УМКД

Достопочтенныйлардың тарихи шығармалары

ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«Қайта өрлеу тарихы» пәнінен
5В020300- Тарих мамандығына арналған

Оқу әдістемелік материалдар

Семей, 2013

Мазмұны

1. Глосарий
2. Дәрістер
3. Практикалық сабақтар
4. Студенттердің өздік жұмысы
5. Әдебиеттер

ПӘН БОЙЫНША ГЛОССАРИЙ

АГРЕССИЯ - Басқанын жерiне әскер күшiмен шабуыл жасау, басып алу
АДМИНИСТРАЦИЯ - мемлекеттiк басқарудың реттеушi атқарушы органы
АЗАМАТТЫҚ ҚОҒАМ - Қоғамдағы экономикалық рухани адамгершiлiк дiни, ұлттық
қатынастардың жиынтығы
АЙ- уақыт есебінің бірлігі, айдың жерді айналу периодына тең
АЛФАВИТ- қандай да бір тілдің жазбаша түрде қабылданған әріптердің жиынтығы
Белгілі бір тәртіп бойынша орналасқан әліпби
АРХЕОГРАФИЯ- қолданбалы тарихи пән. Тарихи деректерждің басылымдарының
ережесі мен әріптерін қарастырады
БУЫНДЫҚ ЖАЗУ- б.з.д 10-11 ғ кезінде турікшілерде буындық жазу қолданды.
ВЯЗЬ- декаративтік жазу
ГЕНЕОЛОГИЯ – ру, шығу тегін зерттейтін ғылым
ГЕРАЛЬДИКА – елтаңбаларды зерттейтін ғылым
ГРИГОРИАН КАЛЕНДАРЫ-осы күнгі халықтардың көпшілігінде қолданылатын санау
жуйесі
ГРИГОРИАН КҮНТІЗБЕСІ - 1582 ж Рим папасы Григорий 13 бастамасымен
реформаланған күнтізбе. Оның уақыты 365 тәулік 5 сағат 49 минут 12 секунд
ДӘУІР - уақыт өлшемі, кезең, Дәуір кезеңдері: политикалық, діни, фиктивтік,
және нақты
ДИКТАТУРА - антогенистiк топтар бар, қоғамдағы, бiр топтың саяси билiк
жүргiзу жүйесi
ДИПЛОМАТИКА - актілерді зерттейді
ДИПЛОМАТИЯ- екі ел арасындағы қарым-қатынас
ЕРЕТИК - Рим коталик шiркеуiнiң докладтарын жоққа шығырушы және
мойындамайтын адамдар осылай аталған.
ЖАЗ - Көне Русьтегі мезгіл ауысымының толық айналымы
ЖАРТЫЛАЙ УСТАВ- 14 ғ бастап 15 ғ дейін тұрақтаған Кирилл алфавитінің бір
түрі
ЖЕДЕЛ ЖАЗУ-15 ғ пайда болған жазу түрі
ЖЫЛ-уақыт бірлігі, жердің кунді айлану периодына тең
КАЛЕНДАРЬ- әр айдың біріншісі куні деген сөзден шыққан , бірақ таб-ң
кезеңінде құб-ң негізінен уақыт санау жүйесінің өзі ертеде шыққан
КАЛЛИГРАФАЛОГИЯ- Кытайлық жазу үлгісіне тән. Бейнеленіп жазылған жазудың
ерекше зерттелуі
КИНОВАРЬ - көне жазбашылар қолданған сарғылт түсті краска
КИРИЛЛ МЕН МЕФОДИЙ - еж славяндардың жазу өнерінің дамуына улес қосқан
ғалымдар
КИРИЛЛИЦА- славян жазу графикасы
КОНСТИТУЦИЯ - қоғамдық және мемлекеттiк құрылыстың негiзiн мемлекеттiк
органдар жүйесiн олардың құрылуы және қызметiн азаматтардың құқықтары мен
мiндеттерiн анықтап беретiн мемлекеттiң негiзгi заңы
КОНЦОВКА - тараудың немесе беттің соңындағы текст астындағы сурет
КРИПТОГРАММА - ерекше маңыздығы бар адамдарға ғана түсінікті жазба
таңбалары
КРИПТОГРАФИЯ- құпия жазу
ҚАҒАЗ - өсімдік талшықтарын белгілі бір тәсілмен өңдеу және бір-бірімен
матастыра байланысу арқылы жұқа парақ түрінде жасалған материал
ҚОЛЖАЗБА - 1 қолмен жазылған немесе жазу машинасымен басылған жазба шығарма
2 баспаға ұсынылған немесе терімге жіберілген материалдың түп нұсқасы
ЛИТРОЛОГИЯ - өлшемдер және ақша системасын зерттейді
МАГИСТР - ежелгi Римде кейбiр қызмет адамдардың лауазымы, шенi
МЕЗГІЛ - жыл уақыты
МЕТОН ЦИКЛІ - уақыт кезеңі, 19 жылға немесе 6940 тәулікке тең Мұны көне
грек астрономы және математигі метон орнатқан оның йиклі көнерек
күнтізбесінің негізі болды.
МИНИЯТЮРА- көне қолжазбалар мен кітаптардағы сырмен жазылған кішігірім
сурет
НЕРГРАФИКА- қазіргі кездегі жаңа заманның қолжазбасының сыртқы жақтарын
зерттейді
НУМИЗМАТИКА – мәнеттерді зерттейтін ғылым
ОНОМАСТИКА - жеке атауларды оқытатын ғылым саласы
ОХРА - сары түсті краска
ОЮ - геометриялық, өсімдік пен жануарлар элементтерінің үйлестірілген
графикалық өрнек
ПАЕРОК - сөз болетін белгі. Жарғылық жазбаларда қолданылған «ерь»
белгілерінің орнын айырбастаған
ПАНТЮЗО - қағазға сым терімен вертикальді линиямен қалдырылған су белгісі
ПЕРГАМЕНТ- төл терісінен өңделіп жасалған кітаптың бір түрі
ПОЛИМПИСТЕР - пергаменттің қымбаттылығынан бір кезе жазылған тексті қырып
тастап орнына жаңа текст жазу
ПОПИРАЛОГИЯ - папирустағы жазу-сызуды оқытатын ғылым
ПУНИКАЛЫҚ ЖАЗУ - Орзон-Енисей , Талас өзені бойынан табылған байырғы түркі
жазуы
РЕГЕСТ- құжатты оның тілі мен құрылымын сақтай отырып баяндаудың ерекше
белгісі
РЕДУКЦИЯ-жцыл санаудың бір жуйесін басқа бір жүйесіне аударылған датасы.
СОБОР - 1/ ел басқаратын қызмет иелерiнiң немесе халық өкiлдерiнiң
жиналысы.2/ СОБОР- қалалық үлкен шiркеу
СОСЛОВИЯ - мемлекетiндегi заң жүзiнде жағдайы бiрдей адамдарды бiрiктiретiн
қоғамдық топ сословия бөлiну қоғамның таптық жiктелуi негiзiнде туды, әр
бiр сословияның заңда баянды етiлген белгiлi правалары мен мiндеттерi
болады
СТЕНОГРАФИЯ- текті бейнелеудің жаңа тәсілі
СТИГМА - ертедегi Грецияда құлдардың қылмыстылырдың денесiне салынатын
таңба, 2/дененiң әр түрлi бұзылулардың жалпы аты.
СФИНКС - ежелгi Египеттегi басшы адам денесi арыстан бейнесiндегi алыптас
мүсiн 2/ фараон күшiнiң символы,3/ түсiнiксiз жұмбақ жан иесi, құпия адам
СФРАГИСТИКА – мөрлерді зерттейтін ғылым
СФРАГИТИКА- мөрлерді оқытатын ғылым
ТЕРОТОЛОГИЯЛЫҚ ОЮ-фантастикалық түрде бейнеленген қорқынышты аңдық өрнектер
ТИРАНИЯ - Ежелгi Греция Римде және орта ғасырлардағы мемлекеттерде өкiметтi
күштеп басып алушы, және билеушi адам 2/ басқаруды зорлық-зомбылық арқылы
жүргiзушi
ТИТУЛ - лауазым феодалдың және буржуазиялық қоғамдарда адамдарға берiлетiн
құрметтi атақ Мысалы граф, барон
УАҚЫТ ЕСЕБІНІҢ ЖҮЙЕСІ- календарь
УСТАВ- 14 ғ дейін ү стемдік еткен Кириллл жазуының түрі
ШТЕМПЕЛЬ-қағазды тауарлық маркілеу, қағазға фабрикалық белгі соғу
ЭПИГРАФИЯ- тас плиталардың , суйектің металдың , саз балшықтың бетіндегі
жазуларды зерттейді
ЮЛИАН КУНТІЗБЕСІ- бэд 46 ж Ю. Цезарьдың реформасфның нәтижесінде
құрылғанкүнтізбе
Пәннің пререквизиті: «Тарихнама» пәнін оқытуға мүмкіндік берген бұрынғы
пәндер: «Философия», «Ежелгі дүние тарихы», «Деректану», «Орта ғасырлар
тарихы», «Қазақстанның жаңа заман тарихы», «Шет елдер тарихының
тарихнамасы», «Қазақстан тарихының тарихнамасы», «Қосалқы тарихи пәндер»,
«Түркі халықтарының тарихы», «Этнология», «Теориялық деректану», «Ресей
тарихы» және арнайы тарихи пәндер.
Пәннің постреквизиті: «Тарихнама» пәнімен пәнаралық байланыс:
«Қазақстанның қазіргі заман тарихы тарихы», «Еуропа және Американың жаңа
заман тарихы», «Азия және Африканың жаңа және қазіргі заман тарихы тарихы»,
«Қазіргі заманғы Қазақстан тарихы», «Шығыс елдері: мәселелері және болашақ
дамуы» және арнайы тарихи пәндер.
Қысқаша сипаттама:
Қазақстан тарихнамасы қалыптасу сатысында. Тарихи білімнің даму тарихын
бүкіл адамзаттық ойдың даму тарихына сай зерттеу-осы қойылған міндеттерді
жоғары дәрежеде шешуге жол ашады. Бүкіл антикалық және ортағасырлық діуір
барысында тарихи ғылымдардың пайда болу, жинақталу процесі жүрді. Ал жаңа
және қазіргі заман дәуірінде ғылыми тарихнама қалыптасты.
Бұл бағдарлама тарих ғылымының тарихына анализ, жекелеген мәселелерге
байланысты маңызды зерттеулерге анализ ракурсында дайындалған.
Тарихнаманы зерттеу процесінде теориялық-методологиялық даму анализі
жалпы тығыз ғылыми методологиялық белгілердің эволюциясымен байланысты.
Тарихнама пәні тарих ғылымының даму қорытындыларын көрсетеді. Көп
жоспарлы талаптар мен тарихи оқиғаларға баға беру тарихнаманы қалыңдататын
поцестердің бірі.
Пәнді оқыту мақсаты: Курста антика медиевистика, жаңа және қазіргі
заман тарихын бірнеше дәрежеде-жалпыевропалық, ұлттық жекелеген ағымдар
және ұлттық тарихнама бағыттарына сай дамып жатқан процесс ретінде
қарастыру. Сонымен қатар зерттеу проблематикасының дамуының және тарих
ғылымындағы кейбір келіспеушілік мәселелердің қай кезеңде қалай
шешілгендігі және қалыптасқандығының негізгі жолдарын жан-жақты талдап
көрсету.
Пәнді оқытудың міндеттері:
-Батыс, Ресей және Қазақстан тарихнамасының даму кезеңдерін анықтау.
-Студенттерде тарихи мұраға сыни көзқарас қалыптастыру.
-Студенттерде саяси даму мен тарих ғылымының және тарихнаманың даму
байланысын түсіндіру.
-Студентте негізгі тарихи мектептер мен бағыттар туралы толық түсінік
қалыптасуы қажет.
-Студенттердің міндеті аса көрнекті батыс европалық, ресейлік және
қазақстандық тарихшылар мен тарихнамашылардың шығармашылық мұраларын оқу.
Курсты оқып-үйрену барысында студенттер:
Білуі керек:
Шетелдер тарихнамасын оқу үшін қажет пәндерге шетелдердің ежелгі және
қазіргі заман тарихы, Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихы жалпы
курстары жатады. Сонымен бірге деректану курсын атап өту керек, өйткені оны
білмей тарихнаманы толық меңгеру мүмкін емес .
Істей алуы керек:
- студенттер тарихнамалық еңбектермен жұмыс жасауды үйреніп зерттеу
тақырыптары бойынша тарихнамалық шолу құра білетін болады.
- пән бойынша студенттер деректер мен тарихнамалық ғылыми еңбектермен
танысып, ғымыми зерттеулерге қатысты талдаулар жасайтын болады;
- Тарихи ғылыми зерттеулер мен шығармаларға сараптама, талбау жасауды
игереді.
- Тарих ғылымының жалпы және жекеленген мәселелерінің ғылыми
түсініктемелерін талдауды үйреніп игеру.
Алатын біліктілігі:
Тарихнама пәнінен алған теориялық және тәжірибелік білімдерін болашақ
ұстаздық қызметтері кезінде педагогикалық және ағартушылық жұмсыстарда
қолдану.
Пән мазмұнын студенттерге жан-жақты таныстыра отыра, тереңдете оқыту.
Студенттердің тарихи деректермен, құжаттармен жұмыстар жасауына
басшылық беру, ұйымдастыру, қадағалау.
Сұбат беруге, баяндамалар, рефераттар әзірлеуге үйрету, баулу т.б.
Студенттердің аталынған пәннен алған білімдерін болашақта ұстаздық
қызметтері барысында дүниежүзілік тарихты оқу кездерінде дұрыс пайдалана
білуге бағыттар беру, жұмыстары барысында қолдануға үйрету.

Курстың тақырыптық жоспары
|№ |Тақырыптық атау |Сағат саны |
| | |Дәріс|Семинар |ОСӨЖ |СӨЖ |
|1 |Ежелгі Греция тарихы бойынша деректер |2 | |2 | |
|2 |Грек логолрафтарының еңбектері |2 |1 | |1 |
|3 |Геродоттың тарихи көзқарастары |2 |2 |2 |2 |
| |Грек тарихи әдісі | | | | |
|4 |Публицистикалық шығармалар (Y-ІYғғ) |2 | |2 | |
|5 |Грек тарихнамасының мәні мен ерекшеліктері|2 |1 | |1 |
|6 |Элленистік римдік кезең |2 | |2 | |
|7 |Римдік тарихнама Римдегі тарихнаманың |2 |2 |2 |2 |
| |қалыптасуы | | | | |
|8 |Ортағасыр тарихнамасы |2 |1 | |1 |
|9 |Көне әдеби дәстүрдің әсері |2 | |2 | |
|10 |Жаңа заман тарихнамасы |2 |1 | |1 |
|11 |Қазіргі кездегі шетел тарихнамасы |2 | |3 | |
| |ФРГ тарихнамасы | | | | |
|12 |Франция тарихнамасы |2 |1 | |1 |
|13 |Англия тарихнамасы |2 |2 |2 |2 |
| |АҚШ тарихнамасы | | | | |
|14 |Қазақстан тарихнамасы |2 |4 |3 |4 |
| |Ежелден 18 ғ дейінгі тарихнама және | | | | |
| |деректану | | | | |
| |18 Ғ ІІ жартысы – 20 ғ басындағы деректану| | | | |
| |және тарихнама | | | | |
|15 |Қазақ төңкерісінен кейінгі және |2 |2 |2,5 | |
| |тәуелсіздік жағдайындағы Қазақстан | | | | |
| |деректану және тарихнамасы | | | | |
| |Барлығы: |30 |15 |22,5 |15 |

ДӘРІС ТАҚЫРЫПТАРЫ

№1 тақырып. Ежелгі Греция тарихы бойынша деректер
1. Заттай ескерткіштер
2. Ауыз әдебиеті
3. Жазбаша құжаттар
4. Әдеби шығармалар
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
4. История древного мира /Под.ред.Ю.С.Крушкол.-М.,1985.Ч-1.
5. Берве Г.Тираны Греции /Пер.с нем.-Ростов-на –Дону.,1997.

№2 тақырып. Грек логолрафтарының еңбектері
1. Грек прозасының тууы
2. Гекатей Милетский (540 ж туылды – 479 ж кейін) – атақты логограф
3. ГеланикМитилен (шамамен 5ғ.мен 4ғбасы)кейінгі логографтардың бірі
4. Ионилік этникалық дәстүр әңгімелеу өнері, өткенге деген
қызығушылық
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
4. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
5. Андреев Ю.В.Раннегреческий полис.-Л.,1976.
6. Древняя Греция /Под.ред.В.В.Струве,Д.П.Каллистова.-М.,1956.

№3 тақырып. Геродоттың тарихи көзқарастары. Грек тарихи әдісі
1. Геродот (б.з.д 484 – 425) – «тарихтың атасы»
2. Геродот өмірі – Геродоттың Египет, Сирия, Вавилон, Солтүстік
Қаратеңіз маңына саяхаты
3. Афина қоғамының көрнекті қайраткерлері мен қарым – қатынасы
4. Геродоттың тарихи кітаптары
5. Тарихи оқиғаларды көзімен көргендер әңгімесіне грек авторларының
сын көзқарасы. «Пікір және білім» түсінігі. Мәлімет жинаудағы
зерттеушілердің шеберлігі. Көзімен көргендерді беттестіріп сұрау.
Интефию әдісі. Кемшіліктер.
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.Ю.С.Крушкол.-М.,1985.Ч-1.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
4. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.

№4 тақырып. Публицистикалық шығармалар (Y-ІYғғ)
1. Андокиданның лимстерлер туралы айтқан әртүрлі көзқарасы.
Иссократтың шығармасы. Демократиялық қарсыластар.
2. Фиммен Македонский. Эсхиктің сөзі. Демосфенің саяси көзқарасы.
3. Филип Македонский тарихы.Қызметшілер тарихы.
4. Сицилитлық прилей (345 – 350 жж аралықтарымен 250 жыл аралығында)
сицилия тарихының еңбегінің авторы.
5. Фукидид (460-395) рационалистік тарихтың ру басшысы.
Рационалистік қатынастың шынайлығы: болған оқиға себептері,
шындықты іздеу, тарихты сынау.
6. Мемлекеттің ішкі өмірі мен әскери тарихтың арасындағы қарым –
қатынасы
Әдебиеттер:
1. Античная Греция.-М.,1983.Т.1-2.
2. Блатовская Т.В. Греческое общество второго тысячеслетия до н.э. и его
культура.-М.,1976.
3. Глускина Л.М.Проблемы социально-экономической истории Афин ІҮ в.до
н.э.-Л.,1975.
4. Доватур А.И.Рабство в Аттике в ҮІ-Ү вв. До н.э-Л.,1980.
5. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

№5 тақырып. Грек тарихнамасының мәні мен ерекшеліктері
1. Бесінші жүз жылдықтан кейін тарихшылардың ойлау қабілетінің
кеңейюі.
2. Грек зерттеушілерінің партикуптризмге жетуі, тарих бір уақытта
болған соның әлеуметтік шегіне жету.
3. Гректік шынайлылықты адам өмірімен байланыстыру. Біртұтас адам
өмірі ол географиялық құбылыс.
4. Тарихты ғылым ретінде гректердің ашуы. Мінездемелік қыр – сыры:
рационализм, ғылымдылық, гуманистілігі, адам ойлау қабілетіне
қызмет етуі
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
4. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
5. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
6. Таран Л.В.Теория «исторического синтеза» Анри Берра /ФЕ1969.-М.,1970.

№6 тақырып. Элленистік римдік кезең
1. Тарихнамадағы «Элленизм» түсінігі
2. Оикуминдік тарих идеясы «Қайшы және клей» тарих методының
қалыптасуы Компициялық жаңа метод және тарихи зерттеулердегі орны
мен дамуы.
3. Зерттеушілердің еңбектеріндегі Александр Македонскидің соғыс
жылдары
Әдебиеттер:
1. Историография античной истории /Под.ред. В.И.Кузищина.-М.,1980.
2. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
3. Зельин К.К.Исследование по истории земельных отношений в
эллинистическом Египете.-М.,1960.
4. Кошеленко Г.А.Греческий полис на эллинистическом Востоке.-М.,1979.
5. Бенгтсон Г.Правители эпохи эллинизма./Пер.с англ.-М.,1982.

№7 тақырып. Римдік тарихнама. Римдегі тарихнаманың қалыптасуы
1. Ерте рим тарихының деректері
2. Материалдық мәдениет ескерткіштері
3. Март Поруия катон үлкен кішкентай анналистер еңбектері
4. Теренция Вирроно (116-27 ғ б.д.д) оның шығармасы
5. Анналдар – тарихи шығарманың бірінші түрі деректер және оның
ерекшелігі
Әдебиеттер:
1. Зельин К.К.Исследование по истории земельных отношений в
эллинистическом Египете.-М.,1960.
2. Кошеленко Г.А.Греческий полис на эллинистическом Востоке.-М.,1979.
3. Бенгтсон Г.Правители эпохи эллинизма./Пер.с англ.-М.,1982.

№8 тақырып. Ортағасыр тарихнамасы
1. Ежелгі дәуір тарихнамасының әсері
2. Ерте ортағасырлық тарихнамасы. 6 – 7 ғғ
3. Деректер. Ауызша айту дәстүрінің мәліметтері.
4. Ортағасырлық жылнамалар.
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. История Казахстана.-Алматы, Атамұра, 1996.т.1.
4. История Казахстана.-Атамұра, Алматы, 1998.т.2.

№9 тақырып. Көне әдеби дәстүрдің әсері
1. Тарихи еңбектердің «Мырзалар айнасы» ретінде пайдалануы
ортағасырлық жылнамашылардың тарихи ассоциясы ортағасырдағы
эсхотологиялық түсініктер және оның тарихи тұжырымдарға әсері
2. Ортағасыр тарихнамасының прогрессивті жақтары.
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
4. Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-
Ата1986.

