Файл қосу
Сәйкестендіру нысандары
|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ |
|ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ |
|3 деңгейдегі СМЖ құжаты |ПОӘК | |
| | | |
| | |ПОӘК 042-18-9.1.7/03-2014 |
|ПОӘК | | |
|«Өнімдер мен құжаттарды |11.09.2014 ж. | |
|сәйкестендірудің негіздері» |№ 1басылым | |
|пәнінен оқу-әдістемелік | | |
|материалдар | | |
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
5В073200 «Стандарттау, сертификаттау және метрология» мамандығы бойынша
«Өнімдер мен құжаттарды сәйкестендіру негіздері» пәнінен
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
Семей
2014
Мазмұны
|1 |Дәрістер |3 |
|2 |Тәжірибелік сабақтар |29 |
|3 |Студенттердің өздік жұмысы |33 |
| | | |
1 ДӘРІСТЕР
№1 Дәріс Сәйкестендірудің негізгі әдістері мен тәсілдері (1 сағ)
Отандық және шетелдік тәжірибеде «сәйкестендіру» термині кеңінен
қолданылады, бұл терминді тек қана тану емес, сонымен қатар тануға қажетті
өнімге немесе құжатқа ерекшелік беретін термин ретінде қарастыруға болады.
Сәйкестендірудің негізгі әдістерімен тәсілдері бар, олар:
1.Атау әдісі
2.Сандық номер әдісі
3.Нысандарды классификациялық сәйкестендіру әдісі
4.Шартты белгілер әдісі
5.Сипаттау әдісі
6.Сілтемелік әдісі
7.Сипаттық-сілтемелік әдіс
8.Түстерді сәйкестендіру әдісі
9.Дыбысты сәйкестендіру әдісі
10.Белгіні сәйкестендіру әдісі
11.Автоматтық сәйкестендіру әдісі
Атау әдісі ертеден келе жатқан әдістердің бірі болып есептелінеді.
Планета, өзен, тау және т.с.с атаулар ерекше болып табылады және «атау-
нысан» («нысан-атау») біріктірілуімен қолданылады. Мысалы: Жер планетасы,
Қара теңіз, Байкал көлі және т.б. Нысанға берілген ерекше атау
сәйкестендіргіш болып табылады және осы нысандар туралы ақпаратты өңдеу
жүйесінде және осы нысандарды басқару жүйелерінде кеңінен қолданылады.
Атау әдісі үш тәсілмен жүзеге асады:
1. Стандарттық терминдер және анықтамалар
2. Бекітілген атау тізімі
3. Жаңа атаулар, қияли атауларды қоса
Сандық номер әдісі кеңінен таралғандардың бірі болып табылады, ол
нысандарға берілетін сан ретінде жүреді. Атаулармен қосыла отырып сандық
номер нысанды біржола сәйкестендіруге мүмкіндік береді.
Тәжірибелік қолданыста екі негізгі тәсілі бар:
1. Қатарлы
2. Сериялы-қатарлы
Нысандарды классификациялық сәйкестендіру әдісі әлемдік және отандық
тәжірибеде қажетті ақпаратты жинауда, өңдеуде және ұсынуда кеңінен
қолданылады. Негізінде классификация нысандарды жүйелендірудің негізі болып
табылады, өз кезегінде унификациялау және стандарттау бойынша жұмыстардың
бірінші кезеңі болып табылады.
Нысандарды классификациялау ең алдымен көптеген нысандар туралы
ақпаратты өңдеу кезінде қажет, ол ерекше белгілермен ерекшеленетін, яғни
көптеген нысандардан анықталған нысандар туралы ақпарат алуда қолданылады.
Мысалы, жалпы көптеген өнімдердің (тауарлар) нақты бұйымдарды ондаған
миллиондап санайды. Бұларға ұшақтар, астық, сораптар және маталар, аяқ киім
және т.б. жатады. Өнім туралы ақпарат материалды ресурстарды есепке алумен
және оларды таратуға байланысты автоматтандырылған жүйелерде өңделеді.
Сонымен қатар өнім туралы ақпаратты кімге қандай ақпарат қажет соны ғана
алатындай етіп классификациялау қажет.
Нысандарды классификациялаудың негізгі тәсілдеріне:
1. Иерархиялық
2. Фасеттік
3. Иерархия-фасеттік
Шартты белгілер әдісі өнімдерді және құжаттарды сәйкестендіру кезінде
жиі қолданылады. Ең жиі қолданылатын үш шартты белгілерді тұрғызу
тәсілдері бар:
1. Мнемоникалық
2. Аббревиатуралық
3. Классификациялық-номерлік
Сипаттау әдісі нақты нысанды оның мінездемелерін (қасиет, параметр,
көрсеткіш) сипаттау жолымен сәйкестендіру қажет кезде қолданылады. Сонымен
қатар біртекті нысандар, олар атауы және қолдану аймағы бірдей және
көрсеткіш номенклатурасы жақын, тек бір бірінен осы көрсеткіштердің
мәндерімен ерекшеленетін жатады.
Мысалы, суық тағам және тағамдық емес қнімдерді сақтауға арналған
пластмассалық канистрге техникалық шарттар, оларда тек негізгі өлшемдерімен
сәйкестендірілетін бірнеше канистр жазылады.
Сілтемелік әдісі нысанды сипаттап, оның мінездемелерін және қолдану
аймағын көрсетпей ақ, тек қана нысан туралы ақпараты бар нормативтік немесе
техникалық құжатқа сүйену жеткілікті кезде қолданады.
Сәйкестендірудің сілтемелік әдісі өнімге нормативтік және техникалық
құжаттарды стандарт, конструкциялық құжат, өнімдерді материалды-техникалық
қамту және есепке алу бойынша құжаттарды жетілдіру кезінде кеңінен
қолданады.
Сілтемелік әдісте нысанның атауы және шартты белгілері көрсетіліп,
толық сипаттамасы бар құжатқа сілтеме беріледі.
Мысалы, стандартта сынаудың әдісі қолданылса, онда осы әдіс көрсетілген
стандартқа сілтеме беріледі.
Сипаттық-сілтемелік әдісі сипаттау әдісінен ерекшелігі нысан туралы
барлық сипаттама жазылған құжатқа сілмеме беріліп, нысан мінездемесінің тек
негізгі бөлігі қолданылады. Канадалық мамандардың зерттеулері көрсеткендей
нақты нысанды таңдап алуға жеті негізгі сипаттамасы жеткілікті екені
көрсетілді.
Бұл әдіс түрлі нысан туралы мәліметтер банкін құрғанда, сонымен қатар
түрлі ақпараттық басылымдарды, яғни каталог, көрсеткіштер, кадастрлар және
т.с.с жинағанда кеңінен қолданылады.
Түстерді сәйкестендіру әдісі көптеген сондай нысандардан нақты
нысанды, сонымен қатар қауіп дабылы немесе нысан қауіпсіздігін бөліп
көрсетуде қолданылады.
Әр мемлекет түрлі түстер жолағымен немесе басқада пішіндерді
(дөңгелек, үшбұрыш және т.с.с) үйлестірген белгілі түсті өзінді туы бар.
Тулар тек қана мемлекетті ғана емес, сонымен қоса халықаралық және аймақтық
ұйымдарды (БҰҰ туы, олимпиада жалауы және т.с.с) сәйкестендіреді.
Әскер түріне байланысты әскери адамдардыңда киім формасы түстерімен
ерекшеленеді.
Дыбысты сәйкестендіру әдісі қауіпті немесе басқада белгілерді
білдіретін іс-әрекетті жасау қажеттілігін ескертетін дыбыс дабылдары
ретінде жүзеге асады. Мобильді телефонның иесі өз телефонын ерекшелеу
мақсатында қоңырау дабылын таңдауды көздейді. Сонымен қатар автокөлік
иесіне өз көлігін ұрлауға қарсы қойылған ерекше дабыл дыбысы көлікті тануға
мүмкіндік береді.
Автокөлік, электртасымалдағыш және басқада көліктердің дыбыстық дабылы
қауіпті, немесе өзінің жүруін көрсетеді.
Өндірістегі, вокзалдардағы, әуежайдағы дыбыс дабылы қауіпті,
ақпараттық хабарламаларды жариялауға және т.с.с қолданылады. Мысалы алты
қысқа дабыл ары қарай нақты уақытты хабарлайтынын білдіреді.
Дыбыстық сәйкестендіру зағип және жартылай зағип жандарға көшедегі қауіп-
қатерден сақтануға өте қажет.
Белгіні сәйкестендіру әдісі ертеден қолданылып келеді деседе болады
яғни жартастағы суреттер пайда болғаннан бері, ол сол ерте заманда өмір
сүрген адамдарды, ануарларды сәйкестендіруге мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде өнеркәсіптерді, ұйымдарды, өнімді, өндірістік және
шаруашылық қызметтердегі қауіп шарттарын және қауіпсіздікті сәйкестендіру
үшін қолданылатын түрлі белгілердің көптеген мөлшері қолданылады. Бұлар
өнімді дайындаған өнеркәсіпті көрсететін тауарлық белгілер; өніммен қалай
жұмыс істеу керектігін көрсететін графикалық белгілер; қандайда бір іс-
әрекетті білдіретін түстіграфикалық белгілер;
Автоматтық сәйкестендіру әдісі штрихты кодтау, радиожиілікті
сәйкестендіру және биометрия тәсілдері арқылы жүзеге асады.
Бұл әдістің негізінде жеке штрихты кодмен немесе ерекше радиожиілікті
таңбамен немесе ерекше физиологиялық мінездемелермен сәйкестендірілген
нысан (өнім, адам, жануар және т.б) туралы ақпаратты сканерлеуші құрылғы
көмегімен үлкен жылдамдықпен және дәлдікпен компьютерлік жүйеге енгізеді.
Автоматтық сәйкестендіру әдісі нысан туралы ақпаратты есепке алу және
мониторинг жүргізуде адам өмірінің барлық қызметінде кең қолданылады.
