудың орындалуын бақылауды жүзеге асыру.
7. Негізгі қызметтің күрделі шығындарымен күрделі жұмыстарына айналым
капиталының таратылмауы.

2. Қаржылық жоспарлаудағы негізгі көрсеткіштер және оларды есептеу
әдістері.
Қаржылық жоспардың құрамында табыстар жоспары, шығыстар жоспары,
компания активтері мен пассивтерінің балансы.
Қаржылық жоспардың мазмұнын келесі кәсіпорынның кірістері мен
шығыстарының негізгі көрсеткіштерімен сипаттауға болады.
1. Қаражаттың табыстары мен түсімдеріне келесі көрсеткіштер жатады:
а) өнімді өткізуден түскен түсім
в) басқа да өткізуден түскен түсім
с) жоспарланған өткізілмеген шығындар
д) амортизациялық аударымдар
е) басқа кәсіпорындардан түскен қаражаттары
ж) бюджеттен тыс қорлардан түсімдер
2. Шығындар мен ақша аударымдары келесі көрсеткіштерден тұрады:
а) таза табыстан төленетін салықтар
в) таза пайданы бөлу
с) ұзақ мерзімді инвестициялар
д) басқа да шығындар
Қаржылық жоспарлаудың әдістері:
1. Экононмикалық талдау әдісі
2. Нормативтік әдіс
3. Баланстық есеп әдісі
4. Ақша ағымдарының әдісі
5. Есептеудің көп варианттылығының әдісі
6. Эконономикалық математикалық әдістер

3. Кәсіпорынның қаржылық жобасын қарастыру, құрастыру және бекіту тәртібі.
Қаржылық жоспарлау – бұл өзіне бірнеше этаптардан тұратын күрделі процесс
(3 суретте көрсетілген).

Қаржылық жоспарлау процесі.

1. Қаржылық жағдайын талдау.

2. Компанияның қаржылық стратегиясын дайындау.

3. Ағымдағы қаржылық жоспарларды құрастыру.

4. Шығындарды түзету және қаржылық жоспарларға түзетулер енгізу.

5. Жылдам қаржылық жоспарларды дайындау.

3 сурет. Қаржылық жоспарлаудаң негізгі кезеңдерінің схемасы.

4. Сметалық жоспарлау және сметалардың орындалуына бақылау.
Қазіргі кезде көптеген кәсіпорындар, құрылымдық бөлімшелер және барлық
компаниялардың қызметі сметалық жоспарлау әдістерін қолданады. Ол қаржылық
ресурстарды үнемдеу, өндірістік емес шығындарды азайту, басқарудың
икемділігі мен өнімнің өзіндік құнын қадағалау әр жоспарлы көрсеткіштердің
тура көрсету мақсатында енгізіледі.
Қаржылық жоспарлау барысындағы құрастырылатын сметалардың жіктелуі 4
суретте көрсетілген.

Сметаның негізгі түрлері:
1. Номенклатуралық шығындар кеңдігі бойынша:
функционалды шығындар сметасы
кешенді шығындар сметасы
2. Дайындау әдісі бойынша:
тұрақты бюджет
икемді бюджет
4 сурет. Сметаның негізгі түрлері.

5. Жедел қаржылық жоспарлау
Жедел қаржылық жоспарлау – бұл АӨК кәсіпорынның қаржылық жетістіктерін
қамтамасыз ету үшін қажетті қаржылық жоспарлаудың жүйесі.
Жедел қаржылық жоспарлауға келесілер жатады:
1. төлем күнтізбесін құрастыру және орындау
2. кассалық жоспар
3. қысқа мерзімді несиенің қажеттілік есебі

6. Компанияның табыстары мен шығындарының шахматтық балансы.
Қаржылық жоспарлау процесінде қаржыландыру қайнар көзінің және салымның
немесе аударымның әрбір түрі бойынша нақты баланс жүргізіледі.
Бұл үшін қаржылық жоспарға тексерілген шахматтық баланс құрылады. Онда
тігінен қаржылық ресурстарды пайдалану бағыттары жүргізіледі, ал
көлденеңнен қаржыландыру қайнар көздері.
Бұндай баланс қаржылық ресурстарды пайдаланудың мақсаттық сипатын
анықтауға, баптар бойынша табыстар мен шығыстарды баланстауға, ақша
қаражаттарының қорын қалыптасу резервтерін анықтауға мүмкіндік береді.

Студенттерге арналған сұрақтар.
1. Қаржылық жоспарлаудың мақсаттары мен міндеттері.
2. Қаржылық жоспардағы негізгі көрсеткіштер және оны есептеу әдістері.
3. Пайда мен түсімнің жоспарлау көлемін есептеу.
4. Өнімнің өзіндіқ құнының көрсеткштерін есептеу және бағалау
5. Айналым құралдарындағы туынды есеп
6. Кәсіпорынның қаржылық жоспарын құру, қарастыру және бекіту тәртібі.
7. Сметалық жоспарлау және сметаның орындалуын бақылау
8. Бизнес - жоспардың мазмұны.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. Учебник – А., 2004
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Семипалатинск, 2005
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М.
1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

Тақырып 8. Компанияның қаржылық жағдайын талдау.
Сұрақтар:
1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын, мәнін, мазмұны, мақсаттары мен
міндеттері.
2. Қаржылық жағдайды сараптайтын көрсеткіштер жүйесі.
3. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы, оны қалыптастыратын факторлар.
4. Компанияның төлемқабілеттілігі және оны анықтау әдістері. Кәсіпорынның
төлемқабілеттілігін нығайту шаралары.
5. Кәсіпорын өтімділігі, оның көрсеткіштері, факторлары және есептік
негізде анықтау әдістері.

1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын, мәнін, мазмұны, мақсаттары мен
міндеттері.
Қаржылық жағдай – бұл кәсіпорынның экономикалық қызметінің маңызды
сипаты. Ол бәсеке қабілеттілікті, қызметтік бірлесудің қарқынын
анықтайды, кәсіпорынның, оның серіктестіктерінің қаржылық шаруашылық
қатынасындағы экономикалық көзқарасы қандай дәрежеде кепілденгенін
бағалайды.

Қаржылық жағдай – бұл қаржылық ресурстардың бар болуы, орналасу және
пайдалануының көрсеткіштерінің жиынтығы.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайы қызметтік ақырғы нәтижелерін көрсетеді.
Осының барлығы қаржылық жағдайды талдауды өткізудің маңыздылығын анықтайды
және бұндай талдауды экономикалық қатынаста жүргізуін жоғарлатады.
Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау кәсіпорындағы қаржы
менеджментінің маңызды элементі болып табылады.

2. Қаржылық жағдайды сараптайтын көрсеткіштер жүйесі.
Компанияның қаржылық жағдайын бағалау үшін оның өзгерісін сипаттайтын
көрсеткіштер жүйесі қолданылады:
1. Капиталдың орналасуы мен қалыптасу қайнар көздері бойынша
кәсіпорынның капиталының құрылымы.
2. Кәсіпорын капиталын пайдаланудың тиімділігі және қарқындылығы.
3. Кәсіпорынның төлемақы қабілеттілігі және несие қабілеттілігі.
4. Кәсіпорын өтімділігінің көрсеткіштері.
5. Кәсіпорын рентабелділігінің көрсеткіштері.
6. Компаниялық қорының қаржылық тұрақтылығының көрсеткіштері.

3. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы, оны қалыптастыратын факторлар.
ТМҚ-ды қалыптастырудың қайнар көздерінің сипаттамасы үшін 3 негізгі
көрсеткішті пайдаланады:
1. меншікті айналым капиталының бар болуы
2. ТМҚ қалыптастырудың меншікті қайнар көздерінің бар болуы
3. ТМҚ қалыптастырудың ұзақ мерзімді қарыздың қайнар көздердің бар
болуы.
ТМҚ қайнар көздерін қамтамасыз етудің 3 көрсеткішін есептеу
кәсіпорындық қаржылық жағдайын оның тұрақтылық дәрежесіне байланысты 4
түрге бөлуі керек.
1. абсолютті тұрақты қаржылық жағдай
2. бірқалыпты тұрақты қаржылық жағдай
3. тұрақсыз қаржылық жағдай
4. дағдарысты қаржылық жағдай.

4. Компанияның төлемқабілеттілігі және оны анықтау әдістері. Кәсіпорынның
төлемқабілеттілігін нығайту шаралары.
Төлем қабілеттілік - кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайтын
көрсеткіштерінің бірі. Бұл уақытында төлем міндеттемелерін төлеу
мүмкіндігі, оның қаржылық тұрақтылығының негізгі критерийлері.
Төлем қабілеттілікті бағалау ағымдағы активтердің өтімділік сипаты
негізінде жүзеге асырылады.
Баланстың өтімділік дәрежесіне төлемқабілеттілігіне байланысты.
Кәсіпорынның төлем міндеттілігі 3 топқа бөлінеді:
1. мерзімі келген төлем мерзімінің қарыздығы
2. жақын мерзімде төлеуге қажетті қарыз
3. ұзақ мерзімді қарыз.

5. Кәсіпорын өтімділігі, оның көрсеткіштері, факторлары және есептік
негізде анықтау әдістері.
Өтімділік – активтер мен міндеттемелер арасындағы теңдікте болатын
кәсіпорынның төлемқабілеттілігі.
Студенттерге арналған сұрақтар.
1.Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалаудың экономикалық мәні
2. Өнімнің, жұмыстар мен қызмет көрсетулердің рентабелділігінің ұғымы
мен түрлері
3. Кәсіпорын өтімділігінің негізгі көрсеткіштері
4. Компанияның төлемқабілеттілігін талдау.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. А., 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Семип-нск, 2005.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М.
1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

Тақырып 9. АӨК кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығы.
Сұрақтар:
1. Банкроттық ұғымы және белгілері.
2. Кәсіпорын қызметінің дағдарыс факторлары.
3. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін қалпына келтіру.
4. Кәсіпорын қызметін дағдарыстық басқару.

1. Банкроттық ұғымы және белгілері.
Кәсіпорын банкроттығы-міндетті төлемдерді төлеу бойынша міндеттемені
орындауға және ақша міндеттемелері бойынша кредитордың талаптарын
борышкерің толық көлемде өтей алмаушылығы.
Тұрақсыздықтың белгілері:
1. Ақша міндеттемелері немесе міндетті төлемдерді төлеу бойынша
міндеттеменің 3 ай ішінде төленбеуі.
2. Ақша міндеттемесінің немесе міндетті төлемдердің минималды мөлшері
ҚР үкіметімен бекітілген минималды айлық еңбек ақы мөлшері 500-ден кем
болса.

2. Кәсіпорын қызметінің дағдарыс факторлары.
Кәсіпорын қызметіне көптеген факторлар әсер етеді олардың мазмұны
бойынша факторлар:
Сыртқы:
1. Экономикалық
2. Әлеуметтік
3. Құқықтық
4. Ауа райы-климаттық.
Ішкі:
1. Материалды-техникалық факторлар.
2. Ұйымдастырушылық факторлар
3. Әлеуметтік-экономикалық факторлар.

3. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін қалпына келтіру.
Қаржылық қалпына келтірудің 2 тактикасы бар:
1. қорғаныс тактикасы.
2. шабуыл тактикасы.

4. Кәсіпорын қызметін дағдарыстық басқару.
Кәсіпорын қызметінің дағдарыстың басқаруы-бұл белгілі қарыздық
кәсіпорынға дағдарысқа қарсы процедураларды жүзеге асыру формалары мен
әдістерінің жиынтығы.
Студенттерге арналған сұрақтар.
1. ҚР «Банкроттық туралы» заңындағы компанияның банкроттық процедурасын
негізгі сәттерін анықтау.
2. Фирманың дағдарыстық жағдайының пайда болу механизмі.
3. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін қалпына келтірудің нақты
мүмкіндіктерін талдау мен бағалау.
4. Инвестициялық приоритеттілік пен қаржылық тұрақсызыдығының деңгейі
бойынша компаниялардың жіктелуі.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. Алматы., 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

Тақырып 10. АӨК кәсіпорынның қызметін қаржыландыру қайнар көздері
меншікті және қарыздық қаражаттар.
Сүрақтар:
1. АӨК кәсіпорынның меншікті капиталының мәні және ролі.
2 Жарғылық қор компанияның меншікті қаражатының алғашқы қайнар көзі
ретінде.
3. Компанияның жинақтау қоры, тұтыну қоры, резервтік қоры.
4. АӨК кәсіпорынның ұзақ мерзімді салымдарын тарту және пайдалану
мақсаттары.
5. Қаржыландырудың ұзақ мерзімді қарыздық қайнар көздерінің түрлері.
6. Компанияны қаржыландырудың қысқа мерзімді қайнар көздері.

1. АӨК кәсіпорынның меншікті капиталының мәні және ролі.
Компанияның меншікті капиталы-АӨК кәсіпорынның сыртқы
міндеттемелерінің сомасымен актив сомасы арасындағы айырма.
Меншікті капитал келесілерге бөлінеді:
1. Тұрақты
2. Ауыспалы.
Компанияның меншікті капиталының тұрақты бөлігі жарғылық капиталдан
тұрады.
Меншікті капиталының ауыспалы бөлігі комапияның қызметінің қаржылық
нәтижесіне байланысты. Оның есебінен резервтік капитал, қосымша капитал,
бөлінбеген пайда.

2. Жарғылық қор компанияның меншікті қаражатының алғашқы қайнар көзі
ретінде.
Кәсіпорынның жарғылық капиталы- алғашқы қызметті қамтамасыз ету үшін
қайта құрылған кәсіпорынның құралдарының сомасы; Қайта құрылған
кәсіпорынның алғашқы жарғылық базасы.
Жарғылық қор акцияны орналастыру немесе сату, капиталдың меншікті
салымдар, мемлекеттік қаражаттар есебінен құрылады.
Халықтық АҚ жарғылық капиталының минималды мөлшері 1млн. Айлық есептің
көрсеткішін құрайды.
АҚ жарғылық қорының минималды мөлшері 50мың айлық есептік көрсеткішті
құрайды.

3. Компанияның жинақтау қоры, тұтыну қоры, резервтік қоры.
Экономикалық жағынан резервтер мен бөлінбеген пайда сомасын жинақталған
таза табыстың саласы ретінде қарастыруға болады.
Жинақтау қоры-компанияның өндірістік дамуына арналған ақша
қаражаттарының жиынтығы.
Тұтыну қоры әлеуметтік шараларды өткізуге арналады.

4. АӨК кәсіпорынның ұзақ мерзімді салымдарын тарту және пайдалану
мақсаттары.
Ұзақ мерзімді қаржылық салымдар-басқа кәсіпорындардың жарғылық
капиталындағы үлестік қатысу шығындары.
Ұзақ мерзімді қаржылық салымдарды тарту мен пайдаланудың негізгі
мақсаты құралдармен материалдық емес активтердің жай және кеңейтілген
өндірісін жүзеге асыру болып табылады.

5. Қаржыландырудың ұзақ мерзімді қарыздық қайнар көздерінің түрлері.
Ұзақ мерзімді қарыздық құралдарға коммерциялық банктердің ұзақ мерзімді
ссудалары, қаржылық лизинг негізінде алынған негізгі құралдар, ипотекалық
несиелер, инвестициялық салықтық несие.
Ұзақ мерзімді банктік ссудалар-ұзартылған мерзіміне көптеген соманы
талап ететін, ұзақ мерзімді пайдалануға күрделі қымбат құралға тапсырыс.

6. Компанияны қаржыландырудың қысқа мерзімді қайнар көздері.
Компанияны қаржыландырудың қысқа мерзімді қайнар көздеріне 1 жылдан 12
ай мерзімінде алынған ақша қаражаттары.

Студенттерге арналған сұрақтар.
1. АӨК кәсіпорынның меншікті капиталының мәні және ролі.
2. АӨК кәсіпорынның меншікті капиталы, оның құрамымен құрылымы.
3. Қосымша капитал компанияның эмисиялық қызметінің, негізі құралдарды
қайта бағалау нәтижесі ретінде.
4. АӨК кәсіпорынның қаржылық қорлары, қалыптасу қайнар көздері және
оларды пайдалану бағыттары.
5. АӨК кәсіпорынлардың ұзақ мерзімді қарыздық қаражаттарды таратудың және
пайдаланудың мақсаты.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. Алматы , 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

Тақырып 11. АӨК кәсіпорын капиталының құны мен құрылымы.

Сұрақтар:
1. Капитал құны мен құрылымының ұғымы.
2. Капитал қүнының концепциясы капитал құрылымның теориясы.
3. Капитал құрылымын анықтаушы факторлары.

1. Капитал құны мен құрылымының ұғымы.
Қаржылық қайнар көздердің құрылымы-бұл әртүрлі қысқа және ұзақ мерзімді
қайнар көздердің қатынасы.

Капитал құрылымы В суретте көрсетілген.

S/S+D АӨК кәсіпорынның жалпы
.
капиталындағы меншікті
. капиталының үлесі

Капитал құрылымы
D/S+D АӨК кәсіпорын капиталындағы
. қарыздық капитал үлесі.

5 сурет- Компания капиталының құрылымы.

Капитал элементеріне қызмет етуі бойынша шығындардың салыстырмалы мөлшері
капитал құны болып табылады. Бұл құн пайыздық ставка ретінде салыстырмалы
мөлшерінен көрінеді және келесі формула арқылы табылады.

Капитал құны = 1 жылға капиталды иесіне төлем
осы иесінен компаниямен тартылған капитал

2. Капитал қүнының концепциясы капитал құрылымның теориясы.
Капитал құрылымының теориясы меншікті және қарыз капиталын тарту
бойынша шығындар салыстыруына негізделеді.
Капиталдың тиімді құрылымын негізделу үшін әртүрлі үлгілер
пайдаланылады.
Әлемдік тәжірибеде көбінесе капитал құрылымының статистикалық үлгісі
көп қолданылады .
Капиталдың бұл құрылымы АӨК кәсіпорын үшін мақсатты болып табылады.
Статистикалық үлгіде екі альтернативті теория қолданылады
1.дәстүрлі теория
2.Миллер-Модильяни теориясы.
Қазіргі таңда капитал құрылымының компромистік теориясы кеңінен
қолданылады.Ол АӨК кәсіпорынға меншікті және қарыздық капиталдың сәйкес
келуін жақсы көрсетеді.

3. Капитал құрылымын анықтаушы факторлары.
Капитал құрылымын анықтайтын негізгі факторлар
1.өндірілген өнімге сұраныс сипаты және табыс алу тұрақтылығы
2.активтер құрылымы
3.шығындар құрылымы
4.ақпараттың ассиметрикалығы
5.қызметтің рентабельділігі
6.АӨК кәсіпорын капиталының мөлшері
7.табыс салықтары
8.мемлекеттік меншік үлесі

Студенттерге арналған сұрақтар.
1. Капитал құрылымын және бағасын анықтау
2. Капиталдың ішкі нарықтық,баланстың құны
3. Компания капиталының шекті өнімділік;инвестициялық құны
4. Компания капиталының құрылымы мен құнының байланысы.
5. Левиридж және капиталдың оптималды құрылымын анықтау
6. Қазақстанның АҚ үшін капитал құрылымы теориясының мәні.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раимов С.Р. Корпоративные финансы. Алматы, 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

5 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ
5.1 Студенттің өздік жұмысын ұйымдастырудың әдістемелік ұсыныстары

"Зоотехника" мамандығы бойынша жоғары білікті экономистерді
дайындаудың маңызды шарты оқытушының жетекшілігі мен ғылыми жұмыстарды
орындауды ұйымдастыру болып табылады.
Өзіндік зерттеу жұмысы студенттің өздігіне орындалып және оқылатын
курстың проблемасын жетілдіру жазбаша түрде жазылады.
Тақырыпты дұрыс таңдауда көп мән бөлу қажет.Студенттерге кафедра мен
бекітілген кез-келген тақырыпты таңдауға болады.Ғылыми жұмыстардың тақырыбы
"Қаржы" кафедрасында жетілдіріп, кафедра отырысында қаралып бекітіледі.

5.2 Өздік жұмыстардың тақырыптары мен мазмұны.
1. АҚ қайта құру және таратудың қаржылық сұрақтары.
2. Лизингтік бизнес және оның ҚР-ғы даму жолдары.
3. АӨК кәсіпорынның өндіріске және өнімді өткізуге кеткен шығындарды
жоспарлау
4. АӨК кәсіпорын табыстарына салық салу
5. АӨК кәсіпорын табыстарын қалыптастыру, тарату және пайдалану, оларды
ұлғайту резервтері
6. АӨК кәсіпорынның негізгі капиталын пайдаланудың тиімділігі
7. АӨК кәсіпорын табыстарын жоспарлау және тарату
8. АӨК кәсіпорынның айналым активтерінің қажеттіліктерін анықтау
9. АҚ қаржылық жұмысын ұйымдастыру ерекшеліктері.
10. АӨК кәсіпорын қаржысын дағдарысқа қарсы басқару. Банкроттық
ықтималдығын болжау.
11. АӨК кәсіпорын резервтері және рентабелділікті жоғарлату.
12. АӨК кәсіпорынның негізгі капиталы, айналымнан тыс активтері. Оларды
қайта өндіру қайнар көздері.
13. АӨК кәсіпорынның өндірістік және әлеуметтік дамуын өзін өзі
қаржыландыру.
14. АӨК кәсіпорынның айналым активтерін пайдалануды жақсартудың жолдары.
15. АӨК кәсіпорын қорлары, олардың қалыптасуы мен пайдалануы.
16. АӨК кәсіпорынның негізгі капиталына және айналымнан тыс активтеріне
инвестициялар.
17. Ауыл шаруашылық кәсіпорындарының қаржысын ұйымдастырудың
ерекшеліктері.
18. АӨК кәсіпорынның инвестициялық қызметінің қаржылық аспектілері.
19. АӨК кәсіпорын қаржысы: мазмұны, қызметтері, ұйымдастыру принциптері
мен басқарылуы.
20. Факторинг – АӨК кәсіпорынның айналым құралдарын несиелендірудің
әдістерінің бірі ретінде
21. Өнімді өндіруге және өткізуге кеткен шығындар және басқа да шығындар.
22. АӨК кәсіпорын қызметіндегі меншікті капиталдың ролі.
23. Өнімді өткізуден түскен табыс, өсу факторлары мен оларды жоспарлау.
24. АӨК кәсіпорынның қаржылық жоспарлауы мен қаржылық бақылауы.
25. Қарыздың капиталды тарту саясаты.
26. АӨК кәсіпорынның қаржылық жоспарының негізгі көрсеткіштері және оларды
анықтау әдістері.
27. АӨК кәсіпорынның инвестициялық саясаты және оның негізгі капиталды
жақсартудағы ролі.
28. Қазақстан мен Ресейдің қаржылық өндірістік топтарының қаржыларын
ұйымдастыруды талдау.
29. АӨК кәсіпорынның қаржылық стратегиясының мәні мен сипаты.
30. АӨК кәсіпорынның амортизациялық саясаты және оның негзігі капиталды
жақсартудағы ролі.
31. АӨК кәсіпорын қызметін қаржыландыру қайнар көздері: олардың құрамы,
құрылымы және негізгі сипаттамалары.
32. Қаржылық жоспарлар мен жобаның бизнес-жоспарларын есептеуді
компьютерлік қамтамасыз ету.
33. Кәсіпорынның айналым активтері: қалыптасуы, ұйымдастырылуы және
айналым капиталын басқару саясаты.
34. Меншіктің және шаруашылықтың әртүрлі формасындағы кәсіпорындардың
қаржысын ұйымдастыру ерекшеліктері.
35. Негізгі қорлардың амортизациясын анықтау әдістері және олардың АӨК
кәсіпорынның негізгі капиталын жаңартудағы ролі.
36. АӨК кәсіпорынның қаржылық қызметтері: олардың міндеттері, қызметтері
мен жұмысының әдістері.
37. АӨК кәсіпорынның тура инвестициясын қаржыландыру қайнар көзін талдау.
38. АӨК кәсіпорынның қаржылық жағдайына салық жүйесінің әсері.
39. Лизинг АӨК кәсіпорынның инвестицияны тарту формасы ретінде.
40. АӨК кәсіпорынның қаржылық қызметі инвестициялық қызметтің субьектісі
мен обьектісі ретінде
41. Күрделі құрылыс қаржыларын ұйымдастыру.
42. Өндірістік кәсіпорынның қаржылық ресурстарды қалыптастыру және
пайдалану тиімділігі
43. Қазақстандағы инвестициялық процестің пайда болуы мен қалыптасуы және
қазіргі кезеңдегі оларды қаржыландыру қайнар көздері.
44. АӨК кәсіпорынның резервтері және қаржылық жағадайын нығайту жолдары
45. Нарықтық жағадайдағы АӨК кәсіпорынның негізгі қорларын бағалау және
қайта бағалау
46. АӨК кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудағы қаржылық математиканың ролі
47. АҚ табыстарын қалыптастыру және тарату
48. АӨК кәсіпорынның айналым активтерін қаржыландыру қайнар көздері және
оларды пайдаланудың тиімділігін арттыру жолдары
49. АӨК кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығы, пайда болу себептері және
олардың алдын-алу
50. АӨК кәсіпорынның қаржылық талдауы және қаржылық саясат
стратегиясындағы ролі.
51. АӨК кәсіпорынның қаржылық тұрақсыздығы және олардың алдын-алу жолдары
52. Кәсіпорын ақша қаражаттары мен ондағы есептеуді ұйымдастыру
53. АӨК кәсіпорынның қаржылық жағдайын жобалау және қаржылық тұрақтылығына
қол жеткізу жолдары
54. АӨК кәсіпорынның күрделі салымдарын пайдалану тиімділігі
55. Капитал құнын бағалау әдістері
56. Компанияны қаржыландырудың қысқа мерзімді қарыздық қайнар көздері
57. АӨК кәсіпорынны дағдарысқа қарсы басқару стратегисы.

2. Тәжірибелік сабақтар- жаңалықтарды үйренуге және оқиғалардың
бірқалыптылығын дамытуға арналған оқу сабақтарының формасының бірі.
1 Тақырып. АӨК кәсіпорын қаржыларының мәні мен қызметтері

Сабақтың мақсаты: АӨК кәсіпорын қаржыларын басқарудың сұрақтарын қарастыру,
қаржылық менеджерлердің ұйымдастырушылық жұмысының принциптері.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:
1. АӨК кәсіпорын қаржысы түсінігі және мазмұны ,олардың қызметтері
3. АҚ қаржыларын ұйымдастыру принциптері
4. Коммерциялық ұйымның қаржылық механизмі
5. Нарықтық экономика жағдайындағы ұйым формалары.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. АӨК кәсіпорын қаржыларының анықтамасы
2. АӨК кәсіпорын қаржыларын ұйымдастырудың негізгі қағидалары
3. Қаржылық механизм элементтері, қаржылық тетіктер, қаржылық әдістер,
қаржылық қатынастар
4. Компаниялардың қаржылық ресурстары
5. АӨК кәсіпорын қаржыларының қызметтерінің пайда болуының негізгі
тұжырымдамалары
6. АӨК кәсіпорынлар қаржылары: мазмұны, қызметтері, ұйымдастыру қағидалары
және басқару

Бақылау жұмысының сұрақтары.
1. Корпоративті қаржы анықтамасы
2. АӨК кәсіпорын қаржысыны ұйымдастыру принциптері
3. Қаржылық механизм элементтері қаржылық тетіктер, қаржылық әдістер,
қаржылық қатынастар
4. Коммерциялық ұйымның мақсаты.

Әдістемелік нұсқаулар:
- осы курс бойынша базалық әдебиетті қолдану керек, сабақ сұрақтары ауызша
сұрауға арналған, бақылау жұмысының сұрақтарын жазбаша түрде практикалық
сабаққа арналған дәптерге жазу керек
- міндетті түрде заңды-нормативті базаны жаттау және осы курс бойынша
базалық әдебиетті қолдану керек, сабақ сұрақтары ауызша сұрауға арналған,
бақылау жұмысының сұрақтарын жазбаша түрде практикалық сабаққа арналған
дәптерге жазу керек.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раимов С.Р. Корпоративные финансы. А., 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Моляков Д.С., Шохин Е.И., теория "Финансы предприятий" М. 2000.

2 Тақырып. Жоғарғы қаржылық есептеулердің математикалық негіздемелері.

Сабақтың мақсаты: жоғарғы қаржылық есептеулердің теориялық негіздерін білу,
күрделі пайыздар және дисконттар бойынша қарапайым және күрделі ставкаларды
есептеуді үйрену.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:
1. Әр турлі типтегі пайыздық ставкаларының эквиваленттілігі
2. Қаржылық шешімдерді қабылдауға инфляция есебі
3. Бағалы қағаздар бойынша пайыздар және дивиденттер
4. Дисконттау және компаундау.
Бақылау жұмысының сұрақтары:
1. Ақшаның уақытша құндылығының түсінігі
2. Компания капиталының қазіргі және болашақ құны
3. Ссудалық пайыздардың жай және күрделі ставкалары
4. Жай және күрделі есептік ставкалар
5. Аннуитеттер.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Жай және күрделі есептік мөлшерлемелер
2. Аннуитеттер
3. Жай пайыздар сызбасы бойынша операциялардың даму үлгісі
4. Күрделі пайыздар сызбасы бойынша операциялар даму үлгісі
5. Қаржылық ағымдар модельдері (үлгілері)
6. Операциялардағы инфляция үлгілері

Әдістемелік нұсқаулар: міндетті түрде заңды-нормативті базаны жаттау және
осы курс бойынша базалық әдебиетті қолдану керек, сабақ сұрақтары ауызша
сұрауға арналған, бақылау жұмысының сұрақтарын жазбаша түрде практикалық
сабаққа арналған дәптерге жазу керек.

Тапсырмалар:
1 Егер банк клиенттерімен жылдың 15 % қарапайым ставка бойынша есептеу
жүргізсе, алғашқы капитал 200 000теңгеден 600 000теңгеге өскендігі,
қарапайым пайыздық ставканы анықтаңыз
2. Клиент банкке 5 жыл мерзіміне 10 % жылдық ставка бойынша 1000 доллар
көлемінде депозит салды. 5 жылдан кейін клиент өзінің счетында өскен ақша
көлемін есепте.
3. Тұран Әлем Банкі жылдың 2 % ставка бойынша талап етілгенге дейінгі
депозиттерді қабылдайды. 3,6 және 12 айға салынған 300 000теңге салымға
пайыздар көлемін анықтаңыз.
4. 5 жылдан кейін 600 000 теңге мөлшеріндегі қорды құру үшін жылдық 120
% күрделі ставка бойынша әр жылдық төлемнің мөлшерін анықтаңыз.

3 Тақырып. АӨК кәсіпорынның айнылымнан тыс активтерін қаржыландыру.

Сабақтың мақсаты: негізгі қорлардың экономикалық негізін білу қажет, оның
құрамын, құрылымын; негізгі қорлардың экономикалық көрсеткіштерінің білу
қажет

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:

1. Коммерциялық ұйымның негізгі капиталын басқару: мақсаттары және
тапсырмалары
2. Негізгі капиталдың құрамы және құрылымы негізгі қорлардың спецификасы.
Негізгі капиталдың қозғалысы
3. Негізгі қорлар қозғалысының көрсеткіштерінің есебі және бағасы
4. Амортизациялық бөлулер есебі
5. Амортизация нормаларын құру негізі
6. Негізгі қорлардың активті бөлігінің жедел амортизациясы
7. Материалдық емес активтер: алу қайнар көзі, амортизация
8. АӨК кәсіпорынның инвестициялық қызметінің қаржылық аспектілері
9. Негізгі қорларға капиталды салудың тиімділігі
10. Негізгі қорлардың өндірісін қаржыландыру қайнар көздері.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Инвестициялар түрлері
2. АӨК кәсіпорынлардың негізгі капиталы, айналыстан тыс активтері. Олардың
ұдайы өндірісінің көздері
3. АӨК кәсіпорынлардың негізгі капиталы мен айналыстан тыс активтеріне
инвестициялар
4. АӨК кәсіпорынлардың инвестициялық қызметінің қаржылық аспектілері
5. АӨК кәсіпорынлардың инвестициялық саясаты және оның негізгі капиталды
жаңартудағы мәні
6. АӨК кәсіпорынлардың амортизациялық саясаты және оның негізгі капиталды
жаңартудағы рөлі
7. Негізгі қорлар амортизациясын (тозуын) анықтау әдістері мен олардың АӨК
кәсіпорынлардың негізгі капиталын жаңартудағы мәні
8. Қазақстандағы инвестициялық процесстің құрылуы мен орнығуы және оны
қаржыландырудың қазіргі кезеңіндегі көздері
9. Нарықтық жағдайлардағы АӨК кәсіпорынның негізгі қорларын бағалау және
қайта бағалау
10. АӨК кәсіпорынлардың капитал салымдарын қолдану тиімділігі

Бақылау жұмысының сұрақтары

1. АӨК кәсіпорынның айналымнан тыс активтерін басқару: мақсаттары және
мазмұны.
2. Айналымнан тыс активтердің құрамы және құрылымы
3. Негізгі капитал құнын бағалау
4. Негізгі қорларды қайта бағалаудың мәні
5. Капиталдық салымдар негізгі капитал өндірісінің әдісі ретінде
6. Инвестиция түрлері.

Әдістемелік нұсқаулар: міндетті түрде заңды осы курс бойынша базалық
әдебиетті қолдану керек, сабақ сұрақтары ауызша сұрауға арналған, бақылау
жұмысының сұрақтарын жазбаша түрде практикалық сабаққа арналған дәптерге
жазу керек.

Тапсырмалар

1. Негізгі қорлардың орта жылдық құнын анықтаңыз, кезең басындағы
қорлардың құны 700 000 теңге, 2 тоқсанда 40 000 теңгеге негізгі қорлар
шығып қалды, ал үшінші тоқсанда 80 000 теңгеге түсті.
2. Амортизация нормасын анықта, мұндағы құралдың алғашқы құны 850 000
теңге, өтімділік құны 70 000 теңге, пайдалану мерзімі жыл. Құралдық құны
біркелкі шығарылады.
3. Негізгі қорлардың орта жылдық құнын анықта, мұндағы кезең басындағы
қорлардың құны 200 000 теңге, ал мамырда 50 000 теңге түсті, қарашада
45 000 т. шығып қалды.
4. Есептеңіз:
а) Амортизациялық бөлулер сомасын
б) Мәліметтер бойынша жыл ішіндегі тозу сомасын:
- негізгі өндірістік қорлардың алғашқы құны, жыл басына базистік
бағамен – 25 477 000 теңге, толық амортизацияланған – 894 000 теңге.
- негізгі өндірістік қорлардың жобалық енуі есепті жылдың наурызында –
4567 000 теңге, қыркүйекте – 6 600 000.
- қайта бағалау коэфициенті жыл басына -1,01
- негізгі өндірістік қорларды категориялар бойынша бөлу:
1 категория – 15 %, 11 категория – 35%, 11 категория - 20%.
- категориялар бойынша амортизациялық бөлулердің жылдық нормасын:
1 - 5%, 11-25%, 14-15%.
- өндірістік емес бағыттағы негізгі қорлардың тозу нормасы – жылына
15%.
5. Негізгі қорлардың орта жылдық құнын анықтаңыз, егер кезең басына
қорлар құны 600 000 теңге, 1 тоқсанда 60 000 теңге негізгі қорлар түсті, 4
тоқсанда 150 000 теңге болса.
6. Құраладар бойынша амортизациялық бөлулер нормасын анықтыңыз. Оның
алғашқы құны 1200 000 теңге, жыл сайынғы амортизациялық бөлулер 400 000
теңге екені белгілі.
Әдістемелік нұсқаулар: міндетті түрде заңды-нормативті базаны жаттау
және осы курс бойынша базалық әдебиетті қолдану керек, сабақ сұрақтары
ауызша сұрауға арналған, бақылау жұмысының сұрақтарын жазбаша түрде
практикалық сабаққа арналған дәптерге жазу керек.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. А., 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий Учебное пособие М 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

4 Тақырып . АӨК кәсіпорынның айналым капиталын басқару.

Сабақтың мақсаты: айналым қорлардың экономикалық негізін білу қажет, оның
құрамын, құрылымын және кәсіпорындағы айналымдылығын, айналым қорлардың
әртүрлі элементтерді нормалауды жүргізуді үйрену.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтақтың мазмұны:
1. АӨК кәсіпорынның айналым капиталын басқару: мақсаты және мазмұны.
2. Компанияның айналым капиталына оптималды қажеттілігін анытау.
3. Айналым капиталдың қалыптасу қайнар көздері.
4. Меншікті айналым капитал.
5. Айналым капиталдың өсімі.
6. Айналым қорлардың айналымдардың көрсеткіштерін есептеу және бағалау
7. АӨК кәсіпорынның айналым капиталын пайдалануды жақсартудың жолдары.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Қысқа мерзімді бағалы қағаздар: оңай сатылатын бағалы қағаздар портфелін
құру ерекшеліктері мен қағидалары
2. Айналым капитал қолданудың экономикалық тиімділігі және оның
компанияның қаржылық жағдайына әсері.
3. АӨК кәсіпорынлардың айналым активтердегі қажетін анықтау
4. Кәсіпорынның айналым активтері: құрылуы, ұйымдастырылуы және айналыс
капиталын басқару саясаты
5. АӨК кәсіпорынлардың айналым активтерін қаржыландыру көздері және оларды
қолдану тиімділігін арттыру жолдары
6. Ақшалай қаржылар және кәсіпорындағы есептесулерді ұйымдастыру
7. Факторинг-АӨК кәсіпорынлардың айналым құралдарын несиелендіру
әдістерінің бірі ретінде
8. АӨК кәсіпорынлардың өндірістік қорларын басқару
9. Компанияның меншікті айналым капиталы
10. Айналым капиталының қолданылуының экономикалық тиімділігі және оның
компанияның қаржылық жағдайына әсері

Бақылау жұмысының сұрақтары

1. Айналым капиталының негізгі, мәні және жіктелуі
2. Айналым капиталды ұйымдастырудың принциптері
3. Айналым капиталға қажеттілікті есептеудің әдістемесі
4. Айналым қорларды нормалау әдістері, норма және норматив түсінігі
5. Айналым капиталдың айналымдылығының көрсеткіштерін есептеу және бағалау
6. Компанияның өзгерістік запастары: қалыптасу саясаты және пайдалану
қайнар көздері
7. АӨК кәсіпорынның ақша қорлары, олардың түсу және шығу бағыттары
8. Қысқа мерзімді бағалы қағаздар: бағалы қағаздар портфелін қалыптастыру
ерекшеліктері және принциптері
9. Айналым капиталды пайдаланудың экономикалық тиімділігі және оның
компанияның қаржылық жағдайына әсері

Тапсырмалар

Материалдар тең түрде шығындалады және жеткізулер күнделікті жүзеге
асырылады. А материал бойынша тоқсанына – 6 рет, ал Б бойынша – 5 рет.
Базистік тоқсанда А материал бойынша шығындар 270 мың теңгені, Б материалы
бойыша 360 мың теңгені құрады. Жеткізу – қамтамасыз ету нүктелері жоқ.
2. Есепті кезеңдегі аяқталмаған өндірістегі айналым қорларының
нормативтік келесі мәліметтер бойынша есептеңіз.
|Өнім топтары |Өндірістік циклдық |Жалпы көлемдегі топтың |
| |ұзақтығы, күнмен |шекті мөлшері % |
|1 |8 |30 |
|2 |10 |70 |

Базистік тоқсандағы өнімді шығару 810 000 еңгені құрады. Шығындардың өсу
коэффициенті – 0,8, ал тамызда 60 000 теңгеге негізгі құралдар шықты.
3. Қор табысының негізгі қорлардың төмендеуінен пайда болған өнім
өндірісінің өсуін анықта. Егер, базистік кезеңде өнім өндіру-300 мың тг.
құраса, негізгі қорлардың құны-60мың тг., есептік кезеңде өнім өндіру-
400мың тг, негізгі қорлардың құны-90мың тг.
4. Шығындар өсімінің коэффициентін анықта. Бір уақыттылы шығындар
30 000теңгені, кезекті 80 000теңгені құрайды.
5. Аяқталмаған өндіріс бойынша есепті кезеңдегі айналым қорлардың
нормативтігін анықта, келесі мәліметтер бойынша:
|Өнімнің тобы |Өндірістік циклдық |Жалпы көлемдегі топтың |
| |ұзақтығы, күнмен |шекті көлемі % |
|1 |7 |40 |
|2 |9 |60 |

Материалдар тең түрде шығындалады және жеткізушілері күнделікті жүзеге
асырылады, А материал бойынша тоқсанына 6 рет , ал Б бойынша -5 рет.
Базистік тоқсанда А материал бойынша шығындар 370 мың теңгені , Б материалы
бойынша 520 мың теңгені құрады. Жеткізу – қамтамасыз ету нүктелері жоқ.
7. Ағымдағы активтердің мөлшерін анықтаңыз. Мұндағы:
- материал және шикізат қоры 15 000 теңге
- аяқталмаған өндіріс – 10 000теңге
- дайын өнім – 30 000теңге
- дебиторлық қарыз – 40 000теңге
- несиелік қарыз – 30 000теңге
- банктің қысқа мерзімді несиелері – 25 000теңге
- ақша қаражаттары – 35 000теңге
8. Айналым капиталының айналым санын және айналымдылық ұзақтылығын
анықтаңыз. Табыс – 360 000 теңге, айналым капиталы – 90 000 теңге. Есепті
кезең – 90.
9. Жоспарланған кезеңге дайын өнім бойынша айналым қорларының
нормативін анықтаңыз, келесі мәліметтер негізінде.
|Өнім тобы |Ассортимент |Жинақтау |Талдау |Түсіру |Шекті |
| |бойынша |күнмен |күнмен |күнмен |көлемі % |
| |таңдау күнмен| | | | |
|I |1 |0,5 |1 |1 |40 |
|II |2 |0,5 |0,5 |2 |60 |

Базистік жылдың 4 тоқсанында өнімді өткізу 180 000 теңгені құрады.
10. Келесі мәліметтер бойынша операциялық циклдық ұзақтығын есептеңіз:
- табыстың жылдық мөлшері – 360 млн. теңге
- дебиторлық қарыздылықтың орта жылдық қалдығы – 30 млн. теңге.
- қорлардың орта жылдық көлемі – 50 млн. теңге.
11. Барлық белгілі әдістер бойынша кәсіпорынның меншікті айналым
қорларының көлемін анықта, келесі мәліметтер бойынша:
|Көрсеткіштер |Көлемі мың теңге |
|1. ТМЗ |1050 |
|2. Жанармай |200 |
|3. Аяқталмаған өндіріс |820 |
|4. Қоймадағы дайын өнім |2200 |
|5. Дебиторлық қарыздық |3100 |
|6. Несиелік қарыз |2050 |
|7. Негізгі қорлар |5230 |
|8. Материалдық емес активтер |234 |
|9. Есепті шот | |
|10. Жарғылық капитал |1000 |
|11.Өткен жылдардың бөлінбеген пайдасы |3964 |
|12. Ұзақ мерзімді несиелер |4000 |
|13. Келешек кезең табыстары |2000 |
|14. Келешек шығындар және төлемдер |340 |

12. Негізгі өндірістік қорлардың қор қайырымдылығын төмендету есебінен
өнімді шығарудың өсімін анықта. Егер базистік кезеңде өнімді шығару 500 000
теңгені құрады, мұндағы негізгі қорлардың құны 80 000 теңге, ал есепті
кезеңде негізгі қорлардың құны 70 000 теңге болғанда өнімді шығару
сәйкесінше 700 000 теңгені құраса.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. Учебник – Алматы , 2004
-512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий Учебное пособие М 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

5 Тақырып. Өндіріске және өнімді өткізудегі шығындар және кәсіпорынның
басқа да шығындары .

Сабақтың мақсаты: өнімнің өзіндік құнының теориялық негізімен танысу,
өндірістегі және кәсіпорынның өнімін өткізумен байланысты шығындар сметасын
есептеуді үйрену.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:
1. Өндіріске және өнімді, қызмет көрсетуді өткізумен байланысты шығындар
мәні және құрылымы.
2. Өндіріске және өнімді, қызмет көрсетуді өткізудің шығындар сметасы.
3 Тауарды шығару және өнімді өткізу бойынша шығындарды жоспарлау.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Өзіндік құнның құрамы мен құрылымының салалық ерекшеліктері
2. Шығындар деңгейінің көрсеткіштері, оларды азайту қорлары мен жолдары
3. Өнімді өндіру мен сату шығындарын қаржылық жопарлау және бақылау
4. Өнімді өндіру мен сату шығындары және басқа да шығындар
5. Өнімді өндіру мен сату шығындарының сметасы
6. Нарықтық экономика жағдайында өнімнің өзіндік құнын анықтау

Бақылау жұмысының сұрақтары

1. Баптар және элементтер бойынша өнімнің, қызметкөрсетудің құнын құрайтын
АӨК кәсіпорынның шығындардың экононмикалық жіктелуі
2. Өзіндік құнының құрамы және құрылымының салалық ерекшеліктері
3. Шығындар деңгейінің көрсеткіштері, оларды төмендетудің қорлары және
жолдары
4. Өндіріске және өнімді өткізу шығындарына бақылау және қаржылық
жоспарлау.

Тапсырмалар:
1. Еңбекті төлеу бойынша шығындар көлемін анықта, егер оның үлесі
қосымша 40 % болса. ҚҚС-мен табыс 60 000 теңгені құрайды, ал ҚҚС-мен
алынған материалдық шығындар 44 000 теңге. ҚҚС ставкасы - 15 %.
2. Есептеу:
а) цехтік
б) өндірістік
в) өткізілген өнімнің толық құнын келесі мәліметтер бойынша:
- материалдық шығындар – 18 250 теңге
- өндірістік қызметкерлер еңбегінің төлем бойынша шығындар – 34 369
теңге
- негізгі қорлар амортизациясы – 1032 теңге
- жер және көлік салығы – 14 500 теңге
- басқару мақсатында пайдаланылатын негізгі қорлар амортизациясы – 2000
теңге
- әкімшілік басқару ақпаратының қызметкерлеріне еңбекті төлеуге
шығындар – 19 250 теңге
- өткізумен байланысты шығындар - 4100 теңге.
3. Күрделі пайыздар ставкасы пайдаланудың бірінші айында жылдың 30 %-ды
құрайды, ал әрбір келесі айда ол бір пайызға өседі. 4 айға алынған 1 млн.
теңге көлеміндегі несие үшін пайыз сомасын анықта.
4. Еңбекті төлеуге шығындардың көлемін анықтаңыздар, мұндағы оның
көлемі қосылған құнда 32 % құрайды. ҚҚС-нан табыс – 96 000 теңге, ал ҚҚС-
мен алынған материалдық шығындар – 64 000 теңге. ҚҚС ставкасы - 16 %.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. А., 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

6 Тақырып. АӨК кәсіпорын табыстары: олардың қалыптасуы, бөлінуі және
пайдалануы.

Сабақтың мақсаты: жиынтық табыстың құрамын және құрылымын, табыстың
қалыптасуын, оның пайдалануы және бөлінуін, сонымен қатар сәйкесінше
көрсеткіштердің есептеу әдістерін оқып білу қажет.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:

1. Өнімді өткізуден табыс – кәсіпорындағы ақша қорларының негізгі қайнар
көзі.
2. Өнімді өткізуден түсетін табыс, оның құрамы, құрылымы.
3. Табыстың қалыптасуы және есептеуі.
4. Табысты бөлу және пайдалану.
5. Табысқа әсер етуші экономикалық факторлар.
6. Инфляцияның қаржылық нәтижеге әсер етуі.
7. Бағалар және құн индексациясы.
8. Кәсіпорын рентабелділігі және оның көрсеткіштерін анықтау әдістері
9. Кәсіпорынның рентабельділігін өсірудің негізгі жолдары
10. Тауарларды сату рентабельділігінің критикалық нүктесінің есебі.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. АӨК кәсіпорынлардың жиынтық (жалпы) табысы, оның құрамы мен құрылымы
2. Қаржылық операциялардан табыстар: акциялар бойынша дивиденттер,
облигациялар бойынша табыстылық
3. Өнімді (жұмыс, қызметті) сатудан табысты жоспарлау әдістері және оның
көлеміне әсер ететін факторлар
4. Баланстық пайда, оның мәні мен құрамы
5. АӨК кәсіпорынлар табысына салық салу
6. АӨК кәсіпорынлар табыстарының құрылуы, бөлінуі және қолданылуы, оларды
арттыру қорлары
7. АӨК кәсіпорынлар табыстарын жоспарлау және бөлу
8. АӨК кәсіпорынлар рентабельдігін арттыру қорлары мен жолдары
9. АӨК кәсіпорынлар қорлары, олардың құрылуы және қолданылуы
10. АҚ – ғы табыстарды құру және бөлу

Бақылау жұмысының сұрақтары:
1. Кәсіпкерліктің дамуы жағдайындағы табыстардың ролі
2. Табыс АӨК кәсіпорын қызметінің бағалық көрсеткіштерінің негізі ретінде
3. АӨК кәсіпорынның жиынтық табысы,оның құрамы және құрылымы.
4 Қаржылық операциялардан табыс: акциялар бойынша дивиденттер, облигациялар
бойынша табыс
5. Өнімді өткізуден түсетін табысты жоспарлау әдістері, оның көлеміне әсер
етуші факторлар
6. Баланстық табыс, оның мәні және құрамы.

Тапсырмалар

1. Өткізуден ай сайынғы табыс 400 000 теңге, тура шығыстардың деңгейі –
70%, үстеме шығыстар – 25%, табыс (салықты төлегенге дейін) 5%.16,2 мың
теңге көлеміндегі жаңа салықтарды жабу үшін сату көлемін қаншаға өсіру
қажеттілігін есепте.
2. Компания акциясының курсы 4 000 теңге. Ойынша акция бағамының
төмендеуіне есептеп, акция үшін 500 теңге комиссия төлеп, 3 700 теңге баға
бойынша оларды сатуға опцион алады. Опцион мерзімі аяқталғанға дейін акция
бағамдары келесідей болғандағы, келісім-шарт нәтижесін анықтаңыз:
а) 3 000 теңге
б) 3 800 теңге
в) 3 500 теңге.
3. Кесте мәліметтері бойынша кредиторлар мен дебиторларға төлемдер
бойынша жағымды ұзарту мерзімдерін таза айнымалы капитал көрсеткішін
қолдана отырып анықтаңыз.
|Көрсеткіштер |Көлемі мың теңге |
|1. ТМЗ |1050 |
|2. Жанармай |510 |
|3. Аяқталмаған өндіріс |820 |
|4. Қоймадағы дайын өнім |2200 |
|5. Дебиторлық қарыздар |3100 |
|6. Несиелік қарыз |2050 |
|7. Негізгі қорлар |5230 |
|8. Материалдық емес активтер |234 |
|9. Есептік шот | |
|10. Жарғылық капитал |100 |
|11.Өткен жылдардың бөлінбеген пайдасы |3900 |
|12. Ұзақ мерзімді несиелер |2500 |
|13. Келешек кезең табыстары |200 |
|14. Келешек шығындар және төлемдер |340 |

4. «Силикат» ЖАҚ ақша қаражаттарының бюджеттік кестені толтыра отырып
құрастыр.
|Көрсеткіштер |Тоқсандар |Жыл бойына |
| | |қорытынды |
| |I |II |III |IV | |
|1 |2 |3 |4 |5 |6 |
|1.Кезең басына деген |30 000 | | | | |
|ақша қаражатының | | | | | |
|қалдығы | | | | | |
|2.Сатудан түскен ақша |913 700 |984 600 |976 500 |918 400 | |
|қаражаттары | | | | | |
|3.Ақша қаражаттары | | | | | |
|барлығы | | | | | |
|4.Төлемдер | | | | | |
|- ТМЗ |232 180 |141 850 |113 900 |986 50 | |
|- еңбекақы |557 520 |432 080 |409 680 |400 720 | |
|- салықтар |500 000 |48 364 |483 64 |48 364 | |
|- құралдарды сатып алу |- |- |300 000 |130 000 | |
|- басқалар |184 000 |156 000 |151 000 |149 000 | |
|5.Барлық төлемдер | | | | | |
|6.Минималды сальдо |135 000 |135 000 |135 000 |135 000 |135 000 |
|7.Ақша қаражатына | | | | | |
|қажеттілік | | | | | |
|8.Ақша қаражатының | | | | | |
|жетіспеушілігі | | | | | |
|9.Қарыздық қорларды | | | | | |
|тарту | | | | | |
|10.Несиелерді өтеу | |(100 000)|(100 000)|(15 000) | |
|11.Несиелер бойынша |- |(15 000) |(15 000) |(5944) |(35 944) |
|%-ды төлеу | | | | | |
|12.Кезең аяғына деген | | | | | |
|ақша қаражатының | | | | | |
|қалдығы | | | | | |

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. А., 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

7 Тақырып . АӨК кәсіпорынның қаржылық жоспарлауы.
Сабақтың мақсаты: қаржылық жоспарлаудың анықтамасын білу, кәсіпорындағы
қаржылық жобаларды құру әдістемесін үйрену, компанияның шығындар және
табыстар балансын есептеу.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:
1. Қаржылық бақылаудың мақсаты және тапсырмалары
2. Қаржылық жобадағы негізгі көрсеткіштер және оларды есептеу әдістері
3. Кірістің және табыстың жоспарлы көлемінің есебі
4. Өнімнің өзіндік құнының көрсеткіштерінің есебі және бағасы
5. Айнымалы қорлардағы есеп
6. Кәсіпорыннның қаржылық жобаларын құру, қарастыру және бекіту

тәртіптері

7. Сметалық жоспарлау және сметалардың орындалуын бақылау
8. Бизнес-жоспардың мазмұны
9 Қаржылық көрсеткіштерінің баланстануы
10. Оперативті қаржылық жоспарлау
11. Өндірістік ресурстарды пайдаланудың тиімділігін есептеу және бағалау
12. Компания кірістері және шығындарының шахматты балансы.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Қаржылық жоспарлаудың экономикалық мәні
2. Табыстар мен шығыстардың, пайда мен зиянның жоспары
3. Қарыз бен пайыздардың негізгі сомасын қайтарудың жоспарлануы
4. Табыстар мен шығыстардың шахматтық балансы, оның құрылымы мен арналымы
(мақсаты)
5. Ақшалай қаржылар ағындарын жоспарлау
6. АӨК кәсіпорынның қаржылық бақылауы мен қаржылық жоспарлануы
7. АӨК кәсіпорынлардың қаржылық жоспарының негізгі көрсеткіштері және
оларды анықтау әдістері
8. Қаржылық жоспарлар мен жобалардың бизнес-жоспарлауының есептеулерін
компьютерлік қамтамасыз ету
9. Бизнес жоспар-қаржылық жоспарлаудың маңызды құжаты ретінде

Бақылау жұмысының сұрақтары:

1. Қаржылық жоспарлаудың экономикалық мәні
2. Кірістер және шығыстар, табыстар және шығындар жоспары
3. Қарыздың және пайыздардың негізгі көлемін қайтаруды жоспарлау
4. Кірістер және шығыстардың шахматты балансы, оның құрылымы және
бағытталуы
5. Ақша қорларының ағымдарын жоспарлау.

Тапсырмалар

1. Егер табыс 300 000 теңгені, өнімнің өткізілген құны 160 000 теңгені,
кезең шығындары 40 000 теңгені құраса, есепті кезеңдегі табысты анықта.
Негізгі емес қызметтен шығындар – 20 000 теңге.
2. Талданатын кезеңге өнім рентабелділігінің жалпы өзгерісін анықта,
егер базистік кезеңдегі табыс 900 000 теңге. Өндіріске және өнімді өткізуге
шығындар – 25 000 теңге, ал есепті кезеңде табыс 50 000 теңге, ал шығыстар
40 000 теңгені құраса.
3. Талданатын кезеңдегі табыс өзгерісінің рентабелділігін өзгеріске
әсерін анықта. Базистік кезеңде табыс 40 000 теңгенң, шығыстар 25 000
теңге, ал есептік кезеңде сәйкесінше табыс 60 000 теңге, шығыстар 50 000
теңгені құрады, ал рентабелділік өсім 21%.
4. Кәсіпорынның таза табысын анықтаңыз, мұндағы:
- өнімді өткізуден түскен табыс – 20 000 теңге
- өнімнің өзіндік құны – 12 000 теңге
- кезең шығындары – 3 000 теңге
- негізгі емес қызметтен табыс - 4 000 теңге
- табыс салығының ставкасы 30 %
5. Өнім рентабелділігін анықта. Өнімді өткізуден табыс – 100 000 теңге,
өткізілген өнімнің өзіндік құны 60 000 теңге, кезең шығындары 15 000 теңге.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. А., 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

8 Тақырып. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау.
Сабақтың мақсаты: Кәсіпорынның қаржылық жағдайының рентабельділік төлем
қабілеттілігі және отімділігінің теориялық және практикалық анықтамалық
түсініктемелерін ұғыну.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:
1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі және
оларды анықтау әдістері.
2. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы және оны қалыптасырушы факторлары.
3. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігі және оны анықтау әдістері.
4. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін нығайту бойынша шаралар.
5. Кәсіпорынның рентабельділігінің көрсеткіштер жүйесі.
6. Кәсіпорынның өтімділігі, оның көрсеткіштері, есептілік негізіндегі оны
анықтау әдістері.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалаудың экономикалық мәні.
2. Өнім, жұмыс және қызметтер рентабельділігінің түсінігі және түрлері
3. Кәсіпорын өтімділігінің негізгі көрсеткіштері
4. Компанияның төлем қабілеттілігіне талдау
5. АӨК кәсіпорынның қаржылық жағдайын нығайту қорлары мен жолдары
6. АӨК кәсіпорынлардың қаржылық жағдайын бағалау және қаржылық
тұрақтылыққа қол жеткізу жолдары
7. Компанияның қаржылық есеп берушілігі – маңызды ақпараттық негіз ретінде
8. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалау жүйесін жетілдіру
9. Пайда көрсеткіштерінің деңгейі мен динамикасын талдау және бағалау
10. АӨК кәсіпорынлардың қаржылық талдауы және оның қаржылық саясат
стратегиясындағы мәні
11. Қаржылық талдауда қолданылатын негізгі көрсеткіштер.
12. Халықаралық тәжірибедегі АӨК кәсіпорынлардың қаржылық талдауын жүргізу
әдістемелері

Бақылау жұмысына сұрақтар:
1. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын бағалаудағы экономиканың негізі.
2. Өнімнің қызмет көрсетудің рентабельділігі мен түсінігі және түрлері.
3. Кәсіпорынның өтімділігінің негізгі көрсеткіштері.
4. Компания төлем қабілеттілігін талдау.

Әдістемелік нұсқаулар: берілген курс бойынша базалық әдебиеттерді пайдалану
қажет, ауызша жауап үшін арналған сұрақтар мазмұнына белгіленген бақылау
жұмыстарына сұрақтарды және тапсырмаларды жазбаша түрде сарамандық сабақтар
үшін дәптерге жазу керек

9 Тақырып. АӨК кәсіпорынның қаржылық қалыптаспауы (банкроттық)
Сабақтың мақсаты: Берілген тақырып бойынша теориялық білім баянды ету.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:
1. Баланстың жағымсыз құрылуы бағаланатын критерилер жүйесі.
2. Кәсіпорынның қалыптаспауы: олардың қайта қалыптасуы және жойылуы, оларға
мемлекеттік көмек көрсетудің шаралары.
3. Қазақстанда банкроттық процедурасын жүргізудің заңдылық базасы.
Банкроттық туралы ҚР заңы.
4. Банкроттықтың түсінігі белгілері және принциптері.
5. Компанияның қызметінің кризистік факторлары.
6. Банкроттық формалары.
7. Қайта қалыптастыру процедураларын жүзеге асырудың түрлері және тәртібі.
8. Байқаулық өндіріс.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Фирманың дағдырыс жағдайының пайда болу механизмі.
2. Кәсіпорының төлемқабілеттілігін қалпына келтірудің нақты мүмкіндіктерін
бағалау мен талдау.
3. Қаржылық тұрақтылықсыздығы мен инвестициялық артықшылығы деңгейіне қарай
компаниялардың сыныптамасы.
4. АӨК кәсіпорынлардың каржылық тұрақтылықсыздығы: пайда болу себептері мен
жеңу.
5. АӨК кәсіпорынлардың каржылық тұрақтылықсыздығы және шаруашылық жүргізуді
сауықтандыру жолдары.

Бақылау жұмысының сұрақтары:
1. «Банкроттық туралы» ҚР заңдағы компанияның банкроттық процедурасының
негізгі кезеңдерін ашу.
2. Фирмадағы кризистік жағдайдың пайда болуы механизмі.
3. Кәсіпорынның төмен қабілеттілігін қалыптастырудың нақты мүмкіндіктерін
талдау және бағалау.
4. Қаржылық тұрақсыздығы және инвестициялық өсімі,

Тапсырмалар:
1. Кәсіпорын өзінің төлем қабілеттілігін қайта қалыптастыра алатындығын
анықтаңыз, егер тоқсан басындағы ағымдағы өтімділік коэф. 2,1, ал
аяғында 1,9 болса айнымалы қорлардың меншікті айналым қорлары мен
қамтамасыз етілу коэф. 0,3 тең.
2. Егер өнеркәсіптік өндіріс 14%ға төмендесе, кәсіпорынның табысы
бұрынғы қалпында қалу үшін өнімнің қаржылық өндірістік қалай өсіру
қажеттігінің %ын анықтаңыз.
3. Кәсіпорын өзінің төлем қабілеттілігін қайта қалыптастыра алатындығын
анықтаңыз, егер тоқсан басындағы ағымдағы өтімділік коэф. 1,1 , ал
аяғына 0,9 болса. Айнымалы қорлардың меншікті айналым қрлары мен
қамтамасыз етілу коэф. 0,5 ке тең.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. Алматы, 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

10 Тақырып. АӨК кәсіпорын қызметін қаржыландырудың қайнар көздері: меншікті
капитал және қарыздық қорлар.

Сабақтың мақсаты: АӨК кәсіпорын қызметін қаржыландырудың қайнар көздерінің
теориялық және практикалық білімдерінің анықтамасын білу, меншікті
капиталдың және қарыздың қаражатының құрылымын талдау.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны.
1. Меншікті капиталдың түсінігі және мәні.
2. Жарғылық капитал АӨК кәсіпорынның алғашқы қайнар көзі ретінде.
3. Компанияның жинақтау қоры, тұтыну қоры және резервтік қоры.
4. Ұзақ мерзімді банктік ссудалар.
5. Лизинг.
6. Ипотекалық несиелер.
7. Акционерлік капитал.
8. Қаржыландырудың жаңа құралдары: факторинг, франчайзинг, форфейтинг және
т.б.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Қысқа мерзімді несиелердің берілу және өтелу тәртібі
2. Несиелендіру әдістері
3. Лизингтік кәсіпкерлік және оның ҚР даму жолдары
4. АӨК кәсіпорынлар қорлары, олардың құрылуы мен пайдаланылуы
5. АӨК кәсіпорын қызметіндегі меншікті капитал рөлі
6. Қарыз капиталын тарту саясаты
7. АӨК кәсіпорынлар қызметін қаржыландыру көздері: олардың құрамы, құрылымы
мен негізгі сипаттамалары
8. АӨК кәсіпорынлардың тікелей инвестицияларын қаржыландыру көздерін талдау
9. Лизинг АӨК кәсіпорынлар-инвестицияларын тарту нысаны ретінде
10. Компаниялардың қаржыландырудың қысқа қарыздық көздері

Бақылау жұмысының сұрақтары.
1. АӨК кәсіпорынның меншікті капиталының мәні және ролі.
2. АӨК кәсіпорынның меншікті капиталы, оның құрамы және құрылымы.
3. Қосымша капитал негізгі қорлардың қайта бағалаудың нәтижесі ретінде.
4. АӨК кәсіпорынның қаржылық қорлары, оларды қалыптастыру қайнар көздері
және пайдалану бағыттары.
5. АӨК кәсіпорынлық ұзақ мерзімді қарызды қорларын тарту және пайдалану
мақсаттары.
6. Компанияның эмиссиялық қызметі.
7. Қаржылық құралдардың бағалары: акция, облигация.
8. Компанияның қаржыландырудың қысқа мерзімді қарыздың қайнар көздері.
9. Қысқа мерзімді несиелерді беру және төлеу тәртібі.
10. Несиелендіру әдістері.

Тапсырмалар:
1) Ағымдағы активтердегі меншікті айнымалы капиталдың үлесін анықта,
мұндағы меншікті капитал-100мың, ұзақ мерзімді активтер-800 мың тг,
ағымдағы активтер-400мың.тг.
2) Меншікті капиталдың үлесін анықта. Таза табыс бойынша экономикалық
рентабельділік 16%, ал таза табыс бойынша қаржылық рентабельділік 24%.
3) Капитал рентабельділігін анықтаңыз, егер сату рентабельділігі 25%, ал
капитал айналымдылығы 120% болса.
4) Фирмаға прес сатып алу үшін 275 млн. теңге қажет. Бұл сомана жинау
үшін фирмаға 12жыл керек. Тоқсандық күрделі ставка -16%. Тоқсандық
төлем қанша тұрады.
5) Компания 20 жылда фабрика салғысы келеді. Бұл үшін оған 500млн. тг.
қажет болады. Компания жинақтау қорына күрделі ставкамен жылына 14%тен
салады. Тоқсандық төлем сомасын анықтаңыз.
6) «Автомир» ЖАҚ –ы ВАЗ-2106 көлігі 50мың тг-ге сатты, және сату кезінде
100 мың тг-ні алып, сатып алушыға 400мың теңге көлемінде 3 жыл
мерзімінде төленуге тиіс жылдың күрделі пайызбен 8%-ң несие берді.
Анықтаңыз.
7) Банк фирмаға3 жыл көлеміне, жыл сайын 1млн тг мөлшерінде жыл басында
жылдық 20% бойынша төленуі керек. Фирма сәйкесінше 3,4және 5 жылдарды
1,2 және 1 млн. тг төлейді.
8) Меншікті капиталдың үлесін анықта. Таза табыс бойынша экономикалық
рентабельділік 6%, ал таза табыс бойынша қаржылық рентабельділік 14%.
9) Капитал рентабельділігін анықтаңыз., егер сату сату рентабельділігі
17, ал капитал айналымдылығы 110%.
10) 800 000 тг-ге 5 жылдың несиелік келісім бойынша фирма қарызды жабуды
әрбір жылдың аяғында иең бөліктермен жүргізуі қажет. Қарыздың
қалдығына банк 10% есептейді. Қарыздың амортизациялық төлеу жоспарын
және несие бойынша пайыздар сомасын анықтаудың жоспарын құру.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. Алматы, 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий. М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

11 Тақырып. АӨК кәсіпорын капиталының құны мен құрылымы.

Сабақтың мақсаты: компания капиталының құны мен құрылымының теориялық
базасын білу, АӨК кәсіпорын қаржысының құрылымын есептей білу.

Сабақтың барысы:
1. Ауызша сүрау.
2. Есептерді шығару.

Сабақтың мазмұны:
1. Капитал бағасы мен құрылымының анықтамалары.
2. Капиталдың ішкі, нарықтық, баланстық құны.
3. Компания капиталының шектік инвестициялық құны.
4. АӨК кәсіпорын капиталының теориялық құрылымы.

Студенттердің өздік жұмыстарына арналған сұрақтары

1. Капитал құнының теориясы-компанияларды қаржыландыру теориясының негізі
ретінде
2. АӨК кәсіпорынлар капиталының құрылымын анықтаушы факторлар
3. Компания капиталының құны мен құрылымының өзара байланысы
4. Леверидж және капиталының оңтайлы құрылымын анықтау
5. Қазақстан АҚ үшін капитал құрылымы теориясының мәні
6. Өндірістік кәсіпорынның қаржылық ресурстарын құру және пайдалану
тиімділігі
7. Капитал құның бағалау әдістері
8. Операциялық және қаржылық леверидж
9. Әр түрлі бағалы қағаздардың үйлесімі ретіндегі компания капиталының
құрылымы
10. АӨК кәсіпорын капиталының қазіргі және болашақ құны

Бақылау жұмысының сұрақтары:
1. Баға мен капитал құрылымының анықтамалары.
2. Капитал құнының концепциясы компания қаржыландыруының негізі ретінде.
3. Капитал құрылымын анықтайтын факторлар.
4. Компания капиталының құны мен құрылымының арақатынасы.
5. Капиталдың оптималды құрылымының анықтамасы және леверидж.
6. Қазақстанның АҚ арналған капитал теориясының құрылымының маңызы.

Әдебиеттер:
1. Жуйриков К.К. Раймов С.Р. Корпоративные финансы. Алматы, 2004 -512с.
2. Есенова Г.Ж, Ибраева А.К. Корпоративные финансы. Учебное пособие –
Семипалатинск, 2005 – 96с.
3. Колчина И.В. Финансы предприятий. М., 2000.
4. Моляков Д.С. Финансы предприятий отраслей народного хозяйства. М. 1999.
5. Павлова Л.Н. Финансы предприятий М.Финансы: Юнити 1998.
6. Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.Ц. Финансы предприятий М., 1999.
7. Шуляк В.Д. Финансы предприятий М – 2001.

Бақылауға арналған сұрақтардың үлгілік варианттары
1. Негізгі қорлардың орта жылдық құнын анықтаңыз, кезең басындағы
қорлардың құны 700 000 теңге, 2 тоқсанда 40 000 теңгеге негізгі қорлар
шығып қалды, ал 3 тоқсанда 80 000 теңгеге түсті.
2. Амортизация нормасын анықта, мұндағы құралдың алғашқы құны 830 000
теңге, өтімділік құны 70 000 теңге, пайдалану мерзімі 6 жыл. Құралдың құны
біркелкі шығарылады.
3. Келесі мәліметтер негізінде жоспарланған жылға сатып алынған
жартылай фабрикаттар, материалдар және шикізаттар бойынша айнымалы
қорлардың нормативін анықтаңыз.
|Материалдар |Көліктік қор |Дайындалған |Ағымдағы қор |Сақтандыру |
| |күнмен |қор күнмен |күнмен |қоры күнмен |
|А |2 |1 | | |
|Б |1 |0,5 | | |

Материалдар тең түрде шығындалады және жеткізулер күнделікті жүзеге
асырылады. А материалы бойынша тоқсанына 6 рет, ал Б бойынша 5 рет.
Базистык тоқсанда А материалы бойынша шығындар 270 000 теңгені, Б материалы
бойынша 360 000 теңгені құрады. Жеткізу – қамтамасыз ету нүктелері жоқ.
4. Есепті кезеідегі аяқталмаған өндірістегі айналым қорларының
нормативтік келесі мәліметтер бойынша есептеңіз.

|Өнім топтары |Өнімдік циклдің ұзақтығы|Жалпы көлемдегі топтың |
| |күнмен |шекті мөлшері % |
|1 |8 |30 |
|2 |10 |70 |

Базистік тоқсандағы өнімді шығару 810 000 теңгені құрады. Шығындардың
өсу коэффициенті – 0,8, ал тамызда 60 000 теңгеге негізгі құралдар шықты.
5. Шығындар өсімнің коэффициентін анықта. Бір уақыттылы шығындар
30 000теңгені, кезекті 80 000теңгені құрайды.
6. Негізгі қорлардың орта жылдық құнын анықтаңыз, мұндағы кезең
басындағы қорлар құны 600 000 теңгені құрады, 1 тоқсанда негізгі қорлар
60 000 теңгеге түсті, 4 тоқсанда 150 000 теңге қызметтен шықты.
7. Құралдар бойынша амортизациялық бөлулер нормасын анықта, мұндағы
алғашқы құн 1 200 000 теңге жыл сайынғы амортизациялық бөлулер 400 000
теңгені құрайды.
8. Аяқталмаған өндіріс бойынша есепті кезеңдегі айналым қорлардың
нормативтігін анықта, келесі мәліметтер бойынша:
|Өнімнің тобы |Өндірістік циклдық |Жалпы көлемдегі топтың |
| |ұзақтығы, күнмен |шекті көлемі % |
|1 |7 |40 |
|2 |9 |60 |

Материалдар тең түрде шығындалады және жеткізушілері күнделікті жүзеге
асырылады, А материал бойынша тоқсанына 6 рет , ал Б бойынша -5 рет.
Базистік тоқсанда А материал бойынша шығындар 370 мың теңгені , Б материалы
бойынша 520 мың теңгені құрады. Жеткізу – қамтамасыз ету нүктелері жоқ.
10. Ағымдағы активтердің мөлшерін анықтаңыз. Мұндағы:
- материал және шикізат қоры 15 000 теңге
- аяқталмаған өндіріс – 10 000теңге
- дайын өнім – 30 000теңге
- дебиторлық қарыздар – 40 000теңге
- несиелік қарыз – 30 000теңге
- банктің қысқа мерзімді несиелері – 25 000теңге
- ақша қаражаттары – 35 000теңге
11. Айналым капиталының айналым санын және айналымдылық ұзақтылығын
анықтаңыз. Табыс – 360 000 теңге, айналым капиталы – 90 000 теңге. Есепті
кезең – 90.
12. Жоспарланған кезеңге дайын өнім бойынша айналым қорларының
нормативін анықтаңыз, келесі мәліметтер негізінде.
|Өнім тобы |Ассортимент |Жинақтау |Талдау |Түсіру |Шекті |
| |бойынша |күнмен |күнмен |күнмен |көлемі % |
| |таңдау күнмен| | | | |
|I |1 |0,3 |1 |1 |40 |
|II |2 |0,5 |0,5 |2 |60 |

Базистік жылдың 4 тоқсанында өнімді өткізу 180 000 теңгені құрады.
13. Талданатын кезеңдегі айнымалы капиталдың айналымдылығын жеделдету
есебінен айналым капиталдың экономиясын анықтаңыз. Егер базистік кезеңдегі
табыс – 650 000 теңге, айнымалы капитал 100 000 теңге, ал есепті кезеңдегі
табыс – 550 000 теңге, айнымалы капитал – 110 000 теңге болса.
14. Берілген кезеңдегі кәсіпорын капиталының бағасын анықта, егер
дивиденттер 150 000 теңге мөлшерінде төленсе, меншікті капиталдың мөлшері
600 000 теңге пайыздар бойынша шығындар 80 000 теңге, қарыздың капитал
мөлшері 400 000 теңгені құрайды.
15. Есепті кезеңдегі табысты анықта, мұндағы табыс 300 000 теңге,
өткізілген өнімнің өзіндік құны 160 000 теңге, кезең шығындары 40 000
теңге, негізгі емес қызметтен шығын 20 000 теңге.
16. Егер табыс 300 000 теңгені, өнімнің өткізілген құны 160 000
теңгені, кезең шығындары 40 000 теңгені құраса, есепті кезеңдегі табысты
анықта. Негізгі емес қызметтен шығындар – 20 000 теңге.
17. Талданатын кезеңге өнім рентабелділігінің жалпы өзгерісін анықта,
егер базистік кезеңдегі табыс 900 000 теңге. Өндіріске және өнімді
өткізуге шығындар – 25 000 теңге, ал есепті кезеңде табыс 50 000 теңге, ал
шығыстар 40 000 теңгені құраса.
18. Таладанатын кезеңдегі табыс өзгерісінің рентабелділігін өзгеріске
әсерін анықта. Базистік кезеңде табыс 40 000 теңгенң, шығыстар 25 000
теңге, ал есептік кезеңде сәйкесінше табыс 60 000 теңге, шығыстар 50 000
теңгені құрады, ал рентабелділік өсім 21%.
19. Кәсіпорынның таза табысын анықтаңыз, мұндағы:
- өнімді өткізуден түскен табыс – 20 000 теңге
- өнімнің өзіндік құны – 12 000 теңге
- кезең шығындары – 3 000 теңге
- негізгі емес қызметтен табыс - 4 000 теңге
- табыс салығының ставкасы 30 %.
20. Кәсіпорынның таза табысын анықтаңыз, мұндағы:
- өнімді өткізуден түскен табыс 20 000 теңге
- өткізілген өнімнің өзіндік құны 12 000 теңге
- кезең шығындары – 3 000 теңге
- негізгі емес қызметтің нәтижесі - 4 000 теңге көлеміндегі табыс
- табыс салығының ставкасы 10 %.
21. Талданатын кезеңдегі өнім рентабелділігінің жалпы өзгерісін анықта.
Егер базистік кезеңдегі табыс 900 000 теңге, өндіріске және өнімді өткізуге
шығындар 500 000 теңге, есепті кезеңдегі табыс – 1 000 000 теңге, шығындар
650 000 теңгені құраса.
22. Кәсіпорынның таза табысын анықтаңыз, мұндағы өнімді өткізуден
түскен табыс 20 000 теңге, өткізілген өнімнің өзіндік құны 12 000 теңге,
кезең шығындары 3 000 теңге. Негізгі емес қызметтің табысы – 4 000 теңге
мөлшеріндегі табыс. Табыс салығының ставкасы - 30%.
23. Өнім рентабельділігін анықта. Өнімді өткізуден табыс 100 000 теңге,
өткізілген өнімнің өзіндік құны 60 000 теңге, кезең шығындары 15 000 теңге.
24. Меншікті капиталдың рентабельділігін анықта, егер өнім
рентабельділігі 30%, капитал айналымдылығы 110%, жалпы капиталдың және
меншікті капиталдың қатынасы 1,4.
25. Капитал рентабельділігі тұрақты болатындай, 14%-ға - сауда
рентабельділігі төмендесе капитал айналымдылығын қана пайызға өсіру
керектігін анықтаңыз.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz

Іздеу
Файл қосу
Презентациялар
Тегін
Кабинет
Баланс
Таңдаулы жұмыстар
Cатып алған жұмыстарыңыз
Менің файлдарым
Презентацияларым
Сатылым статистикасы