Файл қосу
Векторлы графика форматтары
|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ |
|СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ |
|3 деңгейлі СМК құжаты |ПОӘК |ПОӘК |
| | |042-18-12.1.35/03-2014 |
|«Көліктік жобалаудағы |№2 басылым 11.09.2014ж | |
|компьютерлік графика» |03.09.2013ж №1 басылым | |
|пәнінің оқу-әдістемелік |орнына | |
|материалдары | | |
«КӨЛІКТІК ЖОБАЛАУДАҒЫ КОМПЬЮТЕРЛІК ГРАФИКА»
пәнінен оқу-әдістемелік кешен
5В090100-« Тасымалдауды, қозғалысты ұйымдастыру және көлікті пайдалану»
мамандығына арналған
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
Семей
2014
мазмұны
1. Глоссарий
2. Дәрістер
3. Практикалық және лабораториялық сабақтар
4. Білім алушының өздік жұмысы
1. глоссарий
Бұл ОӘМ-да келесі терминдер және оларға түсініктемелер қолданылған:
Растрлік графика-негізгі элементі нүкте болып табылатын графиканың
саласы
Векторлы графика-негізгі элементі түзу болып табылатын графиканың
саласы
Фрактальді графика-базалық элементі ретінде математикалық формула
алынатын графиканың саласы
AutoCad сызба-графикалық жұмыстарды автоматтандыратын жүйе
Қабат-жеке-жеке элементтерді орналастыратын сызбаның бір бөлігі
Сызық салмағы – салынатын сызық қалыңдығы
Объектіні байлау-әртүрлі объектілерді бір-бірімен қандай да бір
мақсатта байланыстыру
Компьютерлік графика - программалық-аппаратты есептеу комплекстері
көмегімен бейнелерді құру және өндеу негізгі әдістерін зерттейтін
информатиканың арнайы саласы
Пиксел – растрдың элементар нүктесі
Сызық – векторлық графиканың базалық элементі
Рендеринг – нақты бейнелерді есептеу процессі
Мультимедия – қолданушыға бірнеше канал арқылы бір уақытта әсер ету
Командалық жол – қолданушымен жүйенің байланысатын облысы
Экспорт – AutoCAD жүйесінің суреттерін басқа графикалық жүйелердің
форматында сақтау
3-орбита – модельді кез-келген бағытта қозғалтатын команда
Екі өлшемді объектті қысу – биіктікті өзгерту операциясы
ISOLINES – бейнеленген беттерде жасаушы сызықтар санын көбейтетін
команда
Видовой куб – AutoCAD-тың көлемді және беттік модельдердің жазықтық
бейнесін айландыруға мүмкіндік беретін құрал
Штурвал – орбита бойынша айналдыру, панорамирлеу, центрлеу және
зуммирлеу командаларын тез қосуға мүмкіндік беретін құрал
2. Дәрістер
Дәріс сабағының құрылымы:
№ 1-Дәріс. Графикалық мәліметтерді бейнелеу негіздері
1. Компьютерлік графикаға кіріспе
2. Растрлік графика
3. Векторлік графика
4. Фрактальді графика
5. Үш өлшемді графикасының негізгі түсініктері
Мәліметтерді компьютер мониторында графикалық түрде бейнелеу ғылыми
және әскери зерттеулерде қолданылатын үлкен ЭЕМ-ге 50-ж –да іске асырылды.
Сол уақыттан бастап мәліметтерді графикалық түрде бейнелеу компьютерлік
жүйелердің көбінде негізгі болып табылады.
Программалық-аппаратты есептеу комплекстері көмегімен бейнелерді құру
және өндеу негізгі әдістерін зерттейтін информатиканың арнайы саласы
компьютерлік графика деп аталады. Ол монитор экранында немесе сыртқы
тасымалдауыштағы бейнелерді шығарудың барлық түрлерімен формаларын қамтиды.
Компьютерлік графикасыз компьютерлік әлем ғана емес, барлық шынайы өмірді
де елестету мүмкін емес. Мәліметтерді визуалдау адамның өмірінің әртүрлі
салаларында қолданыс табады. Мысалға медицинаны келтірейік (компьютерлік
томография), ғылыми зерттеулер (заттың құрылысын, векторлы өрістерді
визуалдау және т.б.), матаны және киімді модельдеу, тәжірибелі-
конструкторлы жұмыстар.
Бейнелердің құрылу әдісіне байланысты компьютерлік графиканы
растрлік, векторлы және фрактальді деп бөлуге болады.
Виртуалды кеңістікте объектілердің көлемді модельдерін құру әдістерін
зерттейтін үш өлшемді графика жеке пән болып саналады. Мұнда бейнені
құрудың векторлы және растрлік әдістері қолданылады.
Түстік қамту бойынша ақ-қара және түсті графика деп бөледі. Әртүрлі
салаларда қолдану бойынша инженерлі графика, ғылыми графика, Web-графика,
компьютерлі полиграфия және т.б.
Компьютерлі, телевизионды және кино-технологиялар тоғысуында
компьютерлі графиканың және анимацияның жаңа облыстары дамуда.
Компьютерлі графикада ойындар үлкен орын алады. Ойындарда
мәліметтерді графикалық бейнелеу механизмі түсінігі пайда болды. Ойын
программаларының нарығының айналымы оншақты миллиардпен есептеліп,
графиканың және анимацияның дамуының жаңа этапы ретінде қабылданады.
Компьютерлі графика тек құрал ретінде есептеледі, оның құрылымы және
әдістері фундаменталды және қолданбалы ғылымдар жетістіктеріне негізделген:
математика, физика, химия, биология, статистика, программалау және т.б.
Компьютерлі графика информатиканың қарқынды дамып келе жатқан салаларының
бірі және көптеген жағдайларда бүкіл компьютерлік индустрияны алға тартатын
локомотив болып саналады.
Растрлік графика
Нүктелерден құрылған растрлік бейнелер үшін ұзындық бірлігіне келетін
нүктелер санын білдіретін шешуші түсінігі маңызды. Келесі түрлерін
ажыратады:
• Оригинал шешушісі;
• Экран бейнесінің шешушісі;
• Баспа бейнесінің шешушісі.
Оригинал шешушісі. Шешуші дюймге келетін нүктелермен есептеледі және
бейненің сапасына, файл көлеміне, бейнені құру әдісіне, файлдың форматына
және т.б. параметрлерге байланысты. Сапасы жоғары болу үшін оригинал
шешушісі жоғары болу керек.
Экран бейнесінің шешушісі. Бейненің экранды копиялары үшін растрдың
элементарлы нүктесін пиксел деп атайды. Пикселдың мөлшері экранды шешуші,
оригинал шешушісі және бейнелеу масштабына байланысты болады.
19-24 дюйм диагональді мониторлар келесі шешушілерді қамтиды: 640×480,
800×600, 1024×768, 1280×1024, 1600×1200, 1600×1280, 1920×1440, 1920×1600,
2048×1536 нүкте.
Баспа бейнесінің шешушісі. Қатты копиядағы және экрандағы растрлі
бейне нүктесінің мөлшері қолданылған әдіске және оригиналды растрлеу
параметрлеріне байланысты болады. Растрлеу кезінде оригиналға ұяшықтары
растрдың элементтерін құратын сызықтар торы салынады. Растр торының жиілігі
дюймге келетін сызықтар санымен өлшенеді және линиатура деп аталады.
Векторлық графика
Егер растрлы графикада базалық элемент болып нүкте табылса, векторлық
графикада сызық саналады. Сызық математикалық тұтас объект ретінде
қабылданады, сондықтан растрлік графикадан қарағанда векторлы графикада
бейнелеу мәлімет көлемі аз болады.
Сызықтың келесі қасиеттері болады: форма(түзу, қисық), қалыңдығы,
түсі, сызу типі(тұтас, пунктирлі). Тұйық сызықтар толтырылу қасиетіне ие
болады.
Тұтас емес сызық түйін деп аталатын екі нүктемен шектеледі.
Векторлы графиканың барлық объектілері сызықтары құрылады. Мысалы,
кубты 12 қосылған сызық ретінде көрсетуге болады.
Векторлы графиканың матаематикалық негіздері
Нүкте, түзу сызық, кесінді, екінші ретті сызықтар, үшінші ретті
сызықтар, Безье сызығы.
Фрактальді графика
Фрактальді графика, векторлы графика сияқты математикалық
формулаларға негізделген. Бірақ базалық элемент ретінде математикалық
формула алынады, яғни компьютердің жадысында ешқандай объектілер болмайды,
бейне тек математикалық формулаға негізделіп құрылады. Осылай қарапайым
структураларды және де табиғи ландашафттарды, үшөлшемді объектілерді
имитациялайтын күрделі иллюстрацияларды құрады.
Үшөлшемді графиканың негізгі түсініктері
Үш өлшемді графика ғылыми есептеулер, инженерлі жобалау, физикалық
объектілерді компьютерлі модельдеу облыстарында қолданыс тапты. Мысал
ретінде күрделі үшөлшемді модельдеу – нақты физикалық дененің қозғалысын
бейнелеу.
Ол үшін:
• Нақты формасына ұқсас объектінің виртуалды каркасын жобалап құру
керек;
• Нақтыға ұқсас виртуалды материалдарды жобалап құру керек;
• Материалдарды объектінің әртүрлі бөліктеріне иелендіру;
• Объект қозғалатын кеңістіктің физикалық параметрлерін жасау –
жарықтандыру, гравитация, атмосфера қасиеттері, объектілердің
әсерлесуін;
• Объектілердің қозғалыс траекториясын беру;
• Кадрлердің тізбегін анықтау;
• Қорытынды анимациялық роликке эффекттерді жасау.
Объектінің моделін құру үшін геометриялық қарапайым фигураларын қолданады.
Күрделі математикалық модельдерді қолдану жарылыс, жауын, өрт, түтін,
тұман сияқты физикалық эффектілерді имитациялауға мүмкіндік береді. Бөлшек
жүйелерінің байланысын есептеу әдістері бар. Бірақ оларды толығымен қолдану
көптеген есептеулер қажет етеді, сондықтан компьютерлерде қарапайым
варианттары қолданылады.
Қазіргі уақыт режиміндегі үшөлшемді модельдеудің маңызды облысы –
техникалық құрылғылардың тренажерлары: автокөліктер, кеме, космостық
аппараттар. Бұл аппараттарды объектілердің техникалық параметрлерін және
қоршаған ортаның қасиеттерін нақты бейнелеу керек. Қарапайым
варианттарында транспортты құралдарды жүргізуге персоналды компьютерде
тренажер арқылы іске асыруға болады.
Қазіргі күнде ең дамыған құрылғылар космостық кемелерді және әскери
ұшақ аппараттарын пилоттауға мүмкіндік береді. Мұндай тренажерларда
объектілерді модельдеу және визуализациялауды бірнеше арнайы графикалық
станциялар іске асырады. Жүйені он және жүзшақты процессорлардан тұратын
суперкомпьютер басқарады. Мұндай кешендердің құны 9 орынды сандармен
есептеледі, бірақ олар тез арада өз құнын ақтайды, өйткені нақты
аппараттарда үйрену ондаған есе қымбат болады.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Компьютерлі графика түсінігі
2. Графиканың негізгі түрлері
3. Графиканың қолдану салалары
Ұсынылатын әдебиет:
1. AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
2. AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
3. AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
4. Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
5. Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
6. Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
Лекция №2: ИМГ түрлерінің классификациясы және графикалық құралдардың
қолдану салалары
1. ИМГ түрлері
2. Файлдар форматтары
3. Растрлі графика форматтары
4. Векторлы графика форматтары
Қазіргі кезде компьютерлі графика әртүрлі салаларда қолданады. Әрбір
бағытқа графикалық программа немесе графикалық пакет деп аталатын арнайы
программалық жабдықтау жасалады.
Ғылыми графика.
Бұл ең бірінші пайда болған бағыт. Мақсаты – ғылыми зерттеулердің
объектілерін визуализациялау (көрнекі бейнесін жасау), есептеулер нәтижесін
графиқалық өндеу, нәтижелерін көрнекті түрде беретін есептеу
эксперименттерін жүргізу.
Жұмыстық графика.
Әртүрлі мекемелердің жұмысында қолданылатын көрнекіліктерді жасауға
арналған компьютерлік графиканың саласы. Жоспарлық көрсеткіштер, есептік
документтер, статистикалық жиынтықтар сияқты объектілерге деловая графика
көрнекті материалдар жасайды. Көбінде ол графиктер, диаграммалар.
Конструкторлық графика.
Жаңа техника жасайтын инженер -конструкторлар жұмысында қолданылады.
Компьютерлі графиканың бұл түрі жобалауды автоматизациялау жүйелерінің(ЖАЖ)
қажетті элементі болып саналады. ЖАЖ-да графика жобалайтын құралдардың
техникалық сызбаларын дайындауға қолданылады. Графика оптималды
конструкцияны, детальдердің ең тиімді жиналымын іздеу, конструкцияны
өзгерткенде пайда болатын салдарды болжау. Конструкторлық графиканың
құралдары арқылы жазық бейнелерді (проекциялар, қималар) және кеңістіктік,
үшөлшемді бейнелерді алуға болады.
Иллюстративті графика.
Иллюстративті графиканың программалық құралдары адамға қағазға
карандаш, бояу, циркуль, сызғыш көмегімен сурет салғандай, компьютер сурет
салуға мүмкіндік береді. Иллюстративті графика пакетінің ешқандай
өндірістік бағыты жоқ. Сондықтан олар жалпыға арналған қолданбалы
программалық қамтамасыз етуге жатады.
Көркем және жарнамалық графика.
Бұл салыстырмалы түрде жаңа сала. Компьютер көмегімен жарнамалық
роликтер, мультфильмдер, компьютерлік ойындар, видео сабақтар, видео
презентациялар және т.б. жасалады. Бұл мақсатта графикалық пакеттре
компьютердің жылдамдығына және жадысына талаптар қояды. Бұл класстың
графикалық пакеттерінің айырмашылығы нақты бейнелер, «қозғалатын суреттер»
жасау мүмкіндігі. Нақты бейнелер жасау үшін графикалық пакеттерде күрделі
математикалық аппарат қолданылады. Мысалы, үшөлшемді объектілердің суреті,
қозғалыстары, әсерлесуі – геометриялық есептеулерімен байланысты.
Жарықтандыруды, көлеңкені, бет фактурасын көрсету үшін оптика заңдарын
ескеретін есептеулерді қажет етеді. ЭЕМ-де қозғалатын бейнелерді алу
компьютерлік анимация деп аталады. «Анимация» сөзі жандандыру деген
мағынаны білдіреді. Мысалы, мультфильм жасау үшін суретшілерге бір-бірінен
тек біраз ғана айырмашылығы бар мыңдаған суреттер салу керек. Содан бұл
суреттер кинопленкаға түсіріледі. Компьютерлік анимация жүйесі жұмыстың
көптеген бөлігін өзіне алады. Суретші экранда қозғалатын объекттің бастапқы
және соңғы күйлерін салады, ал барлық аралық күйлерді компьютер жасайды.
Мұны жасау үшін берілген қозғалыс типін сипаттайтын математикалық аппаратты
қолданады. Экранға белгілі жиілікпен шығарылатын суреттер қозғалыс
иллюзиясын жасайды. Мультимедия деп қолданушыға бірнеше каналдармен әсер
етуді түсінеді. Мультимедия оқыту, жарнама, ойындар саласында қолданыс
тапты.
файлдар форматы
Форматтарды білу бейненің саспасын бағалауға және сақтауға дұрыс
формат таңдауға мүмкіндік береді. Кейбір кезінде танымал болған форматтар
қазіргі уақыт талаптарын сай емес, кейбір форматтар ешқайда қолданыс
таппаған, өйткені оған программалық қамтамасыз ету жасалмаған.
Растрлік графика форматтары
Растрлік графика жұмыс нәтижелерін сақтауға ең тиімді формат tiff,
PhotoShopта жұмыс жасау үшін — psd форматы қолданылады. Басқа форматтар
веб-графикаға арналған немесе арнайы мақсатта қолданылады.
|Кеңейтілуі|Форматтың |Қолданысы |
| |толық атауы | |
|bmp |Windows |Windowsтағы бейнені экранда көрсетуге арналған. Ол |
| |Bitmap |суреттерді жұмыс столында орналастыруға тиімді және |
| | |программалық қамтамасыз етуді жасауда қолданылады |
| | |(заставка, экрандық кнопкалардағы пиктограммалар). |
| | |Bmpға конверттауда алғашқы файлдың сапасы сақталады, |
| | |бірақ басқа мақсаттарда оптималды емес. |
|icо, cur, |Icon, Cursor,|ico — белгілі мөлшерлі bmp (16x16) пиксел. |
|ani |Animated |cur — сол сияқты , курсорларды шығаруға (бағыттауыш, |
| | |құмдық сағаттар және т.б); |
| | |ani — анимацияланған курсор |
|gif |CompuServe |Аз түсті(256 түске дейін) графиканы сақтауға арналған |
| |Graphics |және оны интернетке орналастыруға арналған формат. |
| |Interface |Мәліметтерді сығып сақтайды. Экранды графикаға |
| |Format |арналған. Мөлдір фонда бейнелер жасау, жол арқылы |
| | |жүктеуге мүмкіндік береді. Тағы бір ерекшелігі – |
| | |бірнеше бейнені бір файлда сақтау, яғни ол |
| | |анимацияланған роликты веб-бетке шығаруға мүмкіндік |
| | |береді. |
|jpg (jpe, |Joint |Қазіргі уақыттағы экранды графиканың ең тараған |
|jpeg, jif |Photographics|форматы. Сығу алгоритмі жоғары (bmp форматындағы 1,5 |
|-…-) |Expert Group |мб файл JPEG форматында 10-150 кб орын алады). Бұл |
| | |форматта цифрлық фотоаппараттың фотосуреттері |
| | |сақталады. |
| | |Растрлік графиканың сапасы бұл форматта әртүрлі болуы |
| | |мүмкін (сығу коэффициентіне байланысты). Jpgда негізгі|
| | |мақсат- файлдың көлемін азайту, сапасы екінші орында. |
|tif (tiff)|Tagged Image |Дайын растрлік бейнелерді сақтау және баспаға жіберу |
| |Pile Format |ең оптималды формат. Конверттау кезінде алғашқы |
| | |бейненің сапасын толығымен сақтайды, кеңейтілуін |
| | |сақтайды. Aldus және Microsoft фирмалары құрған. RGB |
| | |және CMYK түсті модельдерінде TIFF форматы 16,7 млн.|
| | |түсті қамтиды (24 бит). |
| | |TIFFтың бірнеше варианты және оның барлығын қамтитын |
| | |программа жоқ. TIFFтың сығылмаған файлдары үйлесімді |
| | |болады. TIFFтың сығылған файлдарымен жұмыс жасағанда|
| | |көшіруде қиындықтар болады. |
|рсх |PC Paintbrush|Қазір сирек қолданылады, бірақ алғашында тараған |
| |Format |болған. рсх форматы – ашық формат, сондықтан оны |
| | |жөндеу, зерттеуге қолданатын. |
|psd |PhotoShop | AdobePhotoshop документтерін сақтау форматы. Бейнені |
| |Document |сақтайды және оны қайта түзетуге мүмкіндік береді, |
| | |бейненің барлық қасиеттері туралы мәліметтерді |
| | |сақтайды. Сондықтан tifтан қарағанда көп орын алуы |
| | |мүмкін. |
|png |Portable |Сапасын жоғалтпайтын сақтау форматы. Ашық формат болып|
| |Network |есептеледі, біраз уақытта gifты ауыстыру мүмкіндігі |
| |Graphics |бар(жетіспеушілігі- анимация мүмкіндігі жоқ). |
| |Format | |
Векторлы графика форматы
Бір компьютерден екіншіге көшіргенде векторлы форматтардың барлығына
келесі ескертулер актуальді:
Суреттегі шрифттар көшірілетін машинада орнатылған болу керек
Программаның жаңа версиясының пайда болғанында форматтың да жаңа ферсиясы
пайда болады, яғни алдыңғы программаның версиялары бұл форматты
қабылдамайды.
|Кеңейтілуі |Форматтың |Қолданысы |
| |толық атауы | |
|cdr |Corel Draw |CorelDrawда жасалған векторлы бейнені сақтау |
| |Format |форматы. Файл форматы CorelDraw версиясына |
| | |байланысты болады. 6 версияның файлдарын 11 версияда|
| | |ашу мүмкін емес. |
|wmf, emf |Windows |Жай графикаға арналған Microsoft форматы. |
| |Enchanced |MsOfficпен алмастыруға тиімді. |
| |Metafile | |
|swf |Flash Shock |Векторлы графиканы интернетке орналастыруға арналған|
| |wave |Macromedia Flash форматы. |
|ai |Adobe |Adobe Illustrator программасының форматы. Epsтың |
| |Illustrator |азайтылған варианты. |
|еps |Encapsulated|Баспаға шығарудың өндірістік стандарты. PostScript |
| |PostScript |беттерді сипаттау тіліне негізделген. Adobe фирмасы |
| | |жасаған. Егер сізге бейнені QuarkXPress, Adobe |
| | |Illustrator немесе PageMaker қарау программаларында |
| | |сақтау керек болса, EPS форматын таңдаңыз. Ерsте |
| | |векторлық және растрлік бейнені сақтауға болады |
|fh* |Macromedia |Macromedia Freehand программасының форматы, * |
| |Freehand |версия номерін көрсетеді (мысалы fh8 — Freehandтың |
| |Format |8-версиясы). |
|pict |Apple PicT |Макростарға арналған epsтың аналогы . PC-да |
| |Format |қолданылмайды. |
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Растрлік графика форматтары
2. Векторлық графика форматтары
Ұсынылатын әдебиет:
1. AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
2. AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
3. AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
4. Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
5. Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
6. Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
3-дәріс AutoCad графикалық жүйесінің ерекшеліктері және артықшылықтары
1. AutoCad графикалық жүйесінің ерекшеліктері
2. AutoCad графикалық жүйесінің артықшылықтары
Сызу жұмыстарын автоматизациялау программалар пакеті AutoCad сызу
жұмыстарына арналған қуатты құрал болып табылады. Ол сіздің нұсқауыңыз
бойынша сізге қажетті сызбаның тез және дәл, нақты генерациясын алуды
қамтамасыз етеді. Бұл программа сонымен қатар сізге сызу барысында
жіберілетін қателерді оңай жөндеуге және үлкен дәлдеп түзетулерді бүкіл
сызба жұмысын қайтадан құрмай-ақ орындауға мүмкіндік береді. Ол программа
сызудың таза, нақты және соңғы вариантын генерациялайды. AutoCad жүйесі
сіз үшін жұмыс істейді. Сызбаңызға «өзінен» ешнәрсе қоймайды. AutoCad
жүйесінің көмегімен дайындалған сызба сіздің асықпай анық қолмен дайындаған
сызбаңызбен ойша бірдей болып келеді. («Ойша» дейміз себебі AutoCad жүйесі
өзінің мүмкіндіктеріне байланысты оның нақтылығын арттырады). Сіздің
сызбаңыз нұсқауыңыз бойынша дәл болады, және әрбір элемент қалаған
орныңызда дәл орналасады.
AutoCad программалар пакеті сіздің микрокомпьютеріңізге арналған
қосымша сызба жұмыстарының жүйесін ұсынады. Сызба жұмысын
автоматизациялаудың қосымша жүйелері өте қуатты құрал болып табылады.
Есептеу жүйесінің пайдалануымен дайындалған сызбаны дайындау және
модификациялаудағы жылдамдық пен жеңілдігі қолмен сызудан қарағанда көп
уақыт үнемдеуін қамтамасыз етеді. AutoCad жүйесі микрокомпьютер
қолданушыға бұрын тек үлкен және қымбат есептеуіш жүйелерінде ғана мүмкін
болған үлкен мүмкіндіктерді береді.
Негізінен алғанда AutoCad жүйесін пайдаланғанда сызба жұмыстарына
шектеу жоқ. Егер сызба қолмен дайындалған болса, ол компьютермен де
генерацияланған болу керек.
Төменде жүйенің кейбір мүмкіндіктері көрсетілген:
- барлық архитектуралық сызбалар
- интерьерді жобалау және орналастыруды жоспарлау
- технологиялық сызбалар және ұйымдастырылған диаграмалар
- кез келегн қисықтар
- электронды, химиялық, құрылыстық және машина жасаудағы қосымшаларға
арналған сызбалар.
- Графиктер, математикалық және т.б. ғылыми функцияның көрінісі.
- Суреттер салу.
Қазіргі кезде Автокад жобалық-сызба жұмыстарының автоматизациясының
стандартталынған жүйесіне дейін өсті. Компьютерлік техникалық ақпараттық
құралдарының жақсы дамуы Автокадты ойлап шығарушылардың оны екі өлшемді
жазық сызбалар жасауға, сонымен қатар күрделі көлемді концтрукцияларды
модельдеуге, әр түрлі сандық және символдық массивтермен байланысты
құрылымдық жүйелер құруға мүмкіндік туғызды. Жүйенің аты ағылшын тіліндегі
қысқартылған “Automated computer Aided Drafting and Design” сөз тіркесінен
алынған, аударғанда «ЭВМ көмегімен автоматизацияланған сызба салу және
жобалау» және бұны былайда түсінуге болады: автоматизацияланған жобалауды
программалау жүйесі.
Автоматизацияланған жобалау есептегіш техника қолданылатын бірден-бір
маңызды облыс. Компьютер технологтар мен құрастырушыларға САПР толық
мүмкіндігін береді, оларды қолмен жұмыс жасаудан босатады, шығармашылықпен
айналысуға мүмкіндік береді. Осы уақытқа дейін САПР таратылуы баяу жүрген,
оған 1-шіден себеп құрастырушы есептердің алгоритмдерінің қиындығы, 2-шіден
құрастырушыға онша жақындатылмаған диолог пен компьютерлік жүйелер.
Автокадпен жұмыс жасауды әр бір адам мыналарды білу керек: жүйеге қалай
кіру керек, бұрын жасалған суретті қалай жүктеу керек, жаңадан қалай құру
керек, оны қалай сақтау керек, түстермен, қабаттармен қалай жұмыс істеу
керек т.б.
Auto CAD сызбалы - графикалық жұмыстарды автоматизациялау жүйесін
басқарады. Auto CAD графикалық пакетінде сызба құруға қажетті барлық
конструкторлар бар. Автоматизацияланған ортада қолмен сызу құралдары
графикалық примитивтермен (нүкте, кесінді, шеңбер және т.б) оларды
реттейтін командалар (өшіру, орын ауыстыру, көшіру және т.б), команданы
құру примитивтері (ендік тапсырма, графикалық обьектілердің типімен түрі)
сәйкес келеді. Керекті форматтағы беттерді және сызбаның масштабын таңдау
үшін сызбаны баптауға сәйкес келетін командалар бар. Өлшемін алу үшін
конструктор сызбаның өлшемін береді, өлшем, сызылған сызық және тіл
(стрелка) және жазулар автоматты түрде орындалады.
[pic]
(1 - сурет) Суретте AutoCAD – тың жұмыс экраны көрсетілген.
Бұл экранда төрт функционалдық зонаны ерекшелеуге болады:
- Жұмыстық графикалық зона – бұл экранның ортасындағы үлкен зона, осы
зонада сызба орындалады. Сол жақ төменгі бұрыштан қолданушының
координаттық жүйесінің пиктограммасын табуға болады. Тіл бағыты осьтің
үйлесімді бағытымен сәйкес келеді.
- Жүйелік мәзір және құралдар тақтасы. Ең жоғарыдан тақырып жолын табуға
болады, ал соның астында Auto CAD жүйелік мәзірі орналасқан. Одан
төменде құралдар таұтасымен жабдықталған үш жол бар. Жұмыс зонасының сол
жағында құралдар тақтасының «қозғалмалы» («плавающие») құралдар тақтасы
орналасқан. Оларды экранның кез – келген жеріне орналастыруға болады.
Auto CAD – та қажетті жағдайда қолданылатын басқа да көптеген құралдар
тақтасы бар.
- Командалық жол. Бұл экранның төменгі жағында жолдың алдына қарай
орналасқан және командалық қорытынды шығару үшін қызмет етеді. Жүйелік
диолог құруда осы команданың қозғаласын нақтылайды. Командалық жолда
пернетақтаның көмегімен оның атын тере отырып жүйеге команда беруге
болады.Егерде команда құралдар тақтасына немесе мәзір бөлігіне
пиктограмма арқылы жіберілсе де командалық жолдағы реакция сәйкес
командалық жүйеде де бейнеленеді. Қай команда болмасын алдыңғы команда
аяқталғаннан кейін ғана орындалады. Бұл үшін командалық жолдан «Команда»
командасын шақырамыз. Егер сіз басқа бір команданы шақырып қойсаңыз
немесе осы командада қателессеңізосы команданы аяқтамай пернетақтадан ESC
пернесін баса салуға болады.
- Қалып – күй қатары. Қалып – күй жолында перекрести координаталары
бейнеленген. Олар тышқанның көмегімен перекересттің араласуы арқылы
өзгертіледі. Келесіде жүйенің түрлі мәзірлерін , диологтық терезе олардың
құралдарын толық қарастырамыз. Бірақ ең болмағанда графикалық примитив
(мысалы, кесінді) сызып алмайынша бұл негізгі түсініктің мағынасын беру
қиын болады. Сондықтан берілген нұсқауға көңіл бере отырып кесіндінің
сызбасын тура сызу керек, содан соң оны өшіріп, қайтадан қалпына келтіру
керек, соңында осы сызбаны сақтау керек. Сызбаны бастамас бұрын көз
алдымызда сызылатын обьектінің барлық жобасы сиатындай зона болу керек.
Программаны жіберу үшін немесе жаңа сызба сызу үшін көрінген зона және
оның кеңістігі жобалаушыға қажетті мөлшерден аз болуы мүмкін. Көзбен
шолып кіруге болатын үлкен зона AutoCAD экранының операциясы арқылы
қамтамасыз етіледі де, қолданушының баптауына жатады және сызбаның
шектелімі (лимит) деп аталады. Берілген шектелім жобаланған обьектінің
суммарлы габариттық өлшемінен бірнеше есе басымырық болады. Сызбаның
мөлшерін беру үшін жүйелік мәзірдегі Файл бөлімін таңдап, оның ішінен
Параметры страницы және диологтық терезеден (2-сурет) беттің мөлшерін,
өлшем бірлігін және т.б құру керек.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. AutoCad графикалық жүйесінің ерекшеліктері
2. AutoCad графикалық жүйесінің артықшылықтары
Ұсынылатын әдебиет:
1. AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
2. AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
3. AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
4. Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
5. Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
6. Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
4-дәріс AutoCad жүйесі көмегімен қарапайым сызбаларды жасау құралдары
Auto CAD суреттер сызбаның элементі болып табылатын геометриялық
примитивтерді теру арқылы нүктенің немесе обьектінің жиынтығы ғана емес
толықтай өңделген жүйе түрінде құрылады. Графикалық примитив құралдар
тақтасындағы “Рисование” немесе “Черчение”менюін шақыру арқылы сызылады
немесе командалық қатардан “Команда”енгізіледі.
[pic]
(1-сурет)
Сызықтарды құру.
Кесінді
Line командасы-кесінді құру.
Команданы шақыру:
- Командалық жол: Line;
- Құралдар тақтасы: Кесінді (1-сурет)
Line командасының кілті:
- Close-сынықты тұйықтау;
- Undo-ақырғы салынған кесіндіні өшіру.
Команда:Командалық жолға Line командасын енгізіп Enter пернесін басу
Команда: line Enter пернесін басу
Координатаны көрсетіңіз:10,10 Кесіндінің бірінші нүктесінің
координатын енгіз және Enter пернесін бас
Spesify next point or [Undo]:100,50 Кесіндінің екінші нүктесінің
координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» және Enter пернесін бас
Spesify next point or [Undo]:200,50 Кесіндінің келесі нүктесінің
координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» және Enter пернесін бас
Spesify next point or [Close|Undo]:close Кесіндінің келесі нүктесінің
координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» немесе «Close»-ді алдыңғыны жасыру
үшін бас және Enter пернесін бас
Тік және сәуле
xLine командасы-екі бағыттада соңы жоқ тура орналасқан.
Команданы шақыру:
- Командалық жол: xLine;
- Құралдар тақтасы: Тура (1-сурет)
хLine командасының кілті:
- Hor – тура көлденең берілген нүкте арқылы құру;
- Ver – тігінен тура берілген нүкте арқылы құру;
- Ang – нүкте және бұрыш бойынша тура құру;
- Bisect – берілген үш нүкте арқылы жарты бұрышпен;
- Offset – негізгі сызықтан ауытқу. Негізгі сызықпен тура немесе параллель
құрылады.
Команда: хline командалық жолда “ xLine ”командасын енгізіп Enter
Spesify a point or [Hor|Ver|Ang|Bisect|Offset]:10,10 орталық нүктеден
тура координат жүргіземіз немесе кілтін енгіземіз және Enter
Spesify throught point:10,100 тігінен жанама өтетін нүктенің
координатын енгізіп Enter пернесін бас
Ray командасы – сәуленің құрылуы.
Команда: Ray командалық жолда “ Ray ”командасын енгіз және Enter
Spesify start point:10,10 сәуленің бірінші нүктесінің координатын
көрсет және Enter пернесін бас
Spesify throught point:10,100 нүктенің сәуле өтетін жанама координатын
көрсет және Enter пернесін бас
Жартысызық
pLine командасы – жартысызық құру.
Команданы шақыру:
- Командалық жол: pLine;
- Құралдар тақтасы: Жартысызық (1-сурет).
Жартысызық жүйелік сызықтармен доғалық сегменттердің байланысынан
тұрады және графикалық примитивтер жүйесі сияқты өңделеді. Жеке
сегменттердің енін немесе жарты енін беруге болады, жартысызықты сызу
немесе тұйықтау.
pLine командасының кілті:
- Arc – доға тәртібіне өту;
- Close – жартысызықты кесіндімен бекіту;
- Halfwidth – жартысызықтың жарты енін береді;
- Length – алдыңғының жалғасы ретінде сол бағытқа құрылған сегменттің
ұзындығы;
- Undo – ақырғы құрылған сегментті жою;
- Width – келесі сегменттің енін береді.
Команда: pline командалық жолда “ pLine ”командасын енгізіп Enter
пернесін бас
Spesify start point:100,10 бастапқы нүктенің координатын енгіз де
Enter
пернесін бас
Current line – width is 0.0000 – жартысызықтың ағымдағы ені;
Spesify next pointor [Arc| Close| Halfwidth| Length| Undo| Width]:
100,100 келесі нүктенің координатын енгіз немесе кілтін көрсетіп Enter бас
Доға салу ережесі
Spesify next point or [Arc | Close | Halfwidth | Length | Undo |
Width]: Arc кілт туралы сұранысқа “ Arc ” енгізіп Enter бас
Spesify endpoint of arc or [ Angle | Center | Close | Direcation |
Halfwidth | Line | Radius | Second pt | Undo | Width ]: 200,10 доғаның
соңғы нүктесінің координатын енгізіп Enter пернесін басу керек.
pLine командасының доға тәртібіндегі кілті:
- Angle – орталық бұрыш;
- Center – доғаның ортасы;
- Close – доғаны жасыру;
- Direcation – бағыт;
- Line – кесіндінің тәртібіне өту;
- Radius – доғаның радиусы;
- Second pt – доғаның екінші нүктесін үш нүктемен.
Кішкентай сызық (Мультилиния)
Мультилиния – параллельдік сызықтардың жиынтығы.
mLine командасы – мультилиния құру;
mLine командасының кілті
- Justification – сызықтың бастапқы нүктесіндегі жағдайын анықтау, келесі
белгілерді қабылдауы мүмкін:
- Top – сызықтың бастапқы нүктесі жоғарғы сызықтан табылады (егер солдан
оңға қарай сызса);
- Zero – бастапқы сызықтың нүктесі мультилинияның соңғы сызықтарының
арасынан табылады;
- Bottom – сызықтың бастапқы нүктесі төменгі сызықтан табылады;
- Scale – берілген коэффициенттер Offset-тің пропорционалдық ауытқуы,
анықталған түрде (соңғы сызықтардың арақашықтығы);
- Style – стиль (түр)таңңдау. (мультилинияның стилін “Стили мультилинии”
терезесінен “Формат ” R “Стиль мультилинии” менюі бөлімінен таңдауға
болады ).
Команда: mLine командалық жолда «mLine» командасын енгіз және Enter
пернесін шертіңіз
Current settings:Justification=Top,мультилинияның ағымдағы құрылуы
Scale=1.00, Style=STANDARD
Specify start point or [Justification | Scale | STyle]:100,10
бастапқы нүктенің координатын көрсет немесе кілт таңдап және Enter пернесін
бас
Specify next point:100,100 келесі нүктенің координатын көрсет және
Enter пернесін басу керек.
Көпбұрыш
Polygon командасы – дұрыс көпбұрыштың құрылуы.
Polyline командасының кілті
- Edge – бір жақтың тапсырмасы.Сұраныстан кейін жақтың бірінші және екінші
нүктелерінің координаттарын енгізу керек;
- Inscribed in circle – Көп бұрышты құру;
- Circumscribed about circle – суреттелген көпбұрышты құру;
Команда: Polygon Командалық жолда «Polygon» командасын енгізіп Enter
пернесін басыңыз
Enter number of sides <4>:5 көпбұрыштың жақтарының санын енгіз және
Enter пернесін басыңыз
Specify center of polygon or [Edge]:200,200 копбұрыштың орталық
координаттарын енгіз немесе кілтті таңдап Enter бас
Enter an option [Inscribed in circle | Circumscribed about circle]:
жазылған копбұрышты құру үшін “ I ” кілтін енгізіп Enter бас
Specify radius of circle:100 суреттелген шеңбер радиусын енгізіп Enter
пернесін басу керек.
Қисық сызықты обьектілерді құру.
Сплайн
Сплайн берілген нүктелер жиынтығы арқылы өтетін тегіс қисықты
білдіреді.
Spline командасы – сплайн құру;
Команда: Spline командалық жолға “Spline” командасын енгіз Enter
Specify first point or [Object]:100,10 бірінші нүктенің немесе
обьектінің координатын енгіз және Enter пернесін бас
Specify next point:110,30 келесі нүктенің координатын енгізіп Enter
пернесін бас.
Шеңбер
Сircle командасы – шеңбер құру;
Сircle командасының кілті
- 3Р-шеңберде жатқан үш нүкте бойынша шеңбер сызу;
- 2Р-диаметрде жатқан екі нүкте бойынша шеңбер сызу;
- Ttr-екі жанама және радиус арқылы шеңбер сызу;
Сommand: Circle командалық жолға “Circle” командасын енгізу және
Enter
Specify center point for circle or [3P | 2P | Ttr (tan tan
radius)]:100,100 шеңбердің орталық координатын енгіз немесе кілтін енгізіп
Enter басу
Specify radius of circle or [Diametr]:50 радиустың көлемін (немесе
диаметрін) көрсетіп Enter пернесін басыңыз.
Доға
Arc командасы – доға құру.
Arc командасының кілті
- Center – доғаның ортасындағы нүкте;
- End – доғаның соңғы нүктесі;
- Angle – бұрыш;
- chord Length – хорданың ұзындығы;
- Direction – жанама бағыт;
- Radius – доғаның радиусы.
Эллипс
Ellipse командасы – эллипстің құрылуы.
Ellipse командасының кілті
- Arc – эллипстік доғаның құрылу тәртібі;
- Center – эллипс ортасының көрсеткіші;
- Rotation – эллипстің бастапқы осінің айналасындағы бұрылыс көрсеткіші.
Команда: ellipse командалық жолда “ ellipse ” командасын енгізіп
Enter
Specify axis endpoint of ellipse or [Arc | Center]:50,100 эллипстің
бірінші осінің бастапқы нүктесінің координатын енгізіп немесе кілт енгізіп
және Enter пернесін басу керек
Specify other endpoint of axis:150, 100 эллипстің бірінші осінің соңғы
нүктесінің координатын енгізіп және Enter пернесін басу керек
Specify distance to other axis or [Rotation]:20 эллипстің екінші
осінің жарты ұзындығын беріп немесе кілт енгізіп және Enter басу керек.
Дөңгелек
Donut командасы – дөңгелек құру.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. AutoCad графикалық жүйесінің құрпалдары
Ұсынылатын әдебиет:
1. AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
2. AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
3. AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
4. Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
5. Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
6. Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
5-дәріс Сызба элементтерін редактирлеу.
1. Сызба элементтерін редактирлеу.
2. Редактирлеу объектілерін таңдау
AutoCad объектінің бейнесімен емес, бейнені құратын геометриялық
сипаттауымен жұмыс жасайды. Мысалы, AutoCad графикалық редакторында
кесінді екі нүктемен сипатталады, шенбер ортасымен және радиусымен
сипатталады және т.б.
Нүктенің координаттары сызбаның жұмыс аумағында тышқанмен, клавиатура
арқылы командалық жолда беріледі. Координатты көрсетудің бірнеше әдісі
болады:
1. Тышқан көмегімен – қалып жолында координаттар көрсетіледі.
2. Тышқан көмегімен – тор арқылы. Егер тордың қадамы - 5мм
болса, қадамдарды санау арқылы көрсетіледі.
3. Клавиатура көмегімен-x және у координаталарын пробелсыз үтір
енгізу(мысалы, 100,200).
4. Клавиатура көмегімен-салыстырмалы декартты координаттар
ретінде. Алдыңғы нүктеден жаңа нүктеге көшу үшін координаталар осімен
қаншаға және қай бағытта қозғалу керек екенін көрсету керек. Біздің мысалда
ОХ осімен +120 ал ОУ осімен 0мм-ге қозғалу керек, сондықтан @120,0
енгіземіз.
5. Клавиатура көмегімен-салыстырмалы полярлы координаттар
ретінде. Жаңа нүктені алдыңғы нүктемен қосатын вектордың ұзындығын және
көлбеулік бұрышын. Біздің мысалда ұзындығы 120, 0 бұрышымен қозғалады,
сондықтан @120<0 енгіземіз [ "<" (бұрыштың белгісі), бұрыш теріс болуы да
мүмкін].
AutoCAD-та сызбаларды жасағанда сызбанының элементтері бір бүтін болып
табылатын геометриялық қарапайымдар жиынынан жасалады. Графикалық
қарапайым "Рисование" және "Черчение" панелінен сызу және салу командалары
арқылы немесе командалық жолда шақыру арқылы жасалады. Сызбаны жасау
барысында сызбаның жеке элементтерін өзгерту қажеттілігі туады, онда
Изменение инструменттер панелін қолданып, өзгертулер енгіземіз(1 сурет).
[pic]
Сурет 1 «Изменение» инструменттер панелі
Подобие: командасының кілті
– Точка – нүкте арқылы ығысуды көрсетуге мүмкіндік береді
Черчение және Изменение командаларын қолданып, сызбаны салу мысалын
қарастырайық .
A4ISO файлын ашып, Чертеж2 атпен сақтаңыз
2 суреттегідей жаңа слой құрып, Контур слойына көшіңіз
[pic]
Сурет 2
Отрезок және Дуга командаларын қолданып, жабық контур салыңыз(3 сурет).
[pic]
Сурет 3 Сызбаның элементтерін салу
– 1 түзуді Отрезок командасын қолданып салыңыз, координаттары 80,220 және
180,183.5;
– 2 доғаны 42 мм радиусты шеңбер арқылы объектті привязканы қолдана
отырып салыңыз;
– 3 түзуді 1 түзуге симметриялы түрде салыңыз;
– Радиусы 5,5 мм болатын доғамен контурды жабыңыз
2 доғаның ортасымен дәл келетін шеңбер салыңыз:
– Круг командасын шақырыңыз;
– Курсорды үлкен доғаның ортасына әкеліп, Центр сөзі шыққанда тышқанның
сол жақ батырмасын басыңыз;
– Клавиатурада шеңбер ортасын 22 енгізіңіз.
Детальдің екінші проекциясын(Ені 20 мм болатын тіктөртбұрыш)
прямоугольник, отрезок және объектная привязка командаларын қолданып
салыңыз(Сурет 4).
Оси слойын орнатып, бұл слойда остік сызықтарды және радиусы 30 мм
болатын шеңбер салыңыз.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. AutoCad графикалық жүйесінің редактирлеу командалары
Ұсынылатын әдебиет:
1. AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
2. AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
3. AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
4. Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
5. Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
6. Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
6-дәріс AutoCad жүйесіндегі экрандау есебі
Үш өлшемді объекті моделімен жұмыс істегенде графикалық экранды
өзіңнің проекция мен көзқарасыңа байланысты бөлімдерге бөлуге болады.
AutoCAD жүйесі бөлімдердің кез келген санында конфигурация құруға мүмкіндік
береді және мұндай конфигурация кез келген уақытта қайта келтіруге болатын
әрбір осындай конфигурацияға ат беруге болады.
ВЭКРАН командасы, сонымен қатар Стандартная панеліндегі Диалоговое
окно видовых экранов кнопкасы сәйкес келеді және Вид менюіне түсетін
Видовые экраны бөлімі түрленген экрандар конфигурациясын құрады.
[pic]
1-сурет.
[pic]
2-сурет.
Бұл терезенің Новое имя:(New name:)жолы түрленген экрандар
конфигурациясын құрудағы оның атын беру үшін арналған. Егер ат бермесе,
онда жаңа конфигурация құрылады, бірақ сақталмайды(яғни, келесі
конфигурацияға өткеннен кейін аты болмағандықтан берілген конфигурвция
қайтадан қалпына келмейді.
Образец (Preview) жолы Стандартные конфигурации :(Standard viewports)
жолында белгіленген ішкі түрін көрсетеді. Применить: (Apply to:) жолында 2
белгіні таңдау арқылы, графикалық экранда бөлімдерге бөліну операциясы
болатын көрсетеді:
• Ко всему экрану
• К текущему ВЭкрану (Current Viewport)
Режим: (Setup:) жолында тұтынушыға тек 2 белгі ұсынылады:
• 2D(2D) –түрленген экрандарға таралатын текущий түр,
• 3D(3D) – құрылып жатқан түрленген экранда текущий түр орнатылады,
ал қалғандарында AutoCAD жүйесі сәйкес келетін түрлерді алады.
Сменить вид на : (Change view to:) жолы негізгі түрленген экранда қандай
түр орнату керек екендігін көрсетеді.
[pic]
3-сурет.
Тізімнен Стандартные конфигурации:(Standard viewports) Три: выше (Three:
Above) конфигурациясын, Режим: (Setup:) жолында 3D таңдап аламыз, ал
Сменить вид на : (Change view to:) жолында ЮВ изометрию(SE Isometric). Аты
ретінде, мысалы, КОН3 деп жазып, ОК(ОК) батырмасы арқылы диалогтік терезені
жабу керек. Графикалық экран 3 бөлікке бөлінеді(3-сурет).
Бұл үш түрленген экрандардың тек біреуі ғана активті болады – бұл
тышқанның көрсеткіші стрелка емес айқас (крестик) болып тұрған экран.
Сонымен қатар, активті экранның басқасынан айырмашылығы, оның қалыңырақ
шекарасы(рамкасы) болады. Біздің жағдайда, үстіңгі түрленген экран активті
болып тұр. Егер басқа экранды активтеу үшін, тышқанның сол жақ батырмасын
сол экранға шертсек болғаны.
Экрандарда әр түрлі ПСК(жүйенің координат пиктограммасы)
орнатылғанына назар аудару керек: жоғарыдағы және сол жақтағы түрленген
экрандарда – МСК, ал оң жақта ХУ жазықтығы өзінің түріне параллель – ПСК.
Сондықтан, құру үшін ары қарай экран таңдағанға байланысты,
құрудың(тұрғызудың) осындай жазықтығы жұмыс жасайды. КРУГ: (Circle)
командасы бойынша сол жақтағы және оң жақтағы түрленген экранда цилиндр
салсақ, онда олар кеңістікте әр түрлі орналасқанын көреміз.
[pic]
4-сурет.
Егер бір экранды конфигурацияға оралғымыз келсе, онда сол экранды
активтеп және ВЭКРАН командасы арқылы Видовые экраны диалогтік терезесін
аламыз. Новые ВЭкраны (1-сурет) Один конфигурациясын таңдаймыз, ал
Применить: жолында Ко всему экрану орнатамыз. Бір экранға көшудің басқа
мүмкіндігі - Вид менюіне түсетін 1ВЭкран таңдау керек.
Видовые экраны диалогтік терезесіндегі Именованные ВЭкраны (4-сурет)
вкладкасы бізге бастапқы суреттегі сол немесе басқа атпен сақталған
түрленген экрандарды 1,2,3 немесе 4 бөліктерге бөлуге болады. Ол үшін
Видовые экраны диалогтік терезесіндегі Новые ВЭкраны вкладкасы қолданылады
немесе Видовые экраны , Вид менюіне түсетін 2(3,4) ВЭкрана (2,3,4) ВЭкрана
пунктері қолданылады.
Сонымен қатар, 3-суреттегі оң және сол жақтардағы экрандарды бір
бірімен қосуға болады, сонымен қатар, ол экранда өзіне керекті экранның
түрін таңдауына болады. Ол үшін Видовые экраны пункті, Вид менюіндегі
Соеденить орындауға болады.
Түрленген экранда немесе бүкіл графикалық экран(егер ол бөлінбеген
болса) осы экранда масштабы мен (взгляд) түрін орнатуға болады. Түрлерге
түрленген экрандар сияқты ат қоюға болады және осы аттары бойынша кері
қайтаруға болады. Осыны орындаудағы негізгі жолдар болып Вид командасы және
Вид құралдар тақтасы болып табылады.
[pic]
5-сурет.
Вид құралдар тақтасындағы батырмалар(солдан оңға қарай)
• Именованные виды – Вид диалогтік терезесін шақырады.
• Стандартты түрлердің 6 батырмасы – Вид сверху, Вид снизу, Вид
слева, Вид справа, Вид спереди, Вид сзади.
• Изометриялық түрдің 4 батырмасы- Юго-западная изометрия, Юго-
восточная, Северо- восточная, Северо-западная изометрия.
• Камера – камера нүктесінің көмегімен взгляд бағытын көрсетеді.
Вид панелінің аналогі болып Стандартная панеліндегі Именование виды
топтық кнопкасы болып табылады.
Вид диалогтік терезесін қараймыз, ол Вид панеліндегі Именованные виды
батырмасымен ашылған.
[pic]
6-сурет.
Диалогтік терезедегі үлкен бөлікті алып жатқан түрлер тізімі суреттің
параметрлері бар 4 кнопкасы бар:
• Имя- түрдің атынан тұрады.
• Вкладка – түр байланысұан вкладка аты.
• ПСК- координат жүйесінің аты.
• Перспективы – жай немесе перспективті түрдің орналасу белгісі.
Жаңа түр таңдау үшін Новый батырмасын басамыз, сонда Новый вид (7-
сурет)диалогтік терезесі ашылады.
[pic]
7-сурет.
Бұл терезеде түрдің аты сұралады. Режимы ПСК жолында Имя ПСК жолының
көмегімен сәйкес ПСК атын енгізуге болады және Сохранить ПСК с видом
белгішесінің жлажогін алып тастауға немесе қоюға болады.
Вид диалогтік терезесіндегі Подробности кнопкасы түрдің басқа
мінездемелерін көрсететін Подробности о виде (8-сурет) диалогтік терезесін
шақырады.
[pic]
8-сурет.
Терезенің жоғарғы жағындағы жолдар түрдің өлшемдерін көрсетеді. Ортадағы
жолдар перспективалар өлшемдерін көрсетеді.
Командалар опциясы.
• Камера-бастапқы нүктенің камера- цель векторы үшін динамикалық
көсеткіш.
• ПАн- үлкейтусіз түрдің араласуы.
• Показать
• ВРащать
• СЕчение
• СКрыть
• ОТКл
• ОТМенить
[pic]
9-сурет.
Секущие жазықтықтар перспективалық проекция үшін орнатыла алады және жай
параллель үшін де сондай. 10-суретте түрдің секущии жазықтықты орнатылған
мысалы көрсетілген.
(9-суретте параллепипедтің бөлігі және цилиндрдің төменгі бөлігі
көрсетілмеген ).
Түрді басқарудың тағы бір қызықты мүмкіндігі 3-ОРБИТА командасы.
Стандартная құралдар тақтасындағы 3М орбита менюінетүсетін 3М орбита
пункті.
10-сурет.
[pic]
11-сурет.
Жұмыс периодында 3-ОРБИТА командасында ПСК белгісі үш өлшемді остің түрлі
түсті белгісіне ауысады, ал түрде орбитальды сақина пайда болады(12-сурет).
Орбитальды сақинаның ортасы түр ортасымен сәйкес келеді, ал оның қасына
тұтынушы өзінің камерасын қоя алады.
Егер көрсеткіш құрылғысы орбитальды сақинаның ішінде орналасса, онда
меңзер(курсор) 2 сыртқы орбита- қоршаулары бар стрелка-қоршаулар түрінде
болады.(14-сурет)
[pic]
12-сурет.
[pic]
13-сурет.
[pic]
14-сурет.
3-ОРБИТА командасынан шығу үшін-“ESC” немесе”ENTER” батырмаларын
басуға болады.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. AutoCad графикалық жүйесінде экрандау есебі
Ұсынылатын әдебиет:
1. AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
2. AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
3. AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
4. Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
5. Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
6. Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
7-дәріс Қарапайымдар, қарапайым түрлері
Auto CAD суреттер сызбаның элементі болып табылатын геометриялық
примитивтерді теру арқылы нүктенің немесе обьектінің жиынтығы ғана емес
толықтай өңделген жүйе түрінде құрылады. Графикалық примитив құралдар
тақтасындағы “Рисование” немесе “Черчение”менюін шақыру арқылы сызылады
немесе командалық қатардан “Команда”енгізіледі.
[pic]
(1-сурет)
Сызықтарды құру.
Кесінді
Line командасы-кесінді құру.
Команданы шақыру:
- Командалық жол: Line;
- Құралдар тақтасы: Кесінді (1-сурет)
Line командасының кілті:
- Close-сынықты тұйықтау;
- Undo-ақырғы салынған кесіндіні өшіру.
Команда:Командалық жолға Line командасын енгізіп Enter пернесін басу
Команда: line Enter пернесін басу
Координатаны көрсетіңіз:10,10 Кесіндінің бірінші нүктесінің
координатын енгіз және Enter пернесін бас
Spesify next point or [Undo]:100,50 Кесіндінің екінші нүктесінің
координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» және Enter пернесін бас
Spesify next point or [Undo]:200,50 Кесіндінің келесі нүктесінің
координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» және Enter пернесін бас
Spesify next point or [Close|Undo]:close Кесіндінің келесі нүктесінің
координатын енгіз немесе жою үшін «Undo» немесе «Close»-ді алдыңғыны жасыру
үшін бас және Enter пернесін бас
Тік және сәуле
xLine командасы-екі бағыттада соңы жоқ тура орналасқан.
Команданы шақыру:
- Командалық жол: xLine;
- Құралдар тақтасы: Тура (1-сурет)
хLine командасының кілті:
- Hor – тура көлденең берілген нүкте арқылы құру;
- Ver – тігінен тура берілген нүкте арқылы құру;
- Ang – нүкте және бұрыш бойынша тура құру;
- Bisect – берілген үш нүкте арқылы жарты бұрышпен;
- Offset – негізгі сызықтан ауытқу. Негізгі сызықпен тура немесе параллель
құрылады.
Команда: хline командалық жолда “ xLine ”командасын енгізіп Enter
Spesify a point or [Hor|Ver|Ang|Bisect|Offset]:10,10 орталық нүктеден
тура координат жүргіземіз немесе кілтін енгіземіз және Enter
Spesify throught point:10,100 тігінен жанама өтетін нүктенің
координатын енгізіп Enter пернесін бас
Ray командасы – сәуленің құрылуы.
Команда: Ray командалық жолда “ Ray ”командасын енгіз және Enter
Spesify start point:10,10 сәуленің бірінші нүктесінің координатын
көрсет және Enter пернесін бас
Spesify throught point:10,100 нүктенің сәуле өтетін жанама координатын
көрсет және Enter пернесін бас
Жартысызық
pLine командасы – жартысызық құру.
Команданы шақыру:
- Командалық жол: pLine;
- Құралдар тақтасы: Жартысызық (1-сурет).
Жартысызық жүйелік сызықтармен доғалық сегменттердің байланысынан
тұрады және графикалық примитивтер жүйесі сияқты өңделеді. Жеке
сегменттердің енін немесе жарты енін беруге болады, жартысызықты сызу
немесе тұйықтау.
pLine командасының кілті:
- Arc – доға тәртібіне өту;
- Close – жартысызықты кесіндімен бекіту;
- Halfwidth – жартысызықтың жарты енін береді;
- Length – алдыңғының жалғасы ретінде сол бағытқа құрылған сегменттің
ұзындығы;
- Undo – ақырғы құрылған сегментті жою;
- Width – келесі сегменттің енін береді.
Команда: pline командалық жолда “ pLine ”командасын енгізіп Enter
пернесін бас
Spesify start point:100,10 бастапқы нүктенің координатын енгіз де
Enter
пернесін бас
Current line – width is 0.0000 – жартысызықтың ағымдағы ені;
Spesify next pointor [Arc| Close| Halfwidth| Length| Undo| Width]:
100,100 келесі нүктенің координатын енгіз немесе кілтін көрсетіп Enter бас
Доға салу ережесі
Spesify next point or [Arc | Close | Halfwidth | Length | Undo |
Width]: Arc кілт туралы сұранысқа “ Arc ” енгізіп Enter бас
Spesify endpoint of arc or [ Angle | Center | Close | Direcation |
Halfwidth | Line | Radius | Second pt | Undo | Width ]: 200,10 доғаның
соңғы нүктесінің координатын енгізіп Enter пернесін басу керек.
pLine командасының доға тәртібіндегі кілті:
- Angle – орталық бұрыш;
- Center – доғаның ортасы;
- Close – доғаны жасыру;
- Direcation – бағыт;
- Line – кесіндінің тәртібіне өту;
- Radius – доғаның радиусы;
- Second pt – доғаның екінші нүктесін үш нүктемен.
Кішкентай сызық (Мультилиния)
Мультилиния – параллельдік сызықтардың жиынтығы.
mLine командасы – мультилиния құру;
mLine командасының кілті
- Justification – сызықтың бастапқы нүктесіндегі жағдайын анықтау, келесі
белгілерді қабылдауы мүмкін:
- Top – сызықтың бастапқы нүктесі жоғарғы сызықтан табылады (егер солдан
оңға қарай сызса);
- Zero – бастапқы сызықтың нүктесі мультилинияның соңғы сызықтарының
арасынан табылады;
- Bottom – сызықтың бастапқы нүктесі төменгі сызықтан табылады;
- Scale – берілген коэффициенттер Offset-тің пропорционалдық ауытқуы,
анықталған түрде (соңғы сызықтардың арақашықтығы);
- Style – стиль (түр)таңңдау. (мультилинияның стилін “Стили мультилинии”
терезесінен “Формат ” R “Стиль мультилинии” менюі бөлімінен таңдауға
болады ).
Команда: mLine командалық жолда «mLine» командасын енгіз және Enter
пернесін шертіңіз
Current settings:Justification=Top,мультилинияның ағымдағы құрылуы
Scale=1.00, Style=STANDARD
Specify start point or [Justification | Scale | STyle]:100,10
бастапқы нүктенің координатын көрсет немесе кілт таңдап және Enter пернесін
бас
Specify next point:100,100 келесі нүктенің координатын көрсет және
Enter пернесін басу керек.
Көпбұрыш
Polygon командасы – дұрыс көпбұрыштың құрылуы.
Polyline командасының кілті
- Edge – бір жақтың тапсырмасы.Сұраныстан кейін жақтың бірінші және екінші
нүктелерінің координаттарын енгізу керек;
- Inscribed in circle – Көп бұрышты құру;
- Circumscribed about circle – суреттелген көпбұрышты құру;
Команда: Polygon Командалық жолда «Polygon» командасын енгізіп Enter
пернесін басыңыз
Enter number of sides <4>:5 көпбұрыштың жақтарының санын енгіз және
Enter пернесін басыңыз
Specify center of polygon or [Edge]:200,200 копбұрыштың орталық
координаттарын енгіз немесе кілтті таңдап Enter бас
Enter an option [Inscribed in circle | Circumscribed about circle]:
жазылған копбұрышты құру үшін “ I ” кілтін енгізіп Enter бас
Specify radius of circle:100 суреттелген шеңбер радиусын енгізіп Enter
пернесін басу керек.
Қисық сызықты обьектілерді құру.
Сплайн
Сплайн берілген нүктелер жиынтығы арқылы өтетін тегіс қисықты
білдіреді.
Spline командасы – сплайн құру;
Команда: Spline командалық жолға “Spline” командасын енгіз Enter
Specify first point or [Object]:100,10 бірінші нүктенің немесе
обьектінің координатын енгіз және Enter пернесін бас
Specify next point:110,30 келесі нүктенің координатын енгізіп Enter
пернесін бас.
Шеңбер
Сircle командасы – шеңбер құру;
Сircle командасының кілті
- 3Р-шеңберде жатқан үш нүкте бойынша шеңбер сызу;
- 2Р-диаметрде жатқан екі нүкте бойынша шеңбер сызу;
- Ttr-екі жанама және радиус арқылы шеңбер сызу;
Сommand: Circle командалық жолға “Circle” командасын енгізу және
Enter
Specify center point for circle or [3P | 2P | Ttr (tan tan
radius)]:100,100 шеңбердің орталық координатын енгіз немесе кілтін енгізіп
Enter басу
Specify radius of circle or [Diametr]:50 радиустың көлемін (немесе
диаметрін) көрсетіп Enter пернесін басыңыз.
Доға
Arc командасы – доға құру.
Arc командасының кілті
- Center – доғаның ортасындағы нүкте;
- End – доғаның соңғы нүктесі;
- Angle – бұрыш;
- chord Length – хорданың ұзындығы;
- Direction – жанама бағыт;
- Radius – доғаның радиусы.
Эллипс
Ellipse командасы – эллипстің құрылуы.
Ellipse командасының кілті
- Arc – эллипстік доғаның құрылу тәртібі;
- Center – эллипс ортасының көрсеткіші;
- Rotation – эллипстің бастапқы осінің айналасындағы бұрылыс көрсеткіші.
Команда: ellipse командалық жолда “ ellipse ” командасын енгізіп
Enter
Specify axis endpoint of ellipse or [Arc | Center]:50,100 эллипстің
бірінші осінің бастапқы нүктесінің координатын енгізіп немесе кілт енгізіп
және Enter пернесін басу керек
Specify other endpoint of axis:150, 100 эллипстің бірінші осінің соңғы
нүктесінің координатын енгізіп және Enter пернесін басу керек
Specify distance to other axis or [Rotation]:20 эллипстің екінші
осінің жарты ұзындығын беріп немесе кілт енгізіп және Enter басу керек.
Дөңгелек
Donut командасы – дөңгелек құру.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. AutoCad графикалық жүйесінде қарапайымдардың қасиеттері
Ұсынылатын әдебиет:
1. AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
2. AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
3. AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
4. Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
5. Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
6. Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
8-дәріс Блоктар және атрибуттар
• Блоктар.
• Сыртқы бейне.
• Редакциялау блоктар мен сыртқы бейне.
Автоматтандырылған процестердің өңделген сызбасы болып блок пен сыртқы
сілтеме болып табылады. Блок — өте күрделі объект, сол үшін жазулар түрі
беріледі.Әртүрлі көлемнен тұратын преметив жүйесі AutoCAD бөлімінде ағымды
сурет болып табылады. Блок базада үлкен рөл атқарады және вставкада өзінің
суретке деген орынын табады,жәнеде ол процессте вставка әртүрлі болуы
мүмкін бұрылыс,маштаб,әр түрлі коэффицентті әртүрлі өспен болады.
Операциялық жүйеден примитив қарастырылып жасалған блока аты Кіруші Блок.
Бір сурет бейнесінде көлемдік блок түрлері бірнеше болуы мүмкін.
Блоктар.
Ең бірінші қадам қолданылыс блогына блок тұжырымдамасын талқылау және
құрастыру. Ол үшін олардың примитивтарын анықтау керек, қандай
пимитивтардан тұратынын және олардың базалық нүктесі қайда екенін анықтау
керек.
Берілген квадрат суретте бізге (жарты сызықты ұзындығы 1мм)көлемі 10 да 10
мм және айналасында дөңгелек салынсын. Қосылған бөлік тіктөртбұрыштың
солжақ төменде және оңжақ жоғары бұрышы болып табылсын. Құрамына қарай
базалық нүкте дөңгелектің ортасынан алайық.Конструкторлық блокқа ОБЪЕКТ
деген ат берейік (1 сурет7,1)_ [pic]
Сур1. Примитивы, включаемые в блок ОБЪЕКТ_1
Белгілі бір жазулар енгізу барысында БЛОК командасы орындалуы қажет.
Командада Создать блок (Make Block) нүктесі болуы керек,инструмент
панелдері Рисование (сурет. 7.2) және пункт Блок, Создать меню жолы
Рисование.
[pic]
Сур2. БЛОК нүктесі.
Команда БЛОК диалогтық терезені шақырадыОписание блока(сурет. 7.3).Жолды
өзіміздің данныларымыз арқылы толтырайық.Поля Имя: аты шығаруымыз керек
немесе блокка берілген мәліметтер арқылы жүзеге асыруымыз керек— ОБЪЕКТ
Блок аттары латын әрпімен немесе орысша да жазылуына болады жеке мөрлер
арқылы минус және т.с.с. Барлық әріптер AutoCAD жүйесінде автоматты түрде
үстінгі жаққа жазылады. Қосу мен азайтулар және өте көп символдар
жіберілмейді. 31 символдан тұруы қажет. EXTNAMES тең 1 (а оно может быть и
0). то длина имени блока может 255 символов сызықша AutoCAD
жүйесінде,қолдану.Сызықшаның орынына белгілі бір пробел жіберуге болады.
[pic]
Сур3. Описание блока Диалогты терезе
Базалық нүкте (Base point) Координаттарды нүктесін клавятураға жолды
толтыру болып табылады. (X:), Y: (Y:) и Z: (Z:). Указать қысқа мерзімге
экраннан Описание блока ала тұрыныз. Осы көрсеткіштерден кейін диалогты
терезеге мыналар шығады. X: (X:), Y: (Y:) и Z: (Z:) координаттарды
бейнелейді.Жол Объекты блокты қосуға арналған.Осы пернені басыңыз Выбрать
объекты немесе Быстрый выбор Блоктың ішіне кіретін үш примитива таңдаңыз,
Выбрать объекты Объектіні басқаратын пернелер керек. Оставить—сурет
объектісін сақтаңыз, Сделать блоком—объект блогын қалай тұр солай
сақтаныз.Удалить— суреттен объектілерді жою керек.Сделать блоком. Объектіні
тандаған соң Объекты не выбраны поляның төменгі жағында Объекты хаттамаға
өзгереді Выбрано объектов: Біздің жұмыста 3 объкетіге өзгеруі керек. Жол
Образец для просмотра анықтау .Жолдарды басқа жаққа қосуымыз керек. Не
включать образец в блок
• Создать образец по объектам блока
Поле Единицы вставки: задает с помощью раскрывающегося списка единицы, в
которых будет вставляться блок при перемещении в другие рисунки. Обычное
значение — Миллиметры
Поле Пояснение: содержит комментарий к создаваемому описанию блока.
7.4 суретте диалог қалай толтырғаны көрсетілген.Описание блока
OK (OK) басамыз Сделать блоком
[pic]
Сур4. Жолдардың диалогты түрде толтырылуы.Описание блока
Команда үшін ВСТАВИТЬ (INSERT), которой соответствуют групповая кнопка Блок
(Insert Block) (Сур7.5) панели инструментов Рисование (Draw) и пункт меню
Блок (Block) падающего меню Вставка (Insert). Кроме того, этой команде
соответствует кнопка Блок (Insert Block) панели инструментов Вставка
(Insert).
[pic]
Сур5Топтық жолдар Блок панели Рисование с раскрывшимися кнопками группы
Блок (Insert Block) оң жақ төменгі бұрыштақара үш бұрыш—бұл топтық деген
мағынаны береді. Вставка (Insert)). Блок (Insert Block), командаға сәйкес
келеді ВСТАВИТЬ (INSERT).
Блок (Insert Block). Осы кезде мына панель жұмыс жасай бастайды.ВСТАВИТЬ
(INSERT), диалог терезесін шақырады.Вставка блока (Insert) (сурет. 7.6).
Жолдың аты Имя: (Name:)блок атын беруімз қажет. Нүкте Обзор... (Browse...)
файл көмегімен жүзеге асады. Диалогты терезе ол қойылым үшін ғана жасалған.
Осы жағдайда Путь:
(Pathтолық жолды файылға жол көрсетеді
[pic]
Сур6. Диалогты терезе Вставка блока
Осы жол Точка вставки (Insertion point) деп аталады Указать на экране
(Specify On-screen), X: (X:), Y: (Y:) и Z: (Z:), Жол Масштаб (Scale)
Масштаб (Scale) — 3 ось бойынша масштаб енгізу;
[pic]
[pic]
Сур11. Диалогттық терезе Описание атрибута
Описание атрибута Attribute Definition команда көмегімен жасалады.
[pic]
Сур12. Диалогттық терезе Редактирование вхождений
[pic]
Сур13. Диалогтық терезе
Теперь, для того чтобы занести сделанные изменения в описание блока
Computer, воспользуйтесь кнопкой Сохранить изменения (Save back changes to
reference) панели Редактирование вхождений (Refedit) (Сур16), которая
вызывает команду ССЫЛЗАКР (REFCLOSE) в режиме сохранения изменений.
[pic]
Сур14. Кнопка Өзгерістерді сақтау
[pic]
Сур15. Хабарландыру командасы.ССЫЛЗАКР (REFCLOSE)
[pic]
Сур16.Жұмыстарды сақтау
Хабарландырумен келіскен кезде гана OK (OK). Осыдан кейін қортынды
өзгереді. Computer (Сур7.37), ал панель Редактирование вхождений (Refedit)
жоғалады.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. AutoCad графикалық жүйесінде қарапайымдардың қасиеттері
Ұсынылатын әдебиет:
1. AutoCad 2000 Рассоловский Н.М. Москва , 2001
2. AutoLISP: программирование в AutoCad Кудрявцев Е.М., Москва 1999
3. AutoCad 2000 Амура Д., Москва, 2000
4. Пантюхин П.Я., Быков А.В. Компьютерная графика Москва, 2008
5. Джакабаев Ж.Ж. Компьютерная графика, Алматы, 2001
6. Тимофеев Г., Тимофеева Е. Графический дизайн, Ростов-на Дону, 2004
3. практикалық және лабораториялық сабақтар
Практикалық сабақтар
№1 практикалық сабақ. Графикалық мәліметтерді бейнелеу негіздері.
№2 практикалық сабақ. ИМГ түрлерінің классификациясы және графикалық
құралдардың қолдану салалары
№3 практикалық сабақ. AutoCad графикалық жүйесінің ерекшеліктері және
артықшылықтары
№4 практикалық сабақ. AutoCad жүйесі көмегімен қарапайым сызбалар
жасау құралдары
№5 практикалық сабақ. Сызба элементтерін редактирлеу. Редактирлеу
объектілерін таңдау
№6 практикалық сабақ. AutoCad жүйесіндегі экрандау есебі
№7 практикалық сабақ. Қарапайымдар, қарапайым түрлері
№8 практикалық сабақ. Блоктар және атрибуттар
Лабораториялық сабағының құрылымы:
1-Лабораториялық сабағы.
AutoCAD жүйесін менгеру
1 бөлім
1. Жұмыс мақсаты
AutoCAD-ғы жұмыстың негізгі принциптерін менгеру
2. Жұмыс мазмұны
1. AutoCAD программасын іске қосу
1. Негізгі меню және панель инструментовпен танысу.
2. Сызбаның рамкаларын және жазуларды жасау(приложение А).
3. Есепке қойылатын талаптар
Есепте келесі мәселелер болу керек:
– жұмыс атауы, есеп қойылымы, жұмыс орындау тәртібі және салған сызба;
4. Жалпы мағлұматтар
AutoCad сызба-графикалық жұмыстарды автоматтандыратын жүйе. AutoCad
графикалық пакетінде сызба жасау үшін керекті барлық құралдар. Қолдан
сызудың құралдарына автоматтандырылған жүйеде графикалық
қарапайымдар(нүкте, кесінді, шенбер және т.б.), оларды редактирлеу
командалары(өшіру, тасымалдау, көшіру және т.б.), қарапайымның қасиеттерін
беру командалары(графикалық объектілердің қаландығын, типін, түсін
көрсету).
AutoCad объектінің бейнесімен емес, бейнені құратын геометриялық
сипаттауымен жұмыс жасайды. Мысалы, AutoCad графикалық редакторында
кесінді екі нүктемен сипатталады, шенбер ортасымен және радиусымен
сипатталады және т.б.
Нүктенің координаттары сызбаның жұмыс аумағында тышқанмен, клавиатура
арқылы командалық жолда беріледі. Координатты көрсетудің бірнеше әдісі
болады:
1. Тышқан көмегімен – қалып жолында координаттар көрсетіледі.
2. Тышқан көмегімен – тор арқылы. Егер тордың қадамы - 5мм болса,
қадамдарды санау арқылы көрсетіледі.
3. Клавиатура көмегімен-x және у координаталарын пробелсыз үтір
енгізу(мысалы, 100,200).
4. Клавиатура көмегімен-салыстырмалы декартты координаттар
ретінде. Алдыңғы нүктеден жаңа нүктеге көшу үшін координаталар осімен
қаншаға және қай бағытта қозғалу керек екенін көрсету керек. Біздің мысалда
ОХ осімен +120 ал ОУ осімен 0мм-ге қозғалу керек, сондықтан @120,0
енгіземіз.
5. Клавиатура көмегімен-салыстырмалы полярлы координаттар ретінде.
Жаңа нүктені алдыңғы нүктемен қосатын вектордың ұзындығын және көлбеулік
бұрышын. Біздің мысалда ұзындығы 120, 0 бұрышымен қозғалады, сондықтан
@120<0 енгіземіз [ "<" (бұрыштың белгісі), бұрыш теріс болуы да мүмкін].
Координаталар осіне параллель сызықтарды салуды жеңілдету үшін Автокадта
ортогональдық режимі жасалған, F8 клавишасын басқанда немесе "Орто" сөзімен
қалыптар жолында көрсетілген.
Кесіндіні салу. Рисование менюінде Отрезок [pic] командасын таңдау. Сол
кезде командалық жолда келесі шақыру шығады:
Команда: line_Координатаны көрсетіңіз:
(Команда: отрезок Определить первую точку:).
Бірінші нүктенің Х және У координаталарын үтір арқылы енгізу:
Команда: line_Координатаны көрсетіңіз:100,100
(Команда: отрезок Определить первую точку:100,100).
Enter клавишасын басып, екінші нүктенің координаттарын енгіземіз:
Команда: Spesify next point or [Undo]:150,200 Enter
(Определить следующую точку или [Отменить]:150,200 Enter
Команда: Spesify next point or [Undo]: Enter
(Определить следующую точку или [Отменить]: Enter
[pic]
4 сурет. Кесіндіні сызу
Бейненің көрнекті болу үшін экрандағы бейнеленук масштабын өзгертуге
болады, бұл суреттің масштабын өзгертпейді.
"Масштаб" –тың келесі командалары бар(6 сурет):
Окно масштаба – рамкадағы сызба фрагментін барлық экранға үлкендетеді;
Предыдущий масштаб – кіші масштабтағы алдыңғы масштабқа көшу;
Расширить масштаб – сызбаның барлық қарапайымдары(көрінбейтіндері де)
көрінетін масштабты таңдау;
Показать все – сызбаның барлық көрінетін қарапайымдары көрінетін
масштабты таңдау;
Динамический масштаб – қарау нүктесін және көріну масштабын таңдауға
мүмкіндік береді. Масштаб тышқанның сол жақ баспасын басып, қозғалатын
рамканың размерлерін өзгерту арқылы таңдалады. Масштаб тышқанның оң жақ
баспасын басса, рамкадағы сызбаның фрагментін экранда толық көрсетеді.
[pic]
Рисунок 6 – Масштабты басқару панелі
AutoCad-тың барлық қарапайымдарына қандайда бір қасиеттер тән (слойға
жататындығы, түсі, сызық типі, қалыңдығы және т.б.). Кейбір қасиеттер
барлық қарапайымдарға тән (мысалы, түс); кейбір қарапайымдардың ерекше
қасиеттері бар.
Көптеген осьтік сызықтардан, размерлерден, штриховкалардан және т.б.
тұратын күрделі детальді сызғанда сызбаның жеке элементтерін жеке слойларды
орналастырған тиімді. Жүйені жүктегенде нөлінші бір слой ғана орнатылады.
Слойды "менеджер свойств слоя" терезесі арқылы жасауға болады("формат" (
"слой" арқылы шақырылады)(8 сурет).
[pic]
7 сурет – Объекттің қасиеттер панелі
[pic]
8 сурет – Слой менеджері
Жаңа слой құру үшін "создать" кнопкасын басу керек. Диалогтық терезеде
жаңа слойдың параметрлерін анықтайтын жол көрсетіледі:
- имя – слой атауы (үндемеусіз слойға "Слой1" атау беріледі);
- видимость слоя;
- заморозить/разморозить слой – слойдағы қарапайымдардың өзгеруін
өшіру;
- блокировать/разблокировать слой – слойдағы қарапайымдарды
өзгертуге бомайды;
- цвет слоя – слойдағы қарапайымдардың түсін анықтайды;
- тип линии – салынатын сызық типін анықтайды;
- вес линии – салынатын сызық қалыңдығын анықтайды.
[pic]
9 сурет Объектілерді байланыстыру
Кейбір жағдайларда енгізілетін нүктенің координаталарын қарапайымға
байланыстыру керек болады. Бұл мақсатта "привязка объектов" панелі
қолданылады.
AutoCad-та суреттегі объектілер арасындағы қашықтықтар шартты бірлік
арқылы есептеледі. Ол көрсетілу форматын таңдауына байланысты болады (дюйм,
фут, сантиметр, миллиметр және т.б.).
Сызбаны салу реті келесі:
– сызбаның размерлерін және масштабты анықтау;
– сызбаның рамкасын жасап, негізгі жазбаны толтыру;
– қосымша сызықтар слойын жасау;
– осьтік сызықтарды салу;
– жеке слойда сызбаны жіңішке сызықтарды жасау;
– фаскаларды алып, оралымдарды жасап, сызбаны жуан сызықтармен салу;
– штриховканы салу;
– размерлерді қою.
Суреттегі тексттік жазбалар әртүрлі болуы мүмкін. Негізгі жазба, атау,
күрделі жазбалар болуы мүмкін. Қысқаша жазбалар DText және Text
командаларымен жасалады. Көп жолды текстті енгізу үшін Mtext командасы
қолданылады(10 сурет).
[pic]
10 сурет
Көп жолды текст командасын таңдағанда командалық жолда келесі шақыру
шығады
Первый угол:
Противоположный угол или (Высота / Выравнивание / Поворот / Стиль /
Ширина):
Егер экранда бір нүктені көрсетіп, екінші шақыруға тік бұрышты қарама-
қарсы нүктені көрсетсе, экранда Текстовый редактор терезесі шығады.
Үндемеу бойынша жүйеде Standard текст стилі, txt шрифті қойылған.
Сызбадағы жазбалар үшін ГОСТ 2.304-68-қа көбіне сәйкес болатын ISOPEUR
шрифтін таңдаған дұрыс. Егер сызбада жазбалар көп болса, керекті тексттік
шрифтті стильді жасап, соны қолданған дұрыс. Ол Формат менюінен Стиль
текста команда арқылы шақырылған Стиль текста терезесінде жасалады.
[pic]
11 сурет
Сызбаларды стандарттаудың ыңғайлы құралы шаблон болып табылады. Онда
келесі параметрлер туралы мәлімет болады: жұмыс алаңының размерлері, өлшем
бірліктері, стандартты фрагменттер, мысалы, титулды блок-рамка және негізгі
жазба.
Қосымша А
А4 форматында негізгі жазбасы бар рамка жасау мысалы.
Сызба мөлшерлерін анықтау
Команда: limits
Сызба мөлшерлері 210 мм х 297 мм
Reset Model space limits:
Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>:
Specify upper right corner <420.0000,297.0000>: 210,297
Команда: limits
Reset Model space limits:
Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>: on
Сызба шекараларын жасау
Команда: line
Specify first point: 0,0
Specify next point or [Undo]: 210,0
Specify next point or [Undo]: 210,297
Specify next point or [Close/Undo]: 0,297
Specify next point or [Close/Undo]: close
Рамканы жасау
Команда: line
Specify first point: 20,5
Specify next point or [Undo]: 205,5
Specify next point or [Undo]: 205,292
Specify next point or [Close/Undo]: 20,292
Specify next point or [Close/Undo]: close
Негізге жазбаны жасау
Команда: line
Specify first point: 20,60
Specify next point or [Undo]: @185<0
Команда: line
Specify first point: 85,5
Specify next point or [Undo]: @55<90
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 20,10
Specify next point or [Undo]: @65<0
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Массивті құру командасы көмегімен 10 параллель сызық жасаймыз. Массив
командасын таңдап, массив жасау терезесінде жолдар саны-10, бағаналар саны-
1, сызықтар арасындағы қашықтық-10 мм көрсетеміз, выбор объекта кнопкасымен
салынған қатардың соңғы сызығын таңдаймыз.
[pic]
14сурет –Массив құру терезесін
Негізгі жазбаны жасауды жалғастырамыз
Команда: line
Specify first point: 37,5
Specify next point or [Undo]: @55<90
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 60,5
Specify next point or [Undo]: @55<90
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 75,5
Specify next point or [Undo]: @55<90
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line Specify first point: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 27,35
Specify next point or [Undo]: @25<90
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 85,20
Specify next point or [Undo]:
"Привязать к перпендикуляру" командасын таңдап, шеткі оң жақтағы
вертикалды сызықты көрсету керек
Specify next point or [Undo]: _per to
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 85,45
Specify next point or [Undo]:
"Привязать к перпендикуляру" командасын таңдап, шеткі оң жақтағы
вертикалды сызықты көрсету керек
Specify next point or [Undo]: _per to
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 155,5
Specify next point or [Undo]: 155,45
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 155,25
Specify next point or [Undo]: 205,25
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 170,25
Specify next point or [Undo]: 170,45
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 187,25
Specify next point or [Undo]: 187,45
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 155,40
Specify next point or [Undo]: 205,40
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 160,40
Specify next point or [Undo]: 160,25
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Команда: line
Specify first point: 165,40
Specify next point or [Undo]: 165,25
Specify next point or [Undo]: *Cancel*
Текстті қою
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.5000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 21,36
Specify height <2.5000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Изм.
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 28,36
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Лист
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 39,36
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: № докум.
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 61,36
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Подпись
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 76,36
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Дата
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 156,41
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Лит.
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 171,41
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Масса
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 188,41
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Масштаб
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 156,21
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Лист
Enter text: *Cancel*
Команда: dtext
Current text style: "STANDARD" Text height: 2.0000
Specify start point of text or [Justify/Style]: 176,21
Specify height <2.0000>: 2
Specify rotation angle of text <0>:
Enter text: Листов
Enter text: *Cancel*
Жазылмаған сөздерді өзіңіз толтырыңыз.
[pic]
15 сурет. Негізгі жазба
2-Лабораториялық сабағы
Графикалық қарапайымдарды салу
2 бөлім
1. Жұмыс мақсаты
AutoCAD-ғы графикалық қарапайымдарды салудың негізгі принциптерін менгеру
2. Жұмыс мазмұны
1. AutoCAD программасын іске қосу
2. Қабат техникасын және алдыңғы жұмыста жасалған рамка мен негізгі
жазбанаы қолдана отырып, болт бейнесін жасау .
4. Жалпы мағлұматтар
AutoCAD-та бейнелер геометриялық қарапайымдардың жиынынан салынады.
Графикалық қарапайымдар "Рисование" инструменттер панелінен немесе
"Черчение" менюінен, немесе "Команда:" командалық жолында енгізіледі.
[pic]
1 сурет
5.1 Сызықтарды салу
5.1.1 Кесінді
Отрезок командасы– кесінді салу.
Команданы шақыру:
- командалық жол:Отрезок;
- инструменталды панель: Отрезок(1 сурет).
Отрезок командасының кілттері:
– Замкнуть – кесіндіні бекіту;
– Отменить – соңғы салынған кесіндіні жою.
5.1.2 Түзу және сәуле
Прямая командасы – екі жақтан да шектелмеген түзуді салу.
Команданы шақыру:
– командалық жол: Прямая;
– инструменталды панель: Прямая(1 сурет).
Прямая командасының кілттері:
– Гор – берілген нүкте арқылы өтетін горизонталды түзу салу;
– Вер– берілген нүкте арқылы өтетін вертикалды түзу салу;
– Угол – түзуді нүкте және бұрыш арқылы салу;
– Биссект – нүкте және 3 нүкте арқылы берілген жарты бұрыш арқылы салу;
– Отступ – базалық сызықтан ығысу арқылы. Қандай-да бір базалық сызыққа
параллель түзу салынады.
Луч командасы – сәуле салу.
|Команда: Луч |Командалық жолда Луч енгізіп, Enter басыңыз |
|Начальная точка: 10, 10|Сәуленің бірінші нүктесін енгізіп, Enter басыңыз|
|Через точку: 10, 100 |Сәуле өтетін нүктенің координатасын енгізіп, |
| |Enter басыңыз |
5.1.3 Полилиния
Плиния командасы – көптік сызық салу.
Команданы шақыру:
– командалық жол:Плиния;
– инструменталды панель: Полилиния (1 сурет).
Полилиния байланысқан сызықты және доғалық сегменттердің тізбегі ретінде
қабылданып, графикалық қарапайым сияқты өнделеді. Жеке сегменттердің енін
және жартылай енін көрсетуге, көптік сызықты қысу немесе бекітуге болады.
Плиния командасының кілттері
– Дуга – доғалар режиміне өту;
– Замкнуть – көптік сызықты кесіндімен бекітеді;
– Полуширина – көптік сызықтың жарты енін көрсетеді
– Длина – алдыңғы сегменттің бағыты бойынша салынған сегменттің ұзындығын
көрсетеді;
– Отменить – соңғы салынған сегментті жояды;
– Ширина – келесі сегменттің енін көрсетеді.
|Команда: Плиния |Командалық жолда "Плиния" |
| |командасын енгізіп, Enter басыңыз |
|Начальная точка: 100, 10 |Бастапқы нүктенін координатасын |
| |енгізіп, Enter басыңыз |
|Отрезок-Ширина is 0.0000 |Полилинияның ені |
|Следующая точка |Келесі нүктенің координатасын |
|или[Дуга/Замкнуть/Полуширина/Длина/Отмен|енгізіп, немесе кілтті таңдап Enter|
|ить/Ширина]: 100, 100 |басыңыз |
Режим прорисовки дуг.
|Следующая точка или[Дуга/ Замкнуть/ |"Дуга" енгізіп Enter басыңыз |
|Полуширина/ Длина/ Отменить/ Ширина]: | |
|Дуга | |
|Конечная точка дуги или |Доғаның соңғы нүктесін енгізіп, |
|[Угол/ Центр/ Замкнуть/ Направление/ |немесе доғаны салу кілтін таңдап, |
|Полуширина/ Отрезок/ Радиус/ Вторая/ |Enter басыңыз |
|Отменить/ Ширина]: 200, 10 | |
Доға режиміндегі Плиния командасының кілттері:
– Угол – орталық бұрыш;
– Центр – доға ортасы;
– Замкнуть – доғаны бекіту;
– Направление - бағыты;
– Отрезок – кесінділер режиміне көшу;
– Радиус – доға радиусы;
– Вторая – 3 нүкте бойынша доғаның екніші нүктесі.
5.1.4 Мультилиния
Мультилиния – параллель сызықтар жиыны.
Млиния командасы – мультилиния салу.
Млиния командасының кілттері:
– Расположение – Сызудың бастапқы нүктесінің орнын анықтау, келесі түрде
анықталады:
– Масштаб – сызудың бастапқы нүктесі жоғарғы сызықта орналасады (егер
солдан оңға қарай сызса);
– Стиль – стильді таңдау (мультилинияның стилін "Формат" ( "Стиль
мультилинии" менюінде таңдауға болады).
|Команда: млиния |Командалық жолда "млиния" |
| |командасын енгізіңіз және Enter |
| |басыңыз |
|Текущие настройки: Расположение = |Мультилинияның ағымдағы |
|Масштаб, |настройкалары |
|Scale = 1.00, Стиль = STANDARD | |
|Начальная точка или |Бастапқы нүкте координаттарын |
|[Расположение/Масштаб/Стиль]: 100, 10 |көрсетіңіз немесе кілтті таңдап |
| |Enter басыңыз |
|Следующая точка: 100, 100 |Келесі нүкте координаттарын таңдап,|
| |Enter басыңыз |
5.1.5 Көпбұрыш
Мн-угол командасы– дұрыс көпбұрыш салу.
Мн-угол командасының кілттері
– Сторона – бір қабырғасын беру. Сұраудан кейін бірінші және екінші
нүктелердің координаттарын енгізу керек;
– Вписанный в окружность – іштей сызылған көпбұрыш салу;
– Описанный вокруг окружности – сырттай сызылған көпбұрыш салу.
|Команда: Мн-угол |Командалық жолда "Мн-угол" |
| |командасын енгізіңіз және Enter |
| |басыңыз |
|Число сторон<4>: 5 |Көпбұрыштың қабырғалар санын |
| |көрсетіңіз және Enter басыңыз |
|Укажите центр многоугольника или |Көпбұрыштың ортасының |
|[Сторона]: 200, 200 |координаталарын енгізіңіз немесе |
| |кілтті таңдап, Enter басыңыз |
|Задайте опцию размещения[Вписанный в |Іштей сызылған көпбұрыш салу үшін|
|окружность/ Описанный вокруг окружности] |В кілтін енгізіңіз және Enter |
|<В>: |басыңыз |
|Радиус окружности: 100 |Радиусын енгізіңіз және Enter |
| |басыңыз |
5.2 Қисық сызықты объектілерді салу
5.2.1 Сплайн
Берілген нүктелер жиынынан өтетін қисық Сплайн деп аталады.
Команда Сплайн – сплайндар салу.
|Команда: Сплайн |Командалық жолда "Сплайн" командасын |
| |енгізіп, Enter басыңыз |
|Первая точка или[Объект]: 100, 10 |Бірінші нүкте координатасын енгізіңіз |
| |немесе объект енгізіп, Enter басыңыз |
|Следующая точка: 110, 30 |Келесі нүкте координатасын енгізіп, |
| |Enter басыңыз |
5.2.2 Шеңбер
Круг командасы – шеңбер салу.
Круг командасының кілттері
– 3Т – шеңберде жататын 3 нүкте бойынша шеңбер салу;
– 2Т – Диаметрде жататын 2 нүкте бойынша шеңбер салу;
– ККР– 2 жанама және радиус бойынша шеңбер салу;
|Команда: Круг |Командалық жолда"Круг" командасын |
| |енгізіңіз, Enter басыңыз |
|Центр круга или[3Т/2Т/ККР (кас кас |Шеңбер ортасының координатасын |
|Радиус)]: 100, 100 |енгізіңіз немесе кілт таңда, Enter |
| |басыңыз |
|Радиус окружности или [Диаметр]: 50 |Радиус(диаметр) мөлшерін көрсетіп, |
| |Enter басыңыз |
5.2.3 Доға
Команда Дуга – доға салу.
Дуга командасының кілттері
– Центр – доғаның орталық нүктесі;
– Конец – доғаның соңғы нүктесі;
– Угол –бұрыш;
– Направление - жанама бағыты;
– Радиус – доға радиусы.
5.2.4 Эллипс
Команда Эллипс – эллипс салу.
Эллипс командасының кілттері
– Дуга – эллиптикалық доғалар салу режимі;
– Центр – эллипс ортасын көрсету;
– Поворот – эллипстың негізгі осі бойынша айналымды(поворот) көрсету.
|Команда: Эллипс |Командалық жолда "Эллипс" |
| |командасын енгізіп, Enter басыңыз |
|Конечная точка оси эллипса |Эллипстың бірінші осінің бастапқы |
|или[Дуга/Центр]: 50, 100 |координатасын көрсетіңіз немесе |
| |кілтті таңдап, Enter басыңыз |
|Вторая конечная точка оси: 150, 100 |Эллипстың бірінші осінің соңғы |
| |координатасын көрсетіңіз, Enter |
| |басыңыз |
|Длина другой оси или[Поворот]: 20 |Эллипстың екінші осінің жарты |
| |ұзындығын көрсетіңіз немесе кілтті |
| |таңдап, Enter басыңыз |
5.2.5.Сақина
Кольцо командасы – сақина салу.
|Команда: Кольцо |Командалық жолда"Кольцо" |
| |командасын енгізіп, Enter басыңыз |
|Внутренний диаметр кольца <0.500>: 50 |Сақинаның ішкі диаметрін көрсетіп,|
| |Enter басыңыз |
|Внешний диаметр кольца <0.6000>: 60 |Сақинаның сыртқы диаметрін |
| |көрсетіп, Enter басыңыз |
|Центр кольца тли <выход>: 100, 100 |Сақинаның ортасының координатасын |
| |көрсетіп, Enter басыңыз |
5.3 Текст
Текст командасы – текстті енгізу.
Текст командасының кілттері
– Выравнивание – тексттік жолды түзету режимі;
– Стиль – ағымдағы стильді орнату.
|Команда: Текст |Командалық жолда"Текст" командасын енгізіп, |
| |Enter басыңыз |
|Текущий текстовый стиль: |Тексттің ағымдағы стилі және мөлшері жайлы |
|"Standard" Высота текста: |мәлімет |
|1.0000 | |
|Начальная точка текста или |Бастапқы нүктенің координатасын енгізіңіз |
|[Выравнивание/Стиль]: 50, 10 |немесе кілтті таңдап, Enter басыңыз |
|Высота <1.0000>: 10 |Символдар биіктігін көрсетіп, Enter басыңыз |
|Угол поворота текста <0>: 0 |Тексттік жолды бұру бұрышын көрсетіп , Enter |
| |басыңыз |
|Введите текст: AutoCAD 2000 |"AutoCAD 2000" текстін енгізіп, Enter басыңыз |
|Введите текст: *Прервано* |Текстті енгізуді тоқтату үшін Esc басыңыз |
Қарапайым сызбаларды жасауды қарастырайық. Жаңа документ ашып, келесі
командаларды орындаймыз:
– Мн-угол командасын қолданып, сырттай сызылған радиусы 20 мм, ортасы
@24.5802<90 болатын алтыбұрыш салыңыз.
[pic]
2 сурет
– Прямоуг және Привязать к конечной точке көмегімен тіктөртбұрыш
салайық. Бірінші нүкте сұрауына 3 суреттегі сол жақтағы нүкте
координаталарын көрсетіп, Конечная точка сұрауына @29.9364<270;
– дәл сол сияқты басқа қабырғаларын енгізіп, тіктөртбұрышты саламыз(4
сурет);
|[pic] |[pic] |
|3 сурет |4 сурет |
| [pic] |[pic] |
|Сурет 5 |Сурет 6 |
– көпбұрыштың ортасына шеңбер саламыз. Круг командасын енгізіп,
көпбұрыштың ортасын көрсетеміз(7 сурет);
– радиусты сұрағанда көпбұрыштың кез келген қабырғасына апарып, Средняя
точка подсказкасы шыққанда тышқанның сол жағын басамыз(8 сурет);
|[pic] |[pic] |
|Сурет 7 |Сурет 8 |
[pic]
Сурет 9
–остік сызықтар салу үшін типлин командасын енгізіп, шыққан менеджер
типов линий терезесінен штрих-пунктирная линия сызығын таңдаймыз. Егер ол
тізімде болмаса, Загрузить командасы арқылы штрих-пунктирная линия сызығын
таңдаймыз. Отрезок командасын енгізіп, 10 сурет бойынша бастапқы нүктесін
таңдаймыз. Соңғы нүктесін салу үшін сызықты астыға қарай тартып, суреттен
басқа жерге тышқанның сол жағын басамыз(11 сурет).
|[pic] |[pic] |
|Сурет 10 |Сурет 11 |
– болт бейнесін салыңыз 12 сурет.
[pic]
12 сурет
Әрбір қарапайымға түс, тип, қалыңдық және орналасатын слой сияқты
қасиеттер тән. Көп остік сызықтары, размерлері, штриховкалары бар күрделі
деталь салғанда сызудың элементтерін әртүрлі слойларға салған дұрыс.
Оси және Контур слойларын жасап, (Сурет 13) келесі командаларды
орындайық:
[pic]
Сурет 13
– Барлық остік сызықтарды Оси слойына жатқызайық. Ол үшін барлық остік
сызықтарды белгілеп, Свойства объектов панеліндегі управление слоем
терезесіндегі Оси жазуына тышқанды басамыз (14 сурет).
[pic]
Сурет 14
Сызбаның басқа элементтерін Контур слойына жатқызыңыз.
– сызбаны сақтаңыз.
AutoCAD-та объектінің қасиеттерін өзгертуге болады. Ол үшін объектті
белгілеп, тышқанның оң жағын басып, Cвойства менюін таңдаймыз. (Сурет 15).
[pic]
Сурет 15
Жоғарғы Общие терезеде объектілердің жалпы қасиеттері көрсетілген,
төменгіде Геометрия - берілген объектінің қасиеттері анықталады. Объектіні
таңдау кнопкасы Быстрый выбор [pic].
Общие категориясында келесі қасиеттерді редактирлеуге болады:
-цвет;
-принадлежность к слою;
-тип линии;
-масштабный коэффициент линии;
-толщина линии;
-толщина объекта.
[pic] кнопкасы Быстрый выбор терезесін ашады. Ол терезе 4 ашылатын
тізім және объектінің қасиеті тізімі, Выбрать объекты кнопкасынан және
Применить панелінен тұрады.
Применить тізімі таңдау критериін барлық сызбаға қолдану немесе басқа
түрлерін анықтайды. Егер белгіленген объектілер болса, таңдау критериі
соларға қолданылады, егер болмаса сызбаның барлық объектілеріне
қолданылады. Выбрать объект [pic] кнопкасы керекті объектілерді көрсетуге
мүмкіндік береді.
[pic]
Сурет 16
Тип объекта тізімі фильтрге объектінің типін таңдауға мүмкіндік береді,
үндемеу бойынша Полилиния таңдалады.
Свойства тізімі объектінің қасиетін таңдауға мүмкіндік береді. Ол
Оператор және Значение тізімдеріндегі параметрлерді анықтауға мүмкіндік
береді.
Оператор тізімі равно, не равно, больше немесе меньше таңдауға мүмкіндік
береді.
Значение тізімі қасиеттің мәнін анықтауға мүмкіндік береді.
№ 3 лабораториялық жұмысқа нұсқау
Графикалық примитивтарды басқару
1 Жұмыс мақсаты
Графикалық қарапайымдарды басқарудың негізгі принциптерін менгеру
2 Жұмыс мазмұны
AutoCAD жүйесімен жұмыс жасауды менгеру
Жалпы мағлұматтар
AutoCAD-та сызбаларды жасағанда сызбанының элементтері бір бүтін болып
табылатын геометриялық қарапайымдар жиынынан жасалады. Графикалық
қарапайым "Рисование" және "Черчение" панелінен сызу және салу командалары
арқылы немесе командалық жолда шақыру арқылы жасалады. Сызбаны жасау
барысында сызбаның жеке элементтерін өзгерту қажеттілігі туады, онда
Изменение инструменттер панелін қолданып, өзгертулер енгіземіз(1 сурет).
[pic]
Сурет 1 «Изменение» инструменттер панелі
3.1 Объекттерді жою
Стереть командасы тышқанмен белгіленген қарапайымдарды жоюға мүмкіндік
береді.
|Команда: СТЕРЕТЬ |Командалық жолда "Стереть" енгізіп, Enter |
| |басыңыз |
|Выберите объекты: |Жойылатын объектілерді тышқанмен белгілеп, Enter|
| |басыңыз |
3.2 Объектілерді көшіру
Копировать командасы тышқанмен белгіленген қарапайымдарды көшіруге
мүмкіндік береді.
Копировать командасының кілттері:
Несколько – көп рет көшіру. Базалыққа қатысты көп копиялар жасау.
|Команда: Копировать |Командалық жолда"Копировать" |
| |командасын енгізіп, Enter басыңыз |
|Выберите объекты: |Тышқанмен керек объектілерді |
| |белгілеп, Enter басыңыз |
|Базовая точка или перемещение |Базалық нүктенің координатасын немесе|
|[Несколько]: 100,100 |кілтті енгізіңіз, Enter басыңыз |
|Вторая точка перемещения или<считать |Ығысу нүктесінің координатасын |
|перемещением первую точку >: 150,100 |енгізіп, Enter басыңыз |
3.3 Объектілерді айналы түрде бейнелеу
Зеркало командасы. Тышқанмен белгіленген бейнелеу осіне қатысты айналы
түрде қароапайымды бейнелеу.
|Команда: Зеркало |Командалық жолда"Зеркало" командасын |
| |енгізіп, Enter басыңыз |
|Выберите объекты: |Тышқанмен объектіні белгілеп, Enter басыңыз|
|Первая точка оси отражения: |Бейнелеу осінің бірінші нүктесін енгізіп, |
|10,100 |Enter басыңыз |
|Вторая точка оси отражения: |Бейнелеу осінің екінші нүктесін енгізіп, |
|200,100 |Enter басыңыз |
|Удалить исходные объекты? |Оригиналын жоюға сұраныс. |
|[Да\Нет] <Н>: |Айналы түрде көшіру үшін Н енгізініз, |
| |айналы түрде тасымалдау үшін Д басыңыз |
3.4 Ұқсас объектілерді салу
Подобие командасы тандалған объекттен белгілі қашықтықта жаңа объект
жасау
|Команда: Подобие |Командалық жолда" Подобие" командасын |
| |енгізіп, Enter басыңыз |
|Величина смещения или [Точка] |Ығысу мөлшерін енгізіңіз немесе екі нүкте |
|<1.0000>: |немесе кілтті таңдап, Enter басыңыз |
|Выберите объект для создания |Ұқсас объектті жасайтын объектілерді |
|подобных или <выход>: |таңдап, Enter басыңыз |
|Через точку: |Жасалатын объектті орналастыру бағытын |
| |көрсетіп, Enter басыңыз |
|Выберите объект для создания |Көп объектті жасау керек болса, жасалған |
|подобных или <выход>: |объектті белгілеп, операцияны қайталаңыз |
|*Прервано* | |
Подобие: командасының кілті
– Точка – нүкте арқылы ығысуды көрсетуге мүмкіндік береді
Черчение және Изменение командаларын қолданып, сызбаны салу мысалын
қарастырайық .
A4ISO файлын ашып, Чертеж2 атпен сақтаңыз
2 суреттегідей жаңа слой құрып, Контур слойына көшіңіз
[pic]
Сурет 2
Отрезок және Дуга командаларын қолданып, жабық контур салыңыз(3 сурет).
[pic]
Сурет 3 Сызбаның элементтерін салу
– 1 түзуді Отрезок командасын қолданып салыңыз, координаттары 80,220 және
180,183.5;
– 2 доғаны 42 мм радиусты шеңбер арқылы объектті привязканы қолдана
отырып салыңыз;
– 3 түзуді 1 түзуге симметриялы түрде салыңыз;
– Радиусы 5,5 мм болатын доғамен контурды жабыңыз
2 доғаның ортасымен дәл келетін шеңбер салыңыз:
– Круг командасын шақырыңыз;
– Курсорды үлкен доғаның ортасына әкеліп, Центр сөзі шыққанда тышқанның
сол жақ батырмасын басыңыз;
– Клавиатурада шеңбер ортасын 22 енгізіңіз.
Детальдің екінші проекциясын(Ені 20 мм болатын тіктөртбұрыш)
прямоугольник, отрезок және объектная привязка командаларын қолданып
салыңыз(Сурет 4).
Оси слойын орнатып, бұл слойда остік сызықтарды және радиусы 30 мм
болатын шеңбер салыңыз(Сурет 5).
| [pic] |[pic] |
|Сурет 4 Сызбаның қосымшалары |Сурет 5 Остік сызықтар |
Контур слойын қосып, Подобие (Отступ) командасын қолданып 4 доғаға ұқсас
арақашықтығы 4 мм доға салыңыз(Сурет 3):
– Подобие командасын енгізіңіз;
–Определите величину отступа или [Точка прохождения] < Точка прохождения>
сұрауына 4 енгізіп,Enter басыңыз;
–Выберите объект для подобия или <выход> сұрауына 4 доғаны көрсетіңіз
(Сурет 3).
Сол сияқты 1,2, 3 сызықтарын салыңыз (Сурет 6).
[pic]
Сурет 6 Подобие командасын қолданып, сызбаға қосымшалар жасау
Сызбада жетіспейтін детальдарды салайық. Радиусы 4 мм, центрі 2 нүктеде
болатын шеңбер салыңыз(Сурет 7). Массив командасын қолданып тағы радиусы 4
мм болатын 3 шеңбер салайық.:
–Массив командасын шақырамыз;
–Определите объект сұрауына шеңберді көрсетіп, Enter басыңыз;
–Введите тип массива[Прямоугольный/Круговой]<П>: сұрауына К енгізіп,
Enter басыңыз;
–Определите центральную точку массива: сұрауына 1 нүктені көрсету керек
(Сурет 7);
[pic]
Сурет 7 Жаңа элементтер қосылған сызба фрагменті
–Введите число элементов в массиве: сұрауына 4 санын енгізіп, Enter басу
керек;
–Определите угол заполнения (+=ccw, -=cw)<360>: сұрауына Enter басу
керек;
–Поворачивать объекты массива [Да/Нет] <Д>: Enter басу керек.
3, 4 және 5 сызықтармен детальдің төменгі проекциясын толықтыру. 7 және 8
нүктелерді объектті привязка арқылы жасау керек(7 сурет).
Обрезать командасын қолданып, 3 және 4 түзулер арасындағы 6 түзуді жою
керек(7 сурет).
– Обрезать командасын шақырып;
– Выберите объекты (Определите объекты) сұрауына 3 түзуді көрсету, ал
Выберите объекты (Определите объекты) сұрауына 4 түзуін көрсетіп, Enter
басыңыз;
–Выберите объект, который нужно обрезать, или [Проекция/Кромка/Отмена]:
сұрауына 6 түзуін көрсетіп, Enter басыңыз.
Командалар орындалуы нәтижесінде 8 суретте көрсетілген.
[pic]
Сурет 8 Обрезать командасын қолданып түзуді жою
Расширить командасын қолданып, 2 және 3 түзулерін 1 түзуге дейін
жалғаңыз:
–Расширить командасын шақырыңыз;
–Выберите объекты сұрауына 1 түзуін көрсетуіп, Enter басыңыз;
–Выберите объект, который нужно продолжить, или [Проекция/Кромка/Отмена]
сұрауына 2 түзуін көрсетіп, ал Выберите объект, который нужно продолжить,
или [Проекция/Кромка/Отмена] сұрауына 3 түзуін көрсетіп, Enter басыңыз.
Скругление командасын қолданып, радиусы 3 мм шеңберлі доғаның ұштарын
дөңгелету үшін:
– Cкругление командасын қолданып;
–Выберите первый объект или [Полилиния/Радиус/Обрежь] сұрауына тышқанның
оң жақ батырмасын басып, Радиус опциясын таңдау керек;
– Определите радиус скругления <10> сұрауына 3 санын енгізіңіз;
– Сопряжение командасын енгізіңіз;
–Выберите первый объект или [Полилиния/Радиус/Обрежь] сұрауына 1 түзуін
көрсету;
–Выберите второй объект сұрауына 2 түзуін көрсетіп, Enter басыңыз.
| [pic] |[pic] |
|Сурет 9 Шеңбердің доғамен дөнгелетіп |Сурет 10 Фасканы құру |
Сызбаның оң жағын дәл сол сияқты салыңыз.
Фаска командасын қолданып, 1 түзуге 30о бұрышпен катеті 3 мм фаска
жасау.
–Фаска командасын енгізіп;
–Выберите первую прямую или [Полилиния/Катет/Угол/Обрежь/Метод] сұрауына
тышқанның оң жағын басып, Угол опциясын таңдаңыз;
–Определите длину первого катета фаски<10> сұрауына 3 енгізіңіз;
–Определите угол фаски относительно первой линии <0> сұрауына 30 санын
енгізіңіз;
–Фаска командасын енгіңіз;
–Выберите первую прямую или [Полилиния/Катет/Угол/Обрежь/Метод] сұрауына
1 түзуін көрсетіңіз;
–Выберите вторую прямую 2 түзуін көрсетіңіз, Enter басыңыз.
Сызбаның оң жағына фаска салыңыз.
Объектті привязканы қолданып, контур слойында сызба проекциясын 1 және 2,
5 және 6 түзулерімен, Оси слойында 3 және 4 остік сызықтармен
толықтырыңыз(Сурет 11).
[pic]
Сурет 11 Сызба фрагменті
Көптеген жағдайларда сызбалардың элементтерін қозғалту керек. Бұл
мақсатта Перенести және Повернуть командалары қолданылады.
[pic] Перенести командасы объект немесе объекттер тобын көшіреді.
|Команда: Перенести |Командалық жолда Перенести командасын|
| |енгізіп,Enter басыңыз |
|Базовая точка или перемещение |Базалық нүктенің координаталарын |
| |енгізіп, Enter басыңыз |
|Вторая точка перемещения или <считать|Екінші нүкте координатасын енгізіп |
|перемещением первую точку>: |немесе перемещение немесе |
| |<используйте первую точку для |
| |перемещения>, Еnter басыңыз |
[pic] Повернуть командасы базалық нүктеге қатысты объектті немесе
объектілер жиынын айналдыруға.
|Команда: Повернуть |Командалық жолда Повернуть командасын |
| |енгізіп, Enter басыңыз |
|Базовая точка |Базалық нүктенің координатасын |
| |енгізіп, Enter басыңыз |
|Угол поворота или опорный угол |Айналу бұрышын көрсетіп, немесе |
|[опорный угол ]: |Опорный угол опциясын таңдау керек |
Опорный угол опциясы бар бұрышқа қатысты бұрышты анықтайды. Келесі
сұраулар шығады
|Опорный угол |Объекттің қазіргі орналасуын анықтайтын бұрыш |
|Новый угол |Объекттің орналасуын анықтайтын жаңа бұрыш |
Бейнені 90о –қа бұру үшін:
– Повернуть командасын енгізіңіз;
–Выделите объект сұрауына рамка арқылы барлық объектілерді белгілеп,
Enter басыңыз;
–Определите базовую точку сұрауына кез-келген нүктені көрсетіңіз;
– клавиатурада 90 енгізіп, Enter басыңыз.
[pic]
Сурет 12 Повернуть командасын қолдану нәтижесі
Перенести командасын қолданып, сызбаның ортасына бейнені
орналастырыңыз(Сурет 13).
[pic]
Сурет 13 Сызба фрагменті
Қосымша А
[pic]
Сурет 14
№5 лабораториялық жұмысқа нұсқау
Панорамирлеу және зуммирлеу, режимдермен жұмыс
1. Жұмыс мақсаты
Панорамирлеу және зуммирлеу, режимдермен жұмысты менгеру
2. Жұмыс мазмұны
AutoCAD жүйесімен жұмысты менгеру
3. Жалпы мағлұматтар
Панорамирлеу және зуммирлеу инструменттері көптеген мақсаттарда
пайдаланылады. Зуммирлеу инструментін Инструменттер тақтасынан сәйкес
пиктограммамен қосуға болады (1сур). Курсор сол пиктограмма формасын
қабылдайды. Сызба алаңына қойып, тышқанның сол жағын басып, тышқан үстіге
қозғалтсақ масштаб үлкейелі немесе керісінше. Керекті масштаб алғанда Esc
басып, сызбаны жасауды жалғастыруға болады.
Панорамирлеу инструментін Инструменттер тақтасынан сәйкес
пиктограммамен қосуға болады (1сур). Курсор сол пиктограмма формасын
қабылдайды. Тышқанның сол жағын басып, сызбаны экранда керекті орынға
орналастыруға болады.
Детальдің сызбасын салу мысалында тұйық облысты штрихтау, размерлер
қою және слойлармен жұмыс жасауды қарастырамыз.
2 сур. Келтірілген детальдің сызбасын салу керек болсын. Размерлері
келесі: ұзындағы 200 мм, ені 100 мм, биіктік 60 мм, цилиндр диаметрі 64 мм.
[pic]
1:2 масштабты таңдап, модельдің үстінен қарағандағы бейнесін саламыз.
Программа керекті түсті таңдауға мүмкіндік береді. Ол үшін Инструменты –
Параметры, Опции терезесінде Экран- Цвета кнопкасын таңдаймыз. Керекті
түсті таңдаймыз.
Формат – Слой командасы арқылы Контур жаңа слойын құрамыз. Настройка
свойств слоя терезесінен Создать кнопкасын басып, келесі қасиеттерді
анықтаймыз: 0,35 мм сызық қалыңдығы, Continuous сызық типі. Осы командалар
арқылы Оси слойын жасаймыз: 0,15 мм сызық қалыңдығы, Центр2 сызық типі.
[pic]
Рисование – Прямоугольник командасын шақырып:
Команда: Прямоуг
Первый угол или [Фаска/Уровень/Сопряжение/Высота/Ширина]:
х=50, у=90 координаттарын енгіземіз. [pic]
Қарама-қарсы бұрыштық нүктені сұрауына Второй угол или: @100,50
енгізіп, Enter басамыз.
Оси слойын қосып, остік сызықтарды саламыз.
Отрезок командасын енгіземіз.
Қалып жолында ОРТО и ОПРИВ кнопкаларын қосамыз, Объектная привязка
панелінде Привязка к середине кнопкасын басып, тышқанмен тіктөртбұрыштың
төменгі қабырғасын көрсетеміз. Программа осьтік сызықты тіктөртбұрыштың
төменгі қабырғасына байланыстырады. Осьтік сызықты жоғары қарай керекті
орынға дейін созамыз. Дәл сол сияқты горизонталь осьтік сызықты саламыз.
[pic]
Ортасы осьтік сызықтардың қиылысуында диаметрі 32 болатын шеңбер
салайық. Контур слойын қосамыз. Рисование – Окружность – Центр, диаметр
командасын шақырып, Объектная привязка құралдар тақтасында Привязка к
пересечению құралды таңдап, осьтік сызықтардың қиылысуын көрсетеміз.
Программа диаметр мөлшерін сұрайды:
Радиус круга или [диаметр]: 32
Диаметрі 32 болатын шеңбер салынды.
Вид спереди проекциясын салайық. Оси слойында қосымша сызықтарды
салайық. Қосымша сызықтарды алдында салнған тіктөртбұрыштың қырлы
қабырғаларынан жүргіземіз. Кескінің жасау үшін тағы бір қосымша сызық керек
болады, ол сызықты шеңбермен шеңберден оң жағында орналасқан горизонталь
осьтік сызықтың қиылысуынан жоғары созамыз. Рисование – Линия командасын
шақырамыз. Объектная привязка құралдар тақтасында Привязка к ближайшему
құралын таңдап, тышқанды сол жақтағы қосымша сызықтың кез-келген нүктесіне
басамыз. ОРТО режимін қосамыз. Екінші нүктені көрсету үшін тышқанды
горизонталь оңға тартып, командалық жолда 100 енгіземіз. Дәл сол сияқты
проекцияның сыртқы контурының кесінділерін саламыз.
Енді қосымша сызықтарды жоюға болады(Изменить-Удалить, керекті қосымша
3 сызықты көрсетеміз).
[pic]
Формат – Слой командасымен сызықты типі – Continuous, сызық қалыңдығы
- 0,15 мм болатын жаңа Штриховкаслойды жасаймыз. Рисование – Штриховка
командасын шақырып, Штриховка терезесінде Структура полесында ANSI131
таңдап, Выбрать точки значогын басып, керекті облыстың кез-келген жерінде
тышқанмен көрсетіп, Enter басамыз. Штриховка терезесінде ОК басамыз(Сур 6).
[pic]
Размер – Стиль командасын шақырып, Менеджер стилей размеров
терезесінде Переопределить кнопкасын басамыз. Заменить текущий стиль
терезесі ашылады. Ол терезеде Текст закладкасын таңдап, Высота текста
реквизитына 5 енгіземіз. Основные единицы закладкасында Масштаб размеров –
Коэффициент 2 енгіземіз.
Размерлерді қою үшін Размер – Линейный командасын шақырамыз.
Командалық жолда
Команда: _рзмлинейный
Определите начало первой выносной линии размера или <выберите объект>:
Привязка к пересечению функциясын қолданып, Вид сверху проекциясының
төменгі сол жақ бұрышын тышқанмен белгілейміз. Командалық жолда: Определите
начало второй выносной линии размера:
Привязка к пересечению құралын қолданып, Вид сверху проекциясының
төменгі оң жақ бұрышындағы выносная линияның екінші нүктесін көрсетеміз.
Определите положение линии размера или
[Мтекст/Текст/Угол/Гор/Вер/Повернутый]: сұрауына Размерлі сызықты астыға
қарай созып, тышқанды басамыз. Дәл сол сияқты басқа размерлі сызықтарды
саламыз. Бұл командаларды орындағаннан кейін 7 суреттегі сызбаны аламыз.
[pic]
Біз сызбаның Вид сверху және Вид спереди бейнелерін көрсеттік.
№6 лабораториялық жұмыс
Объекттің үшөлшемді моделін жасау
1.Жұмыс мақсаты
AutoCAD объекттің үшөлшемді моделін жасау
2. Жұмыс мазмұны
AutoCAD жүйесімен үшөлшемді кеңістікте жұмыс жасауды менгеру
3. Жалпы мағлұматтар
Алдыңғы лабораториялық жұмыста детальдің Вид сверху және Вид спереди
көрсетіп, сызбасын жасадық. Объекттің үшөлшемді моделін бірден құрып бұл
мәселені тез шешуге болады. Autocad жүйесінде үшөлшемді объекттерді
параллелепипед, цилиндр, сфера, конус, пирамида және т.б. түрінде жасауға
болады. Сол детальді параллеллепипед денесінен цилиндар денесін алып
жасауға болады.
Объекттің үшөлшемді моделін құрғаннан кейін, жазық және изометриялық
түрлерін алуға, модельді бояға болады. 3-ОРБИТА командасын қолданып көру
нүктесін өзгерте отырып, модельді айналдыруға, үшөлшемді модельдің үздіксіз
айналу режимін анықтауға болады. Үшөлшемді модельдеу технологиясы
екіөлшемді модельдеуден қарағанда көптеген артықшылытары бар.
Параллелепипед салайық: ұзындығы 200 мм, ені 100 мм, биіктіг 60 мм,
диаметрі 64 мм болатын цилиндр.
Вид – Панели инструментов командасын қолданып керекті құралдар
тақтасын қояйық. Вид, Объектная привязка жолдарына белгі қоямыз.
Размерность – Стиль командасын шақырып, Менеджер стиля размеров терезесінде
Изменить кнопкасын басып, Основные единицы закладкасында Масштабный
коэффициент полесына 2 енгіземіз.
Формат –Уровень командасын қосып, Менеджер свойств слоя терезесінде
Новый кнопкасын басамыз. Контур жаңа слойын құрамыз. Настройка свойств слоя
терезесінен Создать кнопкасын басып, келесі қасиеттерді анықтаймыз: 0,35 мм
сызық қалыңдығы, Continuous сызық типі. Осы командалар арқылы Оси слойын
жасаймыз: 0,15 мм сызық қалыңдығы, Центр2 сызық типі.
Вид – 3D-виды – Сверху командасын шақырып, Вид сверху проекциясын
қосамыз. Рисование – Тела – Ящик командасымен параллелепипед саламыз.
Команданы шақырғаннан кейін келесі сұрау шығады:
Команда: ящик
Enter клавишасын басқанда, программа бастапқы бұрышты сұрайды, оған
50,100,0 енгіземеміз. Программа келесі сұрау шығарады:
Угол или [Куб/Длина]:
Куб опциясы кубты анықтайтын бір өлшемді сұрайды. Длина опциясы
параллеллепипедтың 3 размерін сұрайды.
:@100, 50,30 енгіземіз.
Вид – Затенение – Плоские тени с включенными гранями командасын
қолданып сызбаның түрлерін көреміз(1 сур).
[pic]
Параллеллепипедтың ортасында биіктігі 64 мм болатын цилиндр құрайық.
Вид сверху проекциясын шақырып, Оси слойында цилиндрдың табанын анықтайтын
осьтерді саламыз. Вид – Затенение – Сеточный каркас 3D командасы арқылы
параллелепипедтың көленкесін өшіреміз. Рисование – Тела – Цилиндр командасы
арқылы цилиндр саламыз. Кажущееся пересечение байланыстыруын қосып,
осьтердің қиылысу нүктесін көрсетеміз.
Команда: цилиндр
Центральная точка основания цилиндра или [Эллиптический] <0,0,0>:
Enter
Радиус основания цилиндра или [Диаметр]: 16
Высота цилиндра или [Центр другого основания]: 30
Жақсы бейнелену үшін изолиниялар санын көбейтеміз.
Команда: isolines
Новое значение ISOLINES <4>: 16
[pic]
Изометрия «Юго–запад» командасын қосып, 2 суреттегі бейнені көреміз.
Параллелепипедтың денесінен цилиндрды алайық. Autocad программасы
денелерді бір-біріне қосуға, бір-бірінен алуға мүмкіндік береді.
Объединение операциясы екі денені біріктіруге мүмкіндік береді.
Вычитание бір денеден бір немесе бірнеше денелерді алуға мүмкіндік
береді.
Пересечение операциясы бірнеше денені қиылыстырып, нәтижесінде шығатын
денені көрсетеді.
Редактирование – Редактирование тел – Вычитание командасын қолданып
құрылған денелерді редактирлейміз. Программа алу операциясы жасалатын
денені таңдауды сұрауды.
Выберите объект:
Тышқанмен параллелепипедты көрсетеміз. Программа тағы объектілерді
таңдауды сұрайды:
Выберите объект:
Enter басамыз. Программа алынатын денені таңдауды сұрайды:
Выберите объект:
Тышқанмен цилиндрды таңдаймыз. Программа тағы объектілерді таңдауды
сұрайды:
Выберите объект:
Enter басамыз, программа операцияны аяқтайды.
№7 лабораториялық жұмыс
Материалдар библиотекасы және беттің баптаулары
1. Жұмыс мақсаты
AutoCAD-ғы материалдар библиотекасы және беттің баптауларын менгеру
2. Жұмыс мазмұны
AutoCAD жүйесімен жұмысты менгшеру
3. Жалпы мағлұматтар
Объекттердің бейнеленуін нақты жасау үшін объекттерді әртүрлі оптикалық
қасиеттерге иелендіруге болады. Autocad-та материалдар библиотекасы бар,
бірақ қолданушы өз материалдарын енгізуіне болады. Модельдің әр бөліктері
әртүрлі қасиеттерге ие бола алады. Вид – Тонирование – Библиотека
материалов командасын қосамыз. Текущая библиотека тізбегінде Autocad-ғы
материалдар көрсетілген. Бұл материалдарды Импорт кнопкасы арқылы Текущий
рисунок терезесіне көшіруге болады.
[pic]
Сур.1
Просмотр кнопкасы арқылы материал түрін көруге болады.
Вид – Тонирование – Материалы командасы арқылы WOOD – WHITE ASH
материал таңдаймыз.
Тышқанмен параллелепипедты көрсетеміз. Присоединить кнопкасын басып,
Enter басамыз. Ок басамыз.
[pic]
Сур.2.
Вид – Тонирование – Тонировать командасын шақырамыз. Тонирование
терезесінде Тип тонирования полесында Фотореалистичное таңдаймыз.
Тонирование кнопкасын басамыз. Вид – 3D-орбита командасын қолданып детальді
бұрып, әртүрлі бұрыштарда көреміз.
[pic]
Күй жолында Модель кнопкасын басамыз. Лист жазуы шығып, программа Лист
кеңістігіне ауысады. Лист кеңістігенде бірнеше түрлік экрандар және баспаға
шығаруға болады. Лист1 кнопкасына апарып, тышқанның оң жағын басамыз.
Параметры страницы – Лист1 терезесі ашылады.
Устройство вывода закладкасын қосып, шығаратын құрылғыны таңдаймыз.
Макет закладкасын қосып, қағаздың өлшемін көрсетіп, сызбаның бағытын
анықтаймыз. Масштаб чертежа облысының параметрлері көмегімен керекті
масштабты көрсетеміз.
[pic]
Түрлік экрандардың орналасуы және баспаға шығару. Баспаға жіберілетін
бетте детальдің бірнеше түрлерін көрсетуге болады. Мысалы, 3 түрлік
экранды көрсету керек болса Вид – Видовые экраны – Новые ВЭ – Три:выше
командасын шақырамыз. Түрлердің бірінші бұрыштық нүктесін көрсету керек,
одан кейін қарама-қарсы нүктені көрсетеміз. Нәтижесінде 3 түрлік экрандар
аламыз. Ке-келген экранның ішінен тышқанның сол жағын бассаңыз, Сол
экранның шекарасы қара сызықпен белгіленеді. Вид – 3D виды командасын
қолданып, түр вариантын таңдауға болады. Мысалы, суретте жоғарғы экранда
Изометрия – «Юго-Запад» түрі қойылған, төменгі сол жақтағы экранда Сверху
түрі көрсетілген. Төменгі оң жақтағы экрандағы изометриялық түрі 3D –орбита
құралымен қойылған. Бұл құрал модель қалауынша айналдыруға және керекіті
бұрышта қарауға мүмкіндік береді.
Конец формы
4.білім алушының өздік жұмысы
4.1.Өздік жұмысты ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқаулар: студенттің
өздік жұмысы (СӨЖ) реферат түрінде орындалады және студенттердің өздік
жұмысын қойлатын талаптарға сәйкес тапсырылады.
Өздік жұмысты бақылау келесі формада өтуі мүмкін:
– жасалған жұмысты көрсету;
– өздік меңгерген тақырып бойынша баяндама;
– аудиториялық сабақтарды немесе ОБСӨЖ-де ауызша сұрау;
– жазбаша орындалған тапсырмаларды қорғау.
Өздік жұмысының нәтижелерін тапсырмаған студент қорытынды аттестацияға
жіберілмейді.
Өз бетімен меңгерген материал оқытушумен бірге меңгерілген материалмен
қоса қорытынды бақылауға шығарылады.
Өздік жұмыс тақырыптары:
1. Кеңістікті жазықтыққа бейнелеудің проекциялық әдісі
2.Параллельді аксонометрия
3. Стандартты аксонометриялық функциялар
4.Сызба жасаудың жалпы ережелері
5.Бейнелер: түрлері, кескіндері және қималар
6.AutoCad графикалық жүйесінің артықшылықтары
7.AutoCad графикалық жүйесінің ерекшеліктері
8.AutoCad жүйесі көмегімен қарапайым сызбалар жасау құралдары
9.Сызба элементтерін редактирлеу
10.Редактирлеу объектілерін таңдау
11.AutoCad жүйесіндегі экрандау есебі
12.Қарапайымдар, қарапайым түрлері
13.Блоктар және атрибуттар
14.Слой
15.Бөлікпен қосу
16.Объектті байланыстыру
17.Мәліметтер эксорттау
18.Панорамирлеу, зуммирлеу
19.AutoCad жүйесінің режимдері
20.Объектінің қасиеттері
-----------------------
Сур.1
Сур.7
Сур.6
Сур.5
Сур.4
Сур.3
Сур.2
Сур.1
Инструмент Масштаб реального времени
Инструмент Панорама реального времени
Направления увеличения, уменьшения масштаба
Сур.2
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz