УМКД

Басқару объектің циклдары

«Басқару жүйелердің дәйектілігі» пәнінің
оқу-әдістемелік кешені

5В070200 - «Автоматтандыру және басқару»
мамандығы үшiн

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ

Семей
2013

Мазмұны

1. Глосарий.
3
2. Дәрістер.
4
3. Лабораториялық сабақтар
33

4. Практикалық сабақтар.
52
5. Студенттердің өзіндік жұмысы
68

1 Глосарий
Дәйектілік деген объектің қасиетін айтады, ол уақыт ішінде
параметрлерді бір қалпында ұстау, келтірілген функцияларды
атқару,техникалық қамсыздандыру, сақтау және тасымалдау үшің негізделген
Жұмыстан шығу деп объектің жағдайын айтады, егер объект қирап қалса,
немесе жұмыс жағдайдан жұмыстан шығатын жағдайға ауысып кетсе.
Ресурстық жұмыстан шығу – осы кезде объект шектеулі жағдайға жетеді
Долговечность - свойство объекта сохранять работоспособное состояние
до наступления предельного состояния при установленной системе технического
обслуживания и ремонта.
Жөндеуге қажет болатын – объектің қасиетін айтады, оны жөндеп,
кайтадан жұмысқа кіргізетін.
Дәйектілік көрсеткіші деп объектін дәйектілігін айтады , бір немесе
бірнеше қасиеттің санды сипаттамасы.
Жұмысшылық деп уақыт интервалын немесе жұмыстын көлемін айтады.
|
2 Дәрістер

Тақырып 1. Аппаратуралық параметрлерінің қосымша жерлердің
мүмкіншілігін есептеуі,егер дәлдік қамсыздандыру жағдайы болса.
Сұрақтар.
1. Дәйектілік деген не?.
2. Ж.ш түрлері?.
3. Ж.ш түрлерінің классификациясы .
4. Объекттер қандай топқа бөлінеді?

Мақсаты:Әрқайсы объект шығыстық сапалы параметрлермен сипатталынады,
осы келтірілген маңыздар нормативті-техникалық немесе конструкторлық
қағазымен ережеленген.
Дәйектілік көрсеткіші – объектің дәйектілігі бір немесе бірнеше
қасиеттердің сапалы сипаттамасынан тұрады. Ж.ш. деген объектің қирап қалған
жағдайын айтады. Ж.ш. критерийлары – объектің жұмыс емес жағдайдың признагі
немесе бірнеше признактары.
Дәйектілік көрсеткіші деп объектін дәйектілігін айтады , бір немесе
бірнеше қасиеттің санды сипаттамасы.
Объектің техникалық жағдайлары: жұмыс,жұмыс емес,сынық болады.
Жөндеу жағдайы – объектің жағдайы,нормативті-техникалық қағазға
сәйкес болатың .
Егер бір жағдайы нормативті-техникалық қағазға сәйкес болмаса онда
сынық жағдайы деп айтады.
Жұмыс жағдайы – объектің жағдайы,осында барлық параметрлер арқылы
функциялар жүргізіледі және нормативті-техникалық қағазға сәйкес болады.
Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.
1. Жұмыс жағдайы деген не?
2. Жұмыс емес жағдайы деген не?
3. Жүйе,элемент деген не?
4. Техникалық объектілердің түрлері.
5. Дәйектілік критерийлары.
6. Дәйектілік деген не?

Тақырып 2. Дәйектілік бойынша сынақтың тапсырмалары.
Сұрақтар.
1. Күрделі пайыздың теңдеуі.
2. Экономикалық эффектің көрсеткіші.
3. Параметрлерді басына әкелу.
4. Құрылғылардың уақыт мерзімі,жөндеуі және қамсыздандыруы.
5. Өнімнің сапасы,дәйектіліктің қамсыздандыруы.

Мақсаты: Экономикалық сапалы көрсеткіштер әртүрлі болады,оларды
салыстыру үшін барлық шығындарды бір уақытқа келтіреміз.

Бастапқы эксплуатация уақытқа келтіреміз.
Шығындардың таратуы шығындардың функциясы S(t) мен сипатталынады.
1-1 сур. S2(t) варианты өте жоғарғы эффекті,деп саналады S1(t)
салыстарсақ.
Келтірілген шығындардың күрделі пайызды формуласы:
[pic]
(1.1)

мұнда s0— бастапқы мезеттегі шығындары; Si — 1 жылдың аяғындағы
келтірілген шығындауы; Ен — экономикалық эффектің нормативті коэффициенті,
Ен =0,12.

1-1 сур. Жиңалған шығындардың екі варианттары.

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар:
1. Өнімнің сапасы деген не?
2. Өңдірістің пайдасы?
3. Шығыстық эффектің өлшем бірліктері.
4. Ілезге пайда болатың сапалы функционалды көрсеткіш.
5. Процестің түрлері.
6. Марктің процестері.

Тақырып 3. Өнім сапасының статикалық қабылдаудың бақылауы.

Мақсаты: Объектің жұмыс емес жағдайдың признагі немесе бірнеше
признактары нормативті-техникалық қағазға сәйкес болады.

Сұрақтар.

1. Функционалды ж.ш..
2. Ақырын жолымен ж.ш.?
3. Ж.ш. критерийлары.
4. Ресурстік ж.ш..
Ж.ш. – объектің қирап қалған жағдайы.
Ж.ш. критерийлары - объектің жұмыс емес жағдайдың признагі немесе
бірнеше признактары нормативті-техникалық қағазға сәйкес болады.
Ж.ш. типтік критерийлары:
1) объект тапсырылған функцияларды атқармайды (функционалды ж.ш.);
функционалды сапасы төмен түседі немесе шығыстық параметр шектеулі
ережелерге жетеді (параметрлік ж.ш.);
2) объектің шығысында ақпарат өзгеріледі,осы кезде ЕЭМ немесе басқа
дискретті құрылғы ж.шығады;
3) ж.ш. жағдайға әкеледі.
Жұмыстан шығу деп объектің жағдайын айтады, егер объект қирап қалса,
немесе жұмыс жағдайдан жұмыстан шығатын жағдайға ауысып кетсе.
Ресурстық жұмыстан шығу – осы кезде объект шектеулі жағдайға жетеді
Ж.шықпайтың жұмыстың мүмкіншілігі * P(t)
[pic](1.2)

мұнда q 1 – ж.ш. объектің жұмысшылығы;
f(t) – кездесоқ шаманың тығыздықтың тармақталу функциясы q 1 ; F(t)
– ж.ш. мүмкіншілігі (кездесоқ шаманің интегралды функциясы
q 1 ):
[pic]
(1.3)
Дифференциалды қатынасы:
[pic] (1.4)

[pic]
1.2 сур. Ж.шықпайтың және ж.ш. мүмкіншіліктердің графикалық
көрсеткені

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар:
1. Параметрлік ж.ш.

2. Ж.ш. мүмкіншіліктің формуласы?

3. Объектің ж.ш. жағдайын көрсету?

4. Шектеулі жағдайлардың критерийлары.

5. Көрінетін және көрінбейтін ж.ш. айырмашылықтары?

6. Ж.ш. үлгілері.

Тақырып 4. Өндірісті өнімнің сапасың басқару үшін жалпы
принциптері.
Сұрақтар.

1. Жүйенің жағдай графалары.

2. Дифференциалды әдістің теңдеу.

3. Ж.ш. интенсивтігі.

4. Жөнделетін интенсивтігі.

5. Нормалды жұмыс режимі.

Мақсаты: Әдіс жорамалда негізі салынған туралы көрнектілерді
уақыттардың таратуларында ( істеген жұмыстың ) аралық қабыл алмаулармен
және бұрынғы қалпына келу уақыттарының .

Әдіс жорамалда негізі салынған туралы көрнектілерді уақыттардың
таратуларында ( істеген жұмыстың ) аралық қабыл алмаулармен және бұрынғы
қалпына келу уақыттарының . Қабыл алмаулардың сел мына параметр , бұрынғы
қалпына келу күшейте түскендік , қайда - орта уақыт қабыл алмауға дейін (
аралық қабыл алмаулармен );- бұрынғы қалпына келу орта уақыты .
Сенімділік есеп-қисабы жанында дифференциалды теңдеулердің әдісі
мүмкін қолданған қалпына келтірілетіндердің сияқты , дәл осылай және
қалпына келтірілмейтін жүйелердің . Жүйе күй-жағдайларының жиыны түрінде
әдіс қолдануына арналған математикалық үлгі қажетті болу , қайсыларды ол
қабыл алмаулар жанында орнында бола алады және элементтердің жөнделуі .
[pic], жөнделу интенсивтігі [pic], мұнда [pic]— орта ж.ш.; [pic] —
жөнделк орта уақыты.
Әдіс жорамалда негізі салынған туралы көрнектілерді уақыттардың
таратуларында ( істеген жұмыстың ) аралық қабыл алмаулармен және бұрынғы
қалпына келу уақыттарының .
Әдіс жорамалда негізі салынған туралы көрнектілерді уақыттардың
таратуларында ( істеген жұмыстың ) Қабыл алмаулардың аралық қабыл
алмаулармен және бұрынғы қалпына келу уақыттарының . мына параметр ,
бұрынғы қалпына келу күшейте түскендік , қайданы отырды - - уақыт қабыл
алмауға дейін (аралық қабыл алмаулармен );- бұрынғы қалпына келу -
уақыты .
Сенімділік көрсеткіштері анықтау үшін , күй-жағдайлардың
ықтималдықтарына арналған дифференциалды теңдеулердің жүйесін құрастырады
және шешеді ( Колмогорова теңдеулерінің ). мыналар жанында бұқаралық қызмет
ету теориясымен мақсатытардың шешім тәжірибесін қолданады . Бұқаралық
қызмет ету теориясынан мәлімдеудің жалпыға мәлім тұрған қайта айтымау үшін
, санап шығумен - формалдық ережелердің қанағаттанамыз , жүйе сенімділігі
көрсеткіштерінің есеп-қисабына еңбек шығындары шекті азайтуға болады қайсы
пайдалана .
Әдеттегі болжайды , не қабыл алмаған объектілер бастайды - қалпына
келтіру ( азат жөндейтін бригадалардың барысы жанында ), сана
восстановлений санына шек қоюлар , бақылау құралдарының сенімділігін жоқ
болады .
T уақыттарының кезеңіне жүйе табуы ықтималдықтарының анықтамасына
арналған кәдімгі дифференциалды теңдеулердің жүйесін күй-жағдайда күй-
жағдайлардың графымен біріктіруге болады . Мыналар жанында келесі қарапайым
мнемоникалық ережемен әдеттегі пайдаланады .
Туынды әрбір теңдеу сол бөлімдері тұрады жүйе табуы ықтималдығының
уақыттарының t . кезеңіне күй-жағдайда оң бөлімдер мүшелердің саны санға
бірдей атқыш , басқа күй-жағдайлармен қаралатын күй-жағдай қосушылардың .
Күй-жағдай ана i - гo әрбір мүше ықтималдыққа асу күшейте түскендіктері
туындыға бірдей , қайсының тіл шығады . Туынды белгісі дұрыс , егер тіл
кірсе ( ұшпен бағытталған ) қаралатын күй-жағдайға , және жағымсыз , егер
тіл қаралатын күй-жағдайдан шықса .
Дифференциалды теңдеулердің жүйесі нормалық шартпен толықтырылады
[pic],
(1.5)
мұнда[pic] —j-жағдайдың мүмкіншілігі; n + 1 — жағдайлар саны.
Барлық жүйе мүмкін күй-жағдайларының жиыны соғылады екіні : n күй-
жағдайларының ішкі жиыны 1, қайсыларды жүйе іскер , және n күй-
жағдайларының ішкі жиыны 2, қайсыларды жүйе жұмысқа жарамайтын .
Дайын болу функциясы
[pic],
(1.6)
[pic] —j-жұмыс жағдайлардың мүмкіншілігі.
Қашан даярлық коэффициент немесе тоқтау коэффициенті қажетті есептеу

( жүйе жұмысында үзілістер мүмкін ), қанау орналастырылған тәртібін
анықтап қарайды . Мыналар жанында барлық туындылар , және дифференциалды
теңдеулердің жүйесі алгебралық теңдеулердің жүйесіне кешіп өтеді .

Жүйе даярлық коэффициент есептеуі үлгі кім, не ретінде қарап шығамыз
, элементтердің n құрылушының , даярлық коэффициенттері қайсылардың . Қабыл
алмау жанында жүйе бәрі бірдің элементтерден қабыл алмайды .
Мүмкін күй-жағдайларды қарап шығамыз , қайсыларды жүйе орнында бола
алады . Күрішке .4-1 Күй-жағдайларды граф бейнеленген , қайсыда :0- келесі
мүмкін күй-жағдайларды көрсетілген барлық іскер жұмысқа жарамайтын ,
қалғаны ;3- үшінші элементті іскер жұмысқа жарамайтын , қалғаны ;2- екінші
элементті іскер жұмысқа жарамайтын , қалғаны элементтер ;1- бірінші
элементті іскер және д . т .

1.3 сур. Жөнделетін жағдайлар графалары

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.

1. Ж.ш. орта уақыты.

2. Ж.ш. интенсивтігін табу?

3. Жөнделетін жүйе сипатталынады?

Тақырып 5. Өндірістік нысандарды автоматтандыру тапсырмалары.
Оперативті дайынболу коэффициенті.Пуассон мүмкіншілігі.
Сұрақтар.

1. Дайын болу функциясы.
2. Оперативті дайын болу коэффициенті.
3. Жөнделетін резервілеу жүйесі.
Мақсаты: Ықтималдық , объекті t0 уақыттарының өз бетімен кезеңіне
іскер күй-жағдайда болады жоспарланушы дәуірлер басқа , ішінде қайсылардың
объекті қолдануы тағайындаумен ескермейді , және , мына кезеңнен бастай ,
Dт уақыттарының берілген аралығы тоқтаусыз ішінде жұмыс істейді
Қаралатын жүйелердің артынан дайын болу функциясы

Г(t)= Р0(t)+ Р1(t)=1- Р2(t).
(1.7)

Дайын болу функциясының төрт варианттары:
бірінші вариант
[pic] (1.8)

екінші вариант
[pic]

үшінші вариант
[pic] (1.9)

төртінші вариант
[pic]
[pic] (1.10)

1.4 сур. Г(t) тәуелдігі көрсетілген , осы формулармен (=0,01 1/сағ
және (=0,1 1/сағ табылады.

[pic]
1.4 сур. Дайын болу функциялардың графиктері (=0,01 1/сағ; (=0,1
1/сағ төрт варианттарға арналған.

Дайын болу оперативті коэффициенті* Kor(t0, t1) - Ықтималдық объекті
t0 уақыттарының өз бетімен кезеңіне іскер күй-жағдайда болады жоспарланушы
дәуірлер басқа , ішінде қайсылардың объекті қолдануы тағайындаумен
ескермейді , және , мына кезеңнен бастай , D t . уақыттарының берілген
аралығы тоқтаусыз ішінде жұмыс істейді
Көрсеткіш анықтамасымен
[pic]
(1.11)
мұнда Kr(t0) - t0 мезеттегі дайын болу коэффициенті; P(t1|t0) - (t0,
t1) интервалда ж.ш. мүмкіншілігі, осының алдында объект жұмыстан шықпайды;
t1 = t0+D t – уақытын мезеті,осы кезден объект жұмыстан шығады.
Уақыттардың өз бетімен кезеңіне көрінеді қайсы шапшаң дайын болу
коэффициенті объекті сенімділік , қолдануда қажеттілікті мінездемі береді ,
қайсы шабуылдаудан кейін требуется тоқтаусыз жұмыс уақыттардың берілген
аралығы ішінде

[pic]
(1.12)
(=0,1 үшін болады: kг1=0,992; kг2=0,984; kг3=0,995; kг4=0,991.
Сайып келгенде , қалпына келтірілетін қайталаңған жүйе даярлығы
жоғарылауына арналған шарттардың жасауға ұмтылуы қажетті , шек қоюларсыз
тиемеген резерв жүзеге асыруының және бұрынғы қалпына келудің қамтамасыз
етушілердің . Мынау талапқа сай болады және интуициялық ұсынуларға тап осы
сұрақ туралы .

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.
1. Дайын болу функциясы.
2. Дайын болу коэффициенті табу.
3. Нормалды режимде дайын болу функциясы

Тақырып 6 .Автоматтық реттеу жүйелері
Резервтін негізгі түсіндірмесі және аңықтау.
Сұрақтар.
1. Жөнделетін резервілеу объектің бақылаудың маңызы.
2. Үзілістер болмағанда объектілерді бақылау.
3. Жөнделетін объектілердің структуралық резервілеуі.
4. Структуралық резервілеуі.

Мақсаты: Үшін - қалпына келтірілетін жүйелерді бақылау аспабы
маңызды әсер етеді барлық жүйелердің сенімділік көрсеткіштері , орта
істеген жұмысқа соның ішінде қабыл алмауға дейін , өте күрделі тоқтаусыз
жұмыс ықтималдық және жалпы оқиғада др . сұрақ қарауы келеді .
Бақылаумен қамту толықтық ролі айқындау үшін , бақылау сенімді аспап
жеке оқиғасын қарап шығамыз ( λ 3=0) қайталаңған қалпына келтірілетін
жүйеде .

а)

(1 (2 (3 (4

(2
(1 (3

б)
(1 (3 (4

(2
(1 (3

в)

(1 (3

(2
(1

1.5 сур. Бақылау аппаратурамен жөнделетін жүйелердің жағдайлар
графалары

Күй-жағдайлардың графымен күй-жағдайлардың ықтималдықтарына арналған
дифференциалды теңдеулердің жүйесі мүмкін құрастырылған және Г даярлығы
функциясы үшін айтылу алынған ( t ). бірақ жалпы оқиғада күріштің артынан
.2.1, айтылу болып шығады ( барлық элементтер бақылаумен қамтылған , λ 2=0)
коэффициенті ( күй-жағдайда табу стационарлық ықтималдығы 0).

[pic] (1.13)

толық бақылауда ((2=0, (4=0), жағдайлар графалары 1.5,в сур.
Осында дайын болу коэффициенті
[pic]
(1.14)
Үшін - қалпына келтірілетін жүйелерді бақылау аспабы маңызды әсер
етеді барлық жүйелердің сенімділік көрсеткіштері , орта істеген жұмысқа
соның ішінде қабыл алмауға дейін , өте күрделі тоқтаусыз жұмыс ықтималдық
және жалпы оқиғада др . сұрақ қарауы келеді . Бақылаумен қамту толықтық
ролі айқындау үшін , бақылау сенімді аспап жеке оқиғасын қарап шығамыз ( l
3=0) қайталаңған қалпына келтірілетін жүйеде .
Қаралатын жүйе t уақыттарының өз бетімен кезеңіне орнында бола алады
бірде ;12- бір оның ;2- жүйесі жұмысқа жарамайтын элементтерден - бөлімдер
қабыл алмады :0- екеу элемент келесілердің - күй-жағдайларынан іскер ;11-
бір оның элементтерден бақыланатын бөлім артынан қабыл алмады .2.2, жүйе
күй-жағдайларының графы күрішке келтірілген ал . Күй-жағдай сорып алатынға
2 есептеледі , l = бір элемент қабыл алмауларының l 1+ l 2- күшейте
түскендігі .
Айтылуды аламыз үшін ортаның уақыттардың жүйе тоқтаусыз жұмыстары :
[pic]
(1.15)
толық бақылауда (2=0 орта уақыты
[pic]
(1.16)
Толық емес бақылаудың орта уақыты. ( бөлігі m’tc табылады

[pic] (1.17)

Тиемеген белсенді қайталаумен қалпына келтірілетін жүйені қарап
шығамыз . .,1.6 жүйе құрылысты схемасы күрішке бейнеленген . Ауыстырып
қосушы құрылғыда мына жүйеде бақылайтынға ерекшелеуге болады ( ку ) және
атқару ( ИУ ) құрылғының . Ауыстырып қосушы құрылғы сенімділігі негізінде
бақылайтын құрылғымен анықталады , қабыл алмаулардың екі үлгісі бола алады
:
Үлгі 1. қабыл алмауы « жалған ауыстырып қосу », қайсыда резервтегі
іскер ең басты элемент сөнеді және қосылады ;
Үлгі 2. қабыл алмауы « ауыстырып қосу жоқ болуы », қайсыда
резервтегі элемент жұмысқа қосылмайды , егер жұмыс істеушіге қабыл алмаса .

а)

б)
(1-(+(1)(
(
(
(2(
(
(
((

1.6 сур. Жүксіз активті сәйкестірілген жөнделу жүйенің бақылауы.
а- жүйенің блок-схемасы; ОЭ- негізгі (жұмыс) элемент; РЭ- резервті
элемент; ИУ- атқарушы құрылғы; КУ – бақыланатың құрылғы; б- атқару
құрылғылардың жағдайлар графалары.

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.
1. Жөнделетін жүйеде бақылау маңыздары.
2. Басқару аппаратурамен резервілеуі .
3. Бақылау аппаратурасіз резервілеу.
4. Бақылау құрылғылардың жұмысы не үшін табылады?
5. υ өскенде бақылау аппаратура толық бақылайды ма?

Тақырып 7. Автоматтандырудың өндірістік құралдары мен құрылғыларының
мемлекеттік жүйесі, қызметі, техникалық-экономикалық маңызы, өнімдердің
жіктелуі,құру принциптері.
Ақпарат артығымен дәйектілігінің есептеу.Уақытша резервімен
дәйектілігінің есептеу.Интервалды бағалауы.
Сұрақтар.

1. Пуассон заңы.
2. Экспоненциал заңы,гамма-таратуы .
3. Нормалды тарату заңы.
4. Закон Вейбулла.

Мақсаты: қабыл алмау көрінуіне дейін бұйым жұмыстары мөлшерлер -
уақыттардың кездейсоқ тарату заңдары қажетті еске алыну .
Кездейсоқ мөлшерлер және Пуассон заңын бөлінеді дискреттік кездейсоқ
мөлшерлердің артынан биномиалды заң қолданылады .
Толассыз кездейсоқ мөлшерлердің артынан экспоненциалды заң , гамма -
тарату , Вейбулла - Гнеденко заң , нормалы заң , кси - квадрат тарату және
др . қолданылады
Мысалы , ананы ықтималдық анықтамасы үшін қолданылады Пуассон заңы t
. уақытының артынан сан тарату кездейсоқ оқиға n анықтайды , не күрделі
құрылғыда τ уақытының артынан қабыл алмаулардың n болады . Тоқтаусыз жұмыс
ықтималдығы мыналар жанында формуламен анықталады :

P n (() = ((()n / n! * e-((
(1.18)

Экспоненциал заңы :

Р(t)=e-(t ; Q(t)=1- e-(t ; ((t)=( e-(t .
(1.19)

Гамма-таратуы :

Р(t)=e-(0t( ((0 t)t /i! ;
i=0

((t)= (0k tk-1 /(k-1)! *e-(0t ;
(1.20)
k-1
((t)=(0 /(k-1)! *((0 t)k-1/( *((0 t)i / i! .
i=0

Нормалды заңы:
t
P(t)=1- 1/((2( * (e-(t-Tср)2/2(2 dt=
0

(
=1/((2( * (e-(t-Tср)2/2(2 dt ;
t
(1.21)

((t)= 1/((2( * e-(t-Tср)2/2(2 ;

(
((t)= e-(t-Tср)2/2(2 / (e-(t-Tср)2/2(2 dt ,
t

мұнда (=((t) – ж.шықпайтың .уақытың орта квадраттық қозғалысы.
Есепке арналған формула:
F(t)=Q(t)=0,5+Ф(u)
(1.22)

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.
1. Нормалды таратуының формуласы.
2. Вейбулл және Пуассон заңы.
3. Кси-квадратты таратуы.
4. Экспоненциалды таратуы.
5. Таратулардың жалпы сипаттамалары?

Тақырып 8. Датчиктер,өлшеу блоктары, нормалаушы түзеткіштер,
орындаушы механизмдер.

Дәйектілік бойынша сынақтың тапсырмалары.

Сұрақтар.
1. Есептің коэффициентті әдісі.
2. Басқару объектін циклдарын есептеу.

Мақсаты: Сенімділік коэффициенттерінің жүзеге асатын қайта есебі
жеңіл жұмыс тәртіптерінің және қанау шарттары салыстырмалы әдіс үлкен
адамгершілігімен келеді .
Сенімділік көрсеткіштері мыналар жанында оцениваются
коэффициенттермен әртүрлі элементтердің қабыл алмауларының күшейте
түскендік байланыстырғыш ki ,λ0 мінездемесі анықтық дәрежесімен биікпен
белгілі :

ki=(i/(0 (1.23)

ki коэффициенттер табылады, осы коэффициенттер ж.ш. интенсивтігі
арқылы табылады

Электрқозғауыштар
Түрлендіргіштер
Гироскоптар
Штепселды үзілістер |16,7
17
3,3
97,5
10,7 |20
22
5,5
100
15,3 | |
Сенімділік коэффициенттерінің жүзеге асатын қайта есебі жеңіл жұмыс
тәртіптерінің және қанау шарттары салыстырмалы әдіс үлкен адамгершілігімен
келеді .
Сенімділік есеп-қисабына арналған среднегрупповыммен қабыл
алмаулардың күшейте түскендіктеріне әртүрлі үлгілердің элементтердің li
қабыл алмауларының күшейте түскендіктері және тап осы үлгі элементтерінің
саны тиісті белгілі болу , құрылғыға кірушілердің . Сенімділік
көрсеткіштері табл . алады және анықтамалардың . Есеп-қисап маңызы
сенімділігі негізгі көрсеткіштерінің анықтамасында түзеледі ( t ), Тср .
Есеп реті : барлық құрылғы элементтері қабыл алмаулардың үлгілі
бірдей күшейте түскендіктерімен топтарға сындырады ; элементтердің санын
есептейді Ni әрбір тобына ; кестелермен әрбір топтары элементтердің қабыл
алмаулардың күшейте түскендіктердің мағыналары тауып алады ; туындылары
есептейді , қабыл алмаулардың , элементтермен енгізілетін топтар үлес
сипаттайтын ; құрылғы қабыл алмауларының жалпы күшейте түскендігін
есептейді , топтардың k құрылушыны
[pic]
(1.24)
ж.шықпайтың орта уақыты

[pic][pic]
(1.25)

ж.шықпайтың мүмкіншілігі

P(t)=e-(устр t=e-t/Tср.
(1.26)

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.
1. Коэффициенттік әдістің жалпы қасиеттері.
2. Дәйектілік сыңағы.
3. Басқару объектің циклдары?

Тақырып 9. Автоматика мен телемеханиканың жобалау жүйелерінің АЖЖ.
Техникалық жүйелердің құрылғысының дәйектілігінің бағалау
әдістері,егер ілезге және ақырын пайда
болатын ж.ш. .

Сұрақтар.
1. Әртүрлі элементтердің келтірілген шамаларын табу.
2. Аппаратура параметрлердің мүмкіншіліктік есебі.
3. Технологиялық және өңдірісті келтірілген шамалардың қателіктері.

Мақсаты: Неше түрлі элементтердің келтірілген шамаларының табу.

Үлгісі №1.
Тізбектей қосылған резисторлардың R1,R2 жәнеR3 келтірілген
шамаларын табу. Келтірілген шамалардың өзгеруі ±3σ болады.

R1 R2 R3

3000 Ом 2000
Ом 1000 Ом
± 10% ± 10% ±
10%

1.7 сур.Тізбектей қосылған резисторлар.

Номиналды кедергілердін қосындысы

Rt=R1+R2+R3=3000+2000+1000=6000 Ом

келтірілген шамалардың қосындысы

t 2R = t 2R1 + t 2R2 + t 2R3 =3002 +2002+1002 t R =374 Ом

Номиналды мөлшер және келтірілген шамалар 3σ қосындысына 6000±374
Ом, немесе 6000±6,2% тең.

Үлгісі №2

Идеалды трансформатордың шығыстық кернеудің келтірілген
шамаларың табу. Келтірілген шамалары ±3σ өзгеріледі.

N=(4 (ек)/1 (бір.)) ±5%

EI=110B±15% E0

1.8 сур.Идеалды трансформатор.

E0=N*EI=4*110=440 B

T2E0= T2N+ T2EI=52+152

TE0=15,8%

Идеалды трансформатордың шығыстық кернеудің келтірілген шамалары
440±69,5 В, немесе 440±15,8%

Үлгісі №3

Тізбектей қосылған индуктивті катушкамен конденсатор, олардың
тізбектерінде пайда болатын жиіліктің келтірілген шамаларың табу.

L C

50 мкГн 30 пФ
±10% ±5%
1.9 сур.Тізбектей қосылған индуктивті катушкамен конденсатор.

Жиіліктің келтірілген шамаларың табу σf

Резонанстың жиілігі

f=(1/2π)*√LC

(3σf)2=((1/4 π)* √L/C)2*(3σc)2+((1/4 π)*√C/L )2*(3σL)2

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.
1. Каскадтың күшейту коэффициенті.
2. Тізбектің кедергісінің келтірілген шамасы.
3. Күшейту коэффициентті өзгерту.
4. Резонансті жиілігі.

Тақырып 10. Технологиялық жүйелердің және процестердің бағалау
әдістері,дәйектілік прогноздары.
Сұрақтар.
1. Басқару жүйелердің дәйектілігі бойынша жалпы терминдер.
2. ТП БАЖ-нің дәйектілігі.
3. ТП БАЖ-нің элементтердің дәйектілігі
Мақсаты: Негізгі көрсеткішпен элемент тоқтаусыздық сандық
бағалаулары , аспаптың , құралдардың және кемеңгерге Р тоқтаусыз жұмыс
ықтималдығы келеді
(t ) уақыттардың берілген аралығында t істеген жұмыстары.
Бұйымдардың тоқтаусыздық - қасиеті жұмысқа қабілеттілік толассыз
сақтау айқындарды тәртіптерде және қанау шарттарында .
бұйымдардың ұзақ өмірлік - қасиеті жұмысқа қабілеттілік ұзақ сақтау
айқындарды тәртіптерде және қанау шарттарында қиратуға дейін немесе басқа
шекті күй-жағдайдың .
Жөделу - қасиеті , айтылып жатқан түзулік бұрынғы қалпына келуіне
сәйкестілікте және берілген техникалық қор сүйемелдеуіне ескерту жолымен ,
табылудың және жоюлар - және қабыл алмаулардың . Жөделу автоматтандыру
жүйелерінің құру модульно - блоктық тәсілімен қамтамасыз етіледі .

Рi *= ni /N
(1.1)

N өссе статикалық мүмкіншілік те өседі Р*I мүмкіншілікке келеді
Р (t)=Р[t1>=t] ,
(1.26)

мұнда t1- жұмыс уақыты.
Дұрыс жұмысы және ж.ш.– бір біріне теріс терміндер, осындай
қатынасымен табылады

Q (t)=1-P (t) ,
(1.27)

мұнда Q(t) – ж.ш. мүмкіншілігі, немесе интегралды заңы .
Ж.ш. мүмкіншіліктің статикалық маңызы:
Qi *=1-ni/N=(N- ni)/N
(1.28)

Ж.ш. мүмкіншіліктің туыңдысы f(t)=d Q(t)/ dt =-dP(t)/dt
дифференциалды заңы, немесе кездесоқ шаманың тығыздықтың таратуы.
Ж.ш. орта уақыты Tср математикалық күту шамаларымен көрсетіледі:
(
Т ср =(P(t) dt
(1.29)
0
((t) өзгерісі көрсетілген: П – жұмысққы қосылуы, С – кездесоқ
факторлар, И – тозу.

((t)

[pic]

1.10 сур. λ(t) ж.ш. интенсивтіктің қисығы.

Сенімділік объекті комплексті қасиетімен келеді , төрт құрастырушыға
қосылғанмен : тоқтаусыздық , ремонтопригодность , сақталушылық , ұзақ
өмірлік . Әрбір - кездейсоқ мөлшермен құрастырушылардың байлаулы ,
уақыттардың мөлшерлілік бар болушы : тоқтаусыз жұмыс Тб - уақыты ; жұмысқа
қабілеттілік бұрынғы қалпына келу Тв - уақыты ; сақтау Тс - уақыты өз
техникалық мінездемелердің объектісімен ; қанау басының Тд - уақыты бірінші
қабыл алмауға дейін ( немесе аралық қабыл алмаулармен ).
Математикалық күтудің саналған мөлшерлердің кездейсоқ мінез-құлығы
сол себепті олардың жиірек қолданады : Тб тоқтаусыз жұмыс орта уақыт , Тв
бұрынғы қалпына келу орта уақыт , Тс сақталушылық орта уақыт , қызмет орта
мезгілі тыныш және Тр орта қоры , сонымен қатар тарату интеграл функциялары
үшін t бекітілген мағыналары : р объекті тоқтаусыз жұмыс ықтималдығы ( t )
аралықта 0, t , Fв объекті жұмысқа қабілеттілік бұрынғы қалпына келу
ықтималдығы ( t ) қабыл алмаудан кейін t уақытының артынан , Gс объекті
амандық ықтималдығы ( t ) ішінде берілгеннің t уақыттарының , Gс
ықтималдығы ( t ) немесе Gр ( t ) ананы , не объекті қызмет мезгілі ( оның
қоры ) сенімділік комплексті көрсеткіштері сонымен қатар қолданады t .
берілген уақыты шамадан асады : Кг даярлық коэффициенті = Тб |( Тб + Тв ),
Кти техникалық қолдану коэффициенті = Тб |( Тб + Тв + rтоhто )( техникалық
қызмет ету бір сеанс rто - орта ұзақтығы осында ); техникалық қызмет ету
күшейте түскендік hто - коэффициенті ).
Сенімділік суреттеуі ТП кемеңгеріне функционал жақын келуде
негіздейді , сәйкес қайсыға сенімділік сенімділік мінездемелерінің жиынтық
және көрсеткіштер өзімен ТП кемеңгеріне ұсынады бәріне жүйе функцияларына .
Тізім және функциялардың анықтамасы , қайсыларға рассматривается сенімділік
, ТП . кемеңгерінде техникалық тапсырмада беріледі
Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.
1. Техникалық ресурс деген не?
2. Жөнделу және ұзаққа шыдайтың көрсеткіштер.
3. Келтірілген шамалардің топтары.
4. Сақтау деген не?

Тақырып 11.
Өнім сапасының критерийлары,негізгітүсіндермесі,аңықтауы.
Сұрақтар.
1. ТП БАЖ-нің дәйектілігін жоғарлату.
2. Параметрлерді басқару және реттеу үшін дәйектілік сипаттамалары.
3. Дәйектілік техникалы көрсеткіштер.
4. Дәйектіліксіз жұмысы болған кездегі жоғалуы және шығындауы.
Мақсаты: Қалай көрсетілді , жүйе нәтижелілік деңгей жоғарылаулары
жүйе сенімділік жоғарылауы құралдардан біреумен ғанамен келеді . -
нәтижелілікке әсер ете , өте маңызды факторлардан бір қалай сенімділік алға
шығады , ТП . кемеңгеріне қолданудан күшті әсер анықтаушы
Мысалы , автоматты тұрақтану ұзындық жүйелеріне арналған (қайсыларға
жатады жанында 80% жергілікті жүйелердің тамақтық өнеркәсіптің)жөнге
салынатын параметрдің 2 басқару процес аспаптық жазу өңдеуі сондай
параметрлер математикалық күту сияқты және s дисперсиясын анықтауға рұқсат
етеді , сонымен қатар динамикалық кіру рұқсаты шекарасына арналған орта (д:
N=c exp (-(д2/2(2)/(.
(1.30)
(2 және (д бір-бірімен байланасқан ,динамикалық ж.ш. уақыты:

[pic] (1.31)

мұнда с=((/(, ((2- параметрдің дисперсия жылдамдықтың өзгерісі .

Сенімділік құрал сияқты нәтижелілік ТП жоғарылаулары.

Қалай көрсетілді , жүйе нәтижелілік деңгей жоғарылаулары жүйе
сенімділік жоғарылауы құралдардан біреумен ғанамен келеді . - нәтижелілікке
әсер ете , өте маңызды факторлардан бір қалай сенімділік алға шығады , ТП .
кемеңгеріне қолданудан күшті әсер анықтаушы өзара байланысқан мақсатытың
екі осыған орай жүйе әртүрлі бөлімдерінің жобалауы жанында көрінеді :
сенімділік экономикалық орынды деңгейі тап осы бөлім үшін анықтау және
керектілер құрал оның орындауына арналған ( техникалықтар сияқты , дәл
осылай және ақшалылар ); бар болатын заттық қорлар бөлек құрылғылар
арасында дәл осылай бөлу , сенімділік қамтамасыз етуші , оның барынша көп
мағынасы алу үшін . Үлгі төмен қаралған .
Үшін күй-жағдайлардың қатары ерекшелеуге объекті жұмыс істеуші
болады , нормалы қанауды соның ішінде ( қайсыда объекті айқын табысты
әкеледі ), қабыл алмау күй-жағдайы және нәтижелілік бұрынғы қалпына
келуінің ( қызмет ету ), барысында қайсылардың экономикалық жоғалтуларды
құрылады . T қанауы дәуірінің артынан басқару жүйелері қабыл алмаудың
шығындардың үш руын айырып танады :
П 1( t ) үнемділіктің шартты - жылдық жоғалту өзімен тек қана
ұсынады , нормалы жұмыс жасау жанында объектіде алынған бола алды;
П 11( t ) пайда шығындарынан сонымен қатар үнемділіктің шартты -
жылдық шығындар басқа салынады , объекті нормалы жұмыс жасауы жанында
кәсіпорын алар еді ;
П 111( t ) саналғандарға қосымша қосады жоғалту сонымен қатар ,
бірдейлер дайындалған және бүлінген өнім өзндік құнының үшін анау ғой дәуір
.
Барлық түрлердің қабыл алмауының жалпы жоғалтуының

П (t)= П1(t)+ П11(t)+ П111(t).
(1.32)
Ж.шығатың немесе тоқталу жағдайы

У(t)=У1(t)+ У11(t)+ У111(t),
(1.33)
мұндаУ1(t)- Бірінші зияны амалсыз тоқтау артынан басқарушы құрылғы
тек қана ; У11( t )- екінші зияны , қашан басқарушы құрылғы қабыл алмауы
артынан жүйе тұрып қалады бүтінде ; У111( t )- үшінші зияны , амалсыз
тоқтаумен ескертілінген басқарушы құрылғылар және басқарылатын объектінің .
Басқару жүйелері қабыл алмаулардың экономикалық зардаптардың
көрсеткіші бірге қабыл алмаудың жалпы жоғалтулар және зиян құрастырады

ЭПО(t)=П(t)+У(t). (1.34)

Басқарулар , бақылауды және бұрынғы қалпына келудің оның барынша көп
нәтижелілік қамтамасыз етуіне арналған басқарылатын объекті жұмыс жасаулары
жүйені дәл осылай ұйымдастыруға ұмтылады, объекті мүмкін күй-жағдайлардың
облысында тек қана емес орнында болды үшін , .
Бақылау жүйелеріне арналған және басқарулар басқарылатын объекті
жұмыс жасау нәтижелілігі орта нәтижелілік мөлшерімен бағалауға болады
[pic] (мұнда Т – орта интервалы). (1.35)
Э деген экономикалық көрсеткіші

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар.
1. Өңдірістің шығындауы.
2. Жабдықтар не үшін тоқтап қалады?
3. 1 дәрежелі шығындаудың теңдеуді.
4. Экономикалық эффектін формуласы.

Тақырып 12. Техникалық жүйелердің көрсеткіштері,бағалау әдістері
және прогноздау.
Сұрақтар.
1. Келтірілген экономикалық көрсеткіштер.
2. Жүйенің бағасы..
3. Дійектілік және сапалы функционалды көрсеткіштер.

Мақсаты: Ана оқиғаларда , қашан арт сенімділік көрсеткіштері
істеген жұмыспен , қажетті өту талапқа сай боламын көрсеткіштерге
календарлыққа уақыттардың және (0, tp ).

Жалпы шығындауы
(1.35)

мұнда Cj —j элементтің бағасы; n — жүйеде элемент саны.
Келтірілген эксплуатация шығындауы (1.35) –ге тең болады:

(1.36)

мұнда
(1.37)

өңдіріс шығындауы:

Соңдықтан болады
[pic]

мұнда көрсетілген
[pic]
жалпы шығындауы

(1.38)

келтірілген шығындауы Ен=0,12

[pic]млн. те.

Екінші қодырғының жалпы бағасы

10+1,6=11,6 млн. те.
Салымның өсу жылдамдығы:

[pic]
(1.39)

болады
[pic]
(1.40)

мұнда S0 — бастапқы салым.

1 жылға Тг = 8760 сағ.

[pic]

болады

[pic] (1.41)

Ен = 0,12 үшін χ=13*10-6 1/сағ болады.

Шығындар So, S1, ..... ,Sn уақыт мезеттер 0, t1, ..., tn0
Х1 және Х2 шамалардың орта m∆ шамасы:
m∆ = mx2 – mx1.
Орта квадраттық қозғалысы
[pic],
мұнда σx1, σx2 - x2 , x1 шамалардың орта квадраттық қозғалыстар
.
белгіленуі осылай табылады:
[pic][pic], [pic] , [pic]

р1 —нақты жүктеменің өзгеріс коэффициенті; р2 — қатылыктың өзгеріс
коэффициенті; k — жинақтау қатылық коэффициенті .
осында болады:
[pic]
Кездесоқ шама ∆ нормалды таратумен өзгеріледі. Конструкцияның
қирап қалмайтың мүмкіншілігі:
[pic]

мұнда Ф (m∆/σ∆) —Лапластың нормалды функциясы.
Конструкцияның қирап қалатың мүмкіншілігі:
[pic]
Н. С. Стрелецкий көрсеткен есеп әдісі. Осы әдісі бойынша екі
қисықтар көрсетіледі f1(x1) және f2(x2) ( 2.3 сур). ах0 перпендикуляр а
нүктеден түседі, осы қисықтарды екі обласқа бөледі. Осы облыстар бір
біріне тең болу керек:
1) X1 нақты жүктеме х0 шамадан асатын мүмкіншілік:
[pic]
2) X2 қирап калатың кездегі жүктеме х0 шамадан аз болатың
мүмкіншілігі :

[pic]
Екі мүмкіншілік болған кезде

[pic].

Қарама қарсы жағдайы

[pic],

мүмкіншілік болмаған кезде
конструкциясы қирап калған кезде
Y2>Q>Yl
немесе
[pic]

Соңдықтан G1, G2 мүмкіншіліктерді табамыз және(5-21)-мен облысты
табамыз, осы облыста қирап қалатың мүмкіншілікті табамыз Q.

Механикалық объектілердің дәйектілік есебі .

2.3 сур. X1 нақты және қирапқалатың кездегі жүктемесі Х2.

2.4сур. 463 қоспалардың үлгілері,
диаметірі 6,74 мм алюминий-
В 95. критерий χ2 Пирсоның: мүмкіншілігі р(χ2)=0,45.

Лабораториялық жұмысы 7,8
Тақырып .Эксперименталды графиктерді құрастыру.

Сабақтың мақсаты. Ж.ш. интенсивтіктің графиктерін құрастыру.

а) экспериментал графиктерді құрастыру

2.5 сур. Қадамды график λ*(t).

I әдісі.
[pic],
(2.8)
мұнда N— жалпы құрылғылардың саны
[pic] — жалпы ж.ш. саны
[pic] |[pic] |… |[pic] |… |[pic] | |[pic] |[pic] |… |[pic] |… |[pic]
| |
II әдісі.

[pic].
(2.9)
[pic].

Лабораториялық жұмысы 9,10.

Тақырып. [pic] графикті эксперименталды жолдарымен табу.
Сабақтың мақсатыы. Дәйектілік функцияны графикпен көрсету [pic].
Әрқайсы қадамы [pic] 1/N мен көрсетіледі.
1 үлгісі.

[pic]

2.6 сур. λ(t) графигі .

5.4 кестесі

топтара |Ж.ш. элементтердің саны | | |Жұмыс интервалы, сағ. | | |0-50
|50-100 |100-200 |200-300 |300-400 |400-500 |500-600 |600-700 |700-800 |800-
900 |900-1000 |1000-1100 | |I топ
II топ |6
14 |21
43 |44
88 |23
49 |14
27 |12
22 |9
– |11
– |8
– |11
– |9
– |10
– | |

5.5 кестесі
Шамалар
|Жұмыс интервалы, ч | | |I + II топтар |I топ | | |0-50 |50-100 |100-
200 |200-300 |300-400 |400-500 |500-600 |600-700 |700-800 |800-900 |900-
1000 |1000-1100 | | Ж.ш. элементтер |20 |64 |132 |72 |41 |34 |9 |11
|8 |11 |9 |10 | | Жалпы уақыты |0 |20 |84 |216 |288 |329 |120 |129
|140 |148 |159 |168 | | Ж.ш. элементтер саны |12000 |11980 |11916
|11784 |11712 |11671 |3880 |3871 |3860 |3852 |3841 |3832 | |
Статикалық шамалар |3,3∙10-5 |10,7∙10-5 |11,1∙10-5 |6,1∙10-5 |3,5∙10-5
|2,9∙10-5 |2,3∙10-5 |2,8∙10-5 |2,1∙10-5 |2,9∙10-5 |2,3∙10-5 |2,6∙10-5 | |
2 үлгі.
I — 550 сағ; г II топ—400 сағ; III топ —200 сағ.

5.6 кестесі
Құрылғылар саны |Жұмыс интервалы | | |0-25 |25-50 |50-75 |75-100
|100-150 ч |150-200 ч |200-250 ч |250-300 ч |300-400 ч |400-550 ч | |I
II
III |4
6
5 |8
9
8 |6
5
7 |3
4
5 |5
5
6 |4
3
3 |1
3
– |2
2
– |3
4
– |5
–
– | |
5.7 кестесі
Топтарр
|I + II + III |I + II |I | |[pic] |0-25 |25-50 |50-75 |75-100 |100-150
|150-200 |200-250 |250-300 |300-400 |400-550 | |[pic] |15 |25 |18 |12 |16
|10 |4 |4 |7 |5 | |[pic] |0 |15 |40 |58 |70 |86 |62 |66 |70 |36 | |[pic]
|300 |285 |260 |242 |230 |214 |138 |134 |130 |64 | |[pic] |2,0∙10-3 |3,5∙10-
3 |2,8∙10-3 |2,0∙10-3 |1,4∙10-4 |9,3∙10-4 |5,8∙10-4 |6,0∙10-4 |5,4∙10-4
|5,2∙10-4 | |[pic] |2,0∙10-3 |3,3∙10-3 |2,4∙10-3 |1,6∙10-3 |1,1∙10-4
|6,7∙10-4 |4,0∙10-4 |4,0∙10-4 |3,5∙10-4 |3,3∙10-4 | |

[pic]

2.7 сур. λ(t) сипаттамасы

Лабораториялық жұмысы 11.

Тақырып. Ж.ш ағынды есептеу.

Сабақ мақсаты. Әрқайсы интервал бойынша статикалық шамаларды табамыз
ώ.

Ж.ш. ағындардың шамасың есептеу

2.8 сур. Ж.ш. ағындардың шамасың есептеу

[pic],
(2.10)
мұнда [pic] – интервал бойынша ж.ш. [pic]; [pic] – орының саны
[pic].
Ж.ш. статикалық математикалық шамасы
[pic],
мұнда [pic] – жалпы жұмысшылық; [pic] – жалпы ж.ш.
[pic].

Лабораторялық жұмысы 12,13.
Тақырып . Жөнделетін резервілеу жүйенің қасиеттері.

Сабақтың мақсаты. Резервілеуді дәйектілікті арттыру үшін
пайданылады.

2( (

1) [pic]
μ 2μ

2λ λ

[pic]

( 2(

( (
[pic]
μ 2μ

( (
[pic]

μ μ

2.9 сур. Дубльды жүйенің жағдайлар графалары .
1. жүкті резерв;
2. жүкті резерв; жөндеуді тек қана бір элементпен жүргіземіз;
3. жүкті емес резерв;
4. жүкті емес резерв, жөндеуді тек қана бір элементпен жүргіземіз
бірінші вариант

[pic] (2.8)

екінші вариант

[pic] (2.9)

үшінші вариант

[pic] (2.10)

төртінші вариант

[pic] (2.11)

нормалды жағдай
[pic]
(2.12)
дайын болу функция
Г(t)= Р0(t)+ Р1(t)=1- Р2(t).
(2.13)
бірінші вариант
[pic] (2.14)

екінші вариант
[pic] (2.15)
үшінші вариант
[pic]

төртінші вариант
[pic]
[pic] (2.16)

[pic]

2.10 сур. Дайын болу функциясы

(=(/( ,болады:

[pic]
(2.17)

[pic]

2.11 сур. Дәйектілік функцияның графигі

Лабораториялық жұмыс 14,15.
Тақырып. Жөнделетін резервілеу объектің маңызын бақылау.
Сабақтың мақсаты. Бақылау аппаратура барлық жүйелердің жұмысын
атқарады.

Қалпына келтірілетін жүйелерді бақылау аспабы маңызды әсер етеді
барлық жүйелердің сенімділік көрсеткіштері , орта істеген жұмысқа соның
ішінде қабыл алмауға дейін , өте күрделі тоқтаусыз жұмыс ықтималдық және
жалпы оқиғада др . сұрақ қарауы келеді .
Бақылаумен қамту толықтық ролі айқындау үшін , бақылау сенімді аспап
жеке оқиғасын қарап шығамыз ( λ 3=0) қайталаңған қалпына келтірілетін
жүйеде .

а)

(1 (2 (3 (4

(2
(1 (3

б)
(1 (3 (4

(2
(1 (3

в)

(1 (3

(2
(1

2.12 сур. Бақылау аппаратурамен жөнделетін жүйелердің жағдайлар
графалары

толық бақылауда ((2=0, (4=0), жағдайлар графалары 1.5,в сур.
Осында дайын болу коэффициенті
[pic]

Үшін - қалпына келтірілетін жүйелерді бақылау аспабы маңызды әсер
етеді барлық жүйелердің сенімділік көрсеткіштері , орта істеген жұмысқа
соның ішінде қабыл алмауға дейін , өте күрделі тоқтаусыз жұмыс ықтималдық
және жалпы оқиғада др . сұрақ қарауы келеді . Бақылаумен қамту толықтық
ролі айқындау үшін , бақылау сенімді аспап жеке оқиғасын қарап шығамыз ( l
3=0) қайталаңған қалпына келтірілетін жүйеде .
Қаралатын жүйе t уақыттарының өз бетімен кезеңіне орнында бола алады
бірде ;12- бір оның ;2- жүйесі жұмысқа жарамайтын элементтерден - бөлімдер
қабыл алмады :0- екеу элемент келесілердің - күй-жағдайларынан іскер ;11-
бір оның элементтерден бақыланатын бөлім артынан қабыл алмады .2.2, жүйе
күй-жағдайларының графы күрішке келтірілген ал . Күй-жағдай сорып алатынға
2 есептеледі , l = бір элемент қабыл алмауларының l 1+ l 2- күшейте
түскендігі .
Айтылуды аламыз үшін ортаның уақыттардың жүйе тоқтаусыз жұмыстары :
[pic]
толық бақылауда (2=0 орта уақыты
[pic]

Толық емес бақылаудың орта уақыты. ( бөлігі m’tc табылады

[pic]

Тиемеген белсенді қайталаумен қалпына келтірілетін жүйені қарап
шығамыз . ., жүйе құрылысты схемасы күрішке бейнеленген . Ауыстырып қосушы
құрылғыда мына жүйеде бақылайтынға ерекшелеуге болады ( ку ) және атқару
(ИУ ) құрылғының . Ауыстырып қосушы құрылғы сенімділігі негізінде
бақылайтын құрылғымен анықталады , қабыл алмаулардың екі үлгісі бола алады
:
Үлгі 1. қабыл алмауы « жалған ауыстырып қосу », қайсыда резервтегі
іскер ең басты элемент сөнеді және қосылады ;
Үлгі 2. қабыл алмауы « ауыстырып қосу жоқ болуы », қайсыда
резервтегі элемент жұмысқа қосылмайды , егер жұмыс істеушіге қабыл алмаса .
а)

б)
(1-(+(1)(
(
(
(2(
(
(
((

2.13 сур. Жүксіз активті сәйкестірілген жөнделу жүйенің бақылауы.
а- жүйенің блок-схемасы; ОЭ- негізгі (жұмыс) элемент; РЭ- резервті
элемент; ИУ- атқарушы құрылғы; КУ – бақыланатың құрылғы; б- атқару
құрылғылардың жағдайлар графалары.
Практикалық жұмысы 1,2.

Тақырып. Неше түрлі элементтердің келтірілген шамаларының табу.
Сабақтың максаты. Неше түрлі элементтердің келтірілген шамаларының
табу.

R1 R2 R3

3000 Ом 2000
Ом 1000 Ом
± 10% ± 10% ±
10%

3.1 сур.Тізбектей қосылған резисторлар.

Номиналды кедергілердін қосындысы

Rt=R1+R2+R3=3000+2000+1000=6000 Ом

келтірілген шамалардың қосындысы

t 2R = t 2R1 + t 2R2 + t 2R3 =3002 +2002+1002 t R =374 Ом

Номиналды мөлшер және келтірілген шамалар 3σ қосындысына 6000±374
Ом, немесе 6000±6,2% тең.

Үлгісі №2

N=(4 (ек)/1 (бір.)) ±5%

EI=110B±15% E0

3.2 сур.Идеалды трансформатор.

E0=N*EI=4*110=440 B

T2E0= T2N+ T2EI=52+152

TE0=15,8%

Идеалды трансформатордың шығыстық кернеудің келтірілген шамалары
440±69,5 В, немесе 440±15,8%

Үлгісі №3

L C

50 мкГн 30 пФ
±10% ±5%
3.3 сур.Тізбектей қосылған индуктивті катушкамен конденсатор.

Жиіліктің келтірілген шамаларың табу σf

Резонанстың жиілігі

f=(1/2π)*√LC

(3σf)2=((1/4 π)* √L/C)2*(3σc)2+((1/4 π)*√C/L )2*(3σL)2

Практикалық жұмысы 3,4.

Тақырып. Объектің ж.ш. орта жұмысшылықты табу.

Сабақтың мақсаты. Жұмыстан шығатын орта жұмысшылықты табу.

Үлгісі №1

Жұмыстан шықпайтың лабораториялық зерттеуде, электронды құрылғының
стандартты температурасы х0=200С және оның жұмыстан шығатын орта
жұмысшылығы mt0=256 сағ.; ал егер температура х1=400С онда mt1=112
сағ.Реалды жұмыста орта температурасы 300С және орта квадратты қозғалысы
σх1=80С , mt2=182 сағ болады Жұмыстан шығатын орта жұмысшылықты табу керек,
егер mх=100С және σх2=100С. Осы үлгіде Δ х1=х0= 200 С; mΔх2= - 100C.

Теңдеулердің жүйесін көрсетеміз:

mt1= mt0+С1* mΔх1+(1/2)*С2*( m2 Δх1+ σ2 х1);

mt2= mt0+С1* mΔх2+(1/2)*С2*( m2 Δх2+ σ2 х2); (3.1)

mt3= mt0+С1* mΔх3+(1/2)*С2*( m2 Δх3+ σ2 х3).

mt0=256 сағ.

112= mt0+20С1;

182= mt0+10C1+82C2

осында С1= - 7,2 ; С2= - 0,024 .

mt=256+72-2,4

Практикалық жұмысы 5,6.

Тақырып. Келтірілген экономикалық сапалы функционалды
көрсеткіштер.

Сабақтың мақсаты.Экономикалық сапалы функционалды көрсеткіштерді
қарап шыққанда, әртүрлі шығындауды әртүрлі уақытта пайда болатын
біледі.Осы шығындауды салыстыру үшін, оларды бір уақыт мерзімге әкеледі,
кейбір кездерде бастапқы эксплуатация уақытына.
Шығындауды тарату үшін S(t) функциясы беріледі. 2-4 сур. S2(t)
варианты ең эффекті деп саналады S1(t)-мен салыстырса , қалған ақша
салымы басқа жерде пайдалынады.
Келтірілген шығындауы күрделі пайыз формуласымен табылады:
[pic]

мұнда s0— бастапқы моменттегі шығындауы; Si — жылдың біткен
кездегі келтірілген шығындауы; Ен — экономикалық эффектің нормативті
коэффициенті . Ол Ен =0,12 тең.

3.4.сур. Шығындаудың екі варианты

Үлгісі 2-1. Екі өңдірістегі қондырғыларды салыстырамыз , жұмыс
мерзімі 15 жыл. Бірінші қондырғы 14 млн. те. тұрады және оған капиталды
жөндеу керек жоқ. Екінші 10 млн. те. тұрады , оң жылдан кейін капиталды
жөндеуді өткізу керек, оған 5 млн. те. кетеді (10+5=15 млн. те.)
Екінші қондырғының бастапқы келтірілген шығындауы Ен=0,12

[pic]млн. те.

Екінші қондырғының толық келтірілген шығындауы

10+1,6=11,6 млн. те.
Ақша салымның өсетін жылдамдығы

[pic]

Болады

[pic]

мұнда S0 — бастапқы ақша салымы.

Бір жылға Тг = 8760 сағ.

[pic]

болады

[pic]

Ен = 0,12 болғанда χ=13*10-6 1/сағ тең.

So, S1, ..... ,Sn шығындар 0, t1, ..., tnj/<0].

Практикалық жұмысы 11,12.

Тақырып.
Өнім сапасыныңкритерийлары,негізгітүсіндермесі,аңықтауы.
Сабақтың мақсаты. . Қалай көрсетілді , жүйе нәтижелілік деңгей
жоғарылаулары жүйе сенімділік жоғарылауы құралдардан біреумен ғанамен
келеді . - нәтижелілікке әсер ете , өте маңызды факторлардан бір қалай
сенімділік алға шығады , ТП . кемеңгеріне қолданудан күшті әсер анықтаушы
Мысалы , автоматты тұрақтану ұзындық жүйелеріне арналған
( қайсыларға жатады жанында 80% жергілікті жүйелердің тамақтық
өнеркәсіптің ) жөнге салынатын параметрдің 2 басқару процес аспаптық жазу
өңдеуі сондай параметрлер , математикалық күту сияқты және s дисперсиясын
анықтауға рұқсат етеді , сонымен қатар динамикалық кіру рұқсаты шекарасына
арналған орта (д:
N=c exp (-(д2/2(2)/(.
(3.27)
(2 және (д бір-бірімен байланасқан ,динамикалық ж.ш. уақыты:

[pic] (3.28)

мұнда с=((/(, ((2- параметрдің дисперсия жылдамдықтың өзгерісі .
Сенімділік құрал сияқты нәтижелілік жоғарылаулары ТП . кемеңгеріне

П (t)= П1(t)+ П11(t)+ П111(t).
(3.28)
Ж.шығатың немесе тоқталу жағдайы

У(t)=У1(t)+ У11(t)+ У111(t),
(3.29)
мұндаУ1(t)- Бірінші зияны амалсыз тоқтау артынан басқарушы құрылғы
тек қана ; У11( t )- екінші зияны , қашан басқарушы құрылғы қабыл алмауы
артынан жүйе тұрып қалады бүтінде ; У111( t )- үшінші зияны , амалсыз
тоқтаумен ескертілінген басқарушы құрылғылар және басқарылатын объектінің .
Басқару жүйелері қабыл алмаулардың экономикалық зардаптардың
көрсеткіші бірге қабыл алмаудың жалпы жоғалтулар және зиян құрастырады

ЭПО(t)=П(t)+У(t). (3.30)

Басқарулар , бақылауды және бұрынғы қалпына келудің оның барынша көп
нәтижелілік қамтамасыз етуіне арналған басқарылатын объекті жұмыс жасаулары
жүйені дәл осылай ұйымдастыруға ұмтылады, объекті мүмкін күй-жағдайлардың
облысында тек қана емес орнында болды үшін , .
Бақылау жүйелеріне арналған және басқарулар басқарылатын объекті
жұмыс жасау нәтижелілігі орта нәтижелілік мөлшерімен бағалауға болады
[pic] (мұнда Т – орта интервалы). (3.31)
Э деген экономикалық көрсеткіші

Практикалық жұмысы 13,14.
Тақырып. Логикалық схемадан жағдайлар графаларға ауысу.

Сабақтың мақсаты. Элементтер жанында әртүрлімен сенімділікпен
жүйе бастапқы күй-жағдайдан кешіп өтеді ( барлық элементтер іскер ) күй-
жағдайларға , әрбір қайсылардың талапқа сай болады - бірдің элементтерден .
Сенімділік есеп-қисабы әдісі алмастыруы жанында сондай асу қажетті ,
есеп-қисаптардың нәтижелерінің салыстыруы жанында , әртүрлі әдістермен
орындалғандардың , сенімділікте ұтыс есептеуіне арналған асу жанында
қалпына келтірілмейтіннің қалпына келтірілетін жүйеге және басқаларды
оқиғаларда . Қалпына келтірілетін жүйе күй-жағдайларының құрастырушы
графасы әдеттегі жеңілденеді , егер жүйе сенімділігі есеп-қисабына арналған
кисынды схеманы алдын ала біріктіру , жөнделушісіз шартты оны есептей .
Асу жеңілдету үшін , күй-жағдайлардың графасын типтік құрылымдар
мақсатықа лайықты ерекшелеу , сенімділік есеп-қисабына арналған кисынды
схемада типтік қосуларға лайықтылар .
3.2 кестеде көрініп тұр , не жүйелі кисынды қосуға жүйе күй-
жағдайларының қарапайым бұтақталған графы талапқа сай болады ; паралельді
тиемегенге қосуға - қарапайым бұтақтамаған граф ( күй-жағдайлардың жүйелі
бауы ). паралельді тиелген қосуға үшбұрышты құрылым күрделі графы талапқа
сай болады . Келтірілгендер табл . күй-жағдайлардың графтары тиелген
қайталау жанында және екі есе артықтың ( үш паралельді қосылғандардың
элемент кисынды схемасына) оқиғалар тәжірибеліде жиі кездесуші қамтиды .
Кестеде күй-жағдайлардың .3.2 нөмірі кодпен көрсетілген , қайсыда
белгілердің саны элементтердің санына бірдей , элемент іскер күй-жағдайы ,1
белгілейді белгі орыны элемент нөміріне талапқа сай болады.
Тіпті оңай жанында элементтерде күй-жағдайлардың лайықты графалары
тұрады . Күй-жағдайлардың графы әсіресе маңызды оңайланады , кисынды
схемада паралельді тиелген қосуға лайықты . Сонымен қатар нақ сондай
кисынды қосу жанында тәжірибеліде равнонадежныемен бірдей элементтерді жиі
қолданады .3.2 құру жанында күй-жағдайлардың графасы табл типтік
құрылымдары мақсатықа лайықты еске алыну.
Элементтер жанында әртүрлімен сенімділікпен жүйе бастапқы күй-
жағдайдан кешіп өтеді ( барлық элементтер іскер ) күй-жағдайларға , әрбір
қайсылардың талапқа сай болады - бірдің элементтерден , кисынды схемада
жүйелі немесе паралельді тиелген қосуларға кірушілердің ; мыналар жанында
қалғаны элементтер іскер . Жолдардың тиелген қайталауы жанында графа күй-
жағдайға біреуінеге қосылады , элементтердің лайықтыға - екеулерінің . Күй-
жағдайлар , тиемеген резерв лайықтылар - элементтерінің , күй-жағдайлармен
жүйелі әрқашан орналасқан , лайықтылармен - жұмыс істейтін элементтердің .
Күй-жағдайлардың графасын құрылым ерекшеліктері мұнылар еске алына ,
келесі жүйеліліктер күй-жағдайлардың граф сенімділік есеп-қисабына арналған
кисынды схеманың асуы мақсатықа лайықты жүзеге асыру :
1. сенімділік есеп-қисабына арналған кисынды схемада жүйелі -
паралельді қосуларды белгілейді ( тиелгендер ) және паралельді тиемегендер
, лайықты ішкі жүйелерге элементтер біріктіріп .
2. 1 элементті n жүйелі - паралельді ішкі жүйе күй-жағдайларының
графын басында салады , күй-жағдайдан бастай , барлық элементтердің лайықты
жұмысқа қабілеттілігінің . Әрбір күй-жағдай келесі болып шығады келесі
ережелердің жолмен алдындағы қолданулары :
Барлық жұмысқа жарамайтындар үшін ақырғы күй-жағдайлардың тап осы
ішкі жүйелері келеді ;
Барлық іскерлер үшін аралық күй-жағдайлардың тап осы ішкі жүйелері
келеді ;
I - мумен әрбір аралық күй-жағдайға келесі күй-жағдайлардың n 1- i
талапқа сай болады , айыратындардың - бірдің элементтерден , бұрынғылардың
іскерлермен жүйе күй-жағдайында жанында ;
Соған дейін жаңа күй-жағдайлар үстеледі , барлық ақырғы күй-
жағдайлар болып жатқанда ;
Бірдей күй-жағдайдың ( сәйкес келуші е . т . элементтердің күй-
жағдайларымен ) бірігеді .
3. жеке-жеке тап осы ережелермен күй-жағдайлардың графтары салады
үшін тиелгендердің ( жұмыс істеушілердің ) ішкі жүйелердің және ішкі
жүйелердің , орнында болғандардың тиемеген резервте .
Байланыс типі |Жағдайлар графалары | | |әртүрлі элементтер үшін |біртекті
элементтер | |

[pic]

|
[pic]

3(
[pic] | |
[pic]

[pic]

2( (
[pic] | |

[pic]

|
[pic] |

3( 2( (
[pic] | |
[pic]

[pic] |

( ( ( [pic] | |

[pic]

3.8 сур. Логикалық схеманың көрсеткені.

Практикалық жұмысы 15.

Тақырып. Жүйенің дәйектіліктің толық мүмкіншілігін табу.

Сабақтың мақсаты. Гипотеза арқылы логикалық сұлбаның дәйектілігін
табу.

[pic] [pic]
(3.36)
[pic]

[pic]

3.9 сур. Логикалық сұлба.

[pic]

1 |

3 | | | |Н1
Н2
Н3
Н4 |1
0
1
0 |1
1
0
0 |p1 p3
(1- p1) p3
p1(1- p3)
(1- p1) (1- p3) |1
p2
p4
p2 p4
| |
[pic]ж.ш. жағдайы:
[pic][pic]

Әдебиет:

3.1 Негізгі
3.1.1 Клюев А.С. Проектирование систем автоматизации технологических
процессов-М.Энергоатомиздат,1990 г.-464 б.
3.1.2. Емельянов А.И.,Капник О.В. Проектирование систем автоматизации
технологических процессов М. Энергоатомиздат 1983 г.-399 б.

3.2. Қосымша

3.2.1.Петров И.К. Курсовое и дипломное проектирование по автоматизации
производственных процессов,М. Высшая школа,1986 г.-350 б.
3.2.2 Карпин Е.Б. Автоматизация технологических процессов пищевых
прозводств, М.Агропроиздат,1985 г.-530 б.
3.2.3 Коновалов Л.И.Петелин Д.П. Элементы и системы автоматики М.Высшая
школа,1985 г.-214 б.
3.2.4 Дружинин Г.В Надежность систем управления-М.Высшая школа,1989 г.-
536 б.

4 Студенттердің өзіндік жұмысы

Бiлiм берудiң кредиттiк жүйесiнде оқытушыға студенттердiң өздiк
жұмыстарының бiлiктiлiгiн көтеруге үлкен талап қойылады. Ол үшiн
студенттерге үйге жеке тапсырмалар берiледi.
4.1 Басқару автоматикалық жүйелерінде ж.ш.
факторлардың пайда болуы және себептері. Дәйектіліктің санды сипаттамалары.
4.2 Автоматтандырудың бүгінгі күн жағдайы, болашағы, бағыттыры,
мәселелері.

4.3 Басқару объектісі.Басқару мақсаты.Күрделі басқару объектісінің сипаты.
4.4 Автоматтық басқару жүйелері жобалау нысаны ретінде,АБЖ ерекшеліктері,
жобалау, жобалық процедура, жобалық операциясы,АЖЖ.
4.5 Техникалық тапсырмалардың негізгі тараулары мен олардың мазмұны.
4.6 Автоматтандыру деңгейлері.
4.7 Жобалаудың мақсаттары мен критерийлері, жобалау кезендері, техникалық
тапсырма, техникалық ұсыныс, эскиздік жоба, жұмыстық жобалау,оптималды
үлгідерді жасау, тексеру.
4.8 Бағдарламалық басқару жүйелерінің жіктелуі.
4.9 Басқару жүйелеріне қойылатын талаптардың сипаттамасы
4.10 Бағдарламалық басқару жүйелерінің жіктелуі.
4.11 Логикалық басқару жүйелерін құрудың элементтік базасы.
4.12 Датчиктер,өлшеу блоктары, нормалаушы түзеткіштер, орындаушы
механизмдер.
4.13 АБЖ математикалық модельдерін құруды автоматтандыру.
4.14 Жүйе сапасының түсіндірмесі.Жуйе сапасының басқарудың негізгі
принциптері.
4.15 Бағдарламалық басқару жүйелерінің жіктелуі
4.16 Автоматтандырылған жобалау жүйелері және өндірістік реттеуіштерді
жасау есептерін шешуде оның алатың орны
4.17 АБЖ модельдеу, АБЖ анализі мен синтезін автоматтандыру, АБЖ
конструкторлық жасауын, технологиялық жобалау мен АБЖ тексеруді
автоматтандыру
4.18 АБЖ АЖЖ қолданылуы
4.19 Жүйе сапасының түсіндірмесі.Жуйе сапасының басқарудың негізгі
принциптері
4.20 Басқару жүйелеріне қойылатын талаптардың сипаттамасы
(экономиясы,конструктивтілігі,технологиясы,талаптар,функционалды-техникалық
талаптар) мен олардың жобалау принциптерімен байланысты

4.1 кесте
СОӨЖ |СӨЖ
| |Аудиториялы |Аудиторияда емес | | |Кіріспе.Жобалау үрдісінің мақсаты
жобалау үрдісінде алынатын априорлық мен апостериорлық ақпараттар негізінде
жобалау нысанына қажетті техникалық құжаттарды дайындау болып табылады.
|Автоматтандырудың бүгінгі күн жағдайы,болашағы,бағыттыры,мәселелері.
Реферат. |Басқару объектісі.Басқару мақсаты.Күрделі басқару объектісінің
сипаты.
Конспект.
| |Автоматтандыру деңгейлері.Басқару жүйелерінің құрылымдық сұлбалары-
орталықтандырылған,бірдеңгейлі,көпдеңгейлі басқару. |Басқару тізбегінде ЭЕМ
бар жүйелердің сұлбасы.
Конспект.
|Басқару жүйелеріне қойылатын талаптардың сипаттамасы
(экономиясы,конструктивтілігі,технологиясы,талаптар,функционалды-техникалық
талаптар) мен олардың жобалау принциптерімен байланысты.
Конспект. | |
Автоматтық басқару жүйелері жобалау нысаны ретінде,АБЖ ерекшеліктері,
жобалау, жобалық процедура, жобалық операциясы,АЖЖ.
|Жобалаудың мақсаттары мен критерийлері, жобалау кезендері, техникалық
тапсырма, техникалық ұсыныс, эскиздік жоба, жұмыстық жобалау, оптималды
үлгідерді жасау, тексеру.Конспект. |Техникалық тапсырмалардың негізгі
тараулары мен олардың мазмұны.Жобалау жұмыстарын жоспарлардың тораптық
әдісі бағалау әдістері.
Реферат. | |Автоматтандырыоған ақпараттық-басқару жүйелерінің жалпы
сипаттамасы, негізгі жіктеу белгілері және АқБЖ жіктелуі, АқБЖ жасау
кезіндегі негізгі мәселелер, АқБЖ жобалаудың келешекте тиімді ақпараттық
технологиялары.
|Техникалық тапсырма кезеңіндегі зерттеу.Нысанның технологиялық тұрғыда
мүмкін болатын режимдері.Автоматтандыру дәрежесі.Конспект. |Техникалық
тапсырмалардың негізгі тараулары мен олардың мазмұны.Реферат. |
|Бағдарламалық пен логикалық басқару жүйелері. |Бағдарламалық басқару
жүйелерінің жіктелуі. Реферат. |Логикалық басқару жүйелерін құрудың
элементтік базасы.Конспект. | |Берілген статикалық және динамикалық
сипаттамаларға ие болатын автоматтық реттеудің өндірістік жүйелерінің
тиімділік критериі мен синтездеу әдістері. | Автоматтандырылған жобалау
жүйелері және өндірістік реттеуіштерді жасау есептерін шешуде оның алатың
орны.
Реферат. |АРЖ құрылымдық, фукнционалдық, принципиалдық сұлбалары.
Конспект.
| |АБЖ математикалық модельдерін құруды автоматтандыру. |АБЖ модельдеу,
АБЖ анализі мен синтезін автоматтандыру, АБЖ конструкторлық жасауын,
технологиялық жобалау мен АБЖ тексеруді автоматтандыру.
Конспект. |Датчиктер,өлшеу блоктары, нормалаушы түзеткіштер, орындаушы
механизмдер.Конспект. | |Модельдердің сипаттамалық ерекшеліктері |АБЖ АЖЖ
қолданылуы.Реферат. |Барлық басқару жүйесінің математикалық және
имитациялық модельдерін құру.Конспект | |Басқару жүйелерінде автоматикалық
тапсырмаларды есептеу үшін өнімнің сапасың басқару және дәйектіліктік
теориясының маңызың табу. |Жүйе сапасының түсіндірмесі.Жуйе сапасының
басқарудың негізгі принциптері. Конспект. |Техникалық жуйелердің сапасың
прогноздау,бағалау әдістері және көрсеткіштері.
Конспект | |

-----------------------
2

РЭ

ОЭ

ИУ

КУ

[pic]

ОЭО

ОЭ

ОЭ[pic][pic][pic]

ОЭ

РЭ

ОЭ