№2 Дәріс Унификацияланған құжаттардағы өнімдерді және ұйымдарды
сәйкестендіру (1сағ)
1. Құжаттарды унификациялау әдістері
2. Құжаттардың унификацияланған жүйелері
1.Материалдық-техникалық ресурстарды тиімді қолдану көптеген дәрежеде
оларды алғаннан жоюға дейін есепке алуын ұйымдастыруға байланысты, оған
тасымалдау, сақтау мен қолдану (эксплуатация) және нақты нысан (машиналар,
құралдар, материалдар және т.с.с) туралы объективті және уақтылы ақпараттар
негізінде басқару мүмкіндігін қамтамасыз етуге байланысты.
Нақты өнім жағдайы туралы ақпарат көзі болып құжат немесе
сәйкестендіруге мүмкіндік беретін реквизиттері бар материалдық
тасымалдағышта белгіленетін құжатталған ақпарат болып табылады.
Құжатталған ақпарат (өнім туралы құжат) өнімнің барлық өмірлік
циклында конструкторлық және технологиялық құжаттарды, материалдық-
техникалық қамту бойынша құжатттарды, эксплуатациялық және құжаттардық
басқада жүйелерін қоса басқару функциясын жүзеге асыру үшін қолданылады.
Құжаттар жүйесінің құрамын жинақтау және азайту құжат түрлері санын
қысқартуға бағытталған мазмұнды және формалды унификациялау.
Мазмұнды унификациялау әдісіне жатады:
* қолданылатын форманың шектеулі номенклатурасын орнату;
* типтік форма жасау;
* біртекті міндеттемелер (үлгі формулярын қолдану) тобы үшін құжаттың
біріккен моделін тұрғызу;
* формада қолданылатын реквизиттерді унификациялау және стандарттау.
Формалды унификациялау әдісіне жатады:
* құжаттар құрылымын унификациялау;
* құжаттарды тұрғызуға жалпы синтаксистік талаптарды жасау;
* құжатар туралы ақпараттарды бақылау әдісін унификациялау.
2.Халық шаруашылығында қолданылатын басқару құжаттарын сәйкестендіру
Жалпықазақстандық басқару құжаттамалар классификаторлар негізінде
тұрғызылады және мынаны шешуге қолданылады, яғни:
* құжаттар формасын тіркеу;
* халық шаруашылығында ақпараттық ағынды жинақтау;
* қолданылатын форма санын қысқарту;
* унификацияланбаған құжат формасынан жою;
* унификацияланған құжат формасын,оларды тіркеу негізінде есепке алу
және жүйелендіру;
* басқару сферасында қолданылатын құжат формасы құрамын бақылау және
ақпаратты қайталауды жою;
* унификацияланған құжат формасын қолдануды бақылауды рационалды
ұйымдастыру.
УҚЖК да классификация нысаны болып Қазақстан Республикасының
министрлігімен бекітілетін - жалпықазақстандық унификацияланған құжат
формасы (сала аралық, ведомсва аралық) табылады.
Бақылау сұрақтары
Құжаттарды унификациялаудың негізгі әдістері қандай?
Құжаттардың унификацияланған жүйелері дегеніміз не?
Құжаттардың унификацияланған жүйелерін қалай сәйкестендіреді?
Құжат формаларын қалай белгілейді?
№3 дәріс Өнімнің өмір циклының кезеңдерінде қолданылатын өнімдер мен
құжаттарды сәйкестендіру (2 сағ)
1. Өмірлік циклының түрлі кезеңдеріндегі өнімдерді сәйкестендіру
2. Өнімнің өмірлік циклында қолданылатын құжаттар
1.Әр нақты өнім (типі, маркасы, моделі, орындалуы) «жасалғаннан»
«тозғанға» дейін бастапқы талаптарын қалыптастырудан оны эксплуатациялау
немесе қолдануының бітуіне дейін белгілі бір өзгеру процестерінің
кезектілігінен өтеді. Процестердің бұл кезектілігін өнімнің өмірлік циклы
деп атайды. Сонымен қатар өнімнің белгілі күйімен сипатталатын,
процестердің және олардың соңғы нәтижесімен ӨӨЦ кезеңі ретінде
қарастырылатын өнімнің өмірлік циклының бөлігі болады.
ИСО 9000 сериялық стандартына сәйкес өнімнің типтік өмірлік циклы 3.1
суретте көрсетілген.
[pic]
ӨӨЦ кезеңінде орындалатын процестерді басқару үшін әр кезеңде пайда
болатын және қолданылатын проекцияларды және құжаттарды сәйкестендіру
мүмкіндігін қамтамасыз ету керек.
Сәйкестендірудің негізгі мақсаты – өнімнің бір түрін екінші өнім
түрінен айыру мүмкіндігін қамтамасыз ету, сол сияқты бір құжатты екінші
құжаттан.
Өнімнің өмірлік циклы әр кезеңде белгілі ақпаратпен бірге жүреді, онда
әр өнімді және құжатты ерекшелейтін, өнімді дайындауға және оны қажетті
сапа деңгейімен қамтамасыз етеуде қолданылатын нақты атауы, шартты
белгілері, кодтар және номерлер болады.
3.1 Кестеде өнімнің өмірлік цикл кезеңі және сәйкестендірудің қажетті
нысандары көрсетілген.
|№ |Өмірлік цикл кезеңдері |Сәйкестендіру нысандары |
|1 |Маркетинг |Ұқсас заттардың атаулары және негізгі |
| | |техникалық сипаттамалары |
|2 |Жобалау және жетілдіру |Құрамды бөліктері, сатып алынған бұйымдар |
| | |және материалдар. Конструкторлық құжаттар |
|3 |Сауда жасау |Сатып алынған заттар мен материалдар. |
| |(материалдық-техникалық |Материалдық-техникалық қамту бойынша |
| |қамту) |құжаттар. |
|4 |Өндірісті дайындау |Жабдық, құрал, бақылау құралдары. |
| | |Технологиялық құжаттар. |
|5 |Өндіріс |Материалдар, құралдар |
|6 |Бақылау сынақтары |Бақылау құралдары, сынау әдістері, нақты |
| | |сипаттамалары, өнім сапасы туралы құжат. |
|7 |Буып-түю және сақтау |Тұтынушылық және тасымалдау орауышы. |
| | |Тасымалдау және сақтау сипаттамалары. |
|8 |Жеткізіп беру |Қаржылық және тауарға ілеспе құжаттар |
|9 |Монтаждау және экплуатация|Жабдық, құралдар. Монтаждауға және |
| | |эксплуатациялауға талаптар. |
|10 |Сатылғаннан кейінгі қызмет|Материалдар, артық бөлшектер. Монтаждық |
| |көрсету және жөндеу |және эксплауатациялық құжаттар. |
|11 |Жою (утилизация) |Құралдар, шығын материалдары. Жою туралы |
| | |құжаттар. |
Жаңа өнімді ойлап табу жағдайында маркетинг кезеңінде басқа
дайындаушымен ұсынылған және нарыққа ұсынылған осы өнімге ұқсас өнімнің
атауы, белгіленуі және сипаттамасы анықталады. Нарықта маркетингтік зерттеу
және сараптау нәтижелерін есепке ала отырып нақты тұтынушы сипаттамалары
бар жаңа өнімді жобалауға техникалық талаптар жетілдіріледі.
Жобалау және жетілдіру кезеңінде конструкторлық немесе технологиялық
(материалдар мен заттар үшін) құжаттар комплекті жасалады, онда нақты
өнімді (маркасы, типі, орындалуы) ерекшелейтін белгілер, шартты белгілер,
оны тасымалдауға қажетті құжат белгілері, сонымен қатар тұтынушымен өнімді
таңдауға қажетті және жеткілікті оның тағайындалуы және қолдану аймағы және
сипаттамасы келтірілу қажет.
Шығарылатын өнімге қойылатын талаптар мен сипаттамалар кешені
көрсетілген, конструкторлық құжаттармен қатар ұйым стандарты болып
табылады.
Бұл кезеңде сонымен қатар соңғы өнімнің барлық құрама бөлігі
көрсетіледі, оған қоса өндіріс процесі кезінде дайындалатын өнімді
қосқанда, сонымен қатар сатып алу (материалдық-техникалық қамту) кезеңінде
алынуы қажет болған сатып алынған бұйымдар мен материалдар.
Сатып алынатын бұйымдар мен заттарға тапсырыс беру өнімнің атауы және
белгіленуі көрсетілген құжатта, яғни конструктрлық құжаттар негізінде
жүргізіледі.
Өндірісті дайындау кезеңінде өнімді дайындауға қажетті жабдықтарды,
құралдарды, өлшеу құралдарын сәйкестендіруге, сонымен қатар технологиялық
құжаттарды және нақы технологиялық операцияларды сәйкестендіруге қажеттілік
туындайды.
Өнімді өндіру кезінде атауы, белгіленуі, коды және материал, жабдық
сипаттамалары арқылы және дайындалған бөлшектер мен тораптар сйкестігін
көрсететін конструкторлық және технологиялық құжаттарға сәйкес
сәйкестендірілген өлшеу құралдары қолданылады.
Дайындалған өнім технологиялық құжаттамада және сынауды жүргізу әдістері
сәйкестендірілген нақты құралдарды, стендтерді, арнайы жабдықтарды қолдану
арқылы бақылау мен сынаққа түседі.
Бақылау және сынау нәтижесі болып конструкторлық және технологиялық
құжаттар талаптарына сай сәйкестікті растау табылады.
Сапасын дәлелдейтін, тасымалдауға және сақтау талаптарына сәйкес
құжаттармен дайындалған өнім орауға жатады.
2.Соңғы жылдары өндірістің көптеген салаларында корпаративті
ақпараттық жүйелері КАЖ құрылады.
КАЖ шешетін міндеттерге жатқызуға болады:
* біртекті өнімнің көптүрлілігін шектеу мақсатында сатып алынатын
номенклатураны басқару;
* оперативті қолдану мақсатында нақты өнім қорын;
* тұтынушыға қорды жақындату мақсатында өнімді қоймалар мен базаларға
бөлуді және қайта бөлуді басқару;
* сақтаудың нормативтік мерзімін және сақтау мерзімін есепке алу арқылы
қорды басқару.
Өнімнің барлық өмірлік циклында, мынандайларды қосқанда жетілдіру,
өндіру, эксплуатация, оның ішінде жөндеу және жою өнімнің әр өмірлік цикл
кезеңінде қасиетін және жағдайы туралы мәліметтері бар қажетті құжаттармен
жүреді.
«Жетілдіру» кезеңінде құрылымдарға және бұйымды орындау кезінде
талаптарды орнататын, сонымен қатар өнімнің сипаттамасы және
қауіпсіздігіне, оның қолданылуына (эксплуатация), тасымалдау, сақтау және
жою талаптарына конструкторлық (машинажасау және құралқұрастыру бұйымдары
үшін) немесе технологиялық құжаттар болады. Бұл нақты өнімге стандарттар.
«Өндіру» кезеңінде конструкторлық және технологиялық құжаттарда
орнатылған талаптарға сәйкес шығарылатын өнімдерге қолданылатын құжаттар.
Бұл қнімнің бекітілген талаптарға сәйкестігін растайтын техникалық бақылау
бөлімінің штампы..
Өнімнің бекітілген талаптарға сәйкестігін растайтын құжаттарға,
сонымен қатар міндетті және ерікті сертификаттау нәтижесінде алынған
сәйкестік сертификаты жатады.
«Эксплуатациялау» кезеңінде, оған «Жөндеу және жою» қосқанда
комплекттік бұйымдарды, артық бөлшектерге, сонымен қатар материалдарға
тапсырыс беруге және алуға қажетті құжаттар қолданылады.
Бақылау сұрақтары
Өнімнің өмірлік циклы дегеніміз не?
Өнімнің өмірлік циклының негізгі кезеңдерін атаңыз?.
Өнімнің түрлі өмірлік циклында қандай құжаттар жүреді?
№4 дәріс Өнімге арналған стандарттардың мазмұны және өнімге қойылатын
техникалық талаптар стандарттары (1 сағ)
1. Өнімге стандарттардың мазмұны
2. Өнімге қойылатын техникалық талаптар стандарттары
1.Ұлттық стандарттар (ҚР СТ) ереже бойынша, яғни өнімнің анықталған
бір номенклатурасына бір атаумен біріктірілген, бір функционалды (тұтынушы)
тағайындалуы және бірдей (номенклатура бойынша) сипаттамалармен
ерекшеленетін біртекті өнім топтарына жетілдіріледі.
Біртекті өнім топтары біртекті өнімнің едәуір көп номенклатурасын
біріктіреді. Бұл жағдайда біртекті өнім топ атаулары стандарттау
объектілерін көрсететін стандарт атауына қосылады.
Негізі өнімге стандарт мазмұны тақырыпша ретінде атауда көрсетілетін
стандарттаудың аспектісімен анықталады. Ең көп тараған аспектілерге
жастқызуға болады:
* өнімнің терминдері және анықтамалары;
* классификациясы;
* жалпы техникалық шарттар;
* техникалық шарттар;
* техникалық талаптар;
* типі, негізгі параметрлері және өлшемдері;
* маркасы және сорты;
* құрылымы және өлшемі;
* қабылдау талаптары және үлгілерді таңдау әдістері;
* сынау әдістері (сараптама, өлшеулер, анықтамалар);
* қауіпсіздік бойынша талаптар;
* таңбалау және буып-түю;
* тасымалдау және сақтау;
* жою.
Өнімге стандарттар қажетті нақтыланған түсініктемелермен
стандарттаудың түрлі аспекттерінің үйлесуінен тұруы мүмкін.
Сонымен қоса, ҚР СТ ішінде өнімге талап қоятын, біртекті өнім тобына
кіретін стандарттардың көптеген түрлері бар. Бұл стандарттар жалпы
техникалық шарттары.
2.Өнімге қойылатын техникалық талаптар стандарттары өзіне қажетті
сипаттамалары бар өнімді алуды тілейтін, әсіресе шығарылатын өнім сапасы
алынған шикізаттан, материалдардан, комплекттік бұйымдарға тәуелді болса
өнімге талаптарды тұтынушы қойған жағдайда «Жалпы техникалық шарттар»
түрінде ресімделеді.
ЖТТ стандарттары, ЖТШ мен бірдей жағдайда біртекті өнімдер тобына
жетілдіріледі, ал ТТ стандарты нақты типі, маркасы, моделі, орындалуы және
мазмұны бойынша «Техникалық талаптар» стандарттарының бөлімшелеріне сәйкес.
Жалпы техникалық талаптар стандарттары көбінесе әскери стандарттау
саласында жетілдіреді және қорғаныс қажеттілігіне тағайындалған өнімге
нақты талаптарды орнатады.
Құрылымға және өлшемдерге талаптардан тұратын стандарттарды монтаждау,
бекіту және қосу орны қарастырылған басқа бұйымдарға орнатылатын өнімге
жетілдіреді.
Бақылау сұрақтары
1. «Стандарттау» түсінігін анықтаңыз
2. Стандарттаудың аспектілерін атаңыз
3. Өнімге стандарттарда стандарттаудың қандай аспектілері қолданылады?
№5 дәріс. Стандарттардың шартты белгіленуі және өнімге ұйым стандартын
сәйкестендіру (1 сағ)
1. Стандарттардың шартты белгіленуі
2. Өнімге ұйым стандартын сәйкестендіру
Мемлекеттік стандарттардың қоры келесі құжаттар түрлерінен тұрады:
• Негізге алынатын стандарттар;
• Өнімге және қызметке стандарттар;
• Процестерге стандарттар;
• Бақылау әдістеріне стандарттар.
Негізге алынатын стандарттар өнімді, қоршаған орта кауіпсіздігін,
өнім, процесс және өмірге қажетті қызметтер, денсаулық, мал мүлік және
басқада жалпытехникалық талаптар қауіпсіздігін қолдану және жасау
процестері кезінде ғылымның, техниканың және өндірістің түрлі аумағындағы
өзара байланысты, техникалық бірлікті қамтамасыз ететін жалпытехникалық
талаптар, нормалар мен ережелерге анықталған обылысын орнатады. және
ғылымның, техниканың
Негізге алынатын мемлекеттік стандарттар негізінен стандарттар
жүйесіне біріктірілген, онда тіркемелі қатар номерлері беріледі.
Төменде негізге алынатын стандарттар жүйесінің тізімі келтірілген.
КҚБЖ. Конструкторлық құжаттардың бірлескен жүйесі
ТҚБЖ. Технологиялық құжаттардың бірлескен жүйесі
ӨСКЖ. Өнім сапасы көрсеткіштері жүйесі.
ӨУЖ. Құжаттардың унификацияланған жүйелері.
АКБСЖ. Ақпарат, кітапханалық және басламдық іс бойынша стандарттар
жүйесі.
ӨМЖ. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі.
ТКСБЖ. Материалдар мен бұйымдардың тозуынан және коррозиядан сақтаудың
бірлескен жүйесі.
ЕҚСЖ. Еңбек қауіпсіздігі сандарттарының жүйесі.
Репрография.
Бұйым құрылымдарына технологиялықты қамтамасыз ету.
ӨЖЖЖ. Өндіріске өнімді жеткізу және жетілдіру жүйесі.
Табиғатты қорғау.
БҚБЖ. Бағдарламалық құжаттардың бірлескен жүйесі.
Жалпы техникалық жүйелердің кешенді жүйесі.
ҚЖҚЖ. Құрылысқа арналған жобалық құжаттар жүйесі.
Төтенше жағдайлар кезіндегі қауіпсіздік.
Бұйымның тозуға төзімділігін қамтамасыз ету.
АСУ ға техникалық құжаттар жүйесі.
Беріктілікке есептеу және сынау.
Өлшеу және автоматтандыру құралдары.
Техникадағы сенімділік.
Металлкесетін станоктарға құралдар.
Ақпараттық технология.
ҚР СТ сертификаттау жүйесі.
Тасымалдау көліктерін ресми бекітуге қатысты біртүрлі жазбалар.
Негізге алынатын мемлекеттік стандарттардың белгіленуі ҚР СТ
индекстерін қосады және тіркеу номері нүктемен ары қарай қатар номерінен
(шифр) тұрады.
Өнімге стандарттар біртекті өнім тобына талаптар мен сипаттамаларын,
қауіпіздік бойынша бақылау әдістері және талаптар, негізгі тұтынушы
қасиеттерінен, сонымен қатар эксплуатациялау, тасымалдау, сақтау, қолдану
және жоюға талаптарды орнатады.
Өнімге стандарттар және бақылау әдістеріне стандарттар негізінде
стандарттау нысаны туралы ақпараты бар стандарттардың тіркеу номерлері
арқылы белгіленеді.
Процеске және жұмысқа стандарттар өндірісті ұйымдастыруға және нарықта
өнімнің айналуына, түрлі жұмыс түрлерінің орындалу әдістеріне (тәсілдері,
режимдері, нормалары) талаптарды орнатады, сонымен қатар өнімді
жетілдірудің, дайындаудың, сақтаудың, тасымалдаудың, эксплуатациялаудың,
жөндеудің және жоюды технологиялық процестеріне осы талаптарға бақылау
әдістері.
Қызметтерге стандарттар біртекті қызмет тобына немесе нақты қызметке,
көмек көрсету бойынша қызмет түрі мен мазмұны, қызмет тұтынушысына пайда
әкелу, сонымен қатар қызмет сапасына едәуір әсер ететін факторларға
талаптардың бақылау әдістерін және талаптарын орнатадыу.
Жұмысқа, процеске және қызметтерге стандарттарда өнімге стандарттар
сияқты белгіленеді, бұл кезде стандарттың тіркеу номері стандарттау нысаны
туралы ақпарат бермейді.
Басқа өнеркәсіпке жіберілетін нақты өнімге ұйым стандарттарыда
унификацияланған жүйе бойынша техникалық шарттар сияқты белгіленеді, ал
өнеркәсіп ішінде (штамптар, құралдар және т.б) қолдануға тағайындалған,
өнімге қойылатын талаптарды орнататын ұйым стандарттары, өнеркәсіпте
қабылданған ереже бойынша белгіленеді. Өнеркәсіптің ішінде қабылданған
талаптар бойынша осы өнеркәсіпте жүретін процестер, құжаттар, По внутренним
правилам предприятия обозначаются также СТО на процедуры, процессы,
документы, инструкции, действующие на данном предприятии.
№6 дәріс Тағам өнімдері және тағам өнімдеріне қосатын химиялық заттарды
сәйкестендіру (2 сағ)
1. Тағам өнімдерін стандартты сәйкестендіру
2. Тағам өнімдеріне қосатын химиялық заттарды сәйкестендіру
1.Тағам өнімдерін сәйкестендіру тұтынушылар үшін өте маңызды болып
табылады, себебі ол тікелей халық денсаулығы мен өмірін қорғауды қамтамасыз
етуі баййланысты. Сондықтан тұтынушы дұрыс таңдау үшін тағам өнімдері
туралы толық әрі нақты ақпарат алу мүмкіндігі болу керек.
Тұтынушы алданбауы үшін және құрамы, қасиеті, тағам құндылықтары, шығу
табиғаты, дайындау және пайдалану тәсілдері, сонымен қатар тағам өнімінің
қауіпсіздігі мен сапасын тікелей немесе жанама сипаттайтын басқада
мәліметтері толық және осы өнімді өзіне түр сипаты немесе органолептикалық
сипаттамалары жақын басқа өніммен шатастырып алмау үшін ақпарат түсінікті,
толық және қолжетімді болуы қажет.
Тағам өнімдері жайлы ақпарат келесілерден тұруы қажет:
* өнім атауы;
* дайындаушының атауы және орналасқан жері;
* дайындаушының тауарлық белгісі (болған жағдайда);
* нетто салмағы немесе көлемі немесе өнім саны;
* өнім құрамы;
* өнімнің тағамдық құндылығы;
* өнімнің тағайындалуы және шарттары;
* тағам өнімдері консерванттарынан және жартылай фабрикаттардан дайын
өнімді дайындау бойынша ұсыныстар;
* тағам өнімдерін сақтау шарттары;
* жарамдылық мерзімі;
* сақтау мерзімі;
* іске асыру мерзімі;
* дайындау күні және буып-түю күні;
* өнім дайындалатын және сәйкестендірілетін құжат белгіленуі;
* тағам өнімдерінің сәйкестігін растау ақпарат.
Өнім атауы негізгі сәйкестендіргіш болып табылады және тұтынушыға
түсінікті болуы қажет, өнімді нақты және қолжетімді сипаттайтын мінездеме,
оның табиғатын, шығу орны ашуы, басқа өнімдерден айыру мүмкіндігі болу
қажет.
Тағам өнімі атауына өнімнің ерекше жағдайы және арнайы өңделуі
(мысалы: «қоюлатылған», «қайта орнына келтірілген», «құрғақ», «ұнтақ»,
«пастерленген», «стерилденген», «суытылған», «мұздатылған», «генетикалық
модификацияланған» және т.б.) туралы ақпарат қосылуы мүмкін. Шындығында,
«қуырылған картоп», «пісірілген картоп», «кептірілген картоп» атауы басқа
тағам өнімдерінен ерекшелейді.
Бір немесе бірнеше сипаттамалармен ерекшеленетін, мысалы майлылығымен
(сүт өнімдері), қанттың (шарап) немесе тұздың (сельдь) болатын тағам
өнімдерінің көптүрлілігі Многообразие пищевых продуктов, отличающихся одной
или несколькими характеристиками, например, жирностью (молочные продукты),
содержанием сахара (вино) или соли (сельдь), требует особенно
ответственного подхода к наименованию.
Стандартные требования не допускают давать пищевым продуктам
наименования, вводящие потребителей в заблуждение относительно природы
идентичности, состава, количества, срока годности или срока хранения,
происхождения, метода изготовления пищевого продукта, приписывать особые
свойства, в том числе, лечебные, 1 которыми продукт не обладает.
При идентификации пищевых продуктов, близких по своим свойствам, но, в
то ж время разных, широко используются фантазийные (придуманные)
наименования, которые представляют собой слово или группу слов, не
характеризующих потребительские свойства продукта, но позволяющих отличить
конкретные, близкие по составу и органолептическим характеристикам продукты
друг от друга.
В качестве фантазийных наименований используются, как правило, имена
собственные, например, «Печенье «Машенька», «Пельмени «Дарья» или
принадлежность к месту происхождения продукта, например, «Торт «Киевский»,
«Масло «Вологодское»,
«Годен до ... (дата)»;
«Использовать (употребить) до ... (дата)»;
«Годен в течение ... часов»;
Срок хранения и (или) реализации указывают следующим образом:
«Срок хранения до ... (дата)»;
«Срок хранения ... (суток, месяцев, лет)»;
«Реализовать до ... (час, дата)»;
«Реализовать в течение ... (часов, суток)».
Дату изготовления и дату упаковывания наносят в виде двузначных чисел,
обозначающих число, месяц и год (например, 1 22.06.04), или отметок против
чисел, указанных на кромках этикетки, или дают ссылку, где указана эта
дата.
Информацию, идентифицирующую пищевой продукт, располагают на каждой
единице потребительской тары в удобном для про- 1 чтения месте, либо на
листе-вкладыше, прилагаемом к каждой еди- I нице индивидуальной или
групповой потребительской тары.
Ниже приведены примеры стандартного представления инфор- I мации для
потребителей, идентифицирующих группы однородных 1 пищевых продуктов.
Продукты для детского питания:
* наименование продукта должно отражать, что продукт предназначен 1 для
детского питания. Оно должно соответствовать основному ингредиенту и
консистенции продукта. Не допускается в названии молочных продуктов и
заменителей женского молока, предназначенных для Я питания детей
первого года жизни, использовать термины «приближенное к женскому
молоку»;
* наименование и местонахождение изготовителя [юридический адрес, 1
включая страну, и, при несовпадении с юридическим адресом, адрес I (а)
производств (а)] и организации в Российской Федерации, упол- I
номоченной изготовителем на принятие претензий от потребителей на ее
территории (при наличии);
* товарный знак изготовителя (при наличии);
* масса нетто или объем;
* состав продукта;
* пищевая ценность;
* содержание витаминов, минеральных веществ (при их внесении);
* условия хранения до и после вскрытия потребительской упаковки;
* срок годности;
* способ приготовления (при необходимости);
* дата изготовления и дата упаковывания;
* назначение и условия применения (при необходимости);
* информация о подтверждении соответствия;
* обозначение документа, в соответствии с которым изготовлен и мо- I жет
быть идентифицирован продукт.
На потребительскую тару для заменителей женского молока на- I носят
информацию о преимуществе грудного вскармливания и необходимости назначения
врачом схемы кормления. Не допускается нанесение на нее изображения
ребенка. На потребительскую тару продуктов для прикорма детей наносят
информацию о возрасте, с которого рекомендуется прикорм.
На колбасные изделия в искусственной оболочке информацию частично или
полностью допускается наносить непосредственно на
оболочку.
Для продуктов, изготовленных в Российской Федерации, номер смены
(бригады), ассортиментный номер, индекс отрасли и номер предприятия-
изготовителя указывают на банке в установленном
порядке.
На банки из алюминиевой ламинированной фольги дополнительно наносят дату
(число, месяц, год) конечного срока хранения
консервов.
При фасовании продукта в стеклянные банки информацию допускается
наносить на этикетки и/или стекло и/или крышки.
7.3. Идентификация химических веществ, добавляемых в пищевые продукты
На этикетках пищевых продуктов, в соответствии с действующим
законодательством, указываются основные ингредиенты, входящие в состав
продукта, например, сахар, яйца, вода, уксус и т.д. Вместе с тем, на
этикетках многих продуктов указывают знак (индекс) «Е» с тремя или
четырьмя цифрами.
Индексом «Е» (сокращение от «Европа) обозначают химические вещества
(пищевые добавки), которые добавляют в пищевые продукты для улучшения их
потребительских свойств: вкуса, цвета,
срока хранения.
Перечень пищевых добавок, не оказывающих вредного воздействия на
здоровье человека, представлен в Гигиенических требованиях безопасности и
пищевой ценности пищевых
продуктов, содержащихся в Санитарно-эпидемиологических правилах и
нормах (СанПиН) в следующем виде (табл. 7.1).
Стандартная идентификация непродовольственных товаров
Идентификация товаров, предлагаемых потребителю, должна одержать
необходимую информацию о товаре, достаточную для днозначного его
распознавания. Эта информация должна быть размещена на упаковке или
этикетке товара, изложена в докумен-ации, прилагаемой к товару (паспорт,
формуляр, руководство по |ксплуатации и др.), листках-вкладышах к каждой
единице товара 1ли иным способом.
Информация для потребителя конкретного товара должна быть «нозначно
понимаемой, полной и достоверной и должна содержать следующие данные:
1) наименование товара;
2) наименование страны-изготовителя;
3) наименование фирмы-изготовителя;
4) основное (или функциональное) предназначение товара и область его
применения;
5) правила и условия безопасного хранения, транспортирования, безопасного и
эффективного использования, ремонта и утилизации;
6) основные потребительские характеристики;
7) информацию об обязательной сертификации;
8) юридический адрес изготовителя и (или) продавца;
9) массу нетто, основные размеры, объем и количество;
10) состав (комплектность);
11) товарный знак (товарную марку) изготовителя (при наличии);
12) дату изготовления;
10) срок годности;
10) обозначение нормативного или технического документа, по которому
изготавливается товар (для товаров отечественного производства);
13) информацию о добровольной сертификации (при наличии);
информацию о знаке соответствия товара национальным стандартам (на
добровольной основе) и знаке обращения на
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz