Файл қосу

Биосфераны химиялық ластанудан қорғау



|ҚАЗАҚСТАН ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРІГІ                                         |
|СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ                     |
|3 деңгейлі СМЖ құжаты      |ПОӘК               | ПОӘК 042-16    /01 -2013      |
| ПОӘК  «Химиялық экология» |№3 басылым         |                               |
|пәнінің оқытушыға арналған |                   |                               |
|бағдарламасы               |«__» ___ 2013 ж.   |                               |




                       ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК  КЕШЕНІ

                        «Химиялық экология»   пәнінен
                  5В060800 «Экология» мамандығына  арналған



                           ОҚЫТУШЫҒА  АРНАЛҒАН ПӘН


                                БАҒДАРЛАМАСЫ



















                                    Семей
                                     2013




                                  Алғы сөз

1 ӘЗІРЛЕГЕН

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Экология  және
қоршаған      ортаны      қорғау»      кафедрасының      аға       оқытушысы

Ашакаева Р.У. _________________        «_30__» __08___ 2013ж.

2 ТАЛҚЫЛАНДЫ

2.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік  университетінің  «Экология
және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасының отрысында
Хаттама №    1     «_04__» ___09__ 2013ж.

Кафедра   меңгерушісі   _________                             доцент    м.а.
Кабышева Ж.К.

2.2 Аграрлық факультетінің оқу - әдістемелік бюросында
Хаттама №   1      «_09__» ___09__ 2013ж.


АФ  ОӘБ  төрағасы       _________                              доцент   м.а.
Тлеубаева А.В.


3  БЕКІТІЛДІ

Университеттің Оқу-әдістемелік  кеңесі мақұлдап басып шығаруға ұсынады


Хаттама №  1  «_18__» _____ 2013ж.

Оқу- әдістемелік кеңестің төрағасы,
оқу-әдістемелік  жұмысы  бойынша  проректор                        профессор
Искакова Г.К.



4  №2  басылым  03.09.2012 ж. ОРНЫНА ЕНГІЗІЛДІ







                                   Мазмұны

|1   |     Қолдану саласы                                                    |
|2   |Нормативтік сілтемелер                                                 |
|3   |Жалпы ережелер                                                         |
|4   |Оқу  пәнінің (модульдің) мазмұны                                       |
|5   |Студенттердің өздік жұмысына арналған тақырыптардың тізімі             |
|6   |Пән бойынша оқу-әдістемелік карта                                      |
|7   |Оқу-әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз етудің картасы                   |
|8   |Әдебиеттер                                                             |

































1  ҚОЛДАНУ АЙМАҒЫ


            " Химиялық экология"  пәнінің  оқу-әдістемелік кешені  –
5В060800   «Экология»   мамандығы   бойынша   студенттеріне   арналған.   Ол
студенттерді пәннің мазмұнымен,  саясатымен,  өзектілігімен,  қажеттілегімен
таныстырады.  Оқу-әдістемелік  кешені  пәнді  оқытуда  негізгі  құрал  болып
табылады.


2  НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

          Осы оқу-әдістемелік кешен –05060800 мамандына арналған және осы
пәннің оқу процесстері мен талаптарына сәйкес дайындалған.


3  ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

3.1 Пәннің қысқаша түсініктемесі:
      Химиялық экология  -   пәні  студенттерді  курстың  эколог  мамандарын
оқыту кезінде оларды экологияның, химия мен биологияның жинақталған  маңызды
тез жинақталған ақпараттармен таныстырудың маңызы зор.  Бұл  ақпарат  химия-
экологиялық процесстер мен  құбылыстарды  терең    түсіну  үшін  қажет.  Осы
курсты оқуда студентер әдебиеттермен жұмыс істеуді,  әдебиеттерді  іздестірі
жолдарымен  және экологияның зерттеу әдістерімен танысады  қоршаған  ортаның
мониторингісі арасындағы өзара  байланыстарды  зерттейтің  ғылым.   Химиялық
экология  оқу  орындарында  жоғары  білікті  мамандарды  дайындауда  олардың
білімділігіне, іздемпаздығына көңіл бөлінеді.  Студенттер  алған  білімдерін
ғаламдық, аймақтық және жергілікті экологиялық  мәселелерді  шешуге  қолдана
білулері  керек.    Білімнің  бұл  саласы  химиялық  экология  деп  аталады,
антропогендік   химиялық   ластанулар   менолардың    биосферадағы   өзергіс
механизмдері туралы ілім.

3.2 Пәнді оқыту мақсаты:
      Химиялық экология пәні  студенттердің   биосферада  өтетін   әр  түрлі
химиялық процесстерді, химикаттарды қолдану  салдарларын,  олардың  қоршаған
ортаға  түскеннен кейінгі өзгерулері, химиялық  мониторинг  жүргізу  әдістер
зерттеу, қоршаған ортаны қорғау мен қалпына келтіру  процесстеріне  белсенді
қатысатын экологиялық мәдениетін, экологиялық жағдайды терең  түсіне  отырып
экологиялық білім  мен  тәрбие,  қоршаған  ортаның  жағдайын  жақсартуға  іс
жүзінде қатысу арқылы қалыптастыру болып табылады.

 3.3 Пәннің негізгі міндеттері:
      Пәнді оқып білудегі негізгі міндет - өзінің білімін  тереңдету,  ойлау
қабілетін  дамыту,  теориялық  және  профессионалдық  деңгейлерін  жоғарлату
мақсатында, жан-жақты дамыған білікті мамандар дайындау.
      Пәнді оқып білудің нәтижесінде студент білуі керек:
- экологиялық құбылыстар менпроблемалардың химиялық негіздері және
қоршағанорта объектілерін химиялық қасиеттері құрамының қалыптасу
процесстерін;
-антропогендік әсерлердің қысымының деңгейін   бар технологиялық
процесстерді түрлендіру немесе жаңадан жасау есебінен максималды төмендету
тәсілдері ;
Істей алуы тиіс:
қоршаған орта объектілерінің химиялық ластану деңгейлерін реттеумен болжау
тәсілдерін құру;
ауылшаруашылығы мен тұрмыстық химияда қолданылатын негізілген жаңа
препараттарға ұсыныс жасау;
қоршаған ортаның ластануынан әкелетін басқа да процесстердің алдын алу
туралы ұсыныстар жасау;

      3.4 Курстын міндеттері
-  биосфераның  антропогендік  ластануының  сандық  және   сапалық   құрамын
зерттеу;
-адам әрекетінің нәтежесінде биосферадағы зат айналымына түсетін қоршаған
ортаның химиялық қосылыстардың жаңа түрлерінің химиялық өзгеру
механизмдерін зерттеу;
-қоршаған ортаны кері әсерді біршама төмендететін жаңа химиялық
технологияларды, қалдықтарды залалсыздандыру мен утилизация
технологияларын, ауа мен қалдық суларды тазартуды, топырақты зерттеу ;


      3.5 Курстың пререквизиті:
      Экология және тұрақты даму, қоршағанорта туралы ілім, биогеохимия
және экотоксикология.
      3.6 Курстың постреквизиті
      радиациялық экология, топырақ экологиясы,ауыр  металдардың  формаларын
зерттеу әдістері.

      3.7 Жұмыс оқу жоспарынен көшірме:

                                       Кесте 1
|Курс                                                            |Семестр      |
|1                                                               |2            |
|Дәрістік сабақтар                                               |             |
|Химиялық экология және қоршаған ортаның                         |1            |
|Атмосфераның химиялық экологиясы                                |1            |
|Гидросфераның химиялық экологиясы                               |1            |
|Литосфераның химиялық экологиясы                                |1            |
|Қоршаған ортадағы ластаушы заттардың химиясы                    |1            |
|Азық түлік проблемасы мен тамақ сапасы                          |1            |
|Тұтыныу  заттарының улылығы                                     |1            |
|Транспорттың қоршаған ортаға әсері                              |1            |
|Химиялық экология және энергетика                               |1            |
|Биосфераны химиялық ластанудан қорғау                           |1            |
|Барлығы                                                         |15           |
|Тәжірбиелік  сабақтар                                           |             |
|Жер геосферасының химиялық экологиясы                           |3            |
|Аса қауіпті экотоксиканттардың химиялық сипаттамасы             |4            |
|Ластанған азық түлік өнімдері мен тұтыну заттарының химиялық    |2            |
|қауіптілігі                                                     |             |
|Автотранспорт пен энергетика қоршаған ортаны химиялыө ластау    |3            |
|көзі ретінде                                                    |             |
|Қоршаған ортаны қорғаудың альтернативтік әдістері               |3            |
|Барлығы                                                         |15           |
|Зертханалық сабақтар                                            |             |
|Ауаны қатты қоспалар мөлшеріне зерттеу                          |3            |
|Қарағай қылқандарының жағдайы бойынша ауаның ластануын бағалау  |3            |
|Судағы аниондар мен катиондарды сапалық анықтау                 |3            |
|Судағы еріген оттегінің мөлшерін анықтау                        |3            |
|Тамақ өнімдеріндегі  нитраттың мөлшерін анықтау                 |3            |
|Барлығы                                                         |15           |



5   СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНА АРНАЛҒАН ТАҚЫРЫПТАРДЫҢ ТІЗІМІ

5.1 Жер атмосферасындағы фотокатализ және фотосорбция
5.2 табиғи сулардыңхимиялық ластануы
5.3  Қоршаған ортаның химиялықмониторингі
5.4 Қоршаған ортаны ластанудан биотехнология әдістерімен қорғау
5.5 Химиялық экологиялық  қауіпті факторлар
5.6 Қоршаған орта проблемаларының  негізі, қоршаған орта проблемаларының
түрлі аспектілері.
5.7 Қазақстан Республикасының атмосферасының химиялық ластануы
5.8 Табиғи сулардың химиялық құрамының қалыптасуы
5.9 Топырақ жамылғысының  химиялық ластануы
5.10 Экотоксиканттардың өзгеруі (гидролиз, тотықсыздану,тотығу,фотохимиялық
процесстер
5.11 Азық- түлік өнімдерінің химиялық ластануы
5.12 Синтетикалық материалдардың тұрғындардың денсаулығына әсері
5.13 Автотранспорттың өңделген газдардың әсері
5.14 Отынның альтернативті түрлері
5.15 Қазақстан Республикасының энергетикасы
5.16 Топырақ жамылғысын ластанудан қорғау
5.17 Суды тазалау мен залалсыздандыру.
5.18 Тфизикалық, физика-химиялық, химиялық, электрохимиялық,биохимиялық
әдістер
5.19 Қоршаған орта факторларының ағзаға әсерінің жалпы заңдылықтары
Атмосфераның ғаламдық экологиялық проблемалары
 Ауыр металдардың су экожүйелерінде өзгеруі
5.22  Өсімдіктерді қорғайтын химиялық құралдар мен қоршаған ортаның
ластануы
5.23 Химиялық концерогендер мен онкоэкологиялық мониторинг
5.24  Химия тұрақты даму аясында
5.25 Қоршаған ортаны қорғаудың альтернативті әдістері


      6  ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТА

                                      Кесте 3
|Тақырыбы                                 |Көрнекі    |Өз бетімен оқып|Бақылау  |
|                                         |құралдар,  |үйренуге       |нысаны   |
|                                         |ОТҚ,       |арналған       |         |
|                                         |плакаттар, |сұрақтар       |         |
|                                         |зертханалық|               |         |
|                                         |тақталар   |               |         |
|Дәріс          |Практика    |Зертханалық |           |               |         |
|сабақтар       |сабақтар    |сабақтар    |           |               |         |
|1              |2           |3           |4          |5              |6        |
|Химиялық       |Жер         |Ауаны қатты |Таблица    |Қоршаған орта  |ауызша   |
|экология және  |геосферасыны|қоспалар    |           |факторларының  |сұрау    |
|қоршаған       |ң химиялық  |мөлшеріне   |           |ағзаға әсерінің|         |
|ортаның        |экологиясы  |зерттеу     |           |жалпы          |         |
|               |            |            |           |заңдылықтары   |         |
|Атмосфераның   |Аса қауіпті |Қарағай     |Таблица ТСО|Қоршаған ортаны|ауызша   |
|химиялық       |экотоксикант|қылқандарыны|           |қорғаудың      |сұрау    |
|экологиясы     |тардың      |ң жағдайы   |           |альтернативті  |         |
|               |химиялық    |бойынша     |           |әдістері       |         |
|               |сипаттамасы |ауаның      |           |               |         |
|               |            |ластануын   |           |               |         |
|               |            |бағалау     |           |               |         |
|Гидросфераның  |Ластанған   |Судағы      |Таблица    |Химия тұрақты  |ауызша   |
|химиялық       |азық түлік  |аниондар мен|тестілер   |даму аясында   |сұрау    |
|экологиясы     |өнімдері мен|катиондарды |           |               |         |
|               |тұтыну      |сапалық     |           |               |         |
|               |заттарының  |анықтау     |           |               |         |
|               |химиялық    |            |           |               |         |
|               |қауіптілігі |            |           |               |         |
|Литосфераның   |Автотранспор|Судағы      |           |Ауыр           |ауызша   |
|химиялық       |т пен       |еріген      |           |металдардың су |сұрау    |
|экологиясы     |энергетика  |оттегінің   |           |экожүйелерінде |         |
|               |қоршаған    |мөлшерін    |           |өзгеруі        |         |
|               |ортаны      |анықтау     |           |               |         |
|               |химиялыө    |            |           |               |         |
|               |ластау көзі |            |           |               |         |
|               |ретінде     |            |           |               |         |
|Қоршаған       |Қоршаған    |Тамақ       |Таблица    |Өсімдіктерді   |ауызша   |
|ортадағы       |ортаны      |өнімдеріндег|тестілер   |қорғайтын      |сұрау    |
|ластаушы       |қорғаудың   |і  нитраттың|           |химиялық       |         |
|заттардың      |альтернативт|мөлшерін    |           |құралдар мен   |         |
|химиясы        |ік әдістері |анықтау     |           |қоршаған       |         |
|               |            |            |           |ортаның        |         |
|               |            |            |           |ластануы       |         |
|Азық түлік     |            |            |Таблица    |Атмосфераның   |ауызша   |
|проблемасы мен |            |            |тестілер   |ғаламдық       |сұрау    |
|тамақ сапасы   |            |            |           |экологиялық    |         |
|               |            |            |           |проблемалары   |         |
|Тұтыну         |            |            |ТСО        |Химиялық       |ауызша   |
|заттарының     |            |            |           |концерогендер  |сұрау    |
|улылығы        |            |            |           |мен            |         |
|               |            |            |           |онкоэкологиялық|         |
|               |            |            |           |мониторинг     |         |
|Транспорттың   |            |            |Таблица    |Экотоксиканттар|ауызша   |
|қоршаған ортаға|            |            |тестілер   |дың өзгеруі    |сұрау    |
|әсері          |            |            |           |(гидролиз,     |         |
|               |            |            |           |тотықсыздану,  |         |
|               |            |            |           |тотығу,        |         |
|               |            |            |           |фотохимиялық   |         |
|               |            |            |           |процесстер)    |         |
|Химиялық       |            |            |слайд      |Синтетикалық   |ауызша   |
|экология және  |            |            |           |материалдарды  |сұрау    |
|энергетика     |            |            |           |тұрғындардың   |         |
|               |            |            |           |денсаулығына   |         |
|               |            |            |           |әсері          |         |
|Биосфераны     |            |            |слайд      |Азық- түлік    |ауызша   |
|химиялық       |            |            |           |өнімдерінің    |сұрау    |
|ластанудан     |            |            |           |химиялық       |         |
|қорғау         |            |            |           |ластануы       |         |


           7 ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТПЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ КАРТАСЫ


                                       Кесте 4

|Оқулықтардың, оқу-әдістемелік      |Даналардың  |Студенттердің |Қамтамасыз     |
|құралдардың атауы                  |саны        |саны          |етілуі         |
|                                   |            |              |пайызы         |
|Богановский Г.А. «Химическая       |10          |10            |1,5            |
|экология» м. 2004 ж.               |            |              |               |
| Дж. Андруз  Введение в химию      |10          |10            |3              |
|окружающей среды М, 2009           |            |              |               |
|Панин М.С. Химическая экология     |10          |10            |3              |
|-Семипалатинск, 2002 ж.-852 с      |            |              |               |
|Панин М.С. Экология Казахстана     |20          |10            |11             |
|-Семипалатинск, 2005 ж.-548 с      |            |              |               |
| Дж.  О.М. Бокриса Химия окружающей|20          |10            |9              |
|среды М, 2008 ж.-672с              |            |              |               |
|Фелленберг «Загрязнение природной  |«10         |10            |1,5            |
|среды»Введение в экологическую     |            |              |               |
|химию М. 2007 ж.- 232 с            |            |              |               |
| Ф.Корте Экологическая химия. М,   |10          |10            |1,5            |
|2007 ж. -396 с                     |            |              |               |


8 ӘДЕБИЕТТЕР


8.1 Негізгі әдебиет

8.1.1 Богановский Г.А. «Химическая экология» М, 2004 ж.
8.1.2 Введение в химию окружающей среды // Дж. Андруз М, 2009 ж.
Панин М.С. Химическая экология  -Семипалатинск, 2002 ж.-852 с
Панин М.С. Экология Казахстана -Семипалатинск, 2005 ж.-548 с
Химия окружающей среды М, 2008 ж.-672с
Фелленберг «загрязнениеприродной среды»Введение  в  экологическую  химию  М.
2007 ж.- 232 с
 Ф.Корте Экологическая химия. М, 2007 ж. -396 с




 8.2 Қосымша  әдебиеттер

8.2.1   Лозановская И.Н., Орлов Д.С.,  Садовников  Л.К.  Экология  и  охрана
биосфера при химическим загрязнении М, 2008 ж.
Панин  М.С.  Аккумуляция  тяжелых   металлов   растениями   семипалатинского
Прииртышья -Семипалатинск, 2002 ж.
Панин М.С.  Формы  соединений  тяжелых  металлов  в  почвах  средней  полосы
Восточного Казахстана (фоновый уровень) Семипалатинск, 2009
8.2.4 Панин М.С., Безель В.С. Экотоксикология – Алматы 2008 ж.
8.2.5  Пурмаль А.П. Антропогенная токсикация планеты М, 2006ж.
8.2.6  Тяжелые металы, радионуклиды и элементы биофилы в  окружающей  среде.
 Материалы междунар. науч. практика.Семей-2002, 2004, 2006, 2008, 2010
8.2.7Фелленберг «Загрязнение природной среды»Введение в экологическую химию
М. 2007 ж.- 232 с



Пәндер