№10 тақырып. Жаңа заман тарихнамасы
1. Ерте буржуазиялық революциялардағы идеологтар мен гуманистердің
тарихи көзқарастары
2. Ортағасырлық провиденциализмге гуманистердің сыни пікірі
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. История Казахстана- Алматы, 2002.т.3.
4. Мухтар Магауин. Азбука казахской истории. Документальное
повествование.-Алматы,1997.

№11 тақырып. Қазіргі кездегі шетел тарихнамасы. ФРГ тарихнамасы
1. Кең көлемде зерттелуі дағдарыстағы терең теориялық ойдың
сәйкестігі қазіргі буржуазиялық тарихнамада.
2. Субьективизм, релятивизм және пессимизм бірінші дүниежүзілік
соғыстан кейін гермен буржуазиялық тарихнамада.
Әдебиеттер:
1. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
2. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
3. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

№12 тақырып. Франция тарихнамасы
1. Германияның жеңіліс табуы және жалпы күрестің күшеюінің әсері
1918 ж кейінгі француз тарихнамасында.
2. Консервативті және клирехалды тенденцияны Франция тарихы оқуда.
3. Солшыл либералды экономикалық – географиялық бағыт тарихнамада.
4. Социал шовинизм апологиясы оңшыл социалистік тарихнамада..
5. Буржуазиялық – либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық
төңкерісті оқу және антикомунизмнің ықпалы.
Әдебиеттер:
1. Собуль А.Жорж Лефевр-историк французской революции.-М.,1970.
2. Собуль А.Парижские санклюлюты во время якобинской диктатуры.-М.,1966.
3. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.

№13 тақырып. Англия тарихнамасы. АҚШ тарихнамасы
1. Консервативтік бағыт ағылшын буржуазиялық тарихнамада қазіргі
кезеңде.
2. Британ отарлаушы империяның дағдарысы және құлауы ағылшын
буржуазиялық тарихшылар концепциясында.
3. Тойнби көзқарасы.
4. Лейбористік тарихшылар.
Әдебиеттер:
1. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
2. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
3. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

№14 тақырып. Қазақстан тарихнамасы. Ежелден 18 ғ дейінгі тарихнама және
деректану. 18 ғ. ІІ жартысы – 20 ғ басындағы деректану және тарихнама
1. «Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының мақсаты
мен мәні. Тарихнама – тарихи ғылымның тарихы
2. «Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының
кезеңдері.
3. 14-15 ғғ қазақтар тарихы туралы. «жылнамалар жинағы»
4. 18 ғ. 30 ж дейін жазылған әдебиет
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-Ата1986

№15 тақырып. Қазақ төңкерісінен кейінгі және тәуелсіздік жағдайындағы
Қазақстан деректану және тарихнамасы
1. Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи ғылым орнығуының
кейбір аспектілері
2. Қазақстанда тарихи – партиялық негідегі ғылыми зерттеу
мекемелерінің қалыптасуы
3. Қазақстанның азаматтық тарихын зерттеу шығармашылығы. 4.Қазақстан
тарих ғылымының деректану базасының пайда болуы.
4. Қазақстан тарихы деректану базасының кеңеюі
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
4. Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-Ата
1986

СЕМИНАР ТАҚЫРЫПТАРЫ

№1 тақырып. Геродоттың тарихи көзқарастары. Грек тарихи әдісі
1. Ксенофонт (б.з.д 430-354) көзқарасы
2. Платон (б.з.д.427 -347) өмірі мен шығармалары
3. Аристотель (б.ғ.д 384 –322)
4. Ерте Грециядағы құлиеленушіліктің идеологы
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
4. История древного мира /Под.ред.Ю.С.Крушкол.-М.,1985.Ч-1.
5. Берве Г.Тираны Греции /Пер.с нем.-Ростов-на –Дону.,1997.

№2 тақырып. Элленистік римдік кезең
1. Диодор Сицилидің еңбектері (б.д.д 1 ғ) Александр саяхаттарының
тарихы жөнінде.
2. Курелий және оның шығармасы
3. Плутарх, Арионның А.Македонский шығармалары (1 ғ б.д). шығысқа
гректермен македондар жорығы туралы қысқаша мағлұматтар (Полибий,
Страбон, Аппион, Павсоний, Афимей, Помэн, Эллион және т.б)
4. Полибий (200 ж б.д.д. туылған) эллинизм дәуірінің тарихи ойлау
шыңына жеткен
5. Повсоний және оның «Описание Эллады».
6. Диоген Меэртский өмірбаяны
Әдебиеттер:
1. Историография античной истории /Под.ред. В.И.Кузищина.-М.,1980.
2. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
3. Зельин К.К.Исследование по истории земельных отношений в
эллинистическом Египете.-М.,1960.
4. Кошеленко Г.А.Греческий полис на эллинистическом Востоке.-М.,1979.
Бенгтсон Г.Правители эпохи эллинизма./Пер.с англ.-М.,1982.
№3 тақырып. Ортағасыр тарихнамасы
1. Жылнама жанры. Биография және анналдар
2. 11-14 ғғ тарихының теологиялық тұжырымдар.
3. Деяний жанры. Мазмұны. Тарихи оқиғаларды оқыту ерекшеліктері.
4. 11-12 ғғ монастырлық жылнамалар
Әдебиеттер:
1. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
2. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
3. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

№4 тақырып. Көне әдеби дәстүрдің әсері
1. 13-15 ғғ сарай маңындағы анналистика. Жылнаманың ресми сипаты.
2. 14-15 ғғ қалалық жылнамалар
3. Саяси тарихтың кезекті мазмұны.
4. Құжыттық деректі пайдалану, қалалақ өмірдің сұрақтарына қатынасы.
Әдебиеттер:
1. Дербисалиев А.Казак даласының жұлдыздары.Тарихи филологиялық зерттеу.-
Алматы, 1995.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
3. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
4. Таран Л.В.Теория «исторического синтеза» Анри Берра /ФЕ1969.-М.,1970.
5. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.

№5 тақырып. Жаңа заман тарихнамасы
1. 17 ғ. Англия буржуазиялық революциясының тарихнамаға әсері
2. 18 ғ. ағартушылар әсері және ұлы француз буржуазиялық революция
қайраткерлерінің тарихнамаға әсері
3. 19 ғ бірінші жартысындағы буржуазиялық – либералдық тарихнама
4. 19 ғ І жартысындағы реакцияшыл – демократиялық және әлеуметтік
тарихнама.
5. 19 ғ консервативтік буржуазиялық тарихнама.
6. 19 ғ ІІ жартысында 20 ғ либералды және радикалды – демократиялық
буржуазиялық тарихнама.
Әдебиеттер:
1. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
2. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
3. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

№6 тақырып. Қазіргі кездегі шетел тарихнамасы. ФРГ тарихнамасы
1. Либералды – буржуазиялық және социал – демократиялық тарихнамасы
веймар республикасы жылдарында.
2. Социал – шовинизмді және реформалау апалогиясы социал –
демократиялық тарихнамада.
3. ФРГ – да тарих ғылымының даму жолдары.
4. Фашистік Германияның екінші дүниежүзілік соғыста жеңілуіне
түсінік бермеу батыс герман буржуазиялық тарихнамада..
7.Буржуазиялық тарихнаманы психо – анализдеу.
Әдебиеттер:
1. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
2. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
3. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

№7 тақырып. Англия тарихнамасы. АҚШ тарихнамасы
1. Консервативтік бағыт ағылшын буржуазиялық тарихнамада қазіргі
кезеңде.
2. Британ отарлаушы империяның дағдарысы және құлауы ағылшын
буржуазиялық тарихшылар концепциясында.
3. Тойнби көзқарасы.
4. Лейбористік тарихшылар.
Әдебиеттер:
1. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
2. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
3. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

№8 тақырып. Қазақстан тарихнамасы. Ежелден 18 ғ дейінгі тарихнама және
деректану. 18 ғ. ІІ жартысы – 20 ғ басындағы деректану және тарихнама
1. «Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының мақсаты
мен мәні. Тарихнама – тарихи ғылымның тарихы
2. «Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының
кезеңдері.
3. 14-15 ғғ қазақтар тарихы туралы. «жылнамалар жинағы»
4. 18 ғ. 30 ж дейін жазылған әдебиет
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
4. Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-Ата
1986

№9 тақырып. Қазақ төңкерісінен кейінгі және тәуелсіздік жағдайындағы
Қазақстан деректану және тарихнамасы
1. Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи ғылым орнығуының
кейбір аспектілері
2. Қазақстанда тарихи – партиялық негідегі ғылыми зерттеу
мекемелерінің қалыптасуы
3. Қазақстанның азаматтық тарихын зерттеу шығармашылығы. 4.Қазақстан
тарих ғылымының деректану базасының пайда болуы.
4. Қазақстан тарихы деректану базасының кеңеюі
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана- Алматы, 2002.т.3.
3. Мухтар Магауин. Азбука казахской истории. Документальное
повествование.-Алматы,1997.

ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:

Оқулықтар мен оқу құралдары:
1.История древного мира /Под.ред.Ю.С.Крушкол.-М.,1985.Ч-1.
2.История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова, В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-
М.,1985.Т.1-3.
3.История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
4.История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
5.Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред. В.И.Кузищина.-
М.,1982.
6.Историография античной истории /Под.ред. В.И.Кузищина.-М.,1980.

Хрестоматиялар мен практикумдар
1.Практикум по истории древнего мира /Под.ред.И.С.Свенцицкой.- М.,1981.
2.Хрестоматия по истории Древней Греции / Под.ред.Д.П.Каллистова- М.,1964.
3. Хрестоматия по истории Древней Рима / Под.ред.С.Л.Утченко- М.,1962.
4. Хрестоматия по истории Древней Рима / Под.ред.В.И. Кузищина- М.,1987.

Антика тарихы. Жалпы жұмыстар
1.Власть,человек,общество в античном мире.-М.,1997.
2.ЛосевА.Ф.Мифология греков и римлян.-М.,1996.
3.Торговец и торговля в античном мире.-М.,1997.
4.Человек и общество в античном мире.-М.,1998.

Ежелгі Греция
1.Андреев Ю.В.Раннегреческий полис.-Л.,1976.
2.Античная Греция.-М.,1983.Т.1-2.
3.Бенгтсон Г.Правители эпохи эллинизма./Пер.с англ.-М.,1982.
4.Берве Г.Тираны Греции /Пер.с нем.-Ростов-на –Дону.,1997.
5.Блатовская Т.В. Греческое общество второго тысячеслетия до н.э. и его
культура.-М.,1976.
6.Глускина Л.М.Проблемы социально-экономической истории Афин ІҮ в.до н.э.-
Л.,1975.
7.Доватур А.И.Рабство в Аттике в ҮІ-Ү вв. До н.э-Л.,1980.
8.Древняя Греция /Под.ред.В.В.Струве,Д.П.Каллистова.-М.,1956.
9.Зельин К.К. Борьба политических группировок в Аттике в ҮІ в.до н.э.-
М.,1964.
10.Зельин К.К.Исследование по истории земельных отношений в эллинистическом
Египете.-М.,1960.
11.Кошеленко Г.А.Греческий полис на эллинистическом Востоке.-М.,1979.
12.Собуль А.Жорж Лефевр-историк французской революции.-М.,1970.
13.Собуль А.Парижские санклюлюты во время якобинской диктатуры.-М.,1966.
14.Таран Л.В.Теория «исторического синтеза» Анри Берра /ФЕ1969.-М.,1970.
15.Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных методов
западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
16.Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
17.Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

Оқулықтар мен оқу құралдары:
1.История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы, 1993.
2.История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3.История Казахстана.-Алматы, Атамұра, 1996.т.1.
4.История Казахстана.-Атамұра, Алматы, 1998.т.2.
5.История Казахстана- Алматы, 2002.т.3.
6.Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
7.Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-Ата1986.
8.Мухтар Магауин. Азбука казахской истории. Документальное повествование.-
Алматы,1997.

Деректер:
1.Бичурин Н.Я.(Иакинф).Собрание сведений о народах, обитавших в Средней
Азии в древние времена,т.1-3.-М-Л.,1950-1953гг.
2.Баласагуни Юсуф. Благодатное Знание .-М.,1983.
3.Казахско-русские отношения в ХYІ-ХYІІІ вв.Сборник документов в материалов
.-Алма-Ата,1961.
4.Казахско-русские отношения в ХYІІІ-ХІХ вв.Сборник документов. Алма-Ата,
1964.
5.Китайские документы и материалы по истории Восточного Туркестана, Средней
Азии и Казахстана ХІY-ХІХ вв.-Алма-Ата,1969.
6.Материалы по истории Казахских ханств ХY-ХYІІІ вв.-Алма-Ата,1969.
7.Малов С.Е.Памятники древнетюркской письменности. Тексты и исследования.-М-
Л.,1959.
8.Мухаммед Хайдар Мирза Дулати. Тарихи Рашиди // Материалы по истории
казахских ханств ХY-ХYІІІ вв.-Алма-Ата,1969.
9. Материалы политического строя Казазстана,т.1.-Алма-Ата,1960.
10.Народно-освободительное движение казахов в 1836-1838 гг.Документы,
материалы,статьи.-Алматы,1992.
11.Национально-освободительная борьба казахского народа
подпредводительством Кенесары Касымова.Сборник документов.-Алматы, 1996.
12.Прошлое Казахстана в источниках и материалах. Сб.1.Yв.до н.э.-ХІІІ вн.э.-
Алма-Ата-М., 1935; второе издание-Алматы,1998.
13.Путешествие в восточные страны Плано Карпини и Вильгельма Рубрука.-
М.,1957.
14.Рашид-ад-дин.Сборник летописей.Т.1-3.-М-Л.,1946-1960гг.
15.Рабочие и аграрные движения в Казазстане в 1907-1914 гг. Сборник
документов в материалов .-Алма-Ата,1957.
16.Тынышпаев М.История казахского народа.- Алматы, 1994.

Зерттеулер:
1.Ахинжанов С.М.Кыпчаки в истории средневекового Казахстана .- Алма-Ата,
1989.
2.Аль-Фараби и духовное наследие.- Алматы, 1994.
3.Акишев К.А.Искусство и мифология саков .- Алма-Ата,1984.
4.Ахмедов Б.А.Государство кочевых узбеков:-М.,1965.
5.Абдиров М.Хан Кучум: известный и неизвестный- Алматы, 1996.
6.Абусейтова М.Х.Казахское ханство во второй половине ХYІв.- Алма-Ата,1983.
7.Бартольд В.В.Туркестан в эпоху монгольского нашествия.Соч.т1.-М.,1963.
8.Бартольд В.В.Царствование Тимура. Соч. Т.2,2.-М.,1964.
9.Баскаков Н.А.Тюркские языки .-М.,1960.
10.Байпаков К.М., Ерзакович Л.Б.Древние города Казахстана .-Алма-Ата,1971.
11.Байпаков К.М.Средновековая култура Южного Казахстана и Семиречья .-
Алма-Ата,1971.
12.Бекмаханов Е.Б.Казахстан в 20-40 годах ХІХ в.- Алматы, 1992.
13.Владимирцев Б.Я. Общественный строй монголов.-Л.,1939.
14.Валиханов Ч.Ч.Собр.соч.в 5-ти томах.- Алма-Ата,19841985гг.
15.Вяткин.М.Л.Батыр Срым.-М-Л.,1947.
16.Восточный Туркестан в древности и раннем средневековые.Этнос. Языки.
Религии.-М.,1992.
17.Гумилев Л.Н.Хунну.-М.,1960.
18.Гумилев Л.Н.Древние тюрки.-М.,1967.
19.Гусейнов Р.А.Огузы, кыпчаки и Азербайджан ХІ-ХІІвв. // Проблемы
современной тюркологии.- Алма-Ата,1980.
20.Дербисалиев А.Казак даласының жұлдыздары.Тарихи филологиялық зерттеу.-
Алматы, 1995.
21.Егоров В.Л.Историческая география Золотой Орды в ХІІІ-Хyвв.- М.,1985.

1.8. Пән бойынша орындалатын ОСӨЖ жұмыстары

1.9 СӨЖ тапсыру мерзімі және оның түрлері

2. БАҒАЛАУ ТУРАЛЫ НЕГІЗГІ МӘЛІМЕТТЕР

СОӨЖ – ді бағалау балл ретінде жоғарыда 1.8. таблицасы бойынша қойылады.
Міндетті түрде орындалған тапсырмалармен қатар әр түрлі жағдайлар бойынша
балл жинай алмаған студенттер қосымша тапсырмалар ала алады (тірек –
сызбалар, таблица, кластер, постер, эссе, конспект, реферат).
Студеттердің лекцияға белсенді, продуктивті жұмыстары баллмен бағаланады.
Семестрдың аяғындағы аудиториялық жұмыстар, СОӨЖ уақыттарында жинаған
баллдар қосылып, процентке ауысады
Семестрлік жүктемені орындауда студенттің білімі, іскерлігі келесі жүйе
бойынша бағаланады:
1 дәріс х 0,5 б. = 30 д. = 15 б.
1 семинар х 0,25тен 1 б. дейін=15 с. =3,75-15б
5 = 1 б.; 4 = 0,75 б; 3 = 0,5 б.
Семинарға белсенді қатысқаны үшін 0,25 б.
ОСӨЖ және СӨЖ= 15-30 б.
1 аттестация 2 аттестация 1 и 2
аттест.
14 д. х 0,5 = 7 б. 16 д. х 0,5 б. = 8 б
60 б.
7 с. х 0,25 тен 1 б.дейін = 1,75 – 7 б. 8 с. х 0,25-1 б = 2,0 б – 8б.
ОСӨЖ және СӨЖ = 16 б. ОСӨЖ және СӨЖ = 14 б.

Тарихнама пәні бойынша рейтинг көрсеткіші

|І аттестация |ІІ аттестация |Сессияға |Емтихан бағасы |Жиынтық |
|Д,С, ОСӨЖ және|Д,С, ОСӨЖ және|рұқсат | |көрсеткіш |
|СӨЖ |СӨЖ |рейтингісі | | |
|15-30 |15-30 |30-60 |20-40 |50-100 |

Қорытынды баға көрсеткіші:
Қорытынды: 100 балл; А1 + А2 + Е = 100 балл; Қ = Р 60% + Е40% =100 %; 1
балл = 1%

|Рейтинг |0-49 |50-54 |55-59 |60-64 |

Емтиханға рұқсат рейтингісі (мысалға):
1) А1 12 + А2 13 = 25 (15тен 29 дейінгі балл) емтиханға жіберілмейді
2) А1 16 + А2 18 = 34 (30 дан 60 дейінгі балл) емтиханға жіберіледі
ЕМТИХАН БАҒАСЫНЫҢ КӨРСЕТКІШІ (0-40 Б.) Емтихан – 40 балл (40%)

Емтихан 0 ден 19-ға дейінгі балл – «қанағаттанарлықсыз» (академиялық борыш)

Емтихан 20 дан 40-қа дейінгі балл – емтихан тапсырылды
Мысалы:
Қорытынды: 16 + 18 + 22 = 56 (D+; 1,33; Қанағаттанарлық )
Курсты жүргізу саясаты
Пәнді оқыту барысында қойылатын әкімшілік талаптар:
Студент сабаққа қатысуға тиісті;
Барлық академиялық тапсырмаларды жауапкершілікпен орындауға;
ОСӨЖ тапсырмаларын ұқыпты уақытында орындауға;
Аталынған талаптар орындалмаса тиісті айыптарды орындауға.

ДӘРІС САБАҚТАРЫНЫҢ ТЕЗИСТЕРІ

№1 тақырып. Ежелгі Греция тарихы бойынша деректер. 2 сағат
Мақсаты: Ежелгі Греция тарихы бойынша деректер және олардың түрлері
жайында толық мәлімет алу.
1. Заттай ескерткіштер
2. Ауыз әдебиеті
3. Жазбаша құжаттар
4. Әдеби шығармалар
Заттай ескерткіштер, ауыз әдебиеті, жазбаша құжаттар, әдеби шығармалар.
Гомер және оның «Илиада мен Одиссея» поэмалары (б.з.д 7 ғ) Гомер поэмалары
– тұрмыс – тіршілік қоғамдық өмір, сенім, салт – дәстүрлер ерегі. Әрине
гректердегі.
Гесиод. Оның құдайлар жайындағы поэмасы «Геогония» Гесиод шығармасы
«Еңбек және күндер» орта Греция шаруаларының құлиеленушіліктің ерте
дәуіріндегі тұрмысын, деревня өмірін суреттеген.
7-6 ғғ лирикалық туындылар. Афина саясаткері Солонның саяси тарих пен
заң шығару тарихы бойынша жазған элегиялары.
Феогнид және оның 6 ғ тап күресі жайындағы эллегиясы. Саяси курс
методына аристократия көзқарасы.
Теократиялық тарих және миф. Миф түсінігі. Миф – зерттеу обьектісі
ретінде. Типология, оларды классификациялау себептері.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1. Афина саясаткері Солонның саяси тарих пен заң шығару тарихы бойынша
жазған элегиялары жайында не білесің?
2. Жазбаша құжаттарға не жатады?

№2 тақырып. Грек логолрафтарының еңбектері. 2 сағат
Мақсаты: Грек локолрафтарының еңбектері, деректері мен тарихнамасы
бойынша жан-жақты түсінік алу.
1. Грек прозасының тууы
2. Гекатей Милетский (540 ж туылды – 479 ж кейін) – атақты логограф
3. Геланик Митилен (шамамен 5ғ.мен4ғбасы)кейінгі логографтардың бірі
4. Ионилік этникалық дәстүр әңгімелеу өнері, өткенге деген қызығушылық
Грек прозасының тууы. Прозанкалық әңгімелердің логолраф – авторлары:
логографтардың шығармаларындағы негізгі сюжеттер: ақсүйектердің
генеологиясы, қала хроникалары. Ауызша айтуды өңдеу және жазу. Логографтар
шығармасына құжаттық құжаттар еңгізу. Саяхат нәтижелерінің және
логографтардың жеке бақылауларының көрінісі. Кіші Азияда логографтардың
еңбектерінің пайда болуы. Логографтарының жылнамаларының пәні – қалалардың
өткені, көрші облыстармен варварлық елдерді суреттеу.
Гекатей Милетский (540 ж туылды – 479 ж кейін) – атақты логограф.
Шығармалары: «Генеалогия» немесе «Тарих» және «Жеті сипаттау»
Геланик Митиленнің шыққан шамамен (5ғ аяғы мен 4 ғ басы) кейінгі
логографтардың бірі. өзіне мәлім елдердің мифтік өткен тарихи құралы
шығармаларавторы.
Ионилік этникалық дәстүр әңгімелеу өнері, өткенге деген қызығушылық.
Географияның пайда болуы. Тарихи білімдердің пайда болу және даму шарттары.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Ауызша айтуды өңдеу және жазу қалай жүзеге асырылады?
2. Ионилік этникалық дәстүр әңгімелеу өнерін қалай түсінесің?

№3 тақырып. Геродоттың тарихи көзқарастары. Грек тарихи әдісі. 2 сағат
Мақсаты: Геродот өмірі, тарихи оқиғаларды көзімен көргендер әңгімесіне
грек авторларының сын көзқарастарын қарастыру.
1. Геродот (б.з.д 484 – 425) – «тарихтың атасы»
2. Геродот өмірі – Геродоттың Египет, Сирия, Вавилон, Солтүстік
Қаратеңіз маңына саяхаты
3. Афина қоғамының көрнекті қайраткерлері мен қарым – қатынасы
4. Геродоттың тарихи кітаптары
5. Тарихи оқиғаларды көзімен көргендер әңгімесіне грек авторларының
сын көзқарасы. «Пікір және білім» түсінігі. Мәлімет жинаудағы
зерттеушілердің шеберлігі. Көзімен көргендерді беттестіріп сұрау.
Интефию әдісі. Кемшіліктер.
Ксенофонт (б.з.д 430-354) көзқарасы
Платон (б.з.д.427 -347) өмірі мен шығармалары
Аристотель (б.ғ.д 384 –322)
Ерте Грециядағы құлиеленушіліктің идеологы
Геродот (б.з.д 484 – 425) – «тарихтың атасы» Геродот өмірі –
Геродоттың Египет, Сирия, Вавилон, Солтүстік Қаратеңіз маңына саяхаты.
Афиныда болуы. Афина қоғамының көрнекті қайраткерлері мен қарым – қатынасы.
«Грек – парсы соғыстарының тарихы.» бірінші кітап – Парсы патшалығы
құрамындағы елдердің сипаттамасы, Кирдің масагеттерге шабуылы және өлімі.
Екінші кітап – Египет, Камбиз билігінің басталуы. Төртінші – Скифтер және
Дарийдің чкифтерге жорығы жайлы. Лирен мен Ливия. Бесінші – Ионнидің
кішіазиялық гректердің парсыларға қарсы көтерілуі. Микал мен Платея
түбіндегі шайқастар сипаттамасы.
Тарихи оқиғаларды көзімен көргендер әңгімесіне грек авторларының сын
көз – қарасы. «Пікір және білім» түсінігі. Мәлімет жинаудағы
зерттеушілердің шеберлігі. Көзімен көргендерді беттестіріп сұрау. Интефию
әдісі. Кемшіліктер.
Ксенофонт (б.з.д 430-354). Ксенофонт көзқарасы. Сократтың оқушысы.
Ксенофонттың саяси көзқарасы. Демократиялық құрылысқы қарсы. Спартаның
тәртіпті жақтаушысы. «Грек тарихының» (7 кітап), Акабазис авторы. Ксенофонт
трактаттары. «Лейроледия», «Спартаның мемлекеттік құрылымы». Ксенофонт
шығармасы «Сократ туралы естеліктер». Ксенофонттың экономикалық шығармасы
«Экономика», «Дамострой». Натуралды шаруашылықты күшейтудегі товар – акция
қатынасының дамуы туралы трактовка, еңбек бөлінісінің мәні және т.б.
кснофонт құлиленушілік жақтаушысы.
Тарих жекелеген адамдар күресі ретінде. Қолбасшылар тарихы.
Ксенофонттың манархиялық шарықтаушылары.
Платон (427 – 347)
Өмірі мен шығармалары. Платонның әлеуметтік – саяси тарихы. «саясаты»
(немесе «Мемлекет») және «Заңдар еңбектері» Ақсүйектер жағдайларын нығайту,
олардың мүдделерін неғұрлым толық жүзеге асыру міндеттері. Платондық
идеалды мемлекет. Халықты үш сословиаға бөлу:
1 - мемлекетті басқарушы философтар, 2 – мемлекет басқару аппаратын
құрайтын әскери адамдар, 3 – «Құралдар». Натуралдық құралдық шаруашылықты
қолдау. Платонның құлдарға жағымсыз көзқарасы. Құлдықты мәңгілік етуге
тырысуы. Атлантида туралы мифті дамытуы.
Аристотель (б.ғ.д 384 – 322)
Ерте Грециядағы құлиеленушіліктің идеологы. Құлдар мен құлиеленушілер
арасындағы табиғат айырмашылығына байланысты оларды орта жағдайына қарай
бөлуді түсіндіру. Оның трактаты «Афинская полития». Афинадағы саясат
тарихының проблемалары. Трактат «Политика» мемлекеттің шын туайлығы және
мәні. Мемлекет формаларының класификациясы. Аристотельдің идеологиялық
саясат жүйесі туралы түсінігі. Аристотель білімінің саясаты мінездемелік
суреттеу.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Интефию әдісі дегеніміз не?
2. Платондық идеал бойынша халықты қандай үш сословиеге бөлген?

№4 тақырып. Публицистикалық шығармалар (Y-ІYғғ). 2 сағат
Мақсаты: Ү-ІҮ ғғ. публицистикалық шығармалар жайлы мағлұмат алу.
1. Андокиданның лимстерлер туралы айтқан әртүрлі көзқарасы.
Иссократтың шығармасы. Демократиялық қарсыластар.
2. Фиммен Македонский. Эсхиктің сөзі. Демосфенің саяси көзқарасы.
3. Филип Македонский тарихы.Қызметшілер тарихы.
4. Сицилитлық прилей (345 – 350 жж аралықтарымен 250 жыл аралығында)
сицилия тарихының еңбегінің авторы.
5. Фукидид (460-395) рационалистік тарихтың ру басшысы. Рационалистік
қатынастың шынайлығы: болған оқиға себептері, шындықты іздеу,
тарихты сынау.
6. Мемлекеттің ішкі өмірі мен әскери тарихтың арасындағы қарым –
қатынасы
Андокиданның лимстерлер туралы айтқан сөзі. Афиналық метэк Лисияның
афиналықтардың тұрмыс – тіршілігі, жағдайы туралы ойы, әртүрлі көзқарасы.
Исэя сөзі. Иссократтың шығармасы. Демократиялық қарсыластар.
Фиммен Македонский. Эсхиктің сөзі. Демосфенің саяси көзқарасы.
«Филлиптики» риторикалық бағыты. Оның тарихнамалық дамуына тигізген әсері.
Иссократ – қызыл сөздің шешені, реформатор. Иссократтың шәкірттері: Эфор
және Фиополен. «Греция тарихы» Эфорденс. Греция тарихы 411 ж бастап 394 ж
аралығында.
Филип Македонский тарихы. Қызметшілер тарихы. Сицилитлық прилей (345 –
350 жж аралықтарымен 250 жыл аралығында) сицилия тарихының еңбегінің
авторы. Бөлек хронологиялық жүйе. (Орхонта Эфор және т.б) Біртұтас
хорнологиялық жүйе жасау. Олимпиада бойынша уақытты есептеу. Гректік тарихи
метод. Адам бойындағы қолданылатын тарих болашағына деген көзқарасы,
әртүрлі жеке тарихты бір үлкен қамтылған тарихқа қосу мүмкін емес.
Фукидид (460-395) рационалистік тарихтың ру басшысы. Фукидидтің өмірі.
Қуылған жылдары. Оның еңбегі «История пелонасенской войны» (8 кітап).
Фукидидтің көзқарасы. Фукидидқа сопылардың әсері. Рационалистік қатынастың
шынайлығы: болған оқиға себептері, шындықты іздеу, тарихты сынау.
Мемлекеттің ішкі өмірі мен әскери тарихтың арасындағы қарым – қатынасы.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Иссократтың шәкірттері кімдер?
2. Біртұтас хронологиялық жүйе жасау жөнінде не білесің?

№5 тақырып. Грек тарихнамасының мәні мен ерекшеліктері. 2 сағат
Мақсаты: Грек тарихнамасының мәні мен ерекшеліктерін айқындау.
1. Бесінші жүз жылдықтан кейін тарихшылардың ойлау қабілетінің кеңейюі.
2. Грек зерттеушілерінің партикуптризмге жетуі, тарих бір уақытта болған
соның әлеуметтік шегіне жету.
3. Гректік шынайлылықты адам өмірімен байланыстыру. Біртұтас адам өмірі
ол географиялық құбылыс.
4. Тарихты ғылым ретінде гректердің ашуы. Мінездемелік қыр – сыры:
рационализм, ғылымдылық, гуманистілігі, адам ойлау қабілетіне қызмет
етуі
Бесінші жүз жылдықтан кейін тарихшылардың ойлау қабілетінің кеңейюі.
Грек зерттеушілерінің партикуптризмге жетуі, тарих бір уақытта болған соның
әлеуметтік шегіне жету. Гректік шынайлылықты адам өмірімен байланыстыру.
Біртұтас адам өмірі ол географиялық құбылыс. Тарихты ғылым ретінде
гректердің ашуы. Мінездемелік қыр – сыры: рационализм, ғылымдылық,
гуманистілігі, адам ойлау қабілетіне қызмет етуі.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Грек тарихнамасының мәні неде?
2. Тарихты ғылым ретінде ашу жөнінде не білесің?

№6 тақырып. Элленистік римдік кезең. 1 сағат
Мақсаты: Тарихнамадағы «Элленизм» түсінігін талдау.
1. Тарихнамадағы «Элленизм» түсінігі
2. Оикуминдік тарих идеясы «Қайшы және клей» тарих методының
қалыптасуы Компициялық жаңа метод және тарихи зерттеулердегі орны
мен дамуы.
Зерттеушілердің еңбектеріндегі Александр Македонскидің соғыс жылдары
Диодор Сицилидің еңбектері (б.д.д 1 ғ) Александр саяхаттарының тарихы
жөнінде.
Курелий және оның шығармасы
Плутарх, Арионның А.Македонский шығармалары (1 ғ б.д). шығысқа
гректермен македондар жорығы туралы қысқаша мағлұматтар (Полибий, Страбон,
Аппион, Павсоний, Афимей, Помэн, Эллион және т.б)
Полибий (200 ж б.д.д. туылған) эллинизм дәуірінің тарихи ойлау шыңына
жеткен
Повсоний және оның «Описание Эллады».
Диоген Меэртский өмірбаяны
Гректер мен басқа елдер арсындағы лингвистикалық шектеулерге жету.
Элленизм түсінігі гректік салт – дәстүрдің кезеңі «Варварлар грецизациясы».
Адам өмірін біртұтас тарих бетіне түсіру. Біртұтас грек әлемінің тарихы
(адриатика басталып иидаға дейін және Рунайдан Сахараға дейін). Оикуминдік
тарих идеясы «Қайшы және клей» тарих методының қалыптасуы. Компициялық жаңа
метод және тарихи зерттеулердегі орны мен дамуы.
Зерттеушілердің еңбектеріндегі Александр Македонскидің соғыс жылдары.
А.Македонскиді суреттеудегі 2 әдісі. Апологидті әдіс құзыры.
(Одмуналдық) Эфемерид. Пталомий мен Аристобул күнделіктері. Сынау әдісі
(Клитарх Александрий, псевдокамиспен)
Диодор Сицилидің еңбектері (б.д.д 1 ғ) Александр саяхаттарының тарихы
жөнінде.
Курелий және оның шығармасы «История А.Македонского», Пампей трог (1ғ
б.д.д 1 ғ б.д) оның шығармасы 44 кітаптан тұрады, негізінен әскери
экспанция туралы мағлұмат берілген.
Плутарх, Арионның А.Македонский шығармалары (1 ғ б.д). шығысқа
гректермен македондар жорығы туралы қысқаша мағлұматтар (Полибий, Страбон,
Аппион, Павсоний, Афимей, Помэн, Эллион және т.б)
Полибий (200 ж б.д.д. туылған) эллинизм дәуірінің тарихи ойлау шыңына
жеткен. Полибидің өмірі. Оның шығармасы. «Жалпы тарих» ол соңғы римдік
республикалардың тарихының деректік көзі. Полибидің тарихи – саяси
көзқарасы. Полибийдің тарихи заңдылықтарды бағалауы және мақсаты. Тарихи
оқиғаның басталуы, шығу себептері. Полибий деректері. Аралас мемлекеттік
жүйе теориясы. Ганибалдың жүріп өткен жеріне Полибийдің баруы. Ганнибалдың
жүріп өткен жолы, соғыс алаңы. Ерте Грециядағы римдік ойшылдардың тарих
проблемаларын шешуі.
Повсоний және оның «Описание Эллады». Повсоний ол аңызшы, географ және
этнограф, мифолог. Әңгімелеу стилі және маңыздылығы. Деректер, хронология
және генеология. Тарихи шынайылық және Повсоний еңбектерінің болғандығы.
Диоген Меэртский өмірбаяны. Диоген еңбектеріндегі басты философиялық
көзқарастар. Диоген доксограф. Диоген еңбектерінің өмірде болғандығы туралы
сұрау.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. «Элленизм» үғымы нені айтады?
2. Александр Македонски және оның тарихи көзқарасыжөнінде не білесің?

№7 тақырып. Римдік тарихнама. Римдегі тарихнаманың қалыптасуы. 1 сағат
Мақсаты: Римдегі тарихнаманың қалыптасуы, ерте Рим тарихының деректерін
игеру
1. Ерте рим тарихының деректері
2. Материалдық мәдениет ескерткіштері
3. Март Поруия катон үлкен кішкентай анналистер еңбектері
4. Теренция Вирроно (116-27 ғ б.д.д) оның шығармасы
5. Анналдар – тарихи шығарманың бірінші түрі деректер және оның
ерекшелігі
Квалит Энний
Фабия Пиктор (3-2 ғ б.д.д) марк Поруия Катоон Үлкен (234-149 ж б.д.д)
оның шығармасы
Орта анналистер. Оның шығармалары
Кіші анналистер (1 ғ орта ширегі)
Шешендік, мемуарлық және тарихи – философиялық проза.
Марк Туллий Цицерон (106-43 ж) өмірбаяны және саяси жолы.
Гой Солмостий криен (86-35 ж) дидактикалық тарихнаманың бастаушысы.
Дидактикалық – суреттеу бағыты римдік тарихнамада Тит Ливий және оның
тарихи
Веллей Патерку, Корнеллей Тоцит (55-120 ж) оның тарихи еңбегі
Гой Светоний Троиквли 70-160 ж оның шығармасы
Иосиф Флавия еңбектері (37-95ж.ж. Диодор Сицилийский оның шығармасы
Соңғы императорлық дәуірдің компиляторлары.
Христиан шіркеуінің ресми мойындалуы және оның әлеуметтік және саяси
өмірдегі ролі
Ерте рим тарихының деректері
Материалдық мәдениет ескерткіштері. Ерте жазба ескерткіштер империя
дәуіріндегі қолжазбалар заң шығарушы және дипломатиялық актілер. Ерте
текстер. Әдеби ескерткіштер. Үлкен анналистер еңбектері. Фабия пиктар. Март
Поруия катон үлкен кішкентай анналистер еңбектері . антикварпар марк
Теренция Вирроно (116-27 ғ б.д.д) оның шығармасы «Древности», «Дела
божеские», «О латинском языке», «Сельское хозяйзство»
Римдегі тарихнаманың қалыптасуы.
Анналдар – тарихи шығарманың бірінші түрі деректер және оның
ерекшелігі. Понтифик жылнамалары жеке тарихи еңбектер. Үлкен анналистер
еңбектері. «Большие анналы». Гнейний (270-200 аралығы) бірінші римдік
тарихшы.
Квалит Энний. Эннийдің гекзаметрді енгізуі. Квинт Фабий (254 ж ) оның
Рим тарихы еңбегі. Фабия Пиктор (3-2 ғ б.д.д) марк Поруия Катоон Үлкен (234-
149 ж б.д.д) оның шығармасы «Нагало» (7 кітап) Люций Кальпурний Пизон оның
«Анналы»
Орта анналистер. Оның шығармалары. Кіші анналистер (1 ғ орта ширегі)
Квалит Клавдий кводригарий, Гой Лицилий Марк, Квалит Элий Туберон – соңғы
анналист. Антиквар Марк Теренция Варрон (116-27 ж) оның шығармасы
«Древности», «Дела божеские», «О латинском языке», «селькие хозяйзство».
варрийФлонк оның энциклопедиялық сөздігі «О значений слов»
Шешендік, мемуарлық және тарихи – философиялық проза.
Марк Туллий Цицерон (106-43 ж) өмірбаяны және саяси жолы. Оның трактаты
«О государстве», «О законах». Гой Юлий Цезарь (100-44 ж) оның мемуары
«Записки о Гольской войне», «Записи о гражданской войне» Гой Солмостий
криен (86-35 ж) дидактикалық тарихнаманың бастаушысы. Оның еңбектері
«Югуртинская война», «О заговоре Катилины», «История», философиялық поэма
прет Лукреция Кароның «О природе вещей».
Дидактикалық – суреттеу бағыты римдік тарихнамада Тит Ливий және оның
тарихи еңбегі «От основания города» Мақсаты, міндеті, мазмұны. Еңбектің
композициясы және негізгі мазмұны Т. Ливияның деректері.
Веллей Патерку, Корнеллей Тоцит (55-120 ж) оның тарихи еңбегі «Анналы»
(16 кітап), «История» жеке тұлға проблемасы және тарихы, психологиялық
себептері. Географиялық және тарихи этнографиялық суреттеу термониялы. Гой
Светоний Троиквли 70-160 ж оның шығармасы «Жизне описание двенадцати
цезарей» Иосиф Флавия еңбектері (37-95 ж) «История иудейской войны»,
«Иудейская археология» Дионисий Галикарнасский – риторикалық және әдеби
сынау прогрессоры. Дионисия шығармасы «Римская древняя история» Плутарх
әдет- ғұрып, тұрмыс – тіршілігін зерттеуші. Оның еңбектері «Паралельные
биографии», «Римские вопросы». Диодор Сицилийский оның шығармасы
«Историческая библиотека».
Соңғы императорлық дәуірдің компиляторлары.
Соңғы императорлық дәуірдің жазушыларының компилятивтік шығармалары.
Авло Геллийдің «Аттикалық түндер» Ионн Лидийц және оның «Рим
магистратуралары туралы», «Иоанна туралы» еңбектері. Сервияның Верлигияға
берген түсініктемелері Макробия және оның «сатурналин» шығармасы. Евтропий
және оның «Рим тарихының қысқаша очеркі» еңбегі . цензориннің «Туған күн
туралы» шығармасы рим күн тізбегі туралы.
Христиан шіркеуінің ресми мойындалуы және оның әлеуметтік және саяси
өмірдегі ролі. Христиан шіркеуінің пұтқа табынушылықпен күресі. Аврелий
Августин. Саяси – философиялық доктрина. Бүкіл әлемдік тарихи процеске
христиандық түсінік беру. Болашақты олжау және теократиялық идеяларды
оқыту.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Рим тарихының бастаулары жайлың негізгі еңбектерді ата?
2. Рим тарихындағы анналдар тураны не білсің?

№8 тақырып. Ортағасыр тарихнамасы. 1 сағат
Мақсаты: Ежелгі дәуір тарихнамасының ортағасыр тарихнамасына әсерін
айқындау.
1. Ежелгі дәуір тарихнамасының әсері
2. Ерте ортағасырлық тарихнамасы. 6 – 7 ғғ
3. Деректер. Ауызша айту дәстүрінің мәліметтері.
4. Ортағасырлық жылнамалар.
Жылнама жанры. Биография және анналдар
11-14 ғғ тарихының теологиялық тұжырымдар.
Деяний жанры. Мазмұны. Тарихи оқиғаларды оқыту ерекшеліктері.
11-12 ғғ монастырлық жылнамалар
6 – 8 ғғ. тарихшылар еңбегіндегі көне дәуір мәдениетінің дәстүрі.
Августиннің тарихи философиялық көзқарастар. Тарихи процестегі теологиялық
тұжырымның қалыптасуы.
Ерте ортағасырлық тарихнамасы. 6 – 7 ғғ
Деректер. Ауызша айту дәстүрінің мәліметтері. Көне дәуір әдебиетімен
риторикасының көркемдік түрлерінің қалыптасуы. Әлемдік тарихқа герман
халқының енуі. Иордан, Кассиодор, Григорий Турский. Иссдор Сивильский, Беды
Достопочтенныйлардың тарихи шығармалары. «Тарих» 6-7 ғ тарихнамалық
шығармалардың түрі ретінде. (франктер тарихы, юстиниад әскерінің тарихы.)
батыс европалық тарихнамалық дәстүрінің ерекшеліктері. Көне христиандық
дәстүрдің әсері.
Ортағасырлық жылнамалар.
Жылнама жанры. Биография және анналдар. 9-10 ғғ анналистиканың
гүлденуі. Ортағасырлық агнографтар еңбегіндегі рухани мәдениетінің бейнесі.
(анегарий) Павел Олакон, Эйнгард, Нитард 9-10 ғғ империя идеясы. Шіркеу
жазушыларының саяси оянуы. Ерте ортағасырлық жылнамашылар 9-10 ғғ
жылнамаларының құрылымы мен мазмұны. Жылнамашылардың тарихи ойлау
ерекшеліктері.
11-14 ғғ тарихының теологиялық тұжырымдар.
Деяний жанры. Мазмұны. Тарихи оқиғаларды оқыту ерекшеліктері. Тарихи
құбылыстардың иррационалды түсінігі. Жылнамашылардың сервилизмі. 14 ғ
жылнамаларының себеп – салдарлық қарым – қатынасын іздеу. Тарихнамадағы
лауазымды бағыттардың дамуы, итарихи шығармалардың жаңа жанрлық үлгілерінің
пайда болуы. Теологиялық трактаттар және орта ғасырлық экономика сипаты.
(Фома Аквинский, Никкам, Пьетра, Крешинцы) 12-14 ғғ жылнамашыларының
провиденциализмі. 12 ғ Крест жорықтары және лауазымды тарихнаманың
туындауы. (Жофф Фуруз Виллардуен, Филип Де Кулимин.)
11-12 ғғ монастырлық жылнамалар
Христостың қайта тірілуі мен екінші оралуы жайындағы тарихи оқиғаға
теологиялық көзқарастар. Құбылыстар мен ғажайыптарға деген сенім, құдайдың
адам тағдырына қатыстылығы жайлы ұғым.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Ауызша айту дәстүрінің мәліметтерінің тарихи маңызы қандай?
2. Қандай рртағасырлық жылнамаларды білесің?

№9 тақырып Көне әдеби дәстүрдің әсері. 1 сағат
Мақсаты: Студенттерге Тарихи еңбектердің «Мырзалар айнасы» ретінде
пайдалануы ортағасырлық жылнамашылардың тарихи ассоциясы ортағасырдағы
эсхотологиялық түсініктер және оның тарихи тұжырымдарға әсерін оқып үйрету.

1. Тарихи еңбектердің «Мырзалар айнасы» ретінде пайдалануы ортағасырлық
жылнамашылардың тарихи ассоциясы ортағасырдағы эсхотологиялық
түсініктер және оның тарихи тұжырымдарға әсері
2. Ортағасыр тарихнамасының прогрессивті жақтары.
3. 13-15 ғғ сарай маңындағы анналистика. Жылнаманың ресми сипаты.
4. 14-15 ғғ қалалық жылнамалар
Саяси тарихтың кезекті мазмұны.
Құжаттық деректі пайдалану, қалалақ өмірдің сұрақтарына қатынасы.
Алынған мағлұматтарға сын көзбен қарамау. Тарихи еңбектердің «Мырзалар
айнасы» ретінде пайдалануы ортағасырлық жылнамашылардың тарихи ассоциясы
ортағасырдағы эсхотологиялық түсініктер және оның тарихи тұжырымдарға
әсері. Иоахин Флорскийдің тарихи көзқарастары. Таихи процестердің
христиандық – мистикалық кезеңдері. Флорскийдің шығармалары.
Ортағасыр тарихнамасының прогрессивті жақтары. Діне – мистикалық
түрдегі адамдардың жалпы ортақ бағытқа үздіксіз ұмтылу қозғалысының
құтқарушылық қасиетін христиандық тұжырыммен анықтау. Тарихи баяендайдың
жаңа тұүрінің пайда болуы - әлемдік жылнамалары. 4-5 ғғ тарихнамасының
себеп – салдарлық байланысын анықтау.
13-15 ғғ сарай маңындағы анналистика. Жылнаманың ресми сипаты. 14-15 ғғ
қалалыө жылнамалар. Тарихи оөиғаларға жергілікті патриотизм әсері.
Саяси тарихтың кезекті мазмұны.
Құжыттық деректі пайдалану, қалалақ өмірдің сұрақтарына қатынасы.
Жылнамашылардың идеялық бағыттары. Әлемдік тарих талқылауындағы гуманистік
дүние танымының дүниеге келуі. Гуманистік тарихнамадағы рационализм. Тарихи
шығармалардың жазылуындағы антикалық дәстүрдің әсері. Петрарға,
Бонкаччиалардың тарихи шығармалары. Ғылыми білімнің жетілуі және
итинерарийдің пайда болуфы. Марко Поло, Гильем Рубрук француз саяхатшылары.
Қалалық мәдениеттің дамуы және оның ортағасырлақ тарихнамаға әсері.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Ортағасыр тарихнамасының прогрессивті оқиғалары қандай?
2. Құжаттық деректі пайдалану, қалалақ өмірдің адамзат өмініе әкелген
өзгерістері қандай болды?

№10 тақырып. Жаңа заман тарихнамасы. 1 сағат
Мақсаты: Ерте буржуазиялық революциялардағы идеологтар мен
гуманистердің тарихи көзқарастарының тарихнамаға әсерін талқылау
1. Ерте буржуазиялық революциялардағы идеологтар мен гуманистердің тарихи
көзқарастары
2. Ортағасырлық провиденциализмге гуманистердің сыни пікірі
3. 17 ғ. Англия буржуазиялық революциясының тарихнамаға әсері
4. 18 ғ. ағартушылар әсері және ұлы француз буржуазиялық революция
қайраткерлерінің тарихнамаға әсері
19 ғ бірінші жартысындағы реакциялы – романтикалық тарихнама
19 ғ бірінші жартысындағы буржуазиялық – либералдық тарихнама
19 ғ І жартысындағы реакцияшыл – демократиялық және әлеуметтік
тарихнама.
Марксизмнің пайда болуы. К.Марк пен Ф.Энгельстің тарихи көзқарастары.
19 ғ консервативтік буржуазиялық тарихнама.
19 ғ ІІ жартысында 20 ғ либералды және радикалды – демократиялық
буржуазиялық тарихнама.
19 – 20 ғғ социалистік тарихнаманың жетістіктері мен әлсіз жақтары.
Ерте буржуазиялық революциялардағы идеологтар мен гуманистердің тарихи
көзқарастары . гуманистердің дүниетанымындағы тарихи негіздер. 16-17 ғғ
капиталистік укладтың дамуға әсері. Әлемдік тарихтағы ұлы географиялық
жаңалықтар және ғылым жетістіктері. Ортағасырлық провиденциализмге
гуманистердің сыни пікірі. Итальян гуманистерінің саяси-әлеуметтік
идеяларының кемшіліктері. Тарихнамадағы риторикалық фиорентиялық бағыт.
Саяси мектеп. Николо Маклавеллидің тарихи көзқарастары. Папства
гуманистерінің сыны. Лоренцо Валла «Констатинов сыйының» ұғымының мағынасы
және деректерді сынаудағы жаңа әдістерді жасау, Исидоров декреталий. Неміс
гуманистерінің тарихи көзқарастары. Олардың дүниетанымындағы жаңашылдық
және қарама – қайшылықтар. Неміс гуманизміндегі радикалды демократиялық
тұжырымдар. Франциядағы гуманизм. Ж.Боден және оның тарихқа көзқарасы.
Буржуазиялық тарихи ойдың даму сатысы гуманистер идеясының алғашқы
жетістігі. 17 ғ Англия буржуазиялық революциясының тарихнамаға әсері.
Ағылшын революция қайраткерлерінің жалпы саяси және тарихи тұжырымдары .
т.Гоббстың тарихи монархиялық тұжырымдары. Реставрация кезеңіндегі
реакционды тарихшылар.
Қоғамдық – саяси және тарихи ой идеясы. Д.Гаррингтон «1688 ж
компромисс» идеологиясы. Д.Локк және оның 18 ғ тарихнамасына әсері.
18 ғ ағартушылар әсері және ұлы француз буржуазиялық революция
қайраткерлерінің тарихнамаға әсері.
17 ғ аяғы мен 18 ғ басында Еуропа тарихнамасындағы феодалды –
абсолютистік тұжырымның басым көрінуі. Провиденциализмнің тарихи процестегі
көрінісі. 18 ғ ағартушылардың тарихқа қойған буржуазиялық және сыни
талаптарының феодалды – абсолютистік ұғым мен сәйкес келмеуі. Франциядағы
тарих жайлы феодалды – монархиялық сынның өріс алуы. Монтескье және Вольтер
тарихшылар. «Ұлы энциклопедиядағы» тарих мәселесі. Ұсақ радикалды буржуазия
идеологтарының тарихи көзқарасы – Ж.Ж.Руссо және Г.Мабли. физиократтар
әлемдік тарих жайлы. Физиократтар ұғымындағы «табиғи тәртіп» жайлы
буржуазиялық негіз. Ағартушылардың прогрестік идеясы. Ұлы француз
буржуазиялық революциясы қайраткерлерінің тарихи көзқарасы – А.Барнав,
Ж.П.Марат және М.Робеспьер.
17 ғ утопиялық социализм өкілдерінің көзқарасы. 18 ғ ағылшын
ағартушыларының идеялары. Өнеркәсіптік буржуазияның меркантализм мен күресі
және АСмиттің тарихи процеске көзқарасы. Солтүстік Американ буржуазиялық
революциясының радикалдар идеологтарының тарихи тұжырымдары. Неміс
ағартушыларының қоғамдық тарихи идеялары. Г.Форстердің буржуазиялық
радикалды демократиялық идеясы. 18 ғ ағартушыларының тарихи ғылым
дамуындағы үлесі және олардың көзқарастарындағы буржуазиялық шектеулер.
Тарихнамалық сарай династиялық және шіркеулік сын. Халықтар тарихын,
ғылымын, мәдениетін тануға бет бұру. Тарихи процестерді анықтау
заңдылықтары. Географиялық ортаның қоғамға әсері жайлы мәселелер. Қоғам мен
жеке адам арасындағы байланыс жайлы қарама – қөарсы талдаулар.
Ағартушылардың қарапайым рационализмі. 19 ғ бірінші жартысындағы реакциялы
– романтикалық тарихнама.
Дворяндық контрреволюция әсері және жаңа тарихтың тарихнамаға әсері. 18
ғ – 19 ғ реакциялы идеологтар. Құқықтық тарихи мектеп және оның реакциялы
тұжырымдары. «Халықтық рух» жайлы идеологиялық концепциясы. Л.Ранке және
Пруссия мемлекеттік мектебі. Деректерді жинау және жарыққа шығару.
Қарапайым рационализм ағартушыларының сыны. Қоғамдық өмірдің әр түрлі
жақтарының органикалық байлағысы туралы түсініктеменің маңызы.
Бұл түсініктеме арқылы феодалдық – абсолюттік реакцияны қорғау
әрекетінің жүзеге аспауы. Гегельдің мемлекет және құқық тарихына көзқарасы.
Гегельдің тарихи идеяларындағы қарама – қарсы реакциалдық және прогрессивті
тенденциялар. Халықтарының «тарихи» және «тарихи еместерге» бөлінуі.
Тарихнамада және экономикалық ойдағы ұсақ буржуазияшыл реакциялық
романтизм. С.Силмонди.
19 ғ бірінші жартысындағы буржуазиялық – либералдық тарихнама.
Буржуазиялық либерализм және буржуазиялық революцияларға, реформаларға
және әлеуметтік қайта құруға деген жаңа тарихи тұрғыларды іздестіру.
Реакцияшыл – романтикалық тарихилыққа және ағартушылардың әлсіз жақтарымен
күресу тырысылушылығы. Сенсимонизмнің француз либерал тарихшыларға әсері
О.Гьерри, Ф.минье, А.Гьер, Ф.Пезо. либерал тарихшыларда тап идеясы және
таптық күрес, оның шектеулі. Оларға «халықтық рух» концепциясының және
позитивизм философияның әсері. Англиядағы либерал – буржуазилық тарихнама.
Оған буржуазилық саяси экономика мен утилитаризм философиясының әсері.
Т.Макалей. неміс либерал тарихшылар Ф.Шлоссер, В.Циммерман. АҚШ
тарихшыларының және буржуазиялық құрылысы идеализациялау. АҚШ
тарихнамасындағы аболизионизм. 19 ғ І жартысындағы либерал – буржуазилық
тарихшылардың еңбектерінің жетістіктері мен әлсіз жақтары.
19 ғ І жартысындағы реакцияшыл – демократиялық және әлеуметтік
тарихнама.
Социал – утопистер А.Сен – симон, Ш.Фурье, Р.Оуэннің тарихи идеялары.
Ж.Мишле буржуазияшыл – демократиялық радикалды бағыттағы тарихшы.
Социалистік тарихшылар Л.Блан. тарихшы – чартистер Д.О.Брайен. Т.Карлейдің
феодалдық – социалистік тенденциялары. Оның батырлар культі мен реакцияшыл
бағытқа ауысуы. Кішігегельдіктердің және «шынайы социалистердің»
қоғамдық – тарихи идеялары. «жеке тұғаның критикалық ойлауы» субьективистік
культі. Кішігегельдіктер және «шынайы социалистердің» халық бұқарасының
тарихтағы және қоғамдық өмірдегі материалдық негізін түсінбеуі. 19 ғ І
жартысындағы демократиялық және социалистік тарихы ойдың жетістіктері мен
әлсіздігі.
Марксизмнің пайда болуы. К.Марк пен Ф.Энгельстің тарихи көзқарастары.
Марксизмнің пайда болуының тарихи алғы шарттары. Марксизмнің үш қайнар
көзі. К.Маркс пен Ф.Энгельстің революциялық демократизмнен ғылыми
коммунизмге өтудегі идеялық жолы. Маркстің «экономикалық – философиялық
қолжазбалары» халық бұқарасының тарихтағы ролі және маркс пен Энгельстің
кішігегельдіктермен алшақтық. «неміс идеологиясы» Ұлы француз буржуазиялық
революциясының марксизм негізін салушылармен зерттелуі. «шынайы
социалистер» мен вейтлингиандықтар критикасы. Энгельстің Англияның жұмысшы
табының жағдайы туралы еңбектері. Маркс пен Энгельстің революциялық
тарихилық және олармен пролетариаттың әлемдік – тарихи ролінің ашылуы.
Коммунистік партияның манифесі. Марксизмдегі таптар арасындағы күрес және
пролетариат диктатурасы. 1848-1849 жж революцияның марксизмнің негізін
салушыларының анализі мен қорытуы. Маркс пен Энгельстің 19 ғ 50-60 жж
буржуазиялық қоғамның дамуының және ұлттық қозғалыстар мен соғыстарды
зерттеуі. Маркстің «капитаны» ұлы экономикалық және таихи зерттеу еңбегі
ретінде. Маркстің Баринс коммунасы туралы негізді шығармалары. Энегльс
Германия тарихы және жаңа замандағы әскери тарихты зерттеудегі еңбектері.
Маркстің Ресей тарихына арналған зерттеу жұмыстарының мәні. Энгельстің
Германиядағы коммунистік қозғалыс тарихына арналған еңбектері Энгельстің
тарихи зерттеулердегі оппортунизм, субьективизмге, секанттық және
догматизмге қарсы күресі.
19 ғ консервативтік буржуазиялық тарихнама.
Буржуазияның революцияларға қарсылығы. Кейінгі 1848 ж кейінгі
юуржуазияның дворяндық пен жақындасуы. Бұл құбылстың таихнамаға әсері.
Кішігерман прустік мемлекеттік мектебі. Ранкенің шәкірттері – Зибель,
Трейгке. Гоинцоллеридер мен Бисмарктың монархиялық культі. Буржуазиялық
тарихнамадағы капитализмнің империализмге өту сатысы барысындағы реакцияшыл
тенденциялардың күшейуі. 19 ғ -20 ғ герман тарихнамасындағыРасизм, шовинизм
және пангерманизм. Прусс – Герман милитаризмнің және колониализмнің
марапатталуы. Тарихнамадағы Ұлы герман бағыты. Онкен. 19-20 ғғ буржуазиялық
тарихи ойдың теоретикалық дағдарысының дамуы. Неокантиандықтардың тарихи
танымның негізін үзуге тырысуы. Тарихи оқиғалардағы қайталанбасты туралы
Виндельванд және Риккеттің сын концепциялары. Анализ және тарихтың себепті
түсіндірудің субьективті «құндылықтар жүйесіне» өту, интуиция және
телеология. Неокантиандықтардың тарихты себепті түсіндірудегі ұарсы пікірі
және оның «түсіну» субьективті мотивациямен алмастыруы.
Тарихты ғылыми тұрғыдан танудан бас тарту империализм дәуірі
кезеңіндегі буржуазиялық тарихи ойдың жалпы дағдарысының көрінісі. Вебердің
реакциялық әлеуметтік, тарихи және саяси көзқарастары. Консервативтік
буржуазиялық франция тарихнамасы. 50-60 жж тарихнамасындағы болопартизм.
Реакциялық тарихшылардың париж коммунасы мен якобиншілдікті жеккөрушілік.
Пен, Сорель. Үшінші республиканың реакциялық тарихнамасындағы Напалеон І
культі
Консервативтік британ тарихнамасы.
Англиядағы консервативтік және оцшилибералды тарихшылар позициясының
жақындасуы. Клешп. Англия және Британ империализмінің сыртқы саясаты
апалогиясы. Сили, Раулисон. Ресей сыртқы саясатын фальсификациялау
«Кембридж жаңа тарих» Англияда саяси қайраткерлер биографиялары мен қағаз
шығару. АҚШ тарихнамасындағы консервативтік бағыттың күшеюі. 19 ғ – 20 ғ
солтүстік және оңтүстік тарихшылары концепцияларының жақындаса түсуі. Мак –
Мастер. АҚШ –тағы консервативтіе герман тарихшыларының ықпалы. Америка
буржуазиялық тарихнамасындағы империалситік экспансияны дәріптеу.
19 ғ ІІ жартысында 20 ғ либералды және радикалды – демократиялық
буржуазиялық тарихнама.
1848 ж революциядан кейінгі буржуазиялық либерализм. Буржуазияның
либерал ақсүйектер мен жақындасуы. Жұмысшы қозғалысы алдындағы қорқыныш
буржуазиялық либерализмнің оңға бұрылу себебі ретінде. Позитивизм
философиясы. Конт және Спенсердің эволюционизмі либералды тарихнаманың
басты методологиялық негізі ретінде 60-шы ж буржуазиялық либерализм және
дамократизм француз тарихнамасында. Тарихшы республикашылдардың – анти
бонопартизмі. Ж.Шаррас. 60 ж тарихшы – демократтары. 60 ж тарихшы
социалистер. Ж.Авенель. умеренно - республиканское направление. Токвиль
және оның буржуазилық – дворяндық концепциясы. Үшінші Республика кезіндегі
либералды тарихшылар. Олар: тарихнамадағы ұсақ буржуазиялық демократизм.
Матьез. Француз революциясының тарихшысы ретінде. Караев, Лучицкий,
Ковалевский, Савин, Пеарис – орыс буржуазиялық либералды тарихшылары.
Олардың Батыс Европаның жаңа тарихын зерттеуі Либералды – буржуазилық
тарихнама Бокль. Экономикалық бағыт. Тойнби, Роджерс, Кенниксель. 18-19 ғғ
ағылшын революциясының зерттелуі.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. 19 ғ консервативтік буржуазиялық тарихнамасы жайлы не білесің?
2. 19 – 20 ғғ социалистік тарихнаманың жетістіктері мен әлсіз жақтары
қандай?

№11 тақырып. Қазіргі кездегі шетел тарихнамасы. ФРГ тарихнамасы. 1
сағат
Мақсаты: Қазіргі кездегі шетел тарихнамасының зерттелуі, ФРГ-да тарих
ғылымының даму жолдары жайында мағлұмат алу.
1. Кең көлемде зерттелуі дағдарыстағы терең теориялық ойдың сәйкестігі
қазіргі буржуазиялық тарихнамада.
2. Субьективизм, релятивизм және пессимизм бірінші дүниежүзілік соғыстан
кейін гермен буржуазиялық тарихнамада.
3. Либералды – буржуазиялық және социал – демократиялық тарихнамасы
веймар республикасы жылдарында.
Социал – шовинизмді және реформалау апалогиясы социал – демократиялық
тарихнамада.
ФРГ – да тарих ғылымының даму жолдары.
Фашистік Германияның екінші дүниежүзілік соғыста жеңілуіне түсінік
бермеу батыс герман буржуазиялық тарихнамада.. 7.Буржуазиялық тарихнаманы
психо – анализдеу.
Кең көлемде зерттелуі дағдарыстағы терең теориялық ойдың сәйкестігі
қазіргі буржуазиялық тарихнамада. Субьективизм, релятивизм және пессимизм
бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін гермен буржуазиялық тарихнамада.
Шпенглер, Мейнеке, Бранденбург. Либералды – буржуазиялық және социал –
демократиялық тарихнамасы веймар республикасы жылдарында. Файт – Валентин.
Хальгартен империализмді талдауы. Социал – шовинизмді және реформалау
апалогиясы социал – демократиялық тарихнамада.
ФРГ – да тарих ғылымының даму жолдары. Соғыстан кейнгі уақыттағы батыс
герман буржуазиялық тарихшылар методологиясының іске аспауы. «Өмір» идеясы.
Кейбір тарихшылардың фашист рейхінің құлауына ғылыми түсінік беруден бас
тартуы. Фашистік Германияның екінші дүниежүзілік соғыста жеңілуіне түсінік
бермеу батыс герман буржуазиялық тарихнамада. Консерватизм және либерализм
батыс герман тарихшыларының концепциясында. Қазіргі кездегі қоғам дамуының
жолдарын көрсете білу. Идеалистік философияның әсері. ФРГ – ның
буржуазиялық тарихнамасында неофашистік тенденция тарихнамада. «ұлттық –
социоистік төңкерістің» солшыл қозғалысының жүргізушісі фашизм деп талқылай
алмауы Германиядағы жалған соғыс жайлы версия. Либералды тарихшылардың
реваншшизмге қарсы оппозициясы. Манн, Фишер, Гайс еңбектеріне герман
империализмінің қанағаттанбауы. Буржуазиялық тарихнаманы психо – анализдеу.
Тарихтың нефрейд психофизиологиялық интерпретациясын талдау.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Либералды – буржуазиялық және социал – демократиялық
тарихнамасы
2. Батыс герман буржуазиялық тарихнамасының ерекшеліктері
қандай?

№12 тақырып. Франция тарихнамасы. 1 сағат
Мақсаты: Дәрісте деректер негізінде студенттерге буржуазиялық –
либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық төңкерісті оқу және
антикомунизмнің ықпалын түсіндіру.
1. Германияның жеңіліс табуы және жалпы күрестің күшеюінің әсері 1918
ж кейінгі француз тарихнамасында.
2. Консервативті және клирехалды тенденцияны Франция тарихы оқуда.
3. Солшыл либералды экономикалық – географиялық бағыт тарихнамада.
4. Социал шовинизм апологиясы оңшыл социалистік тарихнамада..
5. Буржуазиялық – либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық
төңкерісті оқу және антикомунизмнің ықпалы.
6. Маркстік француз тарихнамасы
Германияның жеңіліс табуы және жалпы күрестің күшеюінің әсері 1918 ж
кейінгі француз тарихнамасында. Француз империализмнің сыртқы саясатының
апологиясы саяси қызметкерлер мемуарларында және тарихи еңбектерінде. Олар
Ренувена, Дюрозелля, Крузе еңбектерінде. Экономикалық, географиялық,
әлеуметтік және психологиялық факторлардың сыртқы саясатын зерттеуде.
Мюнхен мемуарларында тарихты жіктеу. Екінші дүниежүзілік соғыстың мәселесін
ашып көрсету және қарсыласуы, Францияның мюнхен саясатында және
тарихнамасында, мемуарларда. Консервативті және клирехалды тенденцияны
Франция тарихы оқуда. Мунье. Либералды және буржуазиялық – демократтардың
ықпалы. Оллора және Матьеза. Солшыл либералды экономикалық – географиялық
бағыт тарихнамада. Социалистік ориентациядағы тарихшы Лефевр. Тарихшы
сьоциалистер Зэваэс, Домманже. Социал шовинизм апологиясы оңшыл социалистік
тарихнамада. Социалистік бағытта экономикалық тарихты оқу. Жаңа
математикалық методты тарихи ьолмысты оқып жүйелеуде қолдану.
Буржуазиялық – либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық төңкерісті
оқу және антикомунизмнің ықпалы. Годмо. «Атлантикалық төңкеріс»
концепциясы. Маркстік француз тарихнамасы Камен, Тореза, Дюкло еңбектерінің
маңыздылығы және ФКП басқа да қызметкерлері. Собуль, Виллар, Корню, Терсен
еңбектері және басқа француз марксистік тарихшылар.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Солшыл либералды экономикалық – географиялық бағыт тарихнамасының
өкілдерін атаңыз?
2. Социал шовинизм апологиясы оңшыл социалистік тарихнамашылар жайлы
не білсіз?
3. Буржуазиялық – либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық
төңкерісті оқу және антикомунизм тарихнамасы.

№13 тақырып. Англия тарихнамасы. АҚШ тарихнамасы. 2 сағат
Мақсаты: Студенттерге АҚШ – тың екінші дүниежүзілік соғыста қатысуы
және сыртқы саясаты бойынша мәселелер американ тарихнамасында жайында
мәліметтерді ашып көрсету қажет.
1. Консервативтік бағыт ағылшын буржуазиялық тарихнамада қазіргі кезеңде.

2. Британ отарлаушы империяның дағдарысы және құлауы ағылшын буржуазиялық
тарихшылар концепциясында.
3. Тойнби көзқарасы.
4. Лейбористік тарихшылар.
Ағылшын марксистік тарихшылар
Капитализмнің алғашқы дағдарысы және бірінші дүниежүзілік соғыстың
нәтижесі АҚШ тарихнамасында.
Герман империализмнің пайда болуына АҚШ –тың көмегі және герман фил
бағыты тарихнамада.
АҚШ – тың екінші дүниежүзілік соғыста қатысуы және сыртқы саясаты
бойынша мәселелер американ тарихнамасында.
Әлеуметтік – экономикалық тарихты зерттеудегі жаңа концепция. АҚШ –тағы
негрлер тарихнамасы.
Консервативтік бағыт ағылшын буржуазиялық тарихнамада қазіргі кезеңде.
Британ империализмнің сыртқы саясатын ақтау, консервативті және либералды
тарихшылар еңбектерінде. Гуя, Темперлей, Уэбстер, Тэйлор, Черчилл кітабының
ықпалы. Жартылай мюнхен аясатын талқылау ағылшын буржуазиялық тарихнамада.
Империалистік державалардың сыртқы саясатын талқылау Готлиб еңбегінде.
Антиреволюциялық тенденцияның экономикалық және әлеуметтік тарихта орын
алуы. Клэпэм, Гревор – ропер, Стоун. 18 ғ ағылшын революциясының
буржуазиялық сипатта болуы. Тревельян либерал – буржуазиялық бағыттың
өкілі. Британ отарлаушы империяның дағдарысы және құлауы ағылшын
буржуазиялық тарихшылар концепциясында. Тойнби көзқарасы. Лейбористік
тарихшылар. Коул. Ағылшын марксистік тарихшылар Датт, мотон, Арнот,
Ротштейн, Добба еңбектері.
АҚШ тарихнамасы
Капитализмнің алғашқы дағдарысы және бірінші дүниежүзілік соғыстың
нәтижесі АҚШ тарихнамасында. Тарихи еңбектерде ішкі әлеуметтік
қақтығыстардың көрінуі. АҚШ – тың күреске қатысуы және бірінші дүниежүзілік
соғыстың нәтижесі соғыстан кейінгі бейбіт келісімдерде. Вильсонизмді
мадақтау. Герман империализмнің пайда болуына АҚШ –тың көмегі және герман
фил бағыты тарихнамада. Изоляционизмнің тарихнамаға ықпалы. АҚШ
тарихнамасында американ сыртқы саясатының тарихын иделизациялау. Монро
доктринасының агрессивті мазмұнын мойындамаған американ тарихшылары және
экспанционистік Хэя докринасы. Радикалды социалистік талқылау АҚШ – тың
сыртқы саясатын, американ қоғамының ішкі дамуын солшыл либералдардың
сынауы. Жұмысшы қозғалысында экономизмді идеализациялау және реформизм
жалғасы. Либералды экономикалық бағыт Брид. АҚШ – тың екінші дүниежүзілік
соғыста қатысуы және сыртқы саясаты бойынша мәселелер американ
тарихнамасында. Екінші дүниежүзілік соғыстың қорытындысының АҚШ
тарихнамасына ықпалы. «консервативті либерализм» негіздеу және АҚШ – тың
соғыстан кейінгі әрекеті. Үлкен бизнес апологиясы және АҚШ дамуының
концепциясын насихаттады. Антикоммнизмнің өсуі буржуазиялық тарихнамада.
АҚШ тарихының идеализациясы. Тарихнамада реакциялық тенденцияның күшеюі.
Тәуелсіздік үшін соғысты жоққа шығару азаматтық соғыс жылдарында. Құлиелену
идеализациясы «Атлантикалық қауым» концепциясы. Рузвельттің сыртқы саяси
курсы екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында. Суық соғыс СССР –ге қарсы
американ тарихнамасында. Ревизионистік бағыт. Американдық «советология».
АҚШ тарихнамасында совет – американ қатынастар мәселелері. Американ
тарихшыларының еңбектері АҚШ – тың антисоветтік интервенциядағы ролі
туралы. «Күш позициясы» саясатының құлауы және «өсу стадиясының»
концепциясының пайда болуы және конвергенция. «Модернизация» концепциясы.
Орыс – американ және совет – американ қарым – қатынасын тарихта көрсетуде
прогрессивті тенденция. Әлеуметтік – экономикалық тарихты зерттеудегі жаңа
концепция. АҚШ –тағы негрлер тарихнамасы.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Британ империализмнің сыртқы саясаты жөніндегі қандай тарихи еңбектер
атар едіңіз?
2. Консервативті және либералды тарихшылардың қандай еңбектерін білесің?
3. АҚШ тарихнының тарихнамасы жайлы не білесіз?

№14 тақырып. Қазақстан тарихнамасы. Ежелден 18 ғ дейінгі тарихнама және
деректану. 18 ғ. ІІ жартысы – 20 ғ басындағы деректану және тарихнама. 1
сағат
Мақсаты: Бұл дәрісте студенттерге Орыс жылнамаларындағы қазақтың арғы
тегі туралы алғашқы мәліметтер туралы түсінік беріледі.
1. «Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының мақсаты мен
мәні. Тарихнама – тарихи ғылымның тарихы
2. «Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының кезеңдері.
3. 14-15 ғғ қазақтар тарихы туралы. «жылнамалар жинағы»
4. 18 ғ. 30 ж дейін жазылған әдебиет
Орыс жылнамаларындағы қазақтың арғы тегі туралы алғашқы мәліметтер.
Қазақ даласындағы ІІ Академиялық экспедицияның тарихи – этнографиялық
қайраткерлігі
Ш.Уалихановтың өмірінің негізгі кезеңдері
ОГК ашулары және оның Қазақстандағы бөлімдері
РГО Батыс – Сібір бөлімінің Семейлік бөлімшесі. Семейлік облыстық
статистикалық комитет РГО Түркістандық бөлімі.
«Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының мақсаты мен
мәні. Тарихнама – тарихи ғылымның тарихы. «Қазақстан Республикасы тарихының
тарихнамасы» курсының кезеңдері. Жалайри өмірі мен қайраткерлерінің негізгі
кезеңдері. 14-15 ғғ қазақтар тарихы туралы. «жылнамалар жинағы» - «Жамиғат
тауарих» тарихының ашылуы. Дулати өмірбаянының негізгі кезеңдері. Қазақ
даласы туралы «тарихи Рашиди». 18 ғ 30 ж дейін жазылған әдебиет. Орыс
жылнамаларындағы қазақтың арғы тегі туралы алғашқы мәліметтер. Ресейге кіші
жүз қазақтарын қосу туралы Тевкелевтің миссиясы. Тевкелевтің қазақтардың
ұлттық саяси, экономикалық өмірлері, материалдық мәдениеті, әдет – ғұрпы
мен руларға бөлінуі туралы күнделік жазбалары. Кирилловтың «об удержание в
русском подданстве киргаз способных управления», «изъяснения о киргиз –
кайсацских и каракалпакских ордах» атты проектілері, қазақтар туралы
Татишев, І академиялық энциклопедияның қазақ даласын зерттеудегі
қайраткерлігі. Қазақтар туралы Миллер еңбектері. Қазақ халқы туралы Рычков
еңбектері.
18 Ғ ІІ жартысы – 20 ғ басындағы деректану және тарихнама. Қазақ
даласындағы ІІ Академиялық экспедицияның тарихи – этнографиялық
қайраткерлігі Паллас, Фальк еңбектері. Левшин – «қазақ халқының Геродоты»,
Андреев, Спасский, Бичурин, Броневский еңбектері.
Уалихановтың өмірінің негізгі кезеңдері. Уалихановтың Ыстық көл,
Жетісу, Тарбағатай, Орталық Қазақстан аймақтарын аралаған экспедициясы.
Уалихановтың деректану тұрғысындағы қайраткерлігі «Қырғыз топтары»,
«Қырғыздардағы шамандық қалдықтар», «Сот реформасы туралы жазбалар», «Үлкен
қырғыз – қайсақ ордасының аңызы және салт – дәстүрі», «Уалиханов
аудармалары», «Тарихи Рашиди» және «Жамиат тауарих», «Дала мұсылмандығы
туралы», «Тңірі», «Қырғыз баспаналары туралы» және т.б қазақ халқының
материалдық және рухани мәдениеті туралы Уалиханов жазбалары. ОГК ашулары
және оның Қазақстандағы бөлімдері. ОГҚ Орынбор бөлімінің шығармашылығы.
Даулбаев, Алтынсарин, Сейдолин, Жантөрин, Добролюбов, Алекторов жұмыстары.
ОГҚ Батыс – Сібір бөлімінің шығармашылығы. Шевцов, Катанаев, Маковецкий
еңбектері. РГО Батыс – Сібір бөлімінің Семейлік бөлімшесі. Семейлік
облыстық статистикалық комитет РГО Түркістандық бөлімі.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Қазақстан тарихының тарихнамасы жайлы алғашқы еңбектер?
2. Шетел жазбаларындағы Қазақстан тарихының тарихнамасы

№15 тақырып. Қазан төңкерісінен кейінгі және тәуелсіздік жағдайындағы
Қазақстан деректану және тарихнамасы. 1 сағат.
Мақсаты: Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи ғылым
орнығуының, Тәуелсіз Қазақстанның проблемаларын зерттеу өзектілігін ашып
көрсету.
1. Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи ғылым орнығуының
кейбір аспектілері
2. Қазақстанда тарихи – партиялық негідегі ғылыми зерттеу мекемелерінің
қалыптасуы
3. Қазақстанның азаматтық тарихын зерттеу шығармашылығы. 4.Қазақстан
тарих ғылымының деректану базасының пайда болуы.
4. Қазақстан тарихы деректану базасының кеңеюі
Қазақстан тарихы ғылымындағы индустриялы даму мен индустриалды мамандар
дайындау мәселелерінің қаралуы
Тарихнама проблемасының екінші кезеңі Алампиев, Нейдштад, Гуменов,
Қияқбаев, Бойши және т.б жалпы сипаттағы еңбектеріндегі индустриялизация
және жұмысшы топтың қалыптасу тарихы проблемасының деректік базасының
дамуы.
Тарихнаманың үшінші кезеңі Нүсіпбеков, Асылбеков, Пон, Нұрмұхамедов
еңбектеріндегі деңгейдің көтерілуі, ғылыми – техникалық прогресс,
индустриалдық кадрлардың әлеуметтік белсенділігі өсуі – мәселелеріің
оқытылуы.
Тәуелсіз Қазақстанның проблемаларын зерттеу өзектілігі.
Қазан төңкерісінен кейінгі және тәуелсіздік жағдайындағы Қазақстан
деректану және тарихнамасы. Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи
ғылым орнығуының кейбір аспектілері. Қазақстанда тарихи – партиялық
негідегі ғылыми зерттеу мекемелерінің қалыптасуы Қазақша Испарт, Исмол,
Истпроф. Қазақстанның азаматтық тарихын зерттеу шығармашылығы. ОКИСАР –
одақтас республикалрады тексерудегі айрықша комитет. 1932 ж КСРО –ға қазақ
баласының пайда болуы. Қырғыз өлкесін зерттеудегі қоғам қайраткерлігі.
Қазақстан тарих ғылымының деректану базасының пайда болуы. Архивтік
құрылыс. Тарихшы кадрлерді дайындау.
Асфендиаров өмірбаянының негізгі кезеңдері. Асфендиаровтың «История
Казахстана с древнейших времен» атты кітабының жалпы сипаттамасы.
Қазақстанның тәуелсіз кезеңінен патшалық отарлауға дейінгі кезең жөнінде.
Асфендиаров қазақтардың этногенезі туралы. Әлеуметтік саяси тобы туралы.
Қазақтардағы феодализм ерекшеліктері. Көшпелі түрік халықтары этногенезінің
кезеңдері. Жоңғария, орта Азия, Қытай, Ресей елдерімен қазақ хандарының
қарым – қатынастары туралы. Асфендиаров Ресей империализмінің отары
ретіндегі қазақ даасы туралы. Қазақтардың Ресейге қосылу процесі туралы. 18-
19 ғғ қазақ даласындағы ұлт – азаттық қозғалыс туралы.
Бекмаханов өмірінің негізгі этаптары. Бекмаханов кітабы «19 ғ 20-40 жж
Қазақстан». 19 ғ кезеңіндегі қазақтардың Орта Азия халықтарымен қарым –
қатынасы, орыс – қазақ қатынастары, әлеуметтік қатынастар, шаруашылық
топтар. Қасымовтың ұлт – азаттық соғсының ебептері. Бекмаханов 19-20 ғғ
қазақ қоғамындағы әлеуметтік қатынастар туралы. Бекмаханов «19 ғ ІІ
жартысындағы қазақтардың әлеуметтік құрылымы мәселелеріне орай», «19 ғ ІІ
жартысында таман Қазақстандағы бай шаруашылығы және оның ерекшеліктері»,
Ресейдегі капитализмінің пайда болуы және осы мәселелермен байланысты сауал
төңірегінде.
Нечкинаның «наименьшего зло» концепциясы. «Қазақ ССР таихи очерктері»
еңбегі. Вяткин қазақ халқының Ресейге қосылуының негативті нәтижелері
туралы. Қазақтың әлеуметтік – экономикалық және саяси тарихының мәселелерін
жүйелеуге алғашқы талпыныс – «История Казахской ССР древнейших времен до
наших дней».
Вяткин, Бекмаханов, Шахматов, Шойынбаев еңбектеріндегі 40 ж
Қазақстанның Ресейге қосылу тарихындағы ұлт – азаттық қозғалыс
мәселелерінің жарық көруі. Апполованың концепциясы. Тарихшы – ұлтшылдардың
идеялық «таратуы». 1950 ж 26 желтоқсанда «правдада» жарық көрген «за
марксистко – ленинское освещение вопросов истории Казахстана» атты
Шойынбаева, Айдарова, Якуниннің мақаласы. Бекмахановтың «Қазақстанның
Ресейге қосылуы» атты монографиясы мен «Қазақстандағы феодалды –
монархиялық қозғалыс» атты мақаласындағы мәселелерге көзқарас эволюциясы.
Зиманов, Толыбеков және т.б еңбектеріндегі аймақтық әлеуметтік – саяси,
экономикалық өмірі туралы мәселелердің көтерілуі. 19 -20 ғғ Қазақстандағы
әлеуметтік –экономикалық қатынастар тарихы туарлы Галузо еңбектері.
Қазақстан тарихы деректану базасының кеңеюі. Архив материалдары –
Қазақстан тарихының дерек көздері. Статистикалық деректер. Түрлі
статистикалық жинақтардың жариялануы. Кеңесс үкіметінің орнауы,
индустриялизация, социалистік сайыс дамуы, 1917 ж төңкеріс туралы құжаттар
жинағының жариялануы.
Қазақстан тарихы ғылымындағы индустриялы даму мен индустриалды мамандар
дайындау мәселелерінің қаралуы. Проблемаларды шешу маңыздылығы. Қазақсатн
тарихы мәселелерді оқыту жайлы. Ұлттық индустриалдық кадрлердің қалыптасып
индустриалдық даму мәселелері бойынша идеялық күрес. Садуақасов
концепциясы. Рысқұлов, Алампиев, Жұмабаев, Шафиров, Саматов, Лучкова –
еңбектеріндегі мәселелерді оқыту жайлы.
Тарихнама проблемасының екінші кезеңі Алампиев, Нейдштад, Гуменов,
Қияқбаев, Бойши және т.б жалпы сипаттағы еңбектеріндегі индустриялизация
және жұмысшы топтың қалыптасу тарихы проблемасының деректік базасының
дамуы.
Тарихнаманың үшінші кезеңі Нүсіпбеков, Асылбеков, Пон, Нұрмұхамедов
еңбектеріндегі деңгейдің көтерілуі, ғылыми – техникалық прогресс,
индустриалдық кадрлардың әлеуметтік белсенділігі өсуі – мәселелеріің
оқытылуы. Проблемалардың теориялық күйіне ғылыми пікірталас. Проблемалардың
деректік базасының кеңеюі. Авторитарлық кадрлары мен индустриялдық кадрлары
мен индустриялы даму мәселесін қараудағы үнсіздік.
Тәуелсіз Қазақстанның проблемаларын зерттеу өзектілігі. Республиканың
индустриалды – экономикалық потенциалы. Ұлттық – экономикалық саяси
өмірдегі индустриалдық кадрлердің ролі. Жұмысшы қозғалысының қайта өрлеуі.
Қарашығанақ, Жаңа өзен қалаларындағы оқиғалар. Қарағанды шахтерлерінің
көтеріліс қимылдары. Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретіндегі жағдайда, жаңа
тарихи ойлау тұрғысында индустриалды кадрлар мен индустриалды процестер
тарихына концептуалдық қайта көтерудің алғашқы тәжірибесі. Ұлттық
индустриалдық кадрлар проблемасы. Қазақ индустриалды кадрлар проблемасы.
Қазақ индустриалды кадрлар тарихын оқу маңыздылығы, ғылыми новизм өзектігі.
Асылбеков, Галиев, Кохина, Асылбекова, Уандақова еңбектеріндегі
проблемалардың жарық көруі.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстан тарихы жайлы ғылыми бағыт
2. Кңестік билік түсындағы Қазақстан тарихнамасының негізгі сипаты
қанбай болды?
3. Тәуелсіз Қазақстанның проблемаларын зерттеу өзектілігі қандай?

СЕМИНАР САБАҚТАРЫНА ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

1-Семинар тақырыбы: «Грек логолрафтарының еңбектері» - 1 сағат
Мақсаты: Грек локолрафтарының еңбектері, деректері мен тарихнамасы
бойынша жан-жақты түсінік алу.
1. Грек прозасының тууы
2. Гекатей Милетский (540 ж туылды – 479 ж кейін) – атақты логограф
3. Геланик Митилен (шамамен 5ғ.мен4ғбасы)кейінгі логографтардың бірі
4. Ионилік этникалық дәстүр әңгімелеу өнері, өткенге деген қызығушылық
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
Прозанкалық әңгімелердің логолраф – авторлары: логографтардың
шығармаларындағы негізгі сюжеттер: ақсүйектердің генеологиясы, қала
хроникалары. Ауызша айтуды өңдеу және жазу. Логографтар шығармасына
құжаттық құжаттар еңгізу. Саяхат нәтижелерінің және логографтардың жеке
бақылауларының көрінісі. Кіші Азияда логографтардың еңбектерінің пайда
болуы. Логографтарының жылнамаларының пәні – қалалардың өткені, көрші
облыстармен варварлық елдерді суреттеу.
Әдебиеттер:
7. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
8. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
9. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
10. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
11. Андреев Ю.В.Раннегреческий полис.-Л.,1976.
12. Древняя Греция /Под.ред.В.В.Струве,Д.П.Каллистова.-М.,1956.

2- Семинар тақырыбы: «Геродоттың тарихи көзқарастары. Грек тарихи
әдісі» - 2 сағат
Мақсаты: Геродот өмірі, тарихи оқиғаларды көзімен көргендер әңгімесіне
грек авторларының сын көзқарастарын қарастыру.
5. Ксенофонт (б.з.д 430-354) көзқарасы
6. Платон (б.з.д.427 -347) өмірі мен шығармалары
7. Аристотель (б.ғ.д 384 –322)
8. Ерте Грециядағы құлиеленушіліктің идеологы
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
Тарихи оқиғаларды көзіме көргендер әңгімесіне грек авторларының сын көз
– қарасы. «Пікір және білім» түсінігі. Мәлімет жинаудағы зерттеушілердің
шеберлігі. Көзімен көргендерді беттестіріп сұрау. Интефию әдісі.
Кемшіліктер.
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.Ю.С.Крушкол.-М.,1985.Ч-1.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
4. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.

3- Семинар тақырыбы: «Грек тарихнамасының мәні мен ерекшеліктері» - 1
сағат
Мақсаты: Грек тарихнамасының мәні мен ерекшеліктерін айқындау.
1. Бесінші жүз жылдықтан кейін тарихшылардың ойлау қабілетінің кеңейюі.
2. Грек зерттеушілерінің партикуптризмге жетуі, тарих бір уақытта болған
соның әлеуметтік шегіне жету.
3. Гректік шынайлылықты адам өмірімен байланыстыру. Біртұтас адам өмірі
ол географиялық құбылыс.
4. Тарихты ғылым ретінде гректердің ашуы. Мінездемелік қыр – сыры:
рационализм, ғылымдылық, гуманистілігі, адам ойлау қабілетіне қызмет
етуі
Тапсырма: Өздік жұмыс
Әдістемелік нұсқау:
Бесінші жүз жылдықтан кейін тарихшылардың ойлау қабілетінің кеңейюі.
Грек зерттеушілерінің партикуптризмге жетуі, тарих бір уақытта болған соның
әлеуметтік шегіне жету. Гректік шынайлылықты адам өмірімен байланыстыру.
Біртұтас адам өмірі ол географиялық құбылыс. Тарихты ғылым ретінде
гректердің ашуы. Мінездемелік қыр – сыры: рационализм, ғылымдылық,
гуманистілігі, адам ойлау қабілетіне қызмет етуі.
Әдебиеттер:
7. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
8. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
9. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
10. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
11. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
12. Таран Л.В.Теория «исторического синтеза» Анри Берра /ФЕ1969.-М.,1970.

4- Семинар тақырыбы: «Римдік тарихнама. Римдегі тарихнаманың
қалыптасуы» - 2 сағат
Мақсаты: Римдегі тарихнаманың қалыптасуы, ерте Рим тарихының деректерін
игеру.
1. Дидактикалық – суреттеу бағыты римдік тарихнамада Тит Ливий және
оның тарихи
2. Веллей Патерку, Корнеллей Тоцит (55-120 ж) оның тарихи еңбегі
3. Гой Светоний Троиквли 70-160 ж оның шығармасы
4. .Иосиф Флавия еңбектері (37-95ж.ж. Диодор Сицилийский оның
шығармасы
5. Соңғы императорлық дәуірдің компиляторлары.
6. Христиан шіркеуінің ресми мойындалуы және оның әлеуметтік және
саяси өмірдегі ролі
Тапсырма: Реферат
Әдістемелік нұсқау:
Материалдық мәдениет ескерткіштері. Ерте жазба ескерткіштер империя
дәуіріндегі қолжазбалар заң шығарушы және дипломатиялық актілер. Ерте
текстер. Әдеби ескерткіштер. Үлкен анналистер еңбектері. Фабия пиктар. Март
Поруия катон үлкен кішкентай анналистер еңбектері . антикварпар марк
Теренция Вирроно (116-27 ғ б.д.д) оның шығармасы «Древности», «Дела
божеские», «О латинском языке», «Сельское хозяйзство»
Әдебиеттер:
4. Зельин К.К.Исследование по истории земельных отношений в
эллинистическом Египете.-М.,1960.
5. Кошеленко Г.А.Греческий полис на эллинистическом Востоке.-М.,1979.
6. Бенгтсон Г.Правители эпохи эллинизма./Пер.с англ.-М.,1982.

5- Семинар тақырыбы: «Ортағасыр тарихнамасы» - 1 сағат
Мақсаты: Ежелгі дәуір тарихнамасының ортағасыр тарихнамасына әсерін
айқындау.
5. Жылнама жанры. Биография және анналдар
6. 11-14 ғғ тарихының теологиялық тұжырымдар.
7. Деяний жанры. Мазмұны. Тарихи оқиғаларды оқыту ерекшеліктері.
8. 11-12 ғғ монастырлық жылнамалар
Тапсырма: конспект, кесте құрастыру
Әдістемелік нұсқау:
6 – 8 ғғ. тарихшылар еңбегіндегі көне дәуір мәдениетінің дәстүрі.
Августиннің тарихи философиялық көзқарастар. Тарихи процестегі теологиялық
тұжырымның қалыптасуы. Ерте ортағасырлық тарихнамасы. 6 – 7 ғғ
Әдебиеттер:
5. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
6. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
7. История Казахстана.-Алматы, Атамұра, 1996.т.1.
8. История Казахстана.-Атамұра, Алматы, 1998.т.2.

6- Семинар тақырыбы: «Жаңа заман тарихнамасы» - 1 сағат
Мақсаты: Ерте буржуазиялық революциялардағы идеологтар мен
гуманистердің тарихи көзқарастарының тарихнамаға әсерін талқылау.
7. 17 ғ. Англия буржуазиялық революциясының тарихнамаға әсері
8. 18 ғ. ағартушылар әсері және ұлы француз буржуазиялық революция
қайраткерлерінің тарихнамаға әсері
9. 19 ғ бірінші жартысындағы буржуазиялық – либералдық тарихнама
10. 19 ғ І жартысындағы реакцияшыл – демократиялық және әлеуметтік
тарихнама.
11. 19 ғ консервативтік буржуазиялық тарихнама.
12. 19 ғ ІІ жартысында 20 ғ либералды және радикалды – демократиялық
буржуазиялық тарихнама.
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
16-17 ғғ капиталистік укладтың дамуға әсері. Әлемдік тарихтағы ұлы
географиялық жаңалықтар және ғылым жетістіктері. Ортағасырлық
провиденциализмге гуманистердің сыни пікірі. Итальян гуманистерінің саяси-
әлеуметтік идеяларының кемшіліктері. Тарихнамадағы риторикалық фиорентиялық
бағыт.
Әдебиеттер:
5. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
6. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
7. История Казахстана- Алматы, 2002.т.3.
8. Мухтар Магауин. Азбука казахской истории. Документальное
повествование.-Алматы,1997.

7- Семинар тақырыбы: «Франция тарихнамасы» - 1 сағат
Мақсаты: Дәрісте деректер негізінде студенттерге буржуазиялық –
либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық төңкерісті оқу және
антикомунизмнің ықпалын түсіндіру.
1. Социал шовинизм апологиясы оңшыл социалистік тарихнамада..
2. Буржуазиялық – либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық
төңкерісті оқу және антикомунизмнің ықпалы.
3. Маркстік француз тарихнамасы
Тапсырма: Өздік жұмыс
Әдістемелік нұсқау:
Германияның жеңіліс табуы және жалпы күрестің күшеюінің әсері 1918 ж
кейінгі француз тарихнамасында. Француз империализмнің сыртқы саясатының
апологиясы саяси қызметкерлер мемуарларында және тарихи еңбектерінде. Олар
Ренувена, Дюрозелля, Крузе еңбектерінде. Экономикалық, географиялық,
әлеуметтік және психологиялық факторлардың сыртқы саясатын зерттеуде.
Мюнхен мемуарларында тарихты жіктеу.
Әдебиеттер:
4. Собуль А.Жорж Лефевр-историк французской революции.-М.,1970.
5. Собуль А.Парижские санклюлюты во время якобинской диктатуры.-М.,1966.
6. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.

8- Семинар тақырыбы: «Англия тарихнамасы. АҚШ тарихнамасы» - 2 сағат
Мақсаты: Студенттерге АҚШ – тың екінші дүниежүзілік соғыста қатысуы
және сыртқы саясаты бойынша мәселелер американ тарихнамасында жайында
мәліметтерді ашып көрсету қажет.
5. Консервативтік бағыт ағылшын буржуазиялық тарихнамада қазіргі
кезеңде.
6. Британ отарлаушы империяның дағдарысы және құлауы ағылшын
буржуазиялық тарихшылар концепциясында.
7. Тойнби көзқарасы.
8. Лейбористік тарихшылар.
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
Гуя, Темперлей, Уэбстер, Тэйлор, Черчилл кітабының ықпалы. Жартылай
мюнхен аясатын талқылау ағылшын буржуазиялық тарихнамада. Капитализмнің
алғашқы дағдарысы және бірінші дүниежүзілік соғыстың нәтижесі АҚШ
тарихнамасында. Тарихи еңбектерде ішкі әлеуметтік қақтығыстардың көрінуі.
Әдебиеттер:
1. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
2. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
3. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

9- Семинар тақырыбы: «Қазақстан тарихнамасы. Ежелден 18 ғ дейінгі
тарихнама және деректану. 18 Ғ ІІ жартысы – 20 ғ басындағы деректану және
тарихнама» - 4 сағат
Мақсаты: Бұл тапсырмады студенттерге Орыс жылнамаларындағы қазақтың
арғы тегі туралы алғашқы мәліметтер туралы түсінік алу мақсат етіліп
қойылады.
5. Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи ғылым орнығуының
кейбір аспектілері
6. Қазақстанда тарихи – партиялық негідегі ғылыми зерттеу
мекемелерінің қалыптасуы
7. Қазақстанның азаматтық тарихын зерттеу шығармашылығы. 4.Қазақстан
тарих ғылымының деректану базасының пайда болуы.
8. Қазақстан тарихы деректану базасының кеңеюі
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
14-15 ғғ қазақтар тарихы туралы. «жылнамалар жинағы» - «Жамиғат
тауарих» тарихының ашылуы. Дулати өмірбаянының негізгі кезеңдері. Қазақ
даласы туралы «тарихи Рашиди». 18 ғ 30 ж дейін жазылған әдебиет. Қазақ
даласындағы ІІ Академиялық экспедицияның тарихи – этнографиялық
қайраткерлігі Паллас, Фальк еңбектері. Левшин – «қазақ халқының Геродоты»,
Андреев, Спасский, Бичурин, Броневский еңбектері.
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
4. Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-Ата1986

ОСӨЖ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Әдістемелік нұсқаулар бекітілген типтік оку бағдарламасы негізінде
кұрастырылған. Оқу жұмыс бағдарламасы дәрістік, семинар сабактардың, ОЖОСӨЖ
сабакгарының және СӨЖ тапсырмаларынын тақырыпгарының тізімінен тұрады. Оқу
жұмыс бағдарламасына қосымша ретінде ОЖОСӨЖ, СӨЖ, тәжірибелік сабақтарды
орындау бойынша әдістемелік нұсқау құрастырылған.
Осы нұскаулардың міндеті болып студенгтерге пәнді оқу барысында көмек
көрсету таңылады.
Құралда әр-бір такырьптың қысқаша мазмұны ашылады, такырыпты игеруге
әсер тигізетін сауалдар, тапсырмалар, өзін-өзі бақылау сұрақгары
енгізілген.
Курстың белгілі-бір тақырыптары дәрістерде немесе тәжірибелік сабақтар
барысында қарастырылуы мүмкін басқа тақырыпгар - тек кана дәрісте,
үшіншілері студемттің өзімен зерттеледі. Оқытушының жетекшілігімен
орындалатын студенттің өздік жұмыстары, студенттің өздік жұмыстары
тапсырмаларды орындауды, консппектілеуді, библиографиялық тізімдерді,
реферативтік баяндамаларды, тезистерді даярлауды, көшірмелерді құрастыруды,
рецензия мен аннотацияларды жазуды, есептерді шешуді көздейді.
Құралда сабақтарды өткізудің әр-түрлі нысандары көзделген, мысалға
алсақ: пракгикумдар, кәсіби ойындар, мәселелі ізденіс семинарлар және т.б.
Өздік жұмыстарының жеке түрлерінің саласы жоғары болу үшін төменде
кейбіреулерінің орындалуына қатысты нұсқамалар берілген.

1-ОСӨЖ тақырыбы: Ежелгі Греция тарихы бойынша деректер

Мақсаты: Ежелгі Греция тарихы бойынша деректер және олардың түрлері
жайында толық мәлімет алу.
5. Заттай ескерткіштер
6. Ауыз әдебиеті
7. Жазбаша құжаттар
8. Әдеби шығармалар
Тапсырма: Реферат
Әдістемелік нұсқау:
Заттай ескерткіштер, ауыз әдебиеті, жазбаша құжаттар, әдеби шығармалар.
Теократиялық тарих және миф. Миф түсінігі. Миф – зерттеу обьектісі ретінде.
Типология, оларды классификациялау себептері.
Әдебиеттер:
6. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
7. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
8. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
9. История древного мира /Под.ред.Ю.С.Крушкол.-М.,1985.Ч-1.
10. Берве Г.Тираны Греции /Пер.с нем.-Ростов-на –Дону.,1997.

2-ОСӨЖ тақырыбы: Геродоттың тарихи көзқарастары
Мақсаты: Геродот өмірі, тарихи оқиғаларды көзімен көргендер әңгімесіне
грек авторларының сын көзқарастарын қарастыру.
6. Геродот (б.з.д 484 – 425) – «тарихтың атасы»
7. Геродот өмірі – Геродоттың Египет, Сирия, Вавилон, Солтүстік
Қаратеңіз маңына саяхаты
8. Афина қоғамының көрнекті қайраткерлері мен қарым – қатынасы
9. Геродоттың тарихи кітаптары
10. Тарихи оқиғаларды көзімен көргендер әңгімесіне грек авторларының
сын көзқарасы.
Тапсырма: Ауызша баяндау
Әдістемелік нұсқау:
Геродот өмірі – Геродоттың Египет, Сирия, Вавилон, Солтүстік Қаратеңіз
маңына саяхаты. Афиныда болуы.
Әдебиеттер:
5. История древного мира /Под.ред.Ю.С.Крушкол.-М.,1985.Ч-1.
6. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
7. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
8. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.

3-ОСӨЖ тақырыбы: Публицистикалық шығармалар (Y-ІYғғ)
Мақсаты: Ү-ІҮ ғғ. публисцистикалық шығармалар жайлы мағлұмат алу.
7. Андокиданның лимстерлер туралы айтқан әртүрлі көзқарасы.
Иссократтың шығармасы. Демократиялық қарсыластар.
8. Фиммен Македонский. Эсхиктің сөзі. Демосфенің саяси көзқарасы.
9. Филип Македонский тарихы.Қызметшілер тарихы.
10. Сицилитлық прилей (345 – 350 жж аралықтарымен 250 жыл аралығында)
сицилия тарихының еңбегінің авторы.
11. Фукидид (460-395) рационалистік тарихтың ру басшысы.
Рационалистік қатынастың шынайлығы: болған оқиға себептері,
шындықты іздеу, тарихты сынау.
Тапсырма: Баяндама
Әдістемелік нұсқау:
Андокиданның лимстерлер туралы айтқан сөзі. Афиналық метэк Лисияның
афиналықтардың тұрмыс – тіршілігі, жағдайы туралы ойы, әртүрлі көзқарасы.
Әдебиеттер:
6. Античная Греция.-М.,1983.Т.1-2.
7. Блатовская Т.В. Греческое общество второго тысячеслетия до н.э. и его
культура.-М.,1976.
8. Глускина Л.М.Проблемы социально-экономической истории Афин ІҮ в.до
н.э.-Л.,1975.
9. Доватур А.И.Рабство в Аттике в ҮІ-Ү вв. До н.э-Л.,1980.
10. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

4-ОСӨЖ тақырыбы: Элленистік римдік кезең
Мақсаты: Тарихнамадағы «Элленизм» түсінігін талдау.
4. Тарихнамадағы «Элленизм» түсінігі
5. Оикуминдік тарих идеясы «Қайшы және клей» тарих методының
қалыптасуы Компициялық жаңа метод және тарихи зерттеулердегі орны
мен дамуы.
6. Зерттеушілердің еңбектеріндегі Александр Македонскидің соғыс
жылдары
Тапсырма: Конспект
Әдістемелік нұсқау:
Гректер мен басқа елдер арсындағы лингвистикалық шектеулерге жету.
Элленизм түсінігі гректік салт – дәстүрдің кезеңі «Варварлар грецизациясы».
Әдебиеттер:
6. Историография античной истории /Под.ред. В.И.Кузищина.-М.,1980.
7. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
8. Зельин К.К.Исследование по истории земельных отношений в
эллинистическом Египете.-М.,1960.
9. Кошеленко Г.А.Греческий полис на эллинистическом Востоке.-М.,1979.
10. Бенгтсон Г.Правители эпохи эллинизма./Пер.с англ.-М.,1982.

5-ОСӨЖ тақырыбы: Римдегі тарихнаманың қалыптасуы
Мақсаты: Римдегі тарихнаманың қалыптасуы, ерте Рим тарихының деректерін
игеру.
6. Ерте рим тарихының деректері
7. Материалдық мәдениет ескерткіштері
8. Март Поруия катон үлкен кішкентай анналистер еңбектері
9. Теренция Вирроно (116-27 ғ б.д.д) оның шығармасы
10. Анналдар – тарихи шығарманың бірінші түрі деректер және оның
ерекшелігі
Тапсырма: Ауызша баяндау
Әдістемелік нұсқау:
Анналдар – тарихи шығарманың бірінші түрі деректер және оның
ерекшелігі. Понтифик жылнамалары жеке тарихи еңбектер. Үлкен анналистер
еңбектері. «Большие анналы». Гнейний (270-200 аралығы) бірінші римдік
тарихшы.
Әдебиеттер:
7. Зельин К.К.Исследование по истории земельных отношений в
эллинистическом Египете.-М.,1960.
8. Кошеленко Г.А.Греческий полис на эллинистическом Востоке.-М.,1979.
9. Бенгтсон Г.Правители эпохи эллинизма./Пер.с англ.-М.,1982.

6-ОСӨЖ тақырыбы: Көне әдеби дәстүрдің әсері
Мақсаты: Студенттерге Тарихи еңбектердің «Мырзалар айнасы» ретінде
пайдалануы ортағасырлық жылнамашылардың тарихи ассоциясы ортағасырдағы
эсхотологиялық түсініктер және оның тарихи тұжырымдарға әсерін оқып үйрету.

3. Тарихи еңбектердің «Мырзалар айнасы» ретінде пайдалануы
ортағасырлық жылнамашылардың тарихи ассоциясы ортағасырдағы
эсхотологиялық түсініктер және оның тарихи тұжырымдарға әсері
4. Ортағасыр тарихнамасының прогрессивті жақтары.
Тапсырма: Конспект
Әдістемелік нұсқау:
Таихи процестердің христиандық – мистикалық кезеңдері. Флорскийдің
шығармалары.
Әдебиеттер:
5. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
6. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
7. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
8. Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-
Ата1986.

7-ОСӨЖ тақырыбы: Қазіргі кездегі шетел тарихнамасы. ФРГ тарихнамасы
Мақсаты: Қазіргі кездегі шетел тарихнамасының зерттелуі, ФРГ-да тарих
ғылымының даму жолдары жайында мағлұмат алу.
3. Кең көлемде зерттелуі дағдарыстағы терең теориялық ойдың
сәйкестігі қазіргі буржуазиялық тарихнамада.
4. Субьективизм, релятивизм және пессимизм бірінші дүниежүзілік
соғыстан кейін гермен буржуазиялық тарихнамада.
Тапсырма: Ауызша баяндау
Әдістемелік нұсқау:
Субьективизм, релятивизм және пессимизм бірінші дүниежүзілік соғыстан
кейін гермен буржуазиялық тарихнамада. Шпенглер, Мейнеке, Бранденбург.
Либералды – буржуазиялық және социал – демократиялық тарихнамасы веймар
республикасы жылдарында. Файт – Валентин. Хальгартен империализмді талдауы.
Социал – шовинизмді және реформалау апалогиясы социал – демократиялық
тарихнамада.
Әдебиеттер:
4. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
5. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
6. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

8-ОСӨЖ тақырыбы: Англия тарихнамасы
Мақсаты: Ағылшын марксистік тарихшылары жайында мәлімет жинақтау
5. Консервативтік бағыт ағылшын буржуазиялық тарихнамада қазіргі
кезеңде.
6. Британ отарлаушы империяның дағдарысы және құлауы ағылшын
буржуазиялық тарихшылар концепциясында.
7. Тойнби көзқарасы.
8. Лейбористік тарихшылар.
Тапсырма: Ауызша баяндау
Әдістемелік нұсқау:
Британ империализмнің сыртқы саясатын ақтау, консервативті және
либералды тарихшылар еңбектерінде. Гуя, Темперлей, Уэбстер, Тэйлор, Черчилл
кітабының ықпалы. Жартылай мюнхен аясатын талқылау ағылшын буржуазиялық
тарихнамада.
Әдебиеттер:
4. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
5. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
6. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

9-ОСӨЖ тақырыбы: Қазақстан тарихнамасы. Ежелден 18 ғ дейінгі тарихнама
және деректану
Мақсаты: Бұл дәрісте студенттерге Орыс жылнамаларындағы қазақтың арғы
тегі туралы алғашқы мәліметтер туралы түсінік беріледі.
5. Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының мақсаты
мен мәні. Тарихнама – тарихи ғылымның тарихы
6. «Қазақстан Республикасы тарихының тарихнамасы» курсының
кезеңдері.
7. 14-15 ғғ қазақтар тарихы туралы. «жылнамалар жинағы»
8. 18 ғ. 30 ж дейін жазылған әдебиет
Тапсырма: Конспект
Әдістемелік нұсқау:
14-15 ғғ қазақтар тарихы туралы. «жылнамалар жинағы» - «Жамиғат
тауарих» тарихының ашылуы. Дулати өмірбаянының негізгі кезеңдері. Қазақ
даласы туралы «тарихи Рашиди». 18 ғ 30 ж дейін жазылған әдебиет.
Әдебиеттер:
4. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
5. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
6. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-Ата1986

10-ОСӨЖ тақырыбы: Қазан төңкерісінен кейінгі және тәуелсіздік
жағдайындағы Қазақстан деректану және тарихнамасы
Мақсаты: Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи ғылым
орнығуының, Тәуелсіз Қазақстанның проблемаларын зерттеу өзектілігін ашып
көрсету.
5. Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи ғылым орнығуының
кейбір аспектілері
6. Қазақстанда тарихи – партиялық негідегі ғылыми зерттеу
мекемелерінің қалыптасуы
7. Қазақстанның азаматтық тарихын зерттеу шығармашылығы. 4.Қазақстан
тарих ғылымының деректану базасының пайда болуы.
8. Қазақстан тарихы деректану базасының кеңеюі
Тапсырма: Коллоквиум
Әдістемелік нұсқау:
Қазақстанда тарихи – партиялық негідегі ғылыми зерттеу мекемелерінің
қалыптасуы Қазақша Испарт, Исмол, Истпроф. Қазақстанның азаматтық тарихын
зерттеу шығармашылығы. ОКИСАР – одақтас республикалрады тексерудегі айрықша
комитет.
Әдебиеттер:
5. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
6. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
7. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
8. Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-Ата
1986

СӨЖ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

1-СӨЖ тақырыбы: «Грек логолрафтарының еңбектері» - 1 сағат
Мақсаты: Грек локолрафтарының еңбектері, деректері мен тарихнамасы
бойынша жан-жақты түсінік алу.
1. Грек прозасының тууы
2. Гекатей Милетский (540 ж туылды – 479 ж кейін) – атақты логограф
3. Геланик Митилен (шамамен 5ғ.мен4ғбасы)кейінгі логографтардың бірі
4. Ионилік этникалық дәстүр әңгімелеу өнері, өткенге деген қызығушылық
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
Прозанкалық әңгімелердің логолраф – авторлары: логографтардың
шығармаларындағы негізгі сюжеттер: ақсүйектердің генеологиясы, қала
хроникалары. Ауызша айтуды өңдеу және жазу. Логографтар шығармасына
құжаттық құжаттар еңгізу. Саяхат нәтижелерінің және логографтардың жеке
бақылауларының көрінісі. Кіші Азияда логографтардың еңбектерінің пайда
болуы. Логографтарының жылнамаларының пәні – қалалардың өткені, көрші
облыстармен варварлық елдерді суреттеу.
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
4. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
5. Андреев Ю.В.Раннегреческий полис.-Л.,1976.
6. Древняя Греция /Под.ред.В.В.Струве,Д.П.Каллистова.-М.,1956.

2-СӨЖ тақырыбы: «Геродоттың тарихи көзқарастары. Грек тарихи әдісі» - 2
сағат
Мақсаты: Геродот өмірі, тарихи оқиғаларды көзімен көргендер әңгімесіне
грек авторларының сын көзқарастарын қарастыру.
1. Ксенофонт (б.з.д 430-354) көзқарасы
2. Платон (б.з.д.427 -347) өмірі мен шығармалары
3. Аристотель (б.ғ.д 384 –322)
4. Ерте Грециядағы құлиеленушіліктің идеологы
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
Тарихи оқиғаларды көзіме көргендер әңгімесіне грек авторларының сын көз
– қарасы. «Пікір және білім» түсінігі. Мәлімет жинаудағы зерттеушілердің
шеберлігі. Көзімен көргендерді беттестіріп сұрау. Интефию әдісі.
Кемшіліктер.
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.Ю.С.Крушкол.-М.,1985.Ч-1.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
4. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.

3-СӨЖ тақырыбы: «Грек тарихнамасының мәні мен ерекшеліктері» - 1 сағат
Мақсаты: Грек тарихнамасының мәні мен ерекшеліктерін айқындау.
1. Бесінші жүз жылдықтан кейін тарихшылардың ойлау қабілетінің кеңейюі.
2. Грек зерттеушілерінің партикуптризмге жетуі, тарих бір уақытта болған
соның әлеуметтік шегіне жету.
3. Гректік шынайлылықты адам өмірімен байланыстыру. Біртұтас адам өмірі
ол географиялық құбылыс.
4. Тарихты ғылым ретінде гректердің ашуы. Мінездемелік қыр – сыры:
рационализм, ғылымдылық, гуманистілігі, адам ойлау қабілетіне қызмет
етуі
Тапсырма: Өздік жұмыс
Әдістемелік нұсқау:
Бесінші жүз жылдықтан кейін тарихшылардың ойлау қабілетінің кеңейюі.
Грек зерттеушілерінің партикуптризмге жетуі, тарих бір уақытта болған соның
әлеуметтік шегіне жету. Гректік шынайлылықты адам өмірімен байланыстыру.
Біртұтас адам өмірі ол географиялық құбылыс. Тарихты ғылым ретінде
гректердің ашуы. Мінездемелік қыр – сыры: рационализм, ғылымдылық,
гуманистілігі, адам ойлау қабілетіне қызмет етуі.
Әдебиеттер:
1. История древного мира /Под.ред.И..М.Дьяконова,
В.Д.Нероновой,Свенцицкой.-М.,1985.Т.1-3.
2. История Древной Греции /Под.ред.В.И.Кузищина.-М.,1986.
3. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
4. Источниковедение Древней Греции (эпоха эллинизма) /Под.ред.
В.И.Кузищина.-М.,1982.
5. История Древного Мира /Под.ред.Ю.С. Кузищина.-М.,1982.
6. Таран Л.В.Теория «исторического синтеза» Анри Берра /ФЕ1969.-М.,1970.

4-СӨЖ тақырыбы: «Римдік тарихнама. Римдегі тарихнаманың қалыптасуы» - 2
сағат
Мақсаты: Римдегі тарихнаманың қалыптасуы, ерте Рим тарихының деректерін
игеру.
7. Дидактикалық – суреттеу бағыты римдік тарихнамада Тит Ливий және
оның тарихи
1. Веллей Патерку, Корнеллей Тоцит (55-120 ж) оның тарихи еңбегі
2. Гой Светоний Троиквли 70-160 ж оның шығармасы
3. .Иосиф Флавия еңбектері (37-95ж.ж. Диодор Сицилийский оның
шығармасы
4. Соңғы императорлық дәуірдің компиляторлары.
5. Христиан шіркеуінің ресми мойындалуы және оның әлеуметтік және
саяси өмірдегі ролі
Тапсырма: Реферат
Әдістемелік нұсқау:
Материалдық мәдениет ескерткіштері. Ерте жазба ескерткіштер империя
дәуіріндегі қолжазбалар заң шығарушы және дипломатиялық актілер. Ерте
текстер. Әдеби ескерткіштер. Үлкен анналистер еңбектері. Фабия пиктар. Март
Поруия катон үлкен кішкентай анналистер еңбектері . антикварпар марк
Теренция Вирроно (116-27 ғ б.д.д) оның шығармасы «Древности», «Дела
божеские», «О латинском языке», «Сельское хозяйзство»
Әдебиеттер:
1. Зельин К.К.Исследование по истории земельных отношений в
эллинистическом Египете.-М.,1960.
2. Кошеленко Г.А.Греческий полис на эллинистическом Востоке.-М.,1979.
3. Бенгтсон Г.Правители эпохи эллинизма./Пер.с англ.-М.,1982.

5-СӨЖ тақырыбы: «Ортағасыр тарихнамасы» - 1 сағат
Мақсаты: Ежелгі дәуір тарихнамасының ортағасыр тарихнамасына әсерін
айқындау.
1. Жылнама жанры. Биография және анналдар
2. 11-14 ғғ тарихының теологиялық тұжырымдар.
3. Деяний жанры. Мазмұны. Тарихи оқиғаларды оқыту ерекшеліктері.
4. 11-12 ғғ монастырлық жылнамалар
Тапсырма: конспект, кесте құрастыру
Әдістемелік нұсқау:
6 – 8 ғғ. тарихшылар еңбегіндегі көне дәуір мәдениетінің дәстүрі.
Августиннің тарихи философиялық көзқарастар. Тарихи процестегі теологиялық
тұжырымның қалыптасуы. Ерте ортағасырлық тарихнамасы. 6 – 7 ғғ
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. История Казахстана.-Алматы, Атамұра, 1996.т.1.
4. История Казахстана.-Атамұра, Алматы, 1998.т.2.

6-СӨЖ тақырыбы: «Жаңа заман тарихнамасы» - 1 сағат
Мақсаты: Ерте буржуазиялық революциялардағы идеологтар мен
гуманистердің тарихи көзқарастарының тарихнамаға әсерін талқылау.
1. 17 ғ. Англия буржуазиялық революциясының тарихнамаға әсері
2. 18 ғ. ағартушылар әсері және ұлы француз буржуазиялық революция
қайраткерлерінің тарихнамаға әсері
3. 19 ғ бірінші жартысындағы буржуазиялық – либералдық тарихнама
4. 19 ғ І жартысындағы реакцияшыл – демократиялық және әлеуметтік
тарихнама.
5. 19 ғ консервативтік буржуазиялық тарихнама.
6. 19 ғ ІІ жартысында 20 ғ либералды және радикалды – демократиялық
буржуазиялық тарихнама.
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
16-17 ғғ капиталистік укладтың дамуға әсері. Әлемдік тарихтағы ұлы
географиялық жаңалықтар және ғылым жетістіктері. Ортағасырлық
провиденциализмге гуманистердің сыни пікірі. Итальян гуманистерінің саяси-
әлеуметтік идеяларының кемшіліктері. Тарихнамадағы риторикалық фиорентиялық
бағыт.
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. История Казахстана- Алматы, 2002.т.3.
4. Мухтар Магауин. Азбука казахской истории. Документальное
повествование.-Алматы,1997.

7-СӨЖ тақырыбы: «Франция тарихнамасы» - 1 сағат
Мақсаты: Дәрісте деректер негізінде студенттерге буржуазиялық –
либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық төңкерісті оқу және
антикомунизмнің ықпалын түсіндіру.
1. Социал шовинизм апологиясы оңшыл социалистік тарихнамада..
2. Буржуазиялық – либералды ғұрыппен ұлы француз буржуазиялық
төңкерісті оқу және антикомунизмнің ықпалы.
3. Маркстік француз тарихнамасы
Тапсырма: Өздік жұмыс
Әдістемелік нұсқау:
Германияның жеңіліс табуы және жалпы күрестің күшеюінің әсері 1918 ж
кейінгі француз тарихнамасында. Француз империализмнің сыртқы саясатының
апологиясы саяси қызметкерлер мемуарларында және тарихи еңбектерінде. Олар
Ренувена, Дюрозелля, Крузе еңбектерінде. Экономикалық, географиялық,
әлеуметтік және психологиялық факторлардың сыртқы саясатын зерттеуде.
Мюнхен мемуарларында тарихты жіктеу.
Әдебиеттер:
1. Собуль А.Жорж Лефевр-историк французской революции.-М.,1970.
2. Собуль А.Парижские санклюлюты во время якобинской диктатуры.-М.,1966.
3. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.

8-СӨЖ тақырыбы: «Англия тарихнамасы. АҚШ тарихнамасы» - 2 сағат
Мақсаты: Студенттерге АҚШ – тың екінші дүниежүзілік соғыста қатысуы
және сыртқы саясаты бойынша мәселелер американ тарихнамасында жайында
мәліметтерді ашып көрсету қажет.
1. Консервативтік бағыт ағылшын буржуазиялық тарихнамада қазіргі
кезеңде.
2. Британ отарлаушы империяның дағдарысы және құлауы ағылшын
буржуазиялық тарихшылар концепциясында.
3. Тойнби көзқарасы.
4. Лейбористік тарихшылар.
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
Гуя, Темперлей, Уэбстер, Тэйлор, Черчилл кітабының ықпалы. Жартылай
мюнхен аясатын талқылау ағылшын буржуазиялық тарихнамада. Капитализмнің
алғашқы дағдарысы және бірінші дүниежүзілік соғыстың нәтижесі АҚШ
тарихнамасында. Тарихи еңбектерде ішкі әлеуметтік қақтығыстардың көрінуі.
Әдебиеттер:
1. Хвостова К.В.Методологические проблемы применения количествнных
методов западной историографии /Современная зарубежная немарксистская
историография...С.62-67.
2. Ясперс К.Смысл и назначение истории.-М.,1991.
3. Шлезингер А.М.Циклы американской истории.-М.,1992.

9-СӨЖ тақырыбы: «Қазақстан тарихнамасы. Ежелден 18 ғ дейінгі тарихнама
және деректану. 18 Ғ ІІ жартысы – 20 ғ басындағы деректану және тарихнама»
- 4 сағат
Мақсаты: Бұл тапсырмады студенттерге Орыс жылнамаларындағы қазақтың
арғы тегі туралы алғашқы мәліметтер туралы түсінік алу мақсат етіліп
қойылады.
1. Қазан төңкерісінен кейінгі Қазақстандағы тарихи ғылым орнығуының
кейбір аспектілері
2. Қазақстанда тарихи – партиялық негідегі ғылыми зерттеу
мекемелерінің қалыптасуы
3. Қазақстанның азаматтық тарихын зерттеу шығармашылығы. 4.Қазақстан
тарих ғылымының деректану базасының пайда болуы.
4. Қазақстан тарихы деректану базасының кеңеюі
Тапсырма: конспект
Әдістемелік нұсқау:
14-15 ғғ қазақтар тарихы туралы. «жылнамалар жинағы» - «Жамиғат
тауарих» тарихының ашылуы. Дулати өмірбаянының негізгі кезеңдері. Қазақ
даласы туралы «тарихи Рашиди». 18 ғ 30 ж дейін жазылған әдебиет. Қазақ
даласындағы ІІ Академиялық экспедицияның тарихи – этнографиялық
қайраткерлігі Паллас, Фальк еңбектері. Левшин – «қазақ халқының Геродоты»,
Андреев, Спасский, Бичурин, Броневский еңбектері.
Әдебиеттер:
1. История Казахстана с древнейших времен до наших дней.Очерк.-Алматы,
1993.
2. История Казахстана с древнейших времен до наших дней. В 4-х т.т.1.-
Алматы, 1996.
3. Абилев А.К. История доревалюционного Казахстана.- Алматы, 1992.
4. Дулатова Д.И.Историография доревалюционного Казахстана.- Алма-Ата1986

БАҚЫЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ

«Тарихнама» пәні бойынша емтихан сұрақтары

1. Фома Аквинский, Неккам, Пьетро Крешенци. Провиденциализм.
2. Социалистік тарихшылар Л.Блан. тарихшы-чартистер Д.О.Брайен.
Т.Карлейлдің феодалдық-социапистік тенденциялары.
3. АҚШ тарихнмасындағы аболиционизм
4.Гесиод. «Теогония».
5. 2 тарихшьшардың еңбектерінің жетістіктері мен әлсіз жақгары
6. Гомер «Илиада» және «Одиссея».
7. Григорий Турский және оның шығармашылығы Грек логографтарының
шығармашылығы. Гекатей Милетский.
8. Беда Достопочтенный және оның шығармашылығы.
9. XIX ғасырдың бірінші жартысындағы реакцияшыл-
демократиялық және әлеуметгік тарихнама.
10. Исидор Севильский және оның шығармашылығы.
11. XIX ғасырдың бірінші жартысындағы либерал-буржуазиялық Грек
логографтарының шығармашылығы. Геланик
12. Ортағасырлық хроникалар. Агиографтар. Павел Диакон.
13. Социал-утопистер А.Сен-Симон, Ш.Фурье, Р.Оуэннің тарихи идеялары.
Ж.Мишле буржуазияшыл-демократиялықрадикалды бағыттағы тарихшы.
14. Геродоттың тарихи көзқарастыры.
15. Марксизмнің пайда болуы. К.Маркс пен Ф.Энгельстің тарихи көзкарастары.
16. Аристотель және оның саяси кәзқарастары. «Афин политиясы».
17. Иоахим Флорскийдың тарихи көзқарастары.
18. Ксенофонттың шығырмашылығы. «Киропедия». «Анабасис». «Грек тарихы».
19. Крест жорықтары ортағасырлық тарихнамада.
20. XIX ғасырдың бірінші жартысындағы демократиялық жөне социалистік
тарихы ойдың жетістіктері мен әлсіздігі.
21. Платон. «Политика». «Заңдар».
22. 11-12 ғғ. Монастырлық хроникалар.
23. Марксизмнің пайда болуының тарихи алғы шарттары. К.Маркстың
"экономикалық-философиялық қолжазбалары" (1844ж)..
24. Публицистикалық шығырмалар. Исократтың шығармалары. Демосфен
«филиппикалар».
25. 14-15 ғғ. қалалық хроникалар. Гуманистік көзқарастың пайда болуы.
Петрарка, Боккаччо
26. XIX ғасырдағы консервативтік буржуазиялық тарихнама.
27. Фукидид. «Пелопоннес соғысының тарихы».
28. Кішігерман прусстік мемлекетік мектебі. Ранкенің шәкірттері —
Г.Зибель, Г.Трейгке. Гоинцоллеридер мен Бисмарктың монархиялық культі.
29. Александр Македонскийдың жорықтары тарихнамада. Диодор Сицилийский.
Плутарх, Страбон, Аппиан, Павсаний А. Македонсий туралы.
30. Марко Поло, Гильом Рубрук.
31. Буржуазияның революцияларға қарсылығы. Кейінгі 1848 жыддан кейінгі
буржуазияның дворяндық пен жақындасуы. Бұл қүбылыстың тарихнамаға өсері.
32. «Эллинизм» сөзінің мағынасы тарихнамада.
33. Гуманистердің тарихи көзқарастары.Италия гуманистері. Николо
Маккиавели.
34. Буржуазиялық тарихнамадағы капитализмнің имперализмге өту сатысы
барысындағы реакцияшьш теңденциялардың күшеуі.
35. Диоген Лаэртский.
36. Ертебуржуазиялық революциялардағы идеологтар мен гуманистердің тарихи
көзқарастары (XV-XVI).
37. Консервативтік британ тарихнамасы. Д.Клепем. Д.Сили, Г.Раулисон.
"Кембридж жаңа тарих"
38. Полибий және оның шығырмашылығы. «Всеобщая история».
39. Неміс гуманистердің тарихи көзқарастары.
40. Г.Онкен, ХІХ-ХХ ғасырлардағы буржуазиялық тарихи ойдың теоретикалық
дағдарысыньщ дамуы.
41. Павсаний. «Описание Эллады».
42. Франция гуманистері.
43. Неокантиандықгардың тарихи танымның негізін үзіге тырысуы. Тарихи
оқиғалардағы қайталанбасты туралы В.Виндельванд және Г.Риккерттің сын
концепциялары. Анализ және тарихтың себепті түсіндірудің
44. «Үлкен анналистер». Фабий Пиктар, Марк Порций Катон Старший.
45. Гуманистердің дүниетанымындағы тарихи негіздер.
46. 1848 жылғы революциядан кейінгі буржуазиялық либерализм. Буржуазияның
либерал ақсүйектер мен жақындасуы. Жұмысшы қозғалысы алдындағы
қорқыныш буржуазиялық либерализмнің оңға бү/рылу себебі ретінде.
47. «Кіші анналистердің» шығырмашылығы. Марк Теренций Варрано.
48. ХУІ-ХУІІ г. капиталистік укладтың дамуға әсері. Әлемдік тарихтағы ұлы
географиялық жаңалықгар және ғыльш жетістіктері. Ортағасырлық
провиденциализмге гуманистердің сыни пікірі.
49. Консерватизм (Г.Ротфельс) және либерализм (Брахер, К.Эрдманн) батыс
герман тарихшыларының концепциясында.
50. Анналдар тарихи шығармалардың бірінші түрі.
51. Итальян гуманистерінің са яси-өлеуметтік идеяларының кемшіліктері.
52. Неофашистік теңденция тарихнамада. "Үлттық-социоистік төнкерістің"
солшыл қозғалысының жүргізушісі фашизм деп талқылай алмауы
53. Гней Невий – бірінші рим тарихшысы.
54. ХҮІІІғ. ағартушылар әсері мен ұлы француз буржуазиялық революция
қайраткерлерінің тарихнамаға әсері
55. Буржуазиялық либерализм жөне буржуазиялық революцияларға,
реформаларға және әлеуметтік қайта құруға деген жаңа тарихи
тұрғыларды іздестіру.
56. Марк Тулий Цицерон. Трактаттар. «Мемлекет туралы», «Заңдар туралы».
57. ХҮІІ-ХҮІІІ ғ. басында Еуропа тарихнамасындағы феодалды-абсолюттік
тұжырымының басым көрінуі.
58. Ұлы француз буржуазиялық революциясы қайраткерлерінің тарихи
көзқарастары(Ж.П.Марат, М.Робеспьер)
59. Гай Юлий Цезарь. Мемуарлар. «Галл соғысы».
60. Николо Маклавеллидің тарихи көзқарастары. Папство гуманистерінің сыны.
61. АҚШ тарихшыларының кұлиеленушілік және буржуазиялық қурылыс
идеализациялау.
62. Гай Саллюстий Крисп. «Югуртин соғысы», «Тарих».
63. Франциядағы гуманизм. Ж.Боден және оның тарихқа көзкарасы.
Буржуазиялық тарихи ойдың даму сатысы гуманистер идеясының алғашқы
жетістігі.
64. АҚШ тарихнамасында американ сыртқы саясатының тарихын идеализациялау.
Монро доктринасының агрессивті мазмұнын мойындамаған американ тарихшылары
(Д.Перкинс) және экспанционистік Хэй доктринасы (АТрисоулт).
65. Тит Ливий және оның шығармашылығы.
66. Тарихнамадағы риторикалық флоренциялық бағыт. Саяси мектеп.
67. Француз империализмнің сыртқы саясатының апологиясы саясиқызметкерлер
мемуарларында және тарихи еңбектерінде. П.Ренувена, Ж.Дюрозелль, Н.Крузе.
68. Тацит. «Анналдар», «Тарих».
69. Консервативті және клерикалды тенденцияны Франция тарихы оқуда.
Р.Мунье.
70. Солшыл либералды экономикалық - географиялық бағыт тарихнамада (Л.Февр
және Ф.Бродель).
71. Гай Светоний Транквилл және оның шығармашылығы.
72. ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы рекциялы- романтикалық тарихнама.
73. Либералды және буржуазиялық-демократгардың ықпалы А.Оллора және
А.Матьеза.
74. Иосиф Флавий. «Иудей соғысының тарихы», «Иудей археологиясы».
75. Дворяндық контрреволюция әсері және жаңа тарихтың тарихнамаға әсері.
76. Консервативтік бағыт агылшын буржуазиялық тарихнамада қазіргі кезеңде..
Д.Гуч, Г.
77. Темперлей, Ч.Уэбстер, А.Тэйлор.
78. Дионисий Галикарнасский. «Ежелгі Рим тарихы».
79. ХҮІІғ. Аяғында- ХІХ ғ. басында реакциялы идеологтар. Құқықтық тарихи
мектеп және оның реакциялы тұжырымдары.
80. Неміс либерал тарихшылар Ф.Шлоссер, В.Циммерман.
81. Плутарх және оның шығармалары.
82. Халықтардың “Тарихи” және “тарихи еместерге” бөлінуі. Тарихнамада және
экономикалық ойдағы ұсақ буржуазияшыл реакциялық романтизм.
83. Социалистік ориентациядан тарихшы Ж.Лефевр. Тарихшы социалистер
А.3эваэс, М.Домманже.
84. Диодор Сицилийский. «Тарихи кітапхана».
85. XIX ғасырдың бірінші жартысындағы буржуазиялық-
либералдық тарихнама.
86. Социалистік бағытта экономикалық тарихты оку (Э..Лябрусс). Жаңа
математикалық методты тарихи болмысты оқып жүйелеуде қолдану.
87. Аврелий Августин.
88. Иордан және оның шығармашылығы.
89. Реакцияшыл-романтикалық тарихилыққа жөне ағартушылардың әлсіз
жақтарымен күресу тырысушьшығы.
90. Кассиодор және оның шығармашылығы.
91. Ксенофонттың шығырмашылығы. «Киропедия». «Анабасис». «Грек тарихы».
92. Неміс гуманистердің тарихи көзқарастары. Сенсимонизмнің француз либерал
тарихшыларға әсері О.Гьерри, Ф.Минье, А.Гьер, Ф.Пезо. Либерал
тарихшьшарда тап идеясы жөне таптық күрес, оның шектелуі. Оларға
"халықтық рух" концепциясының және позитивизм философиясыньщ әсері.
93. Тит Ливий және оның шығармашылығы.
94. АҚШ тарихнамасында американ сыртқы саясатының тарихын идеализациялау.
Монро доктринасының агрессивті мазмұнын мойындамаған американ тарихшылары
(Д.Перкинс) және экспанционистік Хэй доктринасы (АТрисоулт).
95. Гай Светоний Транквилл және оның шығармашылығы.
96. Исидор Севильский және оның шығармашылығы.

Глоссарий
1. АККЛИМАТИЗАЦИЯ - бір бөлмеден екінші бөлмеге немесе басқа жерге
ауыстырғанда жәдігер сол ортаға үйренгенше уақыт.
2. АКСИОЛОГИЯЛЫҚ аспект - бағалылық аспект. АТТРАКТИВТІК қасиетт- көңіл
аудару, назарды күшейту.

3. АТРИУМ – мемлекеттік рәміздері - Елтаңба, Мемлекеттік Ту, Әнұран мен
Ата Заң қойылған мұражайдағы бөлім.
4. ГЕРМЕТИЗАЦИЯЛАУ- ауа кірмейтіндей саңылусыз бекіту.
5. ГИГРОСКОПИЯЛЫҚ МАТЕРИАЛДАР- органикалық ылғал тартқыш материалдар
6. КОММУНИКАТИВТІК аспект - хабарламалық аспект
7. МҰРАЖАЙ – арнайы жабдықталған, қоғамдық қажеттіліктерді өтеуге арналған,
тарихи – ғылыми дерек ретінде жәдігерлерді сақтап, ұрпақтан – ұрпаққа
жеткізетін, әлеуметтік ақпарат құжаттарын жинайтын, эстетикалық
құндылықтары бар мекеме.

8. МҰРАЖАЙ ЭӘДІГЕРІ – нақты өмірден алынған, музейге қоюға құндылығы бар,
музей қорына тіркелген, ұзақ сақтауға бейім зат.

9. РЕПРЕЗЕНТАТИВТІК қасиет- ұқсас жәдігерлердің артықшылығын анықтай білу

10.. СЕМАНТИКАЛЫҚ қасиет -мәнерлілік, дәлділік, мәндік қасиет
11. ЭКСПЕССИВТІК - толқыту, көңілде әсер қалдыру қасиеті

2. Қысқаша дәрістер мәтіні
Дәріс.1 Шет елдер тарихының тарихнамасына кірісіпе
Мұражай – арнайы жабдықталған, қоғамдық қажеттіліктерді өтеуге
арналған, тарихи – ғылыми дерек ретінде жәдігерлерді сақтап, ұрпақтан –
ұрпаққа жеткізетін, әлеуметтік ақпарат құжаттарын жинайтын, эстетикалық
құндылықтары бар мекеме.
Мұражай ісі – қоғамдағы өзгерістермен, қоғам дамуымен тығыз
байланыстағы ерекше сала. Ол – ғылымның, білімнің, мәдениеттің қалыптасуына
тікелей әсер ететін ғылыми мекеме. Барлық музей ісіне байланысты
жинақталған тәжірибе мен музей ісінің мәселелерін көтеретін арнайы
әдебиеттерде жарық көрген ғылыми білімдер жиынтығын “музейтану” деп атайды.
Бұл термин ХІХ ғасырдың екінші жартысында ғана пайда болғанымен, көптеген
тілдерде ертерек орнығып қалды. Ғылымда бұрынғы қолданылған “музеография”
деген термин музейге қатысты барлық шығармаларда қолданылып келеді, ал ХХ
ғасырдың ортасынан бастап тек музейді ғана сипаттауға ғана пайдаланылды.
“Музейтану” терминін көбінесе “Музей ісіндегі ғылыми ілім” немесе “Музей
теориясы” деп қарастырады. 1997 жылы Кеңес Одағында өткен музей ісіне
байланысты Халықаралық ХІ шешуші басты конференциясында Халықаралық
музеология комитеті құрылды. Онда іргелі ғылыми – зерттеу еңбектерді жазуға
бағдарламалар қабылданып, музейтануды университеттерде оқытуға ұсыныс
жасалды.
Мұражай ісінің негізгі белгілері – музей жәдігерлерін жинау, есепке
алу, сақтау, консервациялау, зерттеу. Музей арқылы ақпарат тарату қоғамдағы
байланыстың айрықша жүйесі болып табылады. Жұмысты ұйымдастыру формалары
әртүрлі. Оған заттық көрмелер, экспозициялар ұйымдастыру, дәрістер оқуды
ұйымдастыру тағы басқалар жатады.
Мұражайтану – қоғамдық ғылым, әлеуметтік ақпараттың сақталу
процестерін, музей жәдігерлері арқылы танымдық білім беріп, эмоциял
әсер қалдыратын және әртүрлі қоғамдық – экономикалық жағдайдағы әлеуметтік
заңдылықтардың формалық қызметін музей жәдігері, музей ісі арқылы зерттеп,
жүзеге асыратын пән.
Мұражайтанудың зерттеу нысанасы – мұражай, мұражай ісі, мұражай
жәдігері. Музей және музей ісі тарих, мәдениет, өнертану, социология және
басқа ғылыми салаларда зерттеу нысанасы ретінде қарастырылады. Сондықтан
зерттеу пәні үнемі өзіндік, арнайы заңдылықтарды анықтайтын ғылыми жүйе
ретінде қарастырылуы қажет. Зерттеу пәні арқылы белгілі бір саланы
зерттеуге қызығушылық тудырып, гносеологиялық міндеттерді шешуге болады.
Музейтану пәні негізінен “Музей жәдігері”, “Музей”, “Музей ісі” сияқты
терминдердің төңірегінде оқытылып, зерттеледі.
Мұражайтану пәні деп - әлеуметтік информацияны жинайтын және сақтайтын
процестерге музей заттары арқылы танымдық білім беретін, дәстүрді,
эмоцияны, көріністерді жеткізетін, музей ісінің шығу, даму және қоғамдақ
қызмет ету функцияларына қатысты объективті заңдылықтардың ауқымын айтамыз.

1997 жылы Халықаралық музейлер кеңесінің ХІ конференциясында 18 мамыр
музей күні болып қабылданды. Өткен заманның көптеген ұлы ғалымдары әуесқой
ынтық коллеционерлер болды. “Коллекциялау” деген ұғымды осыдан 2000 жыл
бұрын көне Рим шешені Марк Тулий Цицерон енгізді деп есептеледі. Ол өзінің
атақты шешендік сөзінде бұл ұғымды “коллекция – шашыраған заттарды бір
топқа біріктіру” деп атады.
Музейлер ХVІ – ХVІІІ ғғ. ғана пайда бола бастады. Музейдің өнерлік
мәнін алғаш ашқан француз суретшісі Жан Луи Дэвид болды.

Дәріс.2 Тарихи мұражай атқаратын ролі және оның әлеуметтік
функциялары. Мүражай ісінің негізгі ұғымдары: мұражай жәдігері, мұражай,
музей ісі.
Музей өзінің әлеуметтік қызметін музей жәдігерлерін жинау, сақтау,
үйрену, зерттеу және қолдану арқылы жүзеге асырады.
Белгілі бір затты жасауда да, қолдануда да оның функционалдық мәні
болады. Музей әлеуметтік институт ретінде қоғамдағы өзгерістерді көрсетеді,
олардың тарихилығын тереңдетеді. Әрбір жәдігердің қоғамдық мәнін, музейлік
құндылығын көрсетеді.
Жәдігерлердің ақпараттық потенциалы екіге бөлінеді. Бірінші – ішкі
хабарламалық кеңестік, екінші – сыртқы хабарламалық кеңестік. Біріншісі
заттың өзіне байланысты мәлімет көрсетсе, екіншісі жәдігердің айналасындағы
ортаға қатысты мәліметтерді көрсетеді.
Музей жәдігерлерінің семантикалық (мәндік), аксиологиялық (бағалылық),
коммуникативтік (хабарламалық) аспектілері бар және де әрбір музей жәдігері
аттрактивтік (көңіл аудару, назарды күшейту), семантикалық (мәнерлілік,
дәлділік, мәндік), экспрессивтік (толқыту, көңілде әсер қалдыру қасиеті),
репрезентативтік (ұқсас жәдігерлердің артықшылығын анықтай білу)
қасиеттерге ие. Музей жәдігерлері тек дерек қана емес, мәдени – тарихи
ескерткіш ретінде бағалылығы зор қоғам мен мемлекет, мекеме байлығы деп
саналады.
Музей жәдігері – нақты өмірден алынған, музейге қоюға құндылығы бар,
музей қорына тіркелген, ұзақ сақтауға бейім зат. Ол әлеуметтік, тарихи,
қоғамдық өмірдің дерегі ретінде, ұлттық құндылықтың бөлігі ретінде
қарастырылады. Музей жәдігері – бүкіл музейдің қызметін, оның бағыттарын,
жоспарын жүзеге асыратын негіз болып табылады.
Кез келген музей жәдігерін зерттеу ғылымға негізделеді. Қазіргі кезде
музей ісі адам қызметінің ғасырлар бойы қол жеткізген нәтижесі ретінде,
табиғаттың сыйы мен ерекшелігін көрсетіп (табиғи музей, қорықтар), ғылыми
құжаттармен негізделіп, түрлі профильді салада жұмыс істейтін жұмыс ретінде
қарастырылады.
Музей ісінің негізгі құрамдас бөлігіне музейдің практикалық ісі,
ескерткіштерді қорғау, музей жүйесі, музей саясатын заңдастыру, музей
ісіндегі кдрларды дайындау да кіреді. Ғылыми - әдістемелік, көпшілік жұмыс
орталықтарының жұмысы, арнайы тақырыптардағы журнал, газеттер шығару да
музей ісінің басты бағыттағы шаралары.
Музейтанудың зерттеу әдістерінің негізгі бағыттарына тоқталсақ, олар
мынадай:
1. Ақпараттық дерек көзі ретінде, жәдігерлердің мәдени- тарихи
құндылықтарын зерттейтін бағыттарда жұмыс істеу:
а) музей құндылықтарына жататын жәдігерлерді анықтау (ғалымдар,
лаборратория);
б) музей жәдігерлерінің мәндік мағынасын, ерекшеліктерін анықтау ісі;
в) музей жәдігерлеріне байланысты ғылыми анықтамалық, жүйелеу жұмыстарын
ұйымдастыру;
г) сақтау режимін, консервация және қайта қалпына келтіру жолдарын
анықтау;
д) музейдің тәрбиелік, білімдік міндеттерін атқару әдістерін қарастыру,
жүйелеу.
2. Музей ісі, оның атқаратын қызметі, қоғамдық, мемлекеттік институт
ретіндегі бағыты:
а) музейдің шығу тарихын , жүйесін, типін, музей ісінің тарихын
жүйелейді;
б) ішкі ұйымдастыру жұмыстарын қарстырады;
в) музей қызметінің арнайы бағыттарын анықтайды;
г) музейді басқару жүйесін қарастырады, болашақ жоспарын талдайды.

Дәріс.3 Музей және музей ісі құрылымы:
Музейтану ғылыми пән ретінде білім жүйесі қалыптасқан, өзіндік ұрылымы бар
сала. Музейтануға тарихи, теориялық, қолданбалы элементтер кіреді.
Музейтану құрылымы төмендегідей:
1. Музейтанудың тарихы мен тарихнамасы
2. Музейтану теориясы
3. Музейлік дерекнама
4. Қолданбалы музейтану

Музей жүйесі және жіктелуі.
Музейлер жабық жүйедегі, мемлекет пен қоғам алдында музей заттарын
сақтау, қорғау, пайдалану функцияларына жауап беретін мекеме. Музей
жүйелері әртүрлі профильдегі, типтегі музейлерден тұрады.
Музейлер негізгі профилі жағынан төмендегідей топтарға бөлінеді:
1. Тарихи музейлер – тарих білімі мен ғылымына негізделген жүйе
бойынша бөлінеді. Олар:
а) жалпы тарихи
б) археологиялық
в) этнографиялық
г) нумизматикалық
д) тарихи – экономикалық
е) білім мен ағартушылық тарихы
ж) арнайы тарихи музей (спорт тарихы, музыка тарихы
т. б.)
2. Көркемөнер музейі. Өнер мен өнертануға қатысты барлық музейлер.
Мысалы, өнертану музейі, картина галереясы, мүсін музейі, қолөнер
музейі, қолданбалы өнер музейі, гравюра кабинеті, театр, музыка,
кино өнері музейлері т. с. с.
3. Табиғи – жаратылыстану тарихи музейлері - өз жұмыстарында
жаратылыстану ғылымы пәндеріне сүйенеді. Оған биологиялық,
ботаникалық, зоологиялық, геологиялық, минералдық,
палентологиялық, антропологиялық және экологиялық т. с. с.
музейлер жатады.
4. Техникалық музейлер – техника ғылымымен тығыз байланысты
музейлер, оған: политехникалық, техникалық, авиация, автокөлік,
байланыс, кеме жасау, тау – кен ісі, темір жол көлігі, жеке
өнеркәсіптер музейі, техника ескерткіштері т. с. с. музейлер
жатады.
5. Әдеби музейлер - әдебиет салаларына бағытталған, белгілі
жазушылардың өмірі мен қызметіне арналған музейлер.
6. Комплексті музейлер – екі, үш профильде жұмыс жүргізетін музейлер.
Мысалы, тарихи – көркем, тарихи – архитектуралық, ауыл шаруашылығы музейі
т. с. с. Комплексті музейлердің кең тараған түрі - өлкетану музейлері.
Олар тарих пен жаратылыстану бағытын біріктіріп жұмыс істейді. Ал типтік
жағынан музейлер 3 – ке бөлінеді:
1) ғылыми зерттеу;
2) көпшілік – ағарту;
3) зерттеу, академиялық – оқу.
Қазіргі музей жүйесінде ғылыми зерттеу типі кең тараған. Ал
академиялық оқыту музейлері белгілі бір ғылыми салаға байланысты зерттеу
жұмысын терең жүргізеді. Әсіресе, музей қорларын жинақтаған кезде далалық
экспедиция жұмыстары, бірлескен археологиялық қазба жұмыстарының нәтижесі
кеңінен қолданылады. Музей жұмысы тек өткен дәуірдің ескерткіштерін жинап
қана қоймай, қазіргі заамн тұрғысынан да үнемі ізденушілік, зерттеу
жұмыстарын үзбейді. Ғылыми жұмыстардың көп міндеттері экспозициялар арқылы
шешіледі.

Дәріс.4 Музей қорларын сақтау.
Музей қорларында сақталатын жәдігерлердің барлығы дерлік физикалық –
механикалық, химиялық өзгерістерге ұшырайды немесе табиғи ескіреді. Бұл
өзгерістер негізінен ауа мен жарықтың әсерінен болады. Жәдігерлер
биологиялық зиянды жәндіктердің: шыбын – шіркейлер, құрт – құмырысқалардың
және кеміргіштер мен микроорганизмдердің де әсерінен бұзылуы мүмкін.
Температураның белгілі бір деңгейі және ылғалдылық дәрежесі жәдігерлердің
табиғи көнеру процесін тездетуі, немесе бәсеңдетуі, не баяулатуы мүмкін.
Ауаның жоғары дәрежедегі ылғалдығы, егер ғимаратта, бөлмеде газды ластанған
заттар болса зиянды химиялық қоспалардың пайда болуына әкеп соғады. Жоғары
дәрежедегі ылғалдылық шаң – тозаңның да таз (грибковые) ауруларын, яғни
микроорганизмдердің қозуынан туатын ауруларды тудырады. Осындай қолайсыз
жағдайлардан сақтау үшін музей жәдігерлерін сақтау тәртібі, ережесі болады.
Ол температуралық ылғалдылық режимі, ауадағы зиянды заттардан қорғау,
биологиялық және механикалық бұзылудан, нұқсаннан қорғау, апаттан алдын ала
сақтандыру шаралары, экстремальдық (аяқ астынан шыққан қиындық) жағдайларға
байланысты алдын – ала дайындық шаралары жасалынады.
Тарихи мұражайлардың қорларына енетін заттар әртүрлі. Сондықтан
оларды дұрыс сақтай отырып, әрбір заттың қолданыс аясын да естен шығармаған
жөн. Бұл міндетті қорды сақтау жүйесі шешеді.
Режим (тәртіп, ереже) мен сақтау жүйесіне негізделген қор жұмысының
бағыттарын “музей қорларын сақтауы» дейді. Әрбір мұражайдың өзіндік
ерекшеліктері болуы себепті, сақталу режимдері соған сәйкес жасалынады. Ол
жәдігердің мазмұнына, қордың құрылымына, сапасына, санына, сақталған
мерзіміне сай ерекшеленеді. Әрбір мұражай, әрбір қор сақтау қоймасы өзінің
арнайы бағытына қарай жұмысын ұйымдастырады.
А) Температуралық – ылғалдылық тәртіп.
Температура мен ауа ылғалдылығы заттардың табиғи ескеруіне өте қатты
әсерін тигізеді. Бұл әсердің сипаты мен күші заттың жасалған материалынан,
оның құрылымынан, қандай ортада болғандығынан, музей жәдігеріне айналғанына
дейінгі сақталуына тығыз байланысты.
Органикалық ылғал тартқыш (гигроскопиялық) материалдардан (ағаш,
тері, қағаз, мата) жасалған жәдігерлер өте жоғары немесе өте төмен
ылғалдылықтан қатты зардап шегеді. Төмен ылғалдылықта бұл материалдарда
сызат пайда болады, сығымдалып, беріктілігі, төзімділігі азайып, зат
деформацияға (өзгеріске) ұшырайды. Өте жоғары ылғалдықта бұл заттар ісініп,
талшық жіптердің байланысы, жабысуы бұзылады, химиялық өзгерістер күшейеді,
зат деформацияға ұшырайды. Өте жоғары ылғалдылық заттың тез құрып кетуіне
әсер етеді.
Температураның кенеттен өзгеруі жәдігерлерге қатты әсер етеді. Бір
бөлмеден екінші бөлмеге немесе басқа жерге ауыстырғанда (акклиматизация),
жәдігер сол ортаға үйренгенше ылғалдылығы аралық температурадағы бөлмелерде
ұсталуы тиіс.
Әсіресе, археологиялық жәдігерлерге өте көп өзгерісті басынан
кешіруге тура келеді. Темір заттарда топырақ коррозиясы болады.
Температуралық ылғалдылық режиміне байланысты қалыптасқан бірегей
көзқарас жоқ. Көптеген ғылыми еңбектерді нұсқаулар бойынша темір заттары
үшін +180 +200 С, 50 % - ке дейінгі ылғалдылықта, шыны, эмаль, кеамика
заттары үшін +120 +200 С және 55-65% ылғалдылықта, тастар (бағалы, жартылай
бағалы) +150 +180 С, 50-55% ылғалдылықта, ағаш зат +150 +180 С және 50-60%
ылғалдылықта, тері, аң терісі бұйымдарын +160 +180 С, 50-60% ылғалдылықта,
қағаз +170 +190 С 50-55% ