Файл қосу
Курсты оқытуға мұғалімнің теориялық мұғалімі
ҚАЗАҚСТАН РЕСРПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
ТАРИХ – ФИЛОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ
ФИЛОСОФИЯ, ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ КАФЕДРАСЫ
Құжат СМЖ 3 деңгей Баспа №1 ____________
У.12.01/2005
ПОӘК
ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
«ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН
ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ»
050115 «Құқық және экономика негіздері» мамандығы студенттеріне арналған
Семей,2011ж.
Құрастырушы: Газизова Н.С.
"Философия, құқық және экономика негіздері" кафедрасының мәжілісінде
бекітілді
Хаттама № «___» __________20 __ж.
Кафедра меңгерушісі:
Тарих- филология факультетінің оқу- әдістемелік кеңесінде талқыланды.
Хаттама № «___»__________20__ ж.
Тарих- филология факультетінің Ғ6ылыми кеңесінде бекітілді
Тарих-филология факультетінің деканы Мусабалина Г.Т.
«____»____________ 20__ж.
МАЗМҰНЫ
1. Құқық және экономика негіздерін оқыту пәні бойынша
глоссарийлер...........................................................
......................................4
2. Құқық және экономика негіздерін оқыту пәні бойынша жұмыс
бағдарламасы.
.......................................................................
.......................6
3. Қысқаша дәрістер
курсы..................................................................
...15
4. Семинар сабақтарды өткізуге арналған
әдістемелік
нұсқау.................................................................
..............107
5. Студенттің оқытушымен жүргізетін өздік
жұмыстарына (СОЖӨЖ) әдістемелік
нұсқау..................................117
6. Студенттің өздік жұмыстарына (СӨЖ) әдістемелік
нұсқау.................................................................
....... ...............................120
7. Құқық және экономика негіздерін оқыту пәні бойынша емтихан
сұрақтары..............................................................
.....................................122
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ПӘНІ БОЙЫНША ГЛОССАРИЙЛЕР
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ПӘНІ БОЙЫНША ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ (Syllabus)
1. Жалпы мәлімет:
1. Пәннің атауы: "Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі"
2. Кафедра: "Философия, құқық және экономика негіздері "
3. Кафедраның мекен - жайы: корпус №2, 312 каб.
4. Оқытушының аты – жөні: Газизова Назигул Слямболовна
5. Қабылдау уақыты: күн сайын 9.00-17.00
6. Кредит саны: 2
7. Оқу жоспарының көшірмесі
|Кур|Семестр |Кредит |Дәріс |Прак |СОӨЖ |
|с | |саны | |саб. | |
|1 |«Құқық және экономика негіздерін |1 |- |1 |4 |
| |оқыту әдістемесі» курсының пәні, | | | | |
| |атқаратын қызметтері. | | | | |
|2 |Қазақстан Республикасындағы құқықтық|1 |- |1 |4 |
| |және экономикалық білім берудің | | | | |
| |пайда болуы, дамуы және қалыптасуы. | | | | |
|3 |Мектепте құқықтық және экономикалық |1 |1 |1 |4 |
| |білім негіздерін оқытудың | | | | |
| |ғылыми-әдістемелік, әдіснамалық | | | | |
| |негіздері. | | | | |
|4 |Мектептегі құқық және экономика |1 |1 |1 |4 |
| |негіздері курсының мақсаты, мазмұны,| | | | |
| |міндеттері мен құрылымы. | | | | |
|5 |Оқушыларда құқықтық және |2 |1 |1 |4 |
| |экономикалық білімді қалыптастыру | | | | |
| |сатылары. | | | | |
|6 |Құқық және экономика негіздерін |2 |1 |1 |4 |
| |оқытуды ұйымдастырудың нысандары. | | | | |
|7 |Құқықтық және экономикалық құжаттар |2 |1 |2 |4 |
| |мен өзге де дерек көздерін оқытудың | | | | |
| |әдістері | | | | |
|8 |Құқық және экономика негіздерін оқу|2 |1 |1 |4 |
| |саласындағы бағдарламалар, | | | | |
| |оқулықтар, әдістемелік әдебиеттерді | | | | |
| |талдау тәсілдері. | | | | |
|9 |Оқушылардың біліміне, біліктілігіне,|2 |1 |1 |4 |
| |тәрбиелік дәрежесіне қойылатын | | | | |
| |мемлекеттік стандарт талаптары. | | | | |
|10 |Курс бойынша сабақта және сабақтан |2 |1 |2 |4 |
| |тыс оқушылардың танымдық | | | | |
| |іс-әрекетін ұйымдастыру. | | | | |
|11 |«Құқық және экономика негіздері» |2 |1 |2 |4 |
| |курсы бойынша әдістемелік нұсқаулар | | | | |
| |мен бағдарлама. | | | | |
|12 |Құқықтық және экономикалық білім | | |1 |4 |
| |берудегі курсішілік, курс және |2 |1 | | |
| |пәнаралық байланыстарды жүзеге | | | | |
| |асыру. | | | | |
|13 |Құқық және экономика негіздері |2 |1 |1 |4 |
| |сабағында баспа деректермен жұмыс| | | | |
| |істеу тәсілдері. | | | | |
|14 |Құқық және экономика негіздері |2 |1 |2 |4 |
| |сабағында жаңа педагогикалық, | | | | |
| |ақпараттық технологияларды | | | | |
| |қолданудың әдістемелік жолдары. | | | | |
| 15|Құқық және экономика негіздері |2 |1 |2,5 |4 |
| |сабағында оқылған материалдарды | | | | |
| |қайталау, тексеру және бағалау | | | | |
| |әдістемесі. | | | | |
|16 |Мектепте құқық және экономика |2 |1 |1 |4 |
| |негіздері кабинеттерін жарақтандыру.| | | | |
|17 |Құқық және экономика негіздері |2 |1 |1 |3,5 |
| |мұғалімі. | | | | |
| | Барлығы | 30 | 15 | 22,5 | 67,5 |
4. Курстың құрылысы:
«Құқық және экономика негіздерін оқыту» курсы бойынша дәріс және
зертханалық сабақтар, СОЖӨЖ, СӨЖ.
«ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ » КУРСЫ БОЙЫНША ДӘРІС
ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ
|№ |Дәріс тақырыптары |Дәріс мазмұны |
|1 |«Құқық және экономика |Құқық және экономика негіздері пәні |
| |негіздерін оқыту әдістемесі» |ғылым ретінде. Пәннің міндеттері және |
| |курсының пәні, атқаратын |атқаратын қызметтері. Құқық және |
| |қызметтері. |экономика негіздері бойынша мектептің |
| | |оқу жоспарлары және оқулықтар. |
| | |Мұғалімдер мен оқушыларға арналған оқу|
| | |құралдары. Жалпы әдістемелік |
| | |әдебиет.Құқық және экономика негіздері|
| | |курсының жоғарғы оқу орындарына |
| | |арналған міндеттері, мазмұны және |
| | |құрылымы. |
|2 |Қазақстан Республикасындағы |Құқықтық және экономикалық білім |
| |құқықтық және экономикалық |берудің қажеттілігі. ҚР құқықтық және |
| |білім берудің пайда болуы, |экономикалық қайта құрулар. Құқықтық |
| |дамуы және қалыптасуы. |және экономикалық мәдениетті |
| | |қалыптастыруға бағытталған мемлекетік|
| | |шаралар. |
|3 |Мектепте құқықтық және |Мектепте құқықтық және экономикалық |
| |экономикалық білім негіздерін |білім негіздерін оқытудағы түбірлі |
| |оқытудың ғылыми-әдістемелік, |өзгерістер. Мектепте құқықтық және |
| |әдіснамалық негіздері. |экономикалық білім негіздерін оқытудың|
| | |әдіснамалық мәселелері. |
|4 |Мектептегі құқық және |Мектептегі құқық және экономика |
| |экономика негіздері курсының |негіздері курсының мақсаты: дүниеге |
| |мақсаты, мазмұны, міндеттері |этикалық жауапкершілікпен қарайтын, |
| |мен құрылымы. |шығармашылық ойлауға дағдыланған, |
| | |дүниетанымдық мәдениеті жетілген, |
| | |адамгершілігі мол және білікті маман |
| | |даярлау. |
| | |Мектептегі құқық және экономика |
| | |негіздері курсының мақсаты, мазмұны, |
| | |міндеттері: |
| | |-Оқушылардың құқықтық білімін көтеру |
| | |мақсатында әдістемелерді |
| | |көрсету,ұсыну; |
| | |-оқушылардың құқықтық білімін |
| | |арттыруға байланысты мақалаларды, |
| | |еңбектерді жинақтау, жинақталған |
| | |материалдарды сұрыптау, әдістемелерін |
| | |іздестіру, топтау; |
| | |-оқытудың тиімді әдістерін пайдалана |
| | |отырып құқықтық білім беруді жүйелеу; |
| | |-құқықтық ғылым материалдары негізінде|
| | |оқушыларды тәрбиелеу; |
| | |-құқықтық білімді арттырудағы |
| | |мұғалімге қойылатын талаптарды ұсыну. |
|5 |Оқушыларда құқықтық және |Құқықтық білім беруді қалыптастыруда |
| |экономикалық білімді |жоғары оқу орындары маманның жан-жақты|
| |қалыптастыру сатылары. |қалыптасуын, құқықтық мәдениеттің |
| | |дамуын, әлеуметтік және шаруашылық |
| | |сұрақтарын шешетін, құқық жағынан |
| | |сауатты болуын талап етеді. Маманның |
| | |құқықтық сауаттылығы құқықтық |
| | |мемлекеттің саяси жағынан хабардар |
| | |болу. Бұл міндеттердің шешімі |
| | |ғылыми-теоретикалық процессті |
| | |меңгеруде, мемлекеттік құқықтық |
| | |аспектілер және құқықтық тәртіптегі |
| | |құқық нормаларын бағалау позициясы. |
| | |Жоғары оқу орнына сай маманға құқықтық|
| | |білім беру, маманның құқық нормаларын |
| | |толық меңгеруі болып табылады. ЖОО |
| | |құқықтық білім беруде халықаралық – |
| | |құқықтық аспектілері болуы қажет. |
|6 |Құқық және экономика |Құқық және экономика негіздерін |
| |негіздерін оқытуды |оқытудың негізгі нысандары. |
| |ұйымдастырудың нысандары. |«Азаматтану», «Қаржылық білім |
| | |негіздері» курсы. Факультативтік |
| | |сабақтар. |
|7 |Құқықтық және экономикалық |Құқық пен экономика бойынша |
| |құжаттар мен өзге де дерек |мемлекеттік құжаттарды оқыту |
| |көздерін оқытудың әдістері |әдістемесі. Қазақстан Республикасының |
| | |Конституциясы мен өзге де құқықтық |
| | |актілерді оқыту. Мемлекет саясатына |
| | |қызығушылық пен құқыққа құрметті |
| | |қалыптастыру. Қоғамдық өмірдің |
| | |құбылыстарын бағалау мен талдаудағы |
| | |азаматтық қадам жасау. Оқушыларда |
| | |алғашқы деректермен жұмыс істеу |
| | |шеберліктерін дамыту. |
| | |Оқушылардың мәтіндермен өзіндік |
| | |жұмыстары. Құжаттарды оқудағы |
| | |оқушылардың танымдық әрекеттерін |
| | |арттыру. Курс мазмұнын оқу процесінде |
| | |Қазақстан Республикасының мемлекеттік |
| | |рәміздерін, заң шығару және мерзімдік |
| | |басылым материалдарын қолдану. Сабаққа|
| | |құжаттар таңдау. Құжаттар мәтінімен |
| | |жұмыста әдістемелік тәсілдерді |
| | |анықтау. Жазба түрлері. Оқушылардың |
| | |құжаттармен өзіндік жұмысы үшін |
| | |тапсырмалар жүйесін жасау. Сабаққа |
| | |кезекті заң шығару материалдарын, |
| | |мерзімді басылым материалдарын қосу. |
|8 |Құқық және экономика |Бағдарламаның басты мақсаты мектеп |
| |негіздерін оқу саласындағы |оқушыларын қоршаған әлеммен, кәдімгі |
| |бағдарламалар, оқулықтар, |табиғат және адамдар әлемі, олардың |
| |әдістемелік әдебиеттерді |қажеттіліктерімен және осы |
| |талдау тәсілдері. |қажеттіліктерді қанағаттандыру |
| | |құралдары ретінде таныстыру. |
| | |«Экономикаға кіріспе» курсы |
| | |экономиканы өз өмірінің, өз |
| | |жанұясының, өзге адамдардың өмірінің |
| | |бөлігі ретінде оқуға мүмкіндік береді.|
| | |Экономиканы оқи отырып, бала адамның |
| | |үш рөлді: тұлға, жұмысшы, тұтынушы |
| | |ретінде атқаратынын түсінеді. Осы |
| | |рөлдердің кез – келгенін іске асыру |
| | |үшін алға міндет қойып, шешім қабылдай|
| | |білу керек. Ойлаудың мұндай түрінің |
| | |қалыптасуына экономика және құқық |
| | |негіздері білімдері ықпал етеді. |
| | |Экономика және құқық негіздері курсы |
| | |бойынша бағдарламаларды талдау. |
| | |Оқулыққа талдау. Курстың білімдік- |
| | |тәрбиелік мақсат–міндеттерін анықтау, |
| | |оның ерекшелігі. |
| | |Экономика және құқық негіздері курсы |
| | |бойынша әдістемелік құралдар мен |
| | |ұсыныстарды талдау. |
| | |Курстық идеялар, ұғымдар жүйесін |
| | |қалыптастыру бойынша мұғалім жұмысын |
| | |жоспарлау. |
|9 |Оқушылардың біліміне, |Құқықтық білім берудегі Қазақстан |
| |біліктілігіне, тәрбиелік |Республикасының мемлекеттік |
| |дәрежесіне қойылатын |жалпыға міндетті білім беру |
| |мемлекеттік стандарт |стандартының алатын орны «Қолданбалы |
| |талаптары. |экономика» бағдарламасы «Кәсіпкерлік |
| | |әрекеттің негіщдері», «Кәсіпкерлік |
| | |әрекетті басқару негіздері» курсының |
| | |құрамдас бөлігі. ЭММ сайысы қаржылық |
| | |есептерді оқу, түсіну, талдауға |
| | |үйрету, қаржы ісі, маркетинг, өндіріс|
| | |негіздерін түсіну мүмкіндігі. |
| | |Фирманы басқару деңгейінде шешім |
| | |қабылдау. Аналитикалық ойлауды талап |
| | |ету. ЭММ ойынын қызықты сайысқа әрі |
| | |оқулыққа айналдыру мүмкіндіктері. |
| | |Оқушылар үшін экономикалық |
| | |лабораториялар, сандық мәліметтер, |
| | |графиктер, кестелер, диаграммалар |
| | |сондай –ақ, күрделілігіне қарай түрлі |
| | |деңгейдегі тестер, пікірсайыс үшін |
| | |тақырыптар, пысықтау сұрақтары сынды |
| | |тапсырмалардан жинағы мен оқулық |
| | |құрайтын тұтас оқу әдістемелік кешенді|
| | |қолдану. Кешен құрамындағы түрлі |
| | |ойындар пакеттері мен экономикалық |
| | |және құқықтық компьютерлік |
| | |модельдердің қорабы мен жабдықтар. |
|10 |Курс бойынша сабақта және | Оқушылардың танымдық іс-әрекетін |
| |сабақтан тыс оқушылардың |ұйымдастыру үшін оқыту материалдарының|
| |танымдық іс-әрекетін |мүмкіндігін анықтау және сабақтың бір |
| |ұйымдастыру. |тақырыбын талдау. |
| | |Оқушылардың негізгі шеберліктерін |
| | |қалыптастыратын рационалды тәсілдер |
| | |мен құралдарды таңдау. |
| | |Оқушылардың құқықтық және экономикалық|
| | |мағлұматтарды меңгеруі бойынша түрлі |
| | |өзіндік жұмыстарын өңдеу. |
| | |Экономика және құқық сабағына |
| | |дидактикалық материалдарды даярлау. |
|11 |«Құқық және экономика |Бағдарламаның басты мақсаты мектеп |
| |негіздері» курсы бойынша |оқушыларын қоршаған әлеммен, кәдімгі |
| |әдістемелік нұсқаулар мен |табиғат және адамдар әлемі, олардың |
| |бағдарлама. |қажеттіліктерімен және осы |
| | |қажеттіліктерді қанағаттандыру |
| | |құралдары ретінде таныстыру. |
| | |«Экономикаға кіріспе» курсы |
| | |экономиканы өз өмірінің, өз |
| | |жанұясының, өзге адамдардың өмірінің |
| | |бөлігі ретінде оқуға мүмкіндік береді.|
| | |Экономиканы оқи отырып, бала адамның |
| | |үш рөлді: тұлға, жұмысшы, тұтынушы |
| | |ретінде атқаратынын түсінеді. Осы |
| | |рөлдердің кез – келгенін іске асыру |
| | |үшін алға міндет қойып, шешім қабылдай|
| | |білу керек. Ойлаудың мұндай түрінің |
| | |қалыптасуына экономика және құқық |
| | |негіздері білімдері ықпал етеді. |
|12 |Құқықтық және экономикалық |Пәнаралық және ішкі курстық |
| |білім берудегі курсішілік, |байланыстар, олардың курсты оқыту мен |
| |курс және пәнаралық |оқушылардың құқықтық тәрбиелеу мен |
| |байланыстарды жүзеге асыру. |курс оқытудағы білімдік тәрбиелік |
| | |рөлі. Пәнаралық және ішкі курстық |
| | |байланыстарды жүзеге асыру үшін |
| | |әдістемелік тәсілдер мен ұйымдастыру |
| | |формалары. Байланыстарды жіктеу, |
| | |сипаттау. Курстің перспективті |
| | |пәнаралық байланыстары. Курстың өзге |
| | |де мектеп оқулықтарымен байланысын |
| | |анықтау. Ішкі курстық байланыстарды |
| | |анықтау. Пәнаралық және ішкі курстық |
| | |байланыстарды анықтау үшін әдістемелік|
| | |тәсілдер мен құралдарды таңдау, |
| | |курстың негізгі идеялары мен ұғымдарын|
| | |қалыптастырудағы рөлдерін анықтау. |
| | |Пәнаралық және курсішілік байланыстар |
| | |оқу әрекетінде құқықтық тәрбие |
| | |процесінің оптимизациясы, оның |
| | |нәтижелігін жоғарылату факторы |
| | |ретінде. Курстың пәнаралық |
| | |байланыстарын оранту мүмкіндіктерінің |
| | |дидактикалық және әдістемелік |
| | |құндылығы. Мұғалімнің пәнаралық |
| | |байланыстар процесінде мақсатты |
| | |бағытталаған әрекетінің объектісі |
| | |ретінде жүретін, құқықтаным |
| | |компоненттері: мемлекет және құқық |
| | |туралы білім, құқықтық нормаларға, |
| | |мемлекетке қарым – қатынас. Мемлекет |
| | |және құқық туралы білім, мемлекет және|
| | |құқық туралы елестету, мемлекетке және|
| | |құқыққа қарым – қатынас. Пәнаралық |
| | |байланыстарды жүзеге асыру. Сабақты |
| | |интеграциялау. |
|13 |Құқық және экономика негіздері|Құқық және экономика негіздері оқулығы|
| |сабағында баспа деректермен |– құқықтық білім берудің негізгі |
| |жұмыс істеу тәсілдері. |құралы. Оқулықтың құрылымдық |
| | |компоненттері. «Адам. Құқық. Қоғам.» |
| | |оқулығымен жұмыс істеу. Мұғалімнің |
| | |оқулық мәтінімен және мәтіннен тыс |
| | |компоненттермен жұмыс істеу тәсілдері.|
| | |Оқушылардың оқулықпен жұмыс істеу |
| | |қабілетін қалыптастырып, дамыту. |
| | |Нормативті – құқықтық актілерді құқық |
| | |және экономика негіздері сабағында |
| | |қолдану әдістемесі. Құқықтық |
| | |құжаттарды оқып –үйрену жолдары. |
|14 |Құқық және экономика негіздері|Оқыту технологиясы - ғылыми зерттеу |
| |сабағында жаңа педагогикалық, |аясы ретінде. Құқық және экономика |
| |ақпараттық технологияларды |негіздері сабағында жаңа технологияны |
| |қолданудың әдістемелік |қолданудың қағидаттары мен тәсілдері. |
| |жолдары. |Оқыту технологиясының ерекшеліктері: |
| | |диагностикалық тұрғыдағы мақсаты, |
| | |үздіксіз байланыс, оқыту циклінің |
| | |өндірісі. |
| | |Педагогикалық практиканың жаңа |
| | |сатылары. Ақпаратты – түсіндіру |
| | |тәсілінен әрекет ету–даму |
| | |технологиясына көшу. |
| | |Дамыта оқу теориясынан белгілі |
| | |жағдайды бөліп алу. Оқушылардың |
| | |компьютерлік сауаттылығы, құқық |
| | |сабағында компьютерді қолдану |
| | |әдістемесі. Құқық және экономика |
| | |негіздері мұғалімінің компьютерлік |
| | |технологиядағы рөлі. |
|15 |Құқық және экономика негіздері|Құқық сабағында алынған білімді |
| |сабағында оқылған |қайталау – құқықтық білімді |
| |материалдарды қайталау, |тереңдетудің жолы. |
| |тексеру және бағалау |Құқықтық білімді тексерудің жолдары: |
| |әдістемесі. |ауызша және жазбаша. Тестік тексеру. |
| | |Мәтіндік тексеру және оған дайындық. |
| | |Құқық сабағында оқушылардың білімін |
| | |жүйелі түрде тексеру. Білім тексерудің|
| | |мақсаттары мен қызметтері. |
| | |Оқушылар білімін бағалау нысандары мен|
| | |критерийлері. Ағымдық, тоқсандық, |
| | |жылдық бағалаулар. Мұғалімнің |
| | |бағаларды түсіндіруі. Емтиханға |
| | |дайындықты ұйымдастыру және жүргізу. |
|16 |Мектепте құқық және экономика |Мектептегі құқық және экономика |
| |негіздері кабинеттерін |кабинетінің міндеттері. Кабинет |
| |жарақтандыру. |жұмысының үйлестірілуі. Кабинетке |
| | |жауаптылық. |
|17 |Құқық және экономика негіздері|Курсты оқытуға мұғалімнің теориялық |
| |мұғалімі. |және әдістемелік дайындығы. Оқу |
| | |–тәрбиелік процесті ұйымдастыру үшін |
| | |экономика және құқық негіздері бойынша|
| | |материалдарды таңдау, жинақтау және |
| | |жүйелеудегі мұғалімнің шеберлігінің |
| | |шыңдалуы.. Экономика және құқық |
| | |негіздері мұғаліміне қойлатын негізгі |
| | |талаптар, дамытушылық оқыту |
| | |жағдайындағы оның ерекшеліктері. |
| | |Мұғалім біліктілігін арттыру жолдары. |
«ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ » КУРСЫ БОЙЫНША СЕМИНАР
ТАҚЫРЫПТАРЫ
|№ |Семинар тақырыптары |Талқыланатын мәселелер |
|1 |Мектепте құқықтық және |Мектепте құқықтық және экономикалық |
| |экономикалық білім негіздерін |білім негіздерін оқытудағы түбірлі |
| |оқытудың ғылыми-әдістемелік, |өзгерістер. |
| |әдіснамалық негіздері. |Мектепте құқықтық және экономикалық |
| | |білім негіздерін оқытудың әдіснамалық |
| | |мәселелері. |
|2 |Мектептегі құқық және |1.Мектептегі құқық және экономика |
| |экономика негіздері курсының |негіздері курсының мақсаты. |
| |мақсаты, мазмұны, міндеттері |2.Мектептегі құқық және экономика |
| |мен құрылымы. |негіздері курсының міндеттері. |
| | |3.Мектептегі құқық және экономика |
| | |негіздері курсының мазмұны. |
|3 |Оқушыларда құқықтық және |1.Құқықтық білім беруді қалыптастыруға|
| |экономикалық білімді |қойылатын талаптар. 2. Құқықтық және |
| |қалыптастыру сатылары. |экономикалық білім берудің халықаралық|
| | |– құқықтық аспектілері. |
|4 |Құқық және экономика |1.Құқық және экономика негіздерін |
| |негіздерін оқытуды |оқытудың негізгі нысандары. |
| |ұйымдастырудың нысандары. |2.«Азаматтану», «Қаржылық білім |
| | |негіздері» курсы. |
| | |3. Факультативтік сабақтар. |
|5 |Құқықтық және экономикалық |1.Құқық пен экономика бойынша |
| |құжаттар мен өзге де дерек |мемлекеттік құжаттарды оқыту |
| |көздерін оқытудың әдістері |әдістемесі. |
| | |2.Қазақстан Республикасының |
| | |Конституциясы мен өзге де құқықтық |
| | |актілерді оқыту. |
| | |3.Оқушыларда алғашқы деректермен жұмыс|
| | |істеу шеберліктерін дамыту. |
|6 |Құқық және экономика |1.Бағдарламалардың басты мақсаты. |
| |негіздерін оқу саласындағы |2.«Экономикаға кіріспе» курсы |
| |бағдарламалар, оқулықтар, |бағдарламасы. |
| |әдістемелік әдебиеттерді |3. Экономика және құқық негіздері |
| |талдау тәсілдері. |курсы бойынша бағдарламаларды талдау. |
| | |4.Курстық идеялар, ұғымдар жүйесін |
| | |қалыптастыру бойынша мұғалім жұмысын |
| | |жоспарлау. |
|7 |Оқушылардың біліміне, |1.Құқықтық білім берудегі Қазақстан |
| |біліктілігіне, тәрбиелік |Республикасының мемлекеттік |
| |дәрежесіне қойылатын |жалпыға міндетті білім беру |
| |мемлекеттік стандарт |стандартының алатын орны 2.«Қолданбалы|
| |талаптары. |экономика» бағдарламасының талаптары. |
|8 |Курс бойынша сабақта және | 1.Оқушылардың танымдық іс-әрекетін |
| |сабақтан тыс оқушылардың |ұйымдастырудың нысандары. |
| |танымдық іс-әрекетін |2.Оқушылардың негізгі шеберліктерін |
| |ұйымдастыру. |қалыптастыратын рационалды тәсілдер |
| | |мен құралдарды таңдау. |
| | |3.Оқушылардың құқықтық және |
| | |экономикалық мағлұматтарды меңгеруі |
| | |бойынша түрлі өзіндік жұмыстарын |
| | |өңдеу. |
| | |4. Экономика және құқық сабағына |
| | |дидактикалық материалдарды даярлау. |
|9 |«Құқық және экономика |1.«Құқық және экономика негіздері» |
| |негіздері» курсы бойынша |курсы бойынша әдістемелік нұсқаулар |
| |әдістемелік нұсқаулар мен |мен бағдарламалардың мазмұны. |
| |бағдарлама. |2.«Экономикаға кіріспе» курсы |
| | |бағдарламасының мақсаты мен |
| | |міндеттері. |
| | |3. «Құқықтану» курсының бағдарламасы: |
| | |жалпы сипаттама. |
|10 |Құқықтық және экономикалық |1.Пәнаралық және ішкі курстық |
| |білім берудегі курсішілік, |байланыстар. |
| |курс және пәнаралық |2. Пәнаралық және ішкі курстық |
| |байланыстарды жүзеге асыру. |байланыстарды жүзеге асыру үшін |
| | |әдістемелік тәсілдер мен ұйымдастыру |
| | |формалары. |
| | |3.Пәнаралық және ішкі курстық |
| | |байланыстарды анықтау үшін әдістемелік|
| | |тәсілдер мен құралдарды таңдау, |
| | |курстың негізгі идеялары мен ұғымдарын|
| | |қалыптастырудағы рөлдерін анықтау. |
| | | |
| | |4.Пәнаралық байланыстарды жүзеге |
| | |асыру. |
|11 |Құқық және экономика негіздері|1.Құқық және экономика негіздері |
| |сабағында баспа деректермен |оқулығы – құқықтық білім берудің |
| |жұмыс істеу тәсілдері. |негізгі құралы. |
| | |2.Мұғалімнің оқулық мәтінімен және |
| | |мәтіннен тыс компоненттермен жұмыс |
| | |істеу тәсілдері. |
| | |3. Нормативті – құқықтық актілерді |
| | |құқық және экономика негіздері |
| | |сабағында қолдану әдістемесі. |
|12 |Құқық және экономика негіздері|1.Оқыту технологиясы - ғылыми зерттеу|
| |сабағында жаңа педагогикалық, |аясы ретінде. |
| |ақпараттық технологияларды |2.Құқық және экономика негіздері |
| |қолданудың әдістемелік |сабағында жаңа технологияны қолданудың|
| |жолдары. |қағидаттары мен тәсілдері. |
|13 |Құқық және экономика негіздері|1.Құқық сабағында алынған білімді |
| |сабағында оқылған |қайталау – құқықтық білімді |
| |материалдарды қайталау, |тереңдетудің жолы. |
| |тексеру және бағалау |2.Құқықтық білімді тексерудің жолдары.|
| |әдістемесі. | |
| | |3.Білім тексерудің мақсаттары мен |
| | |қызметтері. |
|14 |Мектепте құқық және экономика |1.Мектептегі құқық және экономика |
| |негіздері кабинеттерін |кабинетінің міндеттері. |
| |жарақтандыру. |2. Кабинет жұмысының үйлестірілуі. |
| | |3. Кабинетке жауаптылық. |
|15 |Құқық және экономика негіздері|1.Курсты оқытуға мұғалімнің теориялық |
| |мұғалімі. |және әдістемелік дайындығы. |
| | |2.Мұғалімнің шеберлігінің шыңдалуы. |
| | |3.Экономика және құқық негіздері |
| | |мұғаліміне қойлатын негізгі талаптар, |
| | |дамытушылық оқыту жағдайындағы оның |
| | |ерекшеліктері. |
| | |4.Мұғалім біліктілігін арттыру |
| | |жолдары. |
ӘДЕБИЕТТЕР:
1. Белова В.Б., Северухин В.А. Правовое образование и воспитание будущих
учителей.//Советская педагогика, 1986, №7, С.80 – 85.
2. Білім туралы. – Об образовании: Қазақстан Республикасының Заңы.
Алматы. «Литера», 1999.
3. Барихновская Е.Г. и др. Система правового образования в школе.
Концепция. М.: 1995.
4. Баймырзаева Р. Жалпыға бірдей құқықтық оқудың өзекті мәселелері. //
Қазақстан заңдары. – 1998.- №8, 39 – 44 бб.
5. Воспитание в духе прав человека. //Поиск, 1997, №2.
6. Жарықбаев Қ. Психология.Алматы: Білім, 1993.
7. Жұмабаев М.Педагогика. Алматы: Ана тілі, 1992.
8. Қазақстан Республикасының Орта білімді дамыту тұжырымдамасы. Ана тілі,
19 маусым, 1987.
9. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы. Астана. 26 желтоқсан, 2003.
10. Қазақстан Республикасы жоғары білім беру мемлекеттік стандартының
тұжырымдамасы. Алматы, 1998.
11. Білім туралы. – Об образовании: Қазақстан Республикасының Заңы.
Алматы. «Литера», 1999.
12. Газизова Н.С. Азаматтық білім – құқықтық мемлекет болудың кепілі. //
Қазақстан мектебі, №3, 2004.
13. Газизова Г.С. Құқық дегеніміз не? // Қазақстан мектебі, №4, 2004.
14. Құқық пен жаңғырудың әлеуметтік мәдение мәселелері. // Ақиқат,1999,
№5.
15. Құнантаева К. Жаңа ғасырға лайық жақсы адам тәрбиелейік. //Бастауыш
мектеп, 2000, №1.
16. Құнантаева К. Қазақстанда халыққа білім беру ісінің дамуы. /1917 –
1990/ Алматы: РБК, 1998.
17. Бейсенбаева А. Пәнаралық байланыс негізінде оқу процесін ұйымдастыру.
Оқу құралы. Алматы: РБК, 1995.
18. Барихновская Е.Г. и др. Система правового образования в школе.
Концепция. М.: 1995.
19. Баймырзаева Р. Жалпыға бірдей құқықтық оқудың өзекті мәселелері. //
Қазақстан заңдары. – 1998.- №8, Б.39 – 44.
20. Голикова Н.И., Куриленко Т.Ф. Из опыта правового обучения и воспитания
учащихся. // Начальная школа, №7, 2001, .С.4 – 19.
21. Газизова Н.С. Құқық негіздері қалай оқытылуда? //Қазақ тарихы, №4,
2002, Б.69 – 71.
22. Инновациалық оқытудың педагогикалық шарттары. Қ.АқИассауи атындағы
ХҚТУ Шымкент ғылыми - әдістемелік конференцияның материалдар жинағы.
2004.
23. Мендыгалиева Г.К. Новое в системе правового образования в школе.
//Менеджмент в образовании, №1, 1998, С.21 – 23.
24. Марковичева Е.В.Актуальные проблемы воспитания и гражданского
образования. //Стандарты и мониторинг в образовании, №2, 2000, С.11 –
14.
25. Махкамов У. Жоғарғы сынып оқушыларында адамгершілік мәдениетті
қалыптастырудың педагогиалық жайлары.// Қазақстан жоғары мектебі,
1998, №4,Б.168 – 171.
26. Сабыров Т.А. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдары. Алматы,
Мектеп, 1978.
27. Сборник научно – методических статей по правоведению. М., 1979.
28. Сабыров Т. Болашақ мұғалімдердің дидактикалық дайындығын жетілдіру. /
Көмекші құрал/ - Алматы,1999.
29. Гиниятуллина А.А.Опыт организации групповой работы на уроках.
//Начальная школа, 2004, №1, С.15 – 17.
30. Голикова Н.И., Куриленко Т.Ф. Из опыта правового обучения и воспитания
учащихся. // Начальная школа, №7, 2001, С.14 – 19.
31. Кабанов Л. Учебные игры как средство повышения эффективности уроков.
// Преподаватель истории в школе, 1999, №8.
32. Құқық пен жаңғырудың әлеуметтік мәдение мәселелері. // Ақиқат,1999,
№5.
33. Кенжанова А. Құқықтық тәрбие. //Бастауыш мектеп, 1999, №10,Б. 54 – 88.
34. Сабыров Т.А. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдары. Алматы,
Мектеп, 1978.
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ПӘНІ БОЙЫНША ӨЗДІК ЖҰМЫС
ТАҚЫРЫПТАРЫ (СОӨЖ)
|№ |СОӨЖ тақырыптары |Нысаны |Орындалу |Жинақтайтын|Сағат |
| | | |мерзімі |балл |саны |
|1 |Мектептегі құқық және | Ауызша |1 апта |5 |1 |
| |экономика пәндері | | | | |
| |бойынша оқулықтарға | | | | |
| |сипаттама. | | | | |
|2 |«Адам.Қоғам. Құқық» | |2 апта |4 |1 |
| |оқулығы бойынша |Жазбаша | | | |
| |жүргізетін сабақ | | | | |
| |тақырыбын, сабақтың | | | | |
| |мақсаттарын анықтау, | | | | |
|3 |Анықталған сабақтың |Жазбаша |3 апта | | |
| |жоспарын құрастыру. | | |3 |1 |
|4 |Сабақты өткізу. |Ауызша |4 -6 апта | | |
| | |Жазбаша | |4 |3 |
|5 |Сабақты талдау |Жазбаша |7 апта | | |
| |барысындағы кемшілікпен| | | | |
| |жұмыс. | | |3 |2 |
|6 |Дәріс тақрыптары мен |Жазбаша |8 апта | | |
| |курсты анықтау. | | |3 |2 |
|7 |Дәріс конспектісін |Жазбаша |9 апта |3 |2 |
| |құрастыру. | | | | |
|8 |Дәрісті оқу. |Жазбаша |10-11 апта |5 |3 |
| | | | | | |
|9 |Құқық және экономика |Кесте |12 апта | | |
| |негіздері мұғаліміне |құрастыру | |5 |1 |
| |қойылатын талаптар. | | | | |
|10 |Құқық және экономика | Суреттеу |13 апта | | |
| |кабинетін рәсімдеу | | |3 |2 |
|11 |«ҚР Білім туралы» | Кесте |14 апта | | |
| |Заңына талдау | | |3 |2 |
|12 |Қазақстан | |15 апта | | |
| |Республикасының 2015 |Кесте | |5 |2,5 |
| |жылға дейінгі білім | | | | |
| |беруді дамыту | | | | |
| |тұжырымдамасына | | | | |
| |сипаттама | | | | |
5. ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ПӘНІ БОЙЫНША ОҚЫТУШЫНЫҢ
СТУДЕНТПЕН ЖҮРГІЗІЛЕТІН ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ЖОСПАРЫ (СӨЖ)
|№ |Тапсырма мазмұны |Тапсырма |Мерзімі |Сағаты |Жинақ |
| | |нысаны | | |талған |
| | | | | |балл |
| 1 |Мұғалім туралы қанатты сөздер |Жазбаша |1 |7, 5 |3 |
| | | |апта | | |
|2 |«Қазақстанда құқықтық және |Жазбаша |2-4 |10 | |
| |экономикалық білім беру: | |апта | |1 |
| |теория және практика» тақырыбы| | | | |
| |бойынша материалдар жинақтап, | | | | |
| |жоспар құрастыру | | | | |
|3 |Кіріспе бөлімін құрастыру |Жазбаша |5-7 |15 |1 |
| | | |апта | | |
|4 |Негізгі бөлімдерді аяқтау |Жазбаша |8-11 апта|15 |1 |
|5 |Қорытынды бөлімін аяқтау |Жазбаша |12-13 |10 |1 |
| | | |апта | | |
|6 |Жұмысты қорғау |Презентация |1415 |10 |3 |
| | | |апта | | |
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ПӘНІ БОЙЫНША ЕМТИХАН
СҰРАҚТАРЫ:
7.Бақылау түрі.
Ағымды бақылау:
• бағдарламадағы тақырып бойынша өз көзқарасын блдіру;
• ситуациялық жағдайларды шешу;
• жазба жұмыстарын, тестер, бақылау жұмыстарын орындау;
• пән бойынша сөзжұмбақ құрастыру;
• іскерлік ойын;
• шептік бақылау.
Қорытынды бақылау:
• аттестация;
• есеп.
6. Студенттер білімін бағалау:
1.Дәріске қатысқаны үшін – 1 балл
2.Практикалық сабақтағы белсенділігі 0,25-1 балл
3.СӨЖ – 3*5=15 балл
өте жақсы – 5 балл
жақсы - 4 балл
қанағаттанарлық – 3 балл
4.СОӨЖ -
өте жақсы – 1 балл
жақсы - 0,75 балл
қанағаттанарлық – 0,5 балл
7. Пәннің саясаты:
• Сабақтарға уақытында келу;
• Сабақ үстінде басқа істермен шұғылданбау;
• Себепсіз сабақтан қалмау;
• Босатқан сабақтарды оқытушы белгілеген уақытта тапсыру;
• Тапсырма орындалмаған жағдайда, қорытынды баға төмендейді;
• Оқу процессіне белсенді қатысу;
• Күнделікті сабақтарда өз ойын ерікті, дұрыс жеткізе білуге дағдылану;
• Шыдамды, жауапты болу, курстастармен және оқытушылармен тиісінше дұрыс
қатынаста болу.
Студентке қойылатын талаптар:
- сабақ барысындағы жұмыстарға белсенді қатысу үшін, студенттің пәнге
деген қызығушылығының болуы;
- барлық тапсырмаларды уақытында орындау;
- сабақта материалды талдау үшін, сұрақтар қойып, сын көзқарас білдіру;
- ұялы телефонды сабақ барысында өшіріп қою;
- сабақ барысында мәселе көтеру үшін алдын - ала дайындалып келу.
Сабақты талдаудың шамалық мөлшері:
1. Орындалған жұмыстың жоғарғы сапалы үлгіде болуы. Жазбаша жұмыстарда
қолданылған әдебиеттер тізімі, дерек көздері көрсетілуі міндетті
түрде болу керек.
2. Жұмыста толық мәлімет беру үшін, студент жоғары ойлау қабілеті арқылы
тақырыпты жан – жақты ашуы қажет. Жауаптар ғылыми – теориялық,
әдіснамалық сипат алуы қажет.
3. Өздік жұмыс орындаған кезде оқулықтармен бірге ғылыми монографияларды
және дәрістен алынған бағыттарды қолдану шарт.
4. Нормативті құжаттарды талқылауға ерекше мән берілу қажет.
8. Дәріс пен практикалық сабақтарға дайындық:
- Берілген материалды оқып, талдау;
- Дәріс пен семинар сабақтарының конспектісінің міндетті түрде болуы;
- Ұсынылған тақырыптар бойынша тапсырмаларды (кестелер, ситуациялар т.б.)
дайындау;
- Іскерлік ойындарға қатысу;
- Оқытушы көтерген мәселені немесе ситуациялық жағдайды шешу және жазбаша
орындау;
- Пән бойынша көтерілген мәселеге жан – жақты сипатама беру;
- Өз көзқарасын білдіру;
- Глоссарии құрастыру(терминдер сөздігі);
Студент өздік жұмыс берілген тақырыпқа шолу жасап, қосымша
әдебиеттер мен деректер қолданып, глоссарий мен түсініктерге қысқаша
сипаттама беруге міндетті. Одан кейін оның презентациясын ұйымдастырып,
студент 10-15 минутта өз көзқарасы мен пікірін білдіруі қажет.
«ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ»
КУРСЫ БОЙЫНША ҚЫСҚАША ДӘРІСТЕР КУРСЫ
ДӘРІС 1
«ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ» КУРСЫНЫҢ ПӘНІ,
АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТТЕРІ
Мақсаты:.Студенттерге «Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі»
пәнінің маңызы мен мәнін теориялық тұрғыда түсіндіру және пәннің болашақ
құқық және экономика пәні мұғалімі үшін алатын ролін ұғындыру.
Жоспар:
1. Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі пәні және оны
оқытудың мақсаттары мен міндеттері.
2. Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі пәнінің басқа
ғылымдармен байланысы.
1. Еліміз құқықтық демократиялық мемлекет құрып жатқандығын паш етіп, оны
Ата заңымыздың бірінші бабында заңдастырғаны бәрімізге белгілі. Құқықтық
мемлекет – ұзақ тарихи дамудың жемісі. Ол үрдіс күрделі, қиын, әрі сан –
салалы. Мол қаржыны, жалпы мемлекеттік деңгейдегі ұйымдық – құрылымдық
шараларды, бүкіл педагогтар, зиялылар қауымының қажыр – қайратын, рухани
ізденістерін қажет етеді. Демек ел, ұрпақ тағдыры үшін маңызы мен
жауапкершілігі айрықша білім беру ісіне барлық деңгейдегі мммемлекеттік
органдардың бетбұрысы, қамқорлығы керек. Бұл жөнінде Президентіміз Н.Ә.
Назарбаев «Қазақстан – 2030» жолдауында негізгі бағыттарды көрсетіп берді.
Сол бағыттардың бірі – жоғарғы құқықтық сана мен құқықтық мәдениет. Осы екі
элементтің іргетасы азаматтарда алдыменен отбасында қаланса, содан кейін
мектеп қабырғасында жалғасады.
1995 жылы маусым айында елімізде жаппай құқықтық білім беруді жүзеге
асыру жөніндегі шаралар туралы қаулы қабылданды. Қаулыда құқықтық оқуды
мектептерде бастауыш сыныптардан бастап неғұрлым кең көлемде енгізу
қажеттігі атап көрсетілді. Бұдан шығатын тұжырым не? Ол тәуелсіздік
тұғырына көтерілген Қазақстанның алдында білім беру саласында жаңа
қажеттіліктердің пайда болуы. Ғылым мен техниканың тез даму қарқыны,
өндіріске шетелдік және отандық озық, жаңа технологиялар мен әдістердің
енуі, қоғамның жаңа экономикалық қатынастарға көшуі республикамызда білім
беру саласында жүргізіп жатқан реформалық өзгерістерді жетілдіруді, білім
сапасын арттыруды талап етеді.
Қазіргі «Білім туралы» заңның талаптарын орындау әлі де сан қырлы
экономикалық- материалдық, ұйымдық, кадр, құқықтық -–нормативтік шараларды
жүзеге асыруды қажет етеді. Бүкіл қоғам, жалпы жұртшылық болып күш салатын
істер шаш етектен. Солардың ішіндегі ең күрделісі, ең маңыздысы – құқықтық
сауатты азаматтарды дайындап шығару. Құқықтық сауатты адамдар қылмысқа
ұрынбауға әрекет жасайды. Өмір сүрудің тиімді жолдарын өз бетімен шешуге
үйренеді. Азаматтық құқығын жете меңгергендер ғана қолайсыз көріністерге
бой алдырмайды.
Тиімді білім беру жүйесін қабылдау үшін қазіргі білім беру жүйесін
қоғамның даму мақсатына сай қалыптастыруға бағыттау керек. Құқықтық білім
берудің міндеті – дүниеге этикалық жауапкершілікпен қарайтын, шығармашылық
ойлауға дағдыланған, дүниетанымдық мәдениеті жетілген, адамгершілігі мол
және білікті маман даярлау. Осындай мақсаттарға жетуде Қазақстан мемлекеті
және құқығы негіздері курсын мектеп қабырғасында оқытудың қажеттігі артуда.
Қазіргі кезде жас оқытушылар тобы өз жұмыстарын жаңа қоғамға, яғни
қоғамдық жаңа өзгерістерге лайықтап бастап отыр. Қазақстан Республикасының
2015 жылға дейінгі білім беруді дамытудың тұжырымдамасында: «Қазіргі кезде
әлемдік қауымдастықтың Қазақстанды нарықтық экономика елі ретінде танып
отыр. Тәуелсіздік алған қысқа тарихи кезең ішінде Қазақстан тарихи сілкініс
жасады, әлемдік өркениетпен ықпалдануда, жаңа прогресшіл технологияларды
пайдалануда. Елдің әлеуметтік даму болашағы анықталған.
Қоғамдық қарым – қатынастар жүйесіндегі өзгерістер өз кезеңінде білім
беру ісіне ықпал етеді және оны жаңа тарихи кезеңнің шақыруына жұмыла үн
қосуды, әрі соған сай жауап беруді талап етеді және де тұтастай алғанда
экономикалық даму қажеттіліктеріне сай болуы тиіс».Қазіргі көтеріліп
отырған білім беруді дамыту тұжырымдамасының мақсаты – жылдам өзгеріп
отыратын дүние жағдайларында алынған терең, кәсіби дағдылардың негізінде
еркін бағдарлай білуге, өзін - өзі іске асыруға, өзін - өзі дамытуға және
өз бетінше дұрыс, адамгершілік тұрғысынан жауап , шешімдер қабылдауға
қабілетті жеке тұлғалар қалыптастыру. Қазақ халқы Жолдауда көрсетілген
бағыттарды сәтті іске асыруға талпынуда. Мектеп өмірінде құқықтық білім
беруге бағытталған қайта құрулар жүргізіліп жатыр. Құқық пәнін оқытудың
рөлі артты. Орта мектептердің оқыту жоспарларына жоғары сынып оқушыларының
құқықтық санасын одан әрі көтеруге бағытталған «Адам.Қоғам.Құқық»,
«Қаржылық білім негіздері» арнайы пән ретінде енгізілді. Пәнді оқытудың
нысандары мен әдістері таңдалып алынды.
Құқықтық мемлекеттің талабына сай жаңа азаматты және жоғары дәрежелі,
білікті мамандарды қалыптастыру мектеп қабырғасында алған білімге
байланысты. Мектепте «Құқық және экономика негіздері» пәнін оқытудың
сапасын анықтайтын маңызды факторлардың бірі – «Құқық және экономика
негіздерін оқыту әдістемесі» пәнінің ғылыми тұжырымдалуы және әрбір
мұғалімнің осы теорияны меңгеру дәрежесі болып табылады. Тек қана дұрыс
анықталған әдістемелік теория мұғалімді құқықтық – нақты іс –тәжірибе
жолына бағыттайды. Сондықтан «» курсының пәнін, міндеттерін, қызметтерін
анықтап алу қажет.
«Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі» пәні өзінің
міндеттері етіп мыналарды қояды:
- оқытудың тиімді әдістерін пайдалана отырып құқықтық және экономикалық
білім беруді жүйелеу;
- құқықтық және экономикалық ғылым материалдары негізінде оқушыларды
тәрбиелеу.
Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесін қай ғылымның
қатарына жатқызуға болады, заңдылық немесе педагогикалық? Құқық және
экономика негіздерін оқыту әдістемесін ғылыми пән ретінде оқытудың сипатын
анықтау осы мәселені дұрыс шешуге байланысты. Құқық және экономика
негіздерін оқыту әдістемесі психология және педагогика ғылымдарына сүйене
отырып құқық және экономиканың негізгі жағдайларын қолдануда нақты
мәселелерді шешеді. Психология мұғалімге оқушылардың жас ерекшеліктеріне
байланысты психикалық ерекшеліктері мен заңдылықтырын ұғынуға көмектеседі.
Сонымен бірге психология мұғалімге өте қажетті , негізгі ғылыми мынандай
мәселелерге көңіл бөлуге әсерін тигізеді: оқушылардың ойлауы мен сөйлеуін,
есте сақтауы мен елестетуін дамыту. Бұл мәселені шетте қалдыру мұғалімнің
оқушылар тарапынан дұрыс жауаптар алуын қиындатады. Мысалы: мұғалімнің оқу
материалдарын таңдап алуы, көрнекі құралдарды жасап, қолдануы, заңдылық
актілерді есте сақтауы, сабақ барысында сөйлеуі,оның ұзақтығы т.б.
мәселелер оның жас өспірімдер психологиясының жалпы және ерекше бөлімдерін
меңгеріп алмай мүмкін емес.
Құқық және экономика негіздерін оқытудың әдістемесін оқытуда
педагогика ғылымының алатын рөлі өте зор. Педагогика психология ғылымына
сүйене отырып мектепте тәрбие және оқыту мәселесін қоғамдық – саяси және
ұйымдасу – педагогикалық жағдайға негіздеп қарастырады. Құқықтық және
экономикалық тәрбие берудің маңыздылығының артуына мән берілуінің де
ерекшелігі бар, сондықтан Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі
пәні педагогикасыз өзінің оқыту жүйесін құра алмайды. Ол мектептің негізгі
міндеттеріне сәйкес оқу – тәрбие жұмыстарының жалпы қааағидаттары мен жалпы
әдістерін жасап береді. Атап айтсақ сабақтың қойылуына, оқу құралдарына
талаптар қояды. Бірыңғай жүйе шеңберінде Қазақстан Республикасы мемлекеті
және құқығы негізін оқыту әдістемесінің өз орнын, өзінің қызметін
анықтайды. Өз алдына құқықтық оқыту мен құқықтық тәрбиені қоя отырып Құқық
және экономика негіздерін оқыту әдістемесі өзін педагогика ғылымдарының бір
бөлігі ретінде қарастырады.
Құқық және экономика негіздерін оқытудың әдістемесі – құқықтық
білімдерді игеру арқылы жастарды оқыту және тәрбиелеуді мақсат етіп қойған
жоғарыда аталған ғылымдардың мазмұны мен қағидаттарына сүйене отырып
мемлекет пен құқықтың пайда болып, экономикалық даму заңдылықтарын оқытатын
педагогикалық ғылым болып табылады. Бірақ, Құқық және экономика негіздерін
оқыту әдістемесі педагогикаға сүйене отырып мемлекет пен құқықтың жалпы
мазмұнын зерттеу арқылы өз оқыту үрдісін құрады.
Құқық және экономика негіздерін оқытудың әдістемесінің негізгі
міндеті – заң ғылымдарының негізінде оқушыларды терең құқықтық біліммен
қамтамасыз ету және құқықтық, экономикалық саналы, мәдениетті адамдарды
тәрбиелеу.
Аталмыш мәселелер сәтті шешілу үшін құқық және экономика негіздерін
оқытудың әдістемесі заң және экономика ғылымдарының мазмұнын талдайды, одан
мәнді айғақтарды, ұғымдарды, негізгі заңдылықтарды аталмыш ғылымдардың
жинақтылық негізі ретінде қарастырады. Мемлекет көлемінде шығарылып жатқан
құқықтық – нормативті актілерді, келеңді көзқарастарды басшылыққа ала
отырып құқық және экономика негіздерін оқытудың әдістемесі мектеп
оқушыларын ең алдыңғы қатарлы технологиямен, құқықтық біліммен
қаруландыруды көздейді. Осы көзқарас бойынша алып қарар болсақ, құқық және
экономика негіздерін оқытудың әдістемесін құқықтық және экономикалық пән
ретінде де қарастырылады және ол әрқашан қазіргі құқықтық және экономикалық
жағдайлардың деңгейінде болады.
«Құқық», «Экономика» ұғымдары «мемлекет» ұғымымен әрқашан қатар
аталады, себебі олар бір – бірімен өте тығыз байланыста, біз оларды бір
бірінен бөліп алып қарастыра алмаймыз. Қоғамдық қатынастардың барлық
саласынан «мемлекет», «құқық», «экономика» терминдерін жиі кездестіреміз.
Бұл салада құқық және экономика негіздерін оқытудың әдістемесін қоғамдық
ғылымдардың қатарына жатқызсақ та қателеспейміз.
Құқық және экономика негіздерін оқытудың әдістемесі курсының пәні
болып оның зерттейтін аясы табылады, яғни мемлекет пен құқықтың және
экономиканың пайда болу, даму заңдылықтары, ерекшеліктері.
Құқық және экономика негіздерін оқытудың әдістемесі курсының
атқаратын қызметтері: азаматтылығы жоғары адамды қалыптастыру, оның жалпы
құқықтық және экономикалық мәдениеті мен әлеуметтік белсенділігін арттыру,
жастарға арнайы құқықтық, экономикалық білім беру, құқық бұзушылықтың
алдын –алу шараларын жүргізу, жастарды нарықтық экономикаға бейімдеу.
Қазақстан Республикасы мемлекеті және құқығы негіздері әдістемесі
курсының атқаратын қызметтері: азаматтылығы жоғары адамды қалыптастыру,
оның жалпы құқықтық мәдениеті мен әлеуметтік белсенділігін арттыру,
жастарға арнай құқықтық білім беру, құқық бұзушылықтың алдын –алу шараларын
жүргізу.
Қазақстандағы экономикалық реформа бұған дейін қалыптасқан экономика
ғылымы, экономикалық білім мен практика арасындағы қарым- қатынас жүйесін
өзгертті. Нарықтық экономиканың қалыптасуына байланысты экономикалық
білімге деген сұраныс күшейді. Экономикалық білім тек экономика мен
басқарудың түрлі саласында қызмет істейтіндірге, ғылым экономистерге
немесе экономика пәнін оқытатындарға ғана керек емес, сонымен қатар
экономикалық білім күнделікті өмірде кездесетін мәселелерді шешуде қоғамның
әрбір мүшесіне қажеттілігін бүгінгі өмір талабы көрсетіп отыр.
Экономикалық білім беру мен тәрбиелеу жүйесінің ХХІ ғасыр басындағы
өзектілігін белгілей отырып бұл жүйенің басты жағдайларына тоқтала кеткен
жөн. Бастауыш мектеп оқушыларына экономикалық білім берудің басты мақсаты –
қоршаған экономикалық өмір жағдайлары және қоршаған адамдардың қызметі
туралы бастапқы ұғымдарды қалыптастыру. Мұндай білім адамның жалпы
мәдениетінің маңызды бөлігі. Орташа сыныптың оқушылары өз құқықтары мен
бостандықтарын ерекше сезініп, оларды жауапкершіліктен тыс қараумен
ерекшеленеді. Бұл кезеңдегі оқу танымы үрдісінің бірнеше ерекшелігі бар,
негізгі мектеп оқушыларының психологиялық – физиологиялық сипаттамалары
оларға көбінде бейнелі ойлау мүмкіндігін береді. Қазіргі кезеңнің
адамгершілік құндылықтары кедейлік пен байлықтың сыйластықта өмір сүру
мәселесін шешуге, жеке адам мен бүкіл ел мүдделерінің бірлігін түйсінуге
бағытталған сындарлы экономикалық талдауды қажет етеді және ол тәрбиелеудің
басты құралы болып саналады.
Қазақстандағы экономиканың дамуын, сондай-ақ экономикалық теорияның
негіздерін зерттеген ғалым-экономист, экономика ғылымының кадидаты, доцент
Ұ.Мәмбетов болды. Бірақ, ХХ ғасырдың 70-жылдарына дейін экномикалық білім
беру қоғамдық тәрбиенің дербес бағытына айналған жоқ. Себебі әміршілдік
экономика жағдайларында ол қажет деп табылған жоқ. Ал, Қазақстанда мектеп
оқушыларына экономикалық білім беру проблемаларына қатысты бірнеше еңбекті
атауға болады. Мысалы, 1985 жылдары академик С.Сатыбалдиннің мектептің
жоғары сынып оқушыларына арналған «Экономика» сынақ оқулығы шығарылып,
бұрынғы Орал облысы мектептерінде факультативтік сабақтарда пайдаланылады.
Сонымен бірге Л.Ш.Лысенкер, Э.М. Лысенкер «Бизнес – математика», «Основы
экономических знаний» (Алматы, 1997 ж. ), М.А.Құдайқұлов «Основы
предпринимательства и бизнеса» (Алматы, 1998 ж.) еңбектері дайындалып әр
мектеп, бастапқы білім беру мекемелері өз мүмкіндіктеріне қарай
пайдаланылған.
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі мектептерде
экономикалық білім беру ісіне үлкен көңіл бөлуде. 2000 жылдың 24 ақпанында
ҚР Білім және ғылым министрлігі Қазақстан Республиасы мектептерінде
«Экономика білімдерінің негізі» курсын оқыту туралы бұйрығы шықты. Осы
бұйрық негізінде Қазақстан Республикасы мектептерінде «Экономика білім
негіздері» курсын факультативтік негізде жүйелі түрде оқыту мақсатында
Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептерде 2000-2001 оқу
жылынан бастап «Экономикалық білім негіздері» курсын сатылап енгізу
қамтамасыз етіле бастады.
2. Жалпы алып қарайтын болсақ, аталмыш пәннің негізгі мәселелері мемлекет,
құқық, экономика ұғымдарының шеңберінде қарастырылып, шешіледі. Мемлекет
пен құқықтың және экономиканың пайда болуы, типтері, нысаны, құқықтық және
экономикалық қатынастар, құқық нормасы, құқықтық мемлекет т.б. мәселелер
қоғамдық ғылым салалары болып табылатын философия, тарих, әлеуметтану,
саясаттану, мәдениеттану ғылымдарымен тығыз байланыста дамиды.
Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі пәні ғылыми -
әдістемелік пән болып табылғандықтан педагогика ғылымының дидактика
саласымен де тығыз байланысты. Себебі, әрбір әдістемелік пән мектептерде
қолданылып жүрген оқытудың көрнекілік, жүйелілік, бірізділік, ғылымилық,
түсініктілік қағидаттарын қолданады. Бұл қағидаттарды негізге ала отырып
әдістемелік пән оқытудың барлық нысандарын қарастырады. Дидактика кез
келген пәннің оқыту әдістемесінің негізі. Ол оқудың білім мазмұнын, оны
ұйымлдастырудың түрлерін, оқытудың заңды ұстанымдарын баяндайды. Демек,
әдістеме жеке пәндерді оқытудың ерекшеліктерін баяндайтын болса, дидактика
оқытудың барлық пәндерге ортақ жалпы заңдылықтарын ашып береді.
Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі (ары қарай ҚжЭНОӘ)
пәнінің оқушыларға құқықтық және экономикалық тәрбие беруде маңызы зор.
Бұл салада оқушылардың құқықтықжәне экономикалық тәрбиесінің әдіс,
тәсілдеріне, оларды қолданудың тиімді жолдарын анықтауға баса назар
аударылады. Міне осы саладағы атқарылатын істің бәрі педагогика ғылымын
басшылыққа алады.
ҚжЭНОӘ пәні қоғамдық ғылымдардың бірі саясаттану ғылымымен де тығыз
байланысты. Бұл екі ғылымның зерттейтін нысандарында ұқсастық бар. Атап
айтсақ, мемлекетті қоғамның саяси жүйесі ретінде саясаттану пәні өз
қырларынан қарастырса, оның қоғамдағы саяси жүйесі ретіндегі саясаттану
ғылымы зерттеп, көрсетіп берген теорияларын ҚжЭНОӘ пәні басшылыққа алады.
ҚжЭНОӘ пәні өз пәнін зерттеу саласында тарих ғылымын да басшылыққа
алады. Мемлекет, құқық және экономика саласындағы құбылыстардың тарихи
зерттелуі негізінде, ол құбылыстарды оқушылар санасына жеткізеді. Басқа
қоғамдық ғылымдарға қарағанда тарих ғылымының зерттеу аясы әдістемелік
пәнге біршама жуық. Құқық, экономика туралы ой негізін қалаған жекелеген
тұлғаларды бейнелеуде тарих ғылымының алатын орны ерекше.
ҚжЭНОӘ пәнін оқытуда физиология ғылымының да алатын өз орны бар.
Кез келген пәнді оқытуда оқушылардың жас ерекшеліктерін ескеру мұғалімге
өте қажет. Жалпы мектеп оқушыларын жас шамаларына қарай үш топқа бөлуге
болады. Олар кіші буын – 7 – 11жас, орта буын – 11 – 14 жас , жоғары буын –
14 – 18 жас. Құқық және экономика негіздерін оқытуда мұғалім бала
бойындағы өзгерістерге мән беріп отыруы керек. Демек, физиология ғылымының
ҚжЭНОӘ пәнінің мазмұнын толықтыруда маңызы зор. Бұл жөнінде Т.Тұрлығұл
тарих пәнін оқытуда мұғалімдердің физиология ғылымымен қарулануының
қажеттігі туралы айтқан. Бұл оймен толық келісуге болады, себебі
физиология ғылымын қалыс қалдыру мұғалімді өзінің тура жолынан тайдыруы да
мүмкін. Бұл салада орыс физиологы И.М.Сеченовтың «Ми» атты еңбегін
басшылыққа алудың еш артығы болмас. Аталмыш еңбекте рефлекстік құбылыстар
туралы айтылады, яғни мұғалім мектеп оқушыларының бойындағы ойлау, сөйлеу,
оқу, жазу сияқты дағдыларын қалыптастырған жағдайда, оның еңбегі нәтижелі
болатындығы сөзсіз.
Айтылған ойды қорытындылайтын болсақ, ҚжЭНОӘ пәнін оқыту өз алдына
жеке жүргізілмейді, оны оқытуда мұғалім жоғарыда аталған ғылымдармен мықтап
қарулануы қажет.
Талқылау сұрақтары:
1. Құқық және экономика негіздері пәнінің атқаратын қызметтері қандай?
2. «Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі» пәнінің мазмұны мен
міндеттерін атап көрсетіңіз?
3. «Құқық және экономика негіздерін оқыту әдістемесі» пәнінің құрылымы
неден тұрады?
4. Құқық және экономика негіздері бойынша мектептің оқу жоспарлары және
оқулықтарының аталмыш пәндегі орны мен ролін анықтаңыз?
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Білім туралы. – Об образовании: Қазақстан Республикасының Заңы.
Алматы. «Литера», 2012ж.
2. Жарықбаев Қ. Психология.Алматы: Білім, 1993.
3. Жұмабаев М.Педагогика. Алматы: Ана тілі, 1992.
4. Газизова Н.С. Азаматтық білім – құқықтық мемлекет болудың кепілі. //
Қазақстан мектебі, №3, 2004.
5. Газизова Г.С. Құқық дегеніміз не? // Қазақстан мектебі, №4, 2004.
ДӘРІС 2
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ ПАЙДА
БОЛУЫ, ДАМУЫ ЖӘНЕ ҚАЛЫПТАСУЫ
Мақсаты: Студенттерге еліміздегі құқықтық және экономикалық білім беру
туралы жалпы мағлұмат беру, оның қалыптасып дамуындағы негізгі мәселелерді
анықтауды үйрету.
Жоспар:
1. Құқықтық және экономикалық білім берудің қажеттілігі.
2. ҚР құқықтық және экономикалық қайта құрулар.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 3
МЕКТЕПТЕ ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БІЛІМ НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУДЫҢ ҒЫЛЫМИ-
ӘДІСТЕМЕЛІК, ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
Мақсаты: Студенттерге мектепте құқықтық және экономикалық білім негіздерін
оқытудың ғылыми тұстарын түсіндіру және әдіснамалық жолын көрсету.
Жоспар:
1. Мектепте құқықтық және экономикалық білім негіздерін оқытудағы түбірлі
өзгерістер.
2. Мектепте құқықтық және экономикалық білім негіздерін оқытудың
әдіснамалық мәселелері.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 4
МЕКТЕПТЕГІ ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ КУРСЫНЫҢ МАҚСАТЫ, МАЗМҰНЫ,
МІНДЕТТЕРІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ
Мақсаты: Құқық және экономика негіздері курсының мектепте оқытылу
ерекшеліктерін студенттерге ұғындыру.
Жоспар:
1. Мектептегі құқық және экономика негіздері курсының мақсаты мен
мазмұны.
2. Мектептегі құқық және экономика негіздері курсының міндеттері
мен құрылымы.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 5
ОҚУШЫЛАРДА ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БІЛІМДІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ САТЫЛАРЫ
Мақсаты: Болашақ құқық пәні мұғалімдеріне оқушылардың құқықтық және
экономикалық білімді игеру тәсілдерін үйрету.
Жоспар:
1. Құқықтық білім беруді қалыптастыруда жоғары оқу орындары мамандарын
қалыптастыру.
2. Жоғары оқу орнына сай маманға құқықтық және экономикалық білім беру.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 6
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ НЫСАНДАРЫ
Мақсаты: Құқық және экономика негіздерін оқытудың негізгі жолдарын арнайы
нысандарға бөле отырып түсіндіру.
Жоспар:
1. Құқық және экономика негіздерін оқытудың негізгі нысандары.
2. «Азаматтану», «Қаржылық білім негіздері» курсы.
3. Факультативтік сабақтар.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 7
ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚҰЖАТТАР МЕН ӨЗГЕ ДЕ ДЕРЕК КӨЗДЕРІН ОҚЫТУДЫҢ
ӘДІСТЕРІ
Мақсаты: Студенттерге құқық және экономика негіздері сабағында аталмыш
саладағы құжаттармен жұмыс жасаудың тәсілдерін үйрету.
Жоспар:
1. Құқық пен экономика бойынша мемлекеттік құжаттарды оқыту әдістемесі.
2. Оқушылардың мәтіндермен өзіндік жұмыстары. Құжаттарды оқудағы
оқушылардың танымдық әрекеттерін арттыру.
Нормативті құқықтық актілер құқық сабағының ең негізгі көрнекілігінің
бірі болып табылады. Құқықтық актілермен жұмыс жүргізу құқықтық білімді
нығайтып, оқушылардың алған білімдерін есте сақтауға себебін тигізеді.
Нормативті актілермен оқушылардың жұмысын ұйымдастырып, жетекшілік ету үшін
мұғалім алдыменен «нормативті – құқықтық акті» ұғымымен оқушыларды
таныстыруы қажет, яғни оқушылардың оны толық түсінуі қажет.
Нормативті – құқықтық актілер дегеніміз – құқықтың негізгі нысаны,
яғни қайнар көзі болып табылады. Нормативті акт - қоғамдық қатынастарды
реттеуге бағытталған құқық нормасынан тұратын құқықтық акт. Оның заңдылық
күші бар және ол екі топқа бөлінеді: заңдар , заңдылық актілер болып. Міне,
осы бағытта оқушы заңдарды заңдылық актілерден ажырата білуі керек. Мысалы
заңдарға Конституциядан бастап барлық заңдар жатса, ал заңдылық актілерге
Президенттің жарлығы, үкіметтің қаулылары, жергілікті (локальды) нормативті
актілер жатады. Мұғалім сабақ барысында заң, қаулы, жарғы сияқты атауларды
жиі қолдануы мүмкін, сондықтан бұл атаулармен оқушы қанық болуы керек.
Мұғалім сабақ барысында қолданатын нормативті актіні алдын – ала
даярлап қоюы қажет, әрине нормативті актіні бір сабақта толық қолдануға
мүмкіндік болмайды, сондықтан оның қажетті жерлерін қай жерде, қалай
қолдану керектігі алдын – ала ойластырған жөн. Нормативті актілердің
әсіресе заңдардың бірінші баптары заңда кездесетін ұғымдарға түсінік
беруден басталады. Ол ұғымдармен оқушыларды таныстырып отырған жөн. Бұл
орайда үй тапсырмасы ретінде дайындап келуге беріліп, терминдік сөздік
алуға болады. Терминдік сөздік біріншіден оқушылардың нормативті актілер
бойынша алынған білімдерін бекітеді, екіншіден ол терминдерді оқушылардың
практикада қолдана алуына көмегін тигізеді, үшіншіден заңдарды силауға,
сақтауға тәрбиелейді.
Нормативті актілерді қолдану барысында заң тілінің күрделілігін
мұғалім естен шығармауы тиіс, яғни сабақта қолданылған актілер талқыланып
отыруы керек. Бұл орайда оқушының өзіне қажетті баптарды оқытып, сынып
оқушыларының оны қалай ұғынғанын сұрап барып, толықтыру, түзетулер жасап,
немесе түсіндіру қажет. Нормаларды түсіндіру көбінесе мысалдар келтіру
арқылы жүргізіледі. Ситуациялық мысалдар оқушылардың нормативті актілермен
жұмыс істеу қабілетін арттыра түседі. Мысалы: Азат өз қатарындағы балаларға
қарағанда әлдеқайда үлкен көрінеді. Ол мектепке автобуспен келеді. Бір жолы
оның автобустың билет сатушы кезекшісіне көрсеткен оқушыларға арналған
билетіне «Сен оқушы емессің» деп күдіктенген билет тексерушілер оны
аялдамадағы көлікке баруын талап етеді. Азат өзінің оқушы екендігін
дәлелдеу үшін автобустан түсуге мәжбүр болады, сабақтан кешігеді. Бұл
жағдайда Азаттың қандай құқықтары бұзылды және ол қандай құқықтық әрекет
жасауы керек? Аталмыш мысал өте қарапайым, оқушылар өмірінде жиі кездеседі.
Сондықтан олар оқушының көмегімен Азаттың құқықтары жазылған құқықтық
актіні тек біліп қана қоймай, оның ішіндегі қажетті норманы іздеуге
кіріседі, тапқан нормаларын талдайды, ұғынады сөйте отырып есте сақтауға
тырысады. /ҚР «Неке және отбасы туралы» Заңы, 9 – тарау, 53 бап, 2
тармақ/.
Құқық сабағында ең көп қолданылатын нормативті актілердің бірі
Қазақстан Республикасының Конституциясы. Конституцияны оқытуда арнайы сабақ
та бар, бірақ ол жеткіліксіз, себебі құқық сабағының барлығы да Ата Заңмен
байланысты, яғни одан бастау алады. Сондықтан оқушы Конституцияға ішкі және
сыртқы талдау жасай алғаны дұрыс. Ішкі талдау дегеніміз – Конституцияның
тарулары, бөлімдері және олардың қысқаша мазмұны. Ал сыртқы талдау
дегеніміз – Конституцияның қашан, қалай қабылданғаны, қабылданған жері.
Конституцияны қолдануда мұғалім оқушыларды Ата Заңды құрметтеуге
тәрбиелеп, баулып отыруы керек. Оның Ата Заң деп аталуының мәнісін ұғыну,
өзгерістер енгізілу тәртібін білу. Азаматтық, Қылмыстық Кодекстер, Еңбек
туралы Заң, Неке және Отбасы туралы Заң және халықаралық құжаттар: Жалпыға
бірдей адам құқықтары туралы Декларация, Бала құқықтары туралы Конвенция
сияқты құжаттармен оқушылар мектеп қабырғасында таныс болулары қажет.
Мұғалім оны құқықтың жекелеген салаларын өткенде жоғарыда көрсетілген
тәртіппен қолданады. Жалпы, құқық сабағында нормативті – құқықтық актілерді
қолдануды өзіндік сатылайтын болсақ, мынандай кесте шығады:
• Нормативті – құқықтық акті ұғымымен танысу;
• Заң, заңдылық актілерде кездесетін ұғымдармен танысу;
• Қажетті нормаларды тауып алуға үйрену;
• Табылған норманы талқылау;
• Нормаларды қолдана отырып ситуациялық есептер құрастыру, шешімін шығару;
• Алынған білімді бекіту мақсатында практикамен байланыстыру.
Құқықтық – нормативті актілермен жұмыс істеу оқушылардың қоғамдық
мәселелер туралы кең ұғуына, толық сипаттама алуға, қазіргі кезеңнің қарама
– қайшылық мәселелерін саралап түсінуге, әлемді барлық түсімен көруге,
өмірде кездесетін ахуалдарға сын көзбен қарауға, әр түрлі мәселелерді
баламалы шешуге көмектеседі. Орта мектеп бағдарламасы бойынша, оқу
жоспарымен мөлшерленген сағат саны нормативті – құқықтық актілермен толық
танысуға мүмкіндік туғызбайды. Сондықтан құқыққа байланысты факультативтік,
сыныптан тыс оқу сабақтарын тиімді пайдаланған жөн. Меніңше «Құқық
негіздері» курсын оқытуда белгілі бір стандарттың болуы қажет емес.
Қоғамның екінші баспалдағына, яғни нағыз өмірге оқушыларымыз дайын болып
келуі керек.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 8
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚУ САЛАСЫНДАҒЫ БАҒДАРЛАМАЛАР, ОҚУЛЫҚТАР,
ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРДІ ТАЛДАУ ТӘСІЛДЕРІ
Мақсаты: Студенттерге құқықтық және экономикалық білім беруде бағдарламалар
мен оқулықтардың маңызды рол атқаратынын түсіндіру, аталмыш сабаққа қажетті
әдебиеттерді таңдай алуға дағдыландыру.
Жоспар:
1. Экономика және құқық негіздері курсы бойынша бағдарламаларды талдау.
2. Экономика және құқық негіздері курсы бойынша әдістемелік құралдар мен
ұсыныстарды талдау.
3. Курстық идеялар, ұғымдар жүйесін қалыптастыру бойынша мұғалім жұмысын
жоспарлау.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 9
ОҚУШЫЛАРДЫҢ БІЛІМІНЕ, БІЛІКТІЛІГІНЕ, ТӘРБИЕЛІК ДӘРЕЖЕСІНЕ ҚОЙЫЛАТЫН
МЕМЛЕКЕТТІК СТАНДАРТ ТАЛАПТАРЫ
Мақсаты: Құқықтық және экономикалық білім берудегі мемлекеттік талаптарды
студенттерге ұғындыру.
Жоспар:
1. Құқықтық білім берудегі Қазақстан Республикасының мемлекеттік
жалпыға міндетті білім беру стандартының алатын орны.
2. Кешен құрамындағы түрлі ойындар пакеттері мен экономикалық және
құқықтық компьютерлік модельдердің қорабы мен жабдықтар.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 10
КУРС БОЙЫНША САБАҚТА ЖӘНЕ САБАҚТАН ТЫС ОҚУШЫЛАРДЫҢ ТАНЫМДЫҚ ІС-ӘРЕКЕТІН
ҰЙЫМДАСТЫРУ
Мақсаты: Студенттерге оқушылардың негізгі шеберліктерін қалыптастыратын
рационалды тәсілдер мен құралдарды таңдауды, оқушылардың құқықтық және
экономикалық мағлұматтарды меңгеруі бойынша түрлі өзіндік жұмыстарын
өңдеуді үйрету.
Жоспар:
1. Оқушылардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру.
2. Оқушылардың негізгі шеберліктерін қалыптастыратын рационалды тәсілдер
мен құралдарды таңдау.
3. Оқушылардың құқықтық және экономикалық мағлұматтарды меңгеруі бойынша
түрлі өзіндік жұмыстарын өңдеу.
4. Құқық және экономика сабағына дидактикалық материалдарды даярлау.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 11
«ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ» КУРСЫ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР МЕН
БАҒДАРЛАМАЛАР
Мақсаты: «Құқық және экономика негіздері» курсын оқытудағы әдістемелік
құсқаулар мен бағдарламалардың маңызы мен мазмұнын студенттерге ұғындыру.
Жоспар:
1. «Құқық және экономика негіздері» курсын оқытудағы әдістемелік
құсқаулардың маңызы.
2. «Экономикаға кіріспе» курсы бағдарламасы.
3. «Құқықтану» 10-11 сыныптарға арналған бағдарлама.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 12
ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДЕГІ КУРСІШІЛІК, КУРС ЖӘНЕ ПӘНАРАЛЫҚ
БАЙЛАНЫСТАРДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
Мақсаты: Студенттерге курсішілік, курс, пәнаралық байланыстарды құқық
және экономика сабағында жүзеге асырудың жолдары туралы мағлұмат беру.
Жоспар:
1. Пәнаралық және ішкі курстық байланыстар, олардың курсты оқыту мен
оқушылардың құқықтық тәрбиелеу мен курс оқытудағы білімдік тәрбиелік
рөлі.
2. Пәнаралық және ішкі курстық байланыстарды жүзеге асырудағы әдістемелік
тәсілдер мен ұйымдастыру формалары.
3. Мұғалімнің пәнаралық байланыстар процесінде мақсатты бағытталаған
әрекеті.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 13
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ САБАҒЫНДА БАСПА ДЕРЕКТЕРМЕН ЖҰМЫС ІСТЕУ
ТӘСІЛДЕРІ
Мақсаты: Студенттерге баспа деректер туралы және оларды құқық және
экономика сабағында қолдану әдістері туралы ақпарат беру, үйрету.
Жоспар:
1. Құқық және экономика негіздері оқулығы – құқықтық білім берудің
негізгі құралы.
2. Мұғалімнің оқулық мәтінімен және мәтіннен тыс компоненттермен жұмыс
істеу тәсілдері. Оқушылардың оқулықпен жұмыс істеу қабілетін
қалыптастырып, дамыту.
3. Нормативті – құқықтық актілерді құқық және экономика негіздері
сабағында қолдану әдістемесі.
4. Құқықтық құжаттарды оқып –үйрену жолдары.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 14
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ САБАҒЫНДА ЖАҢА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ, АҚПАРАТТЫҚ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖОЛДАРЫ
Мақсаты: Студенттерге педагогикалық технологиялар туралы алған мағлұматтары
негізінде құқық және экономика сабағында жаңа педагогикалық ақпараттарды
қолданудың әдістерін түсіндіру.
Жоспар:
1. Оқыту технологиясы - ғылыми зерттеу аясы ретінде. Құқық және
экономика негіздері сабағында жаңа технологияны қолданудың қағидаттары
мен тәсілдері.
2. Педагогикалық практиканың жаңа сатылары.
3. Ақпаратты – түсіндіру тәсілінен әрекет ету–даму технологиясына көшу.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын
меңгермейінше, сауатты, жан – жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа
технологияны меңгеру мұғалімнің интелектуалдық, кәсіптік, адамгершілік,
рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі
әсерін тигізеді, өзін - өзі дамытып, оқу – тәрбие үрдісін тиімді
ұйымдастыруына көмектеседі.
Американдық мұғалімдер ассоцияциясының вице – президенті, доктор
А.Урванский білім берудің болашақ мұратын былайша сипаттайды: «маңызды
кезең – рефлексті емес, басымдылықтан ойлау әдістері мен амалдарын саналы
түрде игеруге көшу». Жаңа оқыту технологиясы бойынша материал сипаттамалы
түрде емес, шынайы проблема түрінде берілуі тиіс.
Мұғалімнің назары дұрыс жауап алудан оның қандай жолмен алынғандығын
түсіндіруге көшуге ауады, - дейді көптеген ғалым әдіскерлер. Жаңа оқыту
технологиясының тиімділігі сонда, оның элементтері арқылы баламен тиімді
жұмыс істеуге болады. Атап айтатын болсақ:
• ұжымды жұмыс істеуге үйретеді;
• ақпаратты өз бетінше түсінуге бағыттайды;
• сөз астарын, құдіретін түсінуге жағдай жасайды;
• сабақтан тысқары қалатын оқушы болмайды.
Осы жобамен жұмыс істеген кезде, оқушылардың оқуға деген
ынта–ықыласының артқандығын, адами жақсы қасиеттердің қалыптасқандығын,
мұғалімнің шыдамдылық, төзімділік сияқты сапалармен қатар оқушының басқаны
қабылдау, түсіну, сыйлауды үйренгендігімен сипатталады. Жаңа
технологияларды іске асыру үшін кәсіби шеберлігін шыңдауға шаршамайтын,
ұстаздықтан жалықпайтын, жаңалықтан жаны шошымайтын, танымгер, өз ісіне
құштар мұғалім қажет.
Қазіргі заман талабына сай оқыту технологияларын үйренуді арнайы
кәсіби тұрғыдан ұйымдастыру керек. Оқу технологиясын таңдап, іріктеу
оқушының, оқу танымдық іс - әрекетін басқарудың негізгі бір буыны. Жаңа
технологияны пайдалануда ұстаз жаңашыл педагогтардың озық дидактикалық
идеяларымен қарулануы керек. Оларға В.Ф.Шаталовтың «Еркін таңдау идеясы»,
С.Н. Лысенкованың «Озық оқыту», П.Эрдниевтің «Ірі блоктар идеясы», Е.Н.
Потапова технологиясы, (қазіргі кезде бұл идеялар М.Н. Беруллаеваның
жаңа технологиясында көрсетілген), В.Г .Коваленконың «Ойын арқылы
оқыту технологиясы», В.Оконьның, Р. Гроттың «Деңгейлеп саралап оқыту
технологиясы», «Проблемалық оқыту технологиясы» жатады. Оқушылар сабақтың
қызықты, жеңіл өтетіндігін, ұжымды бірлесіп жұмыс жасауға үйрететіндігін,
білімнің тереңдігін әрі тиянақтылығының артатындығын баяндайды. Соңғы
кездерде оқытудың әр түрлі жаңа технологиялары пайдаланылып, тәжірибеде
қолданылып жүр. Мысалы: дамыта оқыту, қарқынды оқыту, модульдік оқыту,
саралап оқыту, ынтымақтастық технологиясы сияқты көптеген оқыту
технологияларын атауға болады. Мұның бәрі уақыт талабынан туындап отырған
жүйе.
Қарқынды оқыту технологиясы – жеке тұлғаның өзін - өзі дамытуға, оның
өзіндік және шығармашылық қабілетін арттыруға, қажетті іскерліктері мен
дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Яғни қарқынды оқыту технологиясы -
берілген уақыт мөлшерінде үлкен табыстарға қол жеткізе отырып, оқушылардың
шығармашылық қабілетін жетілдіруге негізделген оқыту технологиясының бірі.
Әрбір технология өзіндік жаңа әдіс – тәсілдерімен ерекшеленеді. Әдіс –
тәсілдерді мұғалім ізденіс арқылы оқушы қабілетіне, қабылдау деңгейіне
қарай іріктелініп , қолданылады.
Қызықты сабақтар – мұғалімнің ашқан жаңалығы, өзіндік қолтаңбасы,
әдістемелік ізденісі.
Мәселелік (проблемалық) оқыту дегеніміз Г.С. Селевконың анықтамасы бойынша
мұғалімнің басшылығымен түрлі жағдаяттарды анықтай білуге, оқушыларды оны
шешуге белсенді жұмылдыруға, соның нәтижесінде оларда білім, білік, дағды
және ойлау қабілетін дамытуға негізделіп ұйымдастырылатын оқыту үрдісі.
Дамыта оқыту деп оқытудың дәстүрлі иллюстративті – түсіндірмелі түрін
ауыстыратын, белсенді іс - әрекетке негізделген оқыту түрін айтамыз.
«Дамыта оқыту» идеясы көрнекті ұлы педагогтар Песталоцидің, Ушинскийдің
еңбектерінен бастау алады.
Кез келген іс -әрекет нәтижелі болуы үшін ең алдымен мақсат айқын
болуы керек. Білім берудің мақсаты айқын болғаннан кейін білім беру
жүйесінің алдында «Қалай оқытамын?» деген сұрақ пайда болады. Бұл сұраққа
жауап беру үшін Ресей ғалымдары мен зерттеушілері көптеген жаңа
педагогикалық технологияларды өмірге әкелді. Солардың ішінде Занковтың,
Эльконин мен Давыдовтың, Т.С. Альтшуллердің (ТРИЗ) технологиялары.
Модульдік оқыту. Модуль дегеніміздің өзі үлкен бір жүйе, мұнда оқушы
білімді жеке – жеке тараулар бойынша емес, біртұтас тақырып түрінде
жүйеленген түрде алады. Өзін дамытуда, бірін – бірі оқытуға, кітаппен жұмыс
істеуге үйренеді, қосымша әдебиеттен білім алуға баулу арқылы дарынды
балалармен жүйелі жұмыс істеуге мүмкіндік туады.
Ізгілендіру технологиясы – сезім, көңіл – күй, өмірлік құндылықтарға
сүйенеді. Ізгілендіру қағидалары оқытудың әдіс – тәсілдеріне мынандай
талаптар қояды:
• Мұғалімнің оқыту кезінде билік жүргізу әдісінен арылуы;
• оқыту үрдісі кезінде сабақтағы басты тұлға білім беретін мұғалім емес,
осы білімді қызыға қабылдауға дайын оқушы екендігі;
• балалардың оқуға деген ынтасын күшейту, өз дербестігін, белсенділігін
дамыту;
• оқу –тәрбие жұмысын ұтымды жүргізу үшін баланың табиғи талабын, қасиетін
дер кезінде анықтау;
Ізгілік бағыттың негізгі идеясы: оқушымен ұнамды қарым – қатынас, қысым
көрсетпей, еркін ұстау, оқушы еңбегін бағалау, тұлғаны дамыту, өз пікірін
білдіру, баланың болашағына, қабілетіне сену, баланың кемшіліктеріне
шыдамдылық көрсету, баланы ынталандыру.
Оқытудың бұл технологияларына ортақ нәрселер мыналар:
• оқушыны жан – жақты дамытуға негіздеу;
• оқу іс - әрекетіндегі мәселелік жағдаяттарды шешуге бағытталған;
• оқу іс - әрекеті арқылы оқушының ойлау мәдениетін дамыту;
• оқушының объектіден субъектіге айналуы;
• қызығушылық дәрежесінің артуы (мотивация);
Бұл салада «тренинг» өткізудің көп пайдасы бар. Өйткені «тренинг» жүйесінде
оқыту әдісі арқылы оқушыны ойлауға, өз ойын дәлелді түрде жеткізе білуге,
бір – бірінің пікіріне сыйластықпен қарауға үйрету болады.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасының жобасында «Жоғары білімді дамытудың негізгі үрдісі
мамандар сапасын даярлау сапасын арттыру, қарқынды ғылыми – зерттеу
қызметімен ықпалдастырылған инновациялық білімді дамыту, жоғары оқу
орындары зерттеулерінің әлеуметтік сала мен экономиканың қажеттіліктерімен
тығыз байланысы, білім беру және ақпараттық технологияларды жетілдіру
болып табылады» деп атап көрсетілгеніндей қазіргі білім беру саласындағы
басты мәселе әлеуметтік – педагогикалық ұйымдастыру тұрғысынан білім
мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін іздестіру мен оларды
жүзеге асыра алатын болашақ мамандарды даярлау болып отыр.
Жаңа дәуір ұлттық бәсеке, мәліметтік сайыс, психологиялық өзгерістер
сияқты көріністерміен белең алады. Сондықтан ол кезеңге сай
интеллектуалды, ой-өрісі жоғары дамыған, дені сау азаматты қалыптастыру
– мемлекеттің бүгінгі күнгі өзекті мәселесі.
Қазіргі мектеп жағдайларындағы білім берудің ұлттық моделіне өту
оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс–тәсілдерін, инновациялық педагогикалық
технологияны игерген, психологиялық – педагогикалық диагностиканы қабылдай
алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы «баршаға білім беру» ескі
сүрлеуінен тез арада арылып, жаңаша білім беру мазмұнына «әркімге таңдау
бойынша білім беруге» көшуге қабілетті және нақты тәжірибелік іс - әрекет
үстінде өзіндік даңғыл жол салуға икемді, шығармашылықпен, ізденушілікпен
жұмыс істейтін зерттеуші болашақ мұғалімдерді даярлауды қажет етеді.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатына қазіргі
кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика
теориясы мен оқу -тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде
болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол
жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың
шығармашылық әлеуетін дамытуды, мұғалім іс - әрекетін жаңаша тұрғыда
ұйымдастыруды талап етеді.
Бүгінгі таңда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубаеваның,
Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпейісованың, Ә.Жүнісбек пен
Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде
оқытудың жаңа технологиялары жан – жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың «Қазақстан - 2030» Қазақстан халқына
арналған Жолдауында «Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді,
біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз
ұрпағының жауапты да жігерлі білім, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты
өкілдері болады. Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі
заманғы нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс,
ағылшын тілдерін еркін меңгереді, олар бейбіт, абат, жылдам өркендету
үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады» деп
көрсетілгендей, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал
етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш – білімге тән. Жас
мемлекетіміздің болашағы – бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап
қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған
негіздеп оқыту – бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Сондықтан да оқушылардың ой - өрісін, ұлттық мәденетін, ұлттық рух
пен сана - сезімін дамытып, алғыр тұлғаны қалыптастыруда тәрбие
жүйесіндегі инновациялық іс - әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге
жетелейді.
«Инновация» ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасала қойған
жоқ. «Инновация» - нақты қойылған мақсатқа жетуде ойға алынған жаңа нәтиже.
Нақты мақсат дегеніміз не? Нақты мақсатқа қандай әдіс – тәсілдердің
көмегімен жетуге болады? Оқу мақсатының жүйесінде берілген мақсаттың
негізгі категорияларын пайдалана отырып, педагог өз еңбектерінің нәтижесі
туралы ақпарат алуға мүмкіндік алады. Демек мақсат пен нәтиже – жаңалыққа
бет бұрудың кілті.
Инновациялық үрдістің негізі – жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану,
жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай – ақ
уақытша жоспарға жатады. Бұл, яғни, бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс,
жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Жаңа педагогикалық технологиялар оқушының шығармашылық қабілеттерін
арттыруға өз үлесін қосады.
Жаңа технологияны қолдану төмендегідей кезеңдер арқылы іске асады:
• оқып –үйрену;
• меңгеру;
• өмірге сендіру;
• дамыту.
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
• оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
• оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде қарастыру;
• ғылыми - әдістемелік, оқыту - әдістемелік, ұйымдастырушылық себептерге
үнемі талдау жасап, назарда ұстау;
• жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу;
• пәндік білім стандартымен жете танысу;
• білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы студенттерге
мемлекеттік стандарт деңгейінде игертуге қол жеткізу;
• оқыту үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа алу;
(өйткені оқыту – тәрбиенің негізі).
Осы міндеттерге жүгіне отырып, білім беру жүйесінде студенттің жан жақты
дамуына көмектесетін, оларға оңтайлы жағдайларды тудыратын ынтымақтастық
топтарды құруға болады.
Бүгінгі студент – ертеңгі маман. Педагогикалық жоғары оқу орнының
білім беру үрдісінің болашағын жоспарлау – ол экономикалық, әлеуметтік,
саяси, рухани жұмыстардың қоғамдағы дамуына байланысты шешілетін мәселе.
Болжаудың ең басты мақсаты: ғылыми тұрғыдан болашақты көре білу. Соған
байланысты студенттерді тұлғалық бағдарлы технология негізінде басқарудың
педагогикалық шарттарын анықтау керек.
Болашақты ғылыми негізде болжаудың бірнеше шарттары бар. Олар мына
төмендегіше жіктеледі:
1. басқару негізінде;
2. қайта құру бағытында;
3. теориялық;
4. әдіснамалық негіздерде;
5. жүйелі түрде өзгерілуі;
6. дұрыс қарым – қатынас орнату негізінде , т.б.
Жоғары мектепте оқытудың жаңа технологиясын қолдануда әдістердің алмасуы
өте маңызды болып табылады. Бұл салада бір мысал ретінде, Тараз мемлекеттік
педагогикалық институты кафедралар жанынан құрылған «Ізденіс»
педагогикалық жаңа технологиялар мен озық тәжірибелер зертханасының
әрекетінен үлгі алуға болады.
Зертхананың негізгі міндеттері:
• қазіргі инновациялық педагогикалық технологияларды оқып – үйрену;
• Республика, ТМД, әлемдегі педагогикалық озық іс – тәжірибелерді оқып
үйрену, зерттеу, талдау, насихаттау, тарату, пайдалану;
• жаңашыл мұғалімдердің озық іс – тәжірибелерін зерттеу;
• болашақ мұғалімдердің жоғары интелектуалдық, шығармашылық әлеуетін
қалыптастыру, оны дамыту;
• оқу – тәрбие үрдісіне инновациялық технологияларды ендіру мақсатында
эксперименттік тәжірибелер жүргізу;
• эксперимент тақырыбы бойынша педагогикалық ұжым жұмысының тиімділігінің
көрсеткіштері мен критерийлерін талдап шығару;
• эксперименттің тақырыбы бойынша озат тәжірибені белгілеп, мұғалімдер мен
оқушылардың іс-әрекетіндегі типтік кемшіліктер мен қиындықтарды анықтап,
олардың себебін білу;
• эксперименттің аралық және соңғы нәтижелерін талдап, қорыту және соның
негізінде зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми – тәжірибелік, ғылыми -
әдістемелік нұсқаулар құрастыру , ұсыну.
Аталмыш зертхананың негізгі мақсаты – болашақ мұғалімдердің жас
ұрпақты оқыту мен тәрбиелеудің тиімділігін арттыру мақсатында жаңа
педагогикалық технология элементтерін пайдалана білуге үйрету,
шығармашылыққа баулу.
Қорыта айтқанда, институт мектеп өміріне бейім, білімді де білікті маман
даярлап шығаруы керек. Ал мұның өзі қазіргі кезеңде Қазақстан бүкіл
дүниежүзілік білім әлеміне кіру мақсатындағы жасалынып жатқан жаңа жүйенің
негізгі мақсатына жетудің бірден – бір жолы болмақшы.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 15
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ САБАҒЫНДА ОҚЫЛҒАН МАТЕРИАЛДАРДЫ ҚАЙТАЛАУ,
ТЕКСЕРУ ЖӘНЕ БАҒАЛАУ ӘДІСТЕМЕСІ
Мақсаты: Құқық және экономика сабағында алынған білімді қайталау, тексеру,
бағалаудың жаңашыл әдістерін түсіндіру.
Жоспар:
1. Құқық және экономика сабағында алынған білімді қайталау – құқықтық
білімді тереңдетудің жолы.
2. Құқықтық және экономикалық білімді тексерудің жолдары: ауызша және
жазбаша.
3. Оқушылар білімін бағалау нысандары мен критерийлері.
Оқушылардың білімін, біліктілігін, ойлау қызметінің даму дәрежесін тексеру
аса маңызды жұмыс болғандықтан оны үлкен дайындықпен және жауапкершілікпен,
жоспарлы түрде жүргізіп отыру қажет. Мұғалім оқушылардың білімін бағалауда
оған қойылатын талаптарды білгені дұрыс. Олар:
1. Білім бағалаудың ең қолайлы жолы ауызша тексеру. Бұлай тексеру
оқушылардың ойлау, сөйлеу қабілетін арттыратыны бәрімізге белгілі. Оқушы
білімін ауызша бағалауда мұғалім оның тілінің жатық, ұғынықты болуын
талап етеді. Бұл жағдайда оқушы шапшаң болуға, жинақталуға, жауапты
сындарлы беруге тырысады. Оқушының ауызша жауап беруі өзіне ғана емес,
басқа оқушыларға да тиімді, себебі ол жауап берген кезде оны басқа
оқушылар тыңдап қана қоймай, түзетуге, толықтыруға талаптанады. Оқушы
ауызша жауап беруде кестемен, тақтамен т.б. бір мезгілде жұмыс істейді.
Оқушының ауызша жауабын барлық оқушылармен бірге мұғалім де мұхият тыңдай
отырып, оның толықтығына, беріктігіне, оқушыда тәрбиеліліктің қалыптасу
дәрежесіне назар аударғаны, оның ойлау қызметінің даму дәрежесін
анықтағаны дұрыс. Ол үшін төмендегі талаптарды ескеру керек:
а) оқушы берілген сұраққа ғана жауап бермей, оны басқа пәндерде
кездесетін ұғымдармен салыстыра отырып ашатын болса, онда оқушының білімі
толық деп есептелінеді;
ә) оқушы сұрақтың негізгі мәнін өз бетімен ізденіп тапқан материалдар
арқылы ашып көрсетсе, онда оқушының білімін терең меңгерілген деп есептеуге
болады;
б) оқушы меңгерген білімін өзінің ішкі сезімдері арқылы тұжырымдап, оған
баға бере алатын болса онда, оқушы білімін жоғары деп бағалауға болады.
Мұғалім оқушы білімін бағалағанда оның тек сұрақтарға жауап беріп
қана қоймай, сол сұрақтың айналасында мәселе көтеріп, артықшылықтар мен
кемшіліктерді анықтап, кемшіліктерді жоюға болатын шараларды ұсынуына дейін
талаптандыруы керек.
Мұғалім оқушылардың жұмысын бағалағанда аталғандардан басқа да
жағдайларға мән беруі керек. Бұл орайда Б.Кенжебеков ұсынған оқушылардың
сарамандық жұмыстарын тексеру және бағалау барысындағы ұсынған арнайы
кестесін қолдануға болады.
Жұмсалған жұмыс уақыты бойынша қойылатын орындау деңгейлері:
|р/с |Жұмысты тексеруге өткізу кезеңі | Деңгей |
|1 |1 – 5 |5 |
|2 |6 – 8 |4 |
|3 |9 – 12 |3 |
|4 |13 – 16 |2 |
Нысанды тексеру топтарындағы орындау талаптары бойынша қойылатын
деңгей бағасы мен критерийлері:
| Нысан |«30» балл |«24» балл |«18» балл |«12» балл |«6» балл |
| Тексеру | 5 деңгей |4 деңгей |3 деңгей |2 деңгей |1 деңгей |
1 деңгей – оқушы оқығанын, түсінгенін қайталап айтып береді;
2 деңгей – оқушы өз сөзімен еркін айтады, дәлелдейді;
3 деңгей - оқушы сұрақ жауабын өздігімен тұжырымдап,
қорытындылайды;
4 деңгей – оқушы аталғандарға қоса, өзінің шығармашылық ойын
ұштайды;
5 деңгей - аталмыш мәселенің артықшылығы мен жетістіктерін анықтап қана
қоймай, кемшіліктерді болдырмауда өз ұсыныстарын береді.
Ғалым Т.Тұрлығұл «Мектепте Қазақстан тарихын оқытудың теориясы мен
әдістемесі» еңбегінде оқушылар білімін деңгейлерге бөлу туралы ұсынысын
берген. Олар міндетті және мүмкін деңгейлер. Оқушы берілген сұрақтың ең
негізгі білім элементтерін білсе, мәселен құқықтың анықтамасын, негізгі
белгілерін, субъектілерін, құқықтық қатынастар салдарын айтып бере алса,
онда ол осы сұрақтың жауабын міндетті деңгей көлемінде білгені. Ал оқушы
құқықтың пайда болу себептерін нақтылап көрсете білсе, оның жүйелерін
басқа жүйемен салыстырса, құқықтық қатынастардағы тұлғалардың алатын орнын,
яғни құқықтық мәртебесін көрсетіп бере алса, оның кестесін құрастырып
қана емес, талдай білсе, маңыздылығын аша білсе, онда бұл жауап мүмкін
деңгейге жеткен деп бағаланады. Мүмкін деңгейге шек қойылмайды. Сұрақтар
жауабын бұлайша екі деңгеймен анықтау да оқушының білім дәрежесін
нақты көрсете алмайды. Сондықтан әрбір пәннің әдіскер - мамандары
оқушылардың білім дәрежелерін бағалауда өз тәжірибелерін ұсынуда.Оқушылар
білімін тексерудің ауызша және жазбаша нысандары кең таралған.
Оқушылардың білімін ауызша нысанда тексергенде мұғалім оқушының ойлау
қабілетін, өз ойын жеткізе алу шеберлігін есепке алуы қажет.
Оқушылардың білімін мұғалім жаңа материалды өткеннен кейін де
тексеруіне болады. Мұнда оқушылардың құқықтық ұғымдарды, құқықтық
нормаларды қаншалықты түсінгендігі анықталады. Бағалау міндетті түрде сұрақ
арқылы емес, әңгіме ретінде де болуы мүмкін, мысалы құқықтық ситуацияны
айта отырып, оқушылардың шешімін тыңдауға болады, бұл жағдайда мұғалім
оқушының ойлау қабілетін, шапшаңдығын, құқықтық нормалармен жұмыс істей алу
қабілеттілігін анықтай алады.
Өткен тақырыпты оқушының қаншалықты деңгейде меңгергенін оқушының
өзіне қорытынды жасату арқылы, құқықтық ситуацияға қатысты өз пікірін
білдіру, заңдылық кеңес беруі арқылы да анықтауға болады. Оқушы білімін
тексеру сабақ барысы бойында жүргізіліп отырады, яғни үй тапсырмасын айту,
жаңа тақырыпқа белсенді қатысып отыру, пысықтау сұрақтарына жауап беру
т.с.с.
Оқушының білімін жазбаша түрде тексерудің де бірнеше тәсілдерін
қолдануға болады. Ол үшін мұғалім алдын – ала оқушыларға жазбаша нысанда
берілетін сұрақтарды даярлауы қажет. Құқық негіздері сабағындағы жазбаша
сұрақтардың ең қолайлы түрі, әр оқушыға әр түрлі құқықтық ситуация беру.
Бұл жерде мұғалім оқушының қабілеттерін ескеріп отырады. Мұндай жазбаша
жұмыс бір мезгілде оқушының құқықтық нормалармен жұмыс істеу қабілеттерін
де арттырады. Өзі шешімін тапқан құқықтық жағдайды есінде сақтап қалады,
заңдардан мағлұмат алады. Оқушы білімін жазбаша тексеруге мұғалім бір
сабақты түгелдей арнауына да болады. Бұл сабақтың ерекшелігі, берілетін
сұрақтардың мазмұнды, күрделі келуінде.
Оқушы білімін тексеруде қайталау сабақтарының да маңызы өте зор. Бұл
көбінесе оқу тоқсанының аяқталуына байланысты жүргізіледі. Қайталау сабағы
оқытудың нәтижесін анықтауға көп пайдасы бар.
Оқушылар білімін жазбаша тексерудің тағы бір әдісі - тест әдісі. Бұл
қазіргі кездегі жаңаша оқыту талабы. Тестік сұрақтарды құрастыруда,
сұрақтардың қиындық деңгейін анықтап, сол арқылы оқушыларға берілуі керек,
яғни жеңіл сұрақтарға жауап берген оқушыны тестік екінші деңгейдегі
сұрақтарға көшіру қажет. Қорыта айтқанда «қарапайымнан – күрделіге» қарай
қадам басу керек. Сондықтан тестік сұрақтарды құрастыруда мұғалім оны
өткізудің ғылыми - әдістемелік жолдарымен танысқаны жөн. Бұл салада
әдістемелік құралдар баршылық. Тестік сұрақтар арқылы білім тексеру аз
уақытта көп оқушының білімін тексеріп, мұғалімнің уақытын үнемдейді.
Оқушылар білімін тексеруде үнемі бір әдісті қолдана беруге болмайды,
себебі ол қателікке ұрындырып, оқушы білімін объективті бағалаудан
алшақтатады. Сондықтан оқушының білімін тексеруде барлық нысанның
қолданылып, барынша объективті баға қойылғаны дұрыс.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 16
МЕКТЕПТЕ ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ КАБИНЕТТЕРІН ЖАРАҚТАНДЫРУ
Мақсаты: Мектепте құқық және экономика кабинеттерін қазіргі кезең
талаптарына сай жарақтандырудың жолдары туралы мағлұмат беру.
Жоспар:
1. Мектептегі құқық және экономика кабинетінің міндеттері.
2. Кабинет жұмысының үйлестірілуі. Кабинетке жауаптылық.
Мектепте құқық кабинеті болуы керек. Құқық кабинеті өз міндетіне сәйкес:
- құқықтық тәрбие жұмысын жоспарлайды және үйлестіреді;
- бұл шараларға құқық қорғау органдарының, денсаулық сақтау, мәдениет
мекемелерінің және тағы басқа саланың қызметкерлерін қатыстыра отырып,
дәрістер, әңгімелер, сұрақ – жауап кештерін,құқықтық білімнің
олимпиадалары мен жарыстарын, диспуттар, викториналар өткізуді
адамгершілік – құқықтық тақырыптағы кинофильмдерді көру және талқылауды
ұйымдастырады;
- оқушыларды, ата – аналарды қабылдайды, заңдарды түсіндіреді, кеңестер
береді, ғылыми көпшілік заң әдебиетін қолдануды қамтамасыз етеді;
- құқық бұзушылықпен күрестің жағдайы туралы мәліметтер ала отырып, құқық
қорғау органдарымен үнемі байланыста болады;
- оқушылар арасындағы құқық бұзушылықтың алдын алу және оларды
тәрбиелеу кеңесінің штабы ретінде қолданылады.
Құқық кабинетінің жақсы жабдықталған кітапханасы, заңға қатысты мол
әдебиеті, көрнекті құралдары, заң мәселелері жөніндегі стенділері болуы
тиіс.
Кабинетке басшылық жасау, үйлестіру құқықтану пәні оқытушыларына
жүктеледі. Егер құқық пәнінің мұғалімі бірнеше болса, олардың біреуі сол
кабинетке жауапты болады.
Құқық кабинетін - құқық бұзушылықьың алдын алу, құқықтық білім беру,
тәрбиелеу және құқық пәні оқушыларының арасындағы құқықтық тәрбие жұмысы
тәжірибелерімен алмасу орталығы болатындай етіп жабдықтау қажет.
Жалпы, құқық пәніне қатысты әдебиеттер, зерттеулер соңғы кезде көптеп
шығарылып жатыр, бірақ оларды кез келген мұғалім немесе оқушы сатып ала
алмайды. Себебі, құқықтық әдебиеттер қымбат тұрады және таралымы аз
болады. Сондықтан қажетті құқықтық әдебиеттердің құқық кабинетінде
сақталғаны дұрыс. Бұл оқушының да, оқытушының да оны пайдалануына
мүмкіндік береді. Құқық кабинетіндегі кітапхананы оқушыларды қатыстыра
отырып реттеп қоюға болады. Мәселен, кабинеттегі кітап қорларын бөлімдерге
бөлу. Мысалы, мынандай бөлімдерден тұруы мүмкін:
- Қазақстан Республикасының Заңдары;
- құқық салалары бойынша нормативті – құқықтық актілер;
- құқық салалары бойынша зертеулер;
- оқулықтар мен оқу құралдары;
- әдістемелік құралдар;
- баспа материалдары (журналдар, газеттер).
Құқық кабинеті мүмкіндігінше техникалық құралдармен де жабдықталуы
керек, яғни диафильмдер, оқу фильмдері. Оқу киносы, дыбыс жазатын құралдар,
электронды оқулықтар т.б. Құқық кабинетінде графопроектордың болғаны дұрыс,
ол әр түрлі слайд – кестелерді көрсетуге өте тиімді. Әрине, техникалық
құралдарды пайдаланғанда техника қауіпсіздігін сақтаған жөн, ол туралы
құқық кабинетінде арнайы нұсқау жазылып, көрнекі жерде ілініп тұрса артық
болмас еді.
Құқық кабинетінің дұрыс жабдықталуы, құқық сабағының сапалы өткізілуіне
қолайлы жағдай жасайды және ол мұғалімнің сабақты өткізу барысындағы
көрнекі құралдарды пайдалану үшін техникалық құралдарды іздеуден босатады.
Толық, дұрыс жабдықталған құқық кабинеті сабақтан тыс жұмыс жүргізуге де
өте қолайлы. Құқық үйірмелерінің, клубтардың мәжілістерін де осында
өткізуге болады.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ДӘРІС 17
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІ МҰҒАЛІМІ
Мақсаты: Құқық және экономика негіздері мұғалімінің қазіргі кезеңдегі
бейнесі және оған қойылатын талаптар туралы мағлұмат беру.
Жоспар:
1. Курсты оқытуға мұғалімнің теориялық және әдістемелік дайындығы.
2. Құқық және экономика негіздері мұғаліміне қойлатын негізгі талаптар,
дамытушылық оқыту жағдайындағы оның ерекшеліктері.
3. Мұғалім біліктілігін арттыру жолдары.
Мектеп - мұғалімнің басшылығымен жас ұрпаққа білім беру, тәрбие
мәселелерін жүзеге асыратын оқу – тәрбие мәселесі, халық ағарту жүйесінің
негізгі буыны.
Мектепте оқу жұмыстарын ұйымдастырудың негізгі нысаны – сабақ,
сабақта басты рөлді атқаратын – мұғалім.
Мұғалімнің алдында тұрған зор мақсат ғылым негізін жақсы білетін,
жігерлі, төзімді адамдарды тәрбиелеу, жоғары идеялы, қандай да болсын
қиыншылықтарды жеңе білетін, өз Отанына шексіз берілген, бетбұрыс ісіне
батыл кірісуге қабілеті жететін, еңбек сүйгіш адамдарды тәрбиелеу болып
табылады.
Мұғалім өзіне тапсырылған істі абыройлы да нәтижелі етіп орындау үшін
жатпай тұрмай оқиды. Ол мұның сүйегіне сіңген қасиет. Сонымен қатар мұғалім
өз басына ең жақсы деген адамгершілік қасиетті дарытып отырады. Өйткені ол
шәкірттерінің ғана ұстазы емес, ауылдағы, қаладағы барша халыққа үлгі -
өнеге болатын үлкен инабатты адам.
Мұғалімнің дүние танымы – оның өмірі мен, оның әрбір құбылысқа қалай
қарайтындығы, қалайда барлық оқушыға әсер етеді. Сондықтан да мұғалім
өзінің мінез – құлқы, әрекеттері «күшті» бақылауда екендігін сезе біліп,
өзін өзі ұстай білуі керек.
Оқушылардың мінез – құлқын, олардың сана – сезімінің жетілу дәрежесін
танып, білу оңай нәрсе емес.
«Мұғалімдік мамандық ұсақ – түйегі көп, жалықпай жұмыс істеуді қажет
етеді», - деген болатын Макаренко.
Осындай қоғамға қадірлі тұлғаны даярлап шығуда жоғары оқу орындарының
алатын орны ерекше. Жоғары оқу орындарында мұғалімді өз мақсатында, өз
бағытына дайындайды. Бұл саланы зерттеушілер өз саласының мұғалімі қандай
болуы керек екендігін айқындап көрсетуде. Солардың ішінде мұғалімге
қойылатын талаптар:
- сабақтың ғылыми және құқықтық дәрежесіне қойылатын талаптар, яғни
сабақтың ғылымилық сипат алуы, ғылыми мазмұндық толықтығы, оқу
материалының ұғынықтылығы, құқықтық мәселелердің ашылып түсіндірілуі,
құқықтық құбылыстардың, фактілердің дұрыстығы және дәлдігі, сабаққа
берілген тұжырымдаманың дұрыстығы, мұғалім әңгімесінің жүйелілігі,
оқушылар назарын өзіне аудару, оқушылардың сабаққа белсене қатысуын
қамтамасыз ету;
- сабақтың әдістемелік дәрежесіне қойылатын талаптар: сабақтың білімдік,
тәрбиелік, дамытушылық міндеттерінің дұрыс анықталуы, сәтті және
ойдағыдай жүзеге асуы, сабақтың қажетті элементтерін тиімді жүзеге асыру,
курсішілік, пәнаралық байланыс жасау, жаңа материалды қазіргі
жағдайлармен салыстыру, жаңа технологияларды, көрнекі құралдарды тиімді
қолдану, уақытты ұтымды пайдалану, оқушыларды өз бетімен жұмыс істеуге
баулу, нормативті – құқықтық актілермен жұмыс жүргізу, ситуациялық
жағдайларды тудырып, оны шешуге оқушылардың белсенділігін арттыру,
қорытынды жасаттыру, қорыта айтқанда мұғалім сабақтың оқушылардың
естерінде қалуына барлық жағдайды жасауы, сабақта нәтижеге жету;
- оқушылардың біліміне, даму дәрежесіне қойылатын талаптар: мұғалімнің
мемлекеттік стандарттағы құқықтық білімге қойылатын талаптарды ұстануы,
оқушылар білімін объективті, жүйелі бағалау, оқушы білімінің дәрежесі,
оқушылардың білім деңгейлерінің ара салмағын қадағалап отыруы;
- мұғалімнің педагогикалық мінез құлқына қойылатын талаптар: мұғалімнің
сыныпты ұйымдастыра алуы, сынып оқушыларына талап қоя білуі,
кішіпейілдігі, ұстамдылығы, оқушыларды жақсы білуі, оқушымен тең қатынас
жасауы, сөйлеу шеберлігі, дауыс ырғағы, сыртқы пішіні, өзін оқушылар
арасында орынды ұстауы. Әрине, жоғарыда айтылғандар барлық мұғалімдерге
ортақ айтылған ойлар. Ал, құқық негіздері пәнінің мұғалімі қандай болуы
керек? Құқық пәнінің мұғалімі де жоғарыда аталған талаптарды ұстанады.
Құқық пәнінің мұғалімі – құқықтық мемлекет азаматтарын қалыптастыруда
шешуші рөл атқарады. Ол құқықтық білім беру жүйесін құқықтық тәрбие
ісімен толықтырып отырады. Құқық пәні мұғалімінің басты мақсаты –
оқушыларға құқықтық білім беріп қана қоймай, олардың құқықтық мәдениетін
қалыптастырып, дамыту.
Құқық пәні мұғалімі Қазақстан Республикасы заңдарымен толық
қаруланған, құқықтық мәселе көтере алатын, оның шешімін табуға оқушыларды
қатыстыра отырып, әр түрлі шараларды шеберлікпен ұйымдастыра білетін тұлға
болуы қажет. Оқушылар арасынан белсенді, жауапкершілігі мол балаларды
іріктеп алып құқықтық тәрбие мақсатында ұйымдар құруы қажет. Ол мектепте
құқықтық оқуды ұйымдастырумен қатар оқушы жасөспірімдер арасында құқық
бұзушылықтың алдын алу шараларының жүйесін де құрады.
Құқық пәнінің мұғалімі :
- тәрбие жүйесін құқықтық негізде ұйымдастыра отырып құқықтық мемлекет
адамдарын, олардың өркениетті өзара қарым – қатынасын қалыптастырады;
- оқушыларды мемлекет заңдарын қастерлеуге, заң нормаларын сақтауға және
орындауға, өз құқығын заңға сәйкес қорғай білуге, өзгелердің құқықтарын
қастерлеуге, өзінің іс - әрекетіне жауапкершілікпен қарауға баулиды;
- құқықтық сипаттағы кездесулер, дебаттар, олимпиадалар, т.б. құқықтық
шараларды ұйымдастырып, өткізеді;
- тәрбие нысандары арқылы құқықтық мәдениет дағдыларын қалыптастыру;
- оқушыларды полицияның жас достары, оқушылардың өзін - өзі басқару
ұйымдары, қоғамдық ұйымдардың жұмысына тарта отырып, сол ұйымдардың
жұмысын құқықтық негізде ұйымдастыру арқылы оқушының іс - әрекетін
заңдылыққа бейімдейді;
- мектептегі құқықтық профилактикалық шараларды ұйымдастыруға, құқық
күндерін, апталығын, айлықты өткізуге оқушыларды кеңінен араластыру,
оқушылармен өткізілетін құқықтық тәрбие шараларына міндетті түрде
тақырыпқа сай Республика заңдарын пайдалану, заң және құқық тақырыбына
сайыстар, шығармалар, конкурстар т.с.с. тәжірибеге енгізеді;
- оқушының құқықтық мәдениет деңгейін анықтап бағалаудың диагностикалық
жолдарын қалыптастыру және оны құқықтық мәдениет қалыптастыруда
басшылыққа алады.
Құқық пәні мұғалімінің басты мақсаты - оқушыларға құқықтық білім
беру. Міне, осы бағытта мұғалім әрқашан да өзінің құқықтық білімін
жетілдіріп отырады. Сонымен қатар ол білімнің оқушыларға берілу
нысандарын да ойластырып отыруы қажет. Құқықтық білімді берудің
нысандарына оқытудың жалпы әдістерімен бірге сабақтан тыс әдістері де
жатады.
Талқылау сұрақтары:
Ұсынылған әдебиеттер:
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ПӘНІ БОЙЫНША СЕМИНАР
САБАҚТАРЫН ӨТКІЗУГЕ АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ПӘНІ БОЙЫНША СТУДЕНТТІҢ
ОҚЫТУШЫМЕН ЖҮРГІЗЕТІН ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНА (СОЖӨЖ) ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
СОЖӨЖ – студенттің дәріс, практикалық сабақтар барысында алынған
білімдерін бекітуге мүмкіндік беретін әдістердің бірі. Болашақ маман
ретінде студент игерген білімді өз бетімен жүзеге асыра білуі керек. Бұл
үшін студент талмай ізденіп, білім деңгейін тереңдету үшін ұсынылған
әдебиеттерді жете саралап, сабаққа мұқият дайындалуы қажет.
СОЖӨЖ тапсырмаларын орындау барысында студент нормативті
актілермен тығыз жұмыс жасауға мүмкіндік алады. Бұл салада түсініксіз
сұрақтарды оқытушыдан сұраған жөн, себебі заңның тілі қиын тіл, ол
талқылауды қажет етеді, ол студенттің жоғары деңгейдегі білімін қажет
етеді.
СОЖӨЖ тапсырмалары студенттің логикалық терең ойлауын өажет етеді.
Тапсырмалар жүйесі әр түрлі: ситуациялық есептер, кестелер құрастыру,
заңнамаларға талдау жасау т.с.с.
СОЖӨЖ тапсырмаларын студент грамматикалық сауатты орындауы қажет.
СОЖӨЖ тапсырмаларын орындағаннан кейін студент оны оқытушы алдында
қорғайды. СОЖӨЖ тапсырмалары бойынша слайдтар құрастырып, презентация
ретінде қорғауға болады. СОЖӨЖ тапсырмаларын қорғауда студенттің ғылыми
терминдерді қолдануы қажет, яғни студент өзінің ғылыми ойлау дәрежесін
арттыруы керек.
Құқықтық білім құрғақ сөзді қажет етпейді. Сол себепті студенттің
білімі арнайы деректерге сүйеніп, дәлелденуі қажет.
ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКА НЕГІЗДЕРІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ПӘНІ БОЙЫНША СТУДЕНТТІҢ
ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНА (СӨЖ) ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
Өзіндік жұмыс дәріс және семинар сабақтарынан тыс беріліп отыр. Себебі
өздік жұмыс студенттердің терең ойлап, мемлекет және құқық саласында әр
түрлі мәселелерді көтеріп қана қоймай, оны шеше алу қабілеттерінің
жетілуіне ықпалын тигізеді. Сондықтан өздік жұмысты жүргізудің әр түрлі
нысандары таңдалып алынды. Олар: баяндама, реферат, кроссворд, сканворд ,
ғылыми мақалаларға сарапнама беру т.с.с.
Студенттің өздік жұмысы оқушының өздік жұмысымен салыстырғанда
әлдеқайда көш ілгері болуы керек.
Өздік жұмыстарға қойылатын талаптар:
• Жазбаша баяндамалардың сауатты, ұғынықты түрде, тақырыпты аша отырып
жазылуы;
• Реферат қойылған талаптарға жауап бере отырып жазылуы керек (көлемі,
пайдаланған әдебиеттер тізімі, жоспары, кіріспе және қорытынды т.с.с.);
• Кроссворд , сканвордтар 50 сұрақтан кем болмауы керек;
• Ғылыми мақаланы басқа мақалалардан ажырата білу, талдау жасай білу, яғни
сол мақалаға қатысты өз пікірін айту;
• Белгілі бір мәселеге қатысты сұрақ – жауап жүргізіп, қорытынды жасай
білу.
[pic]
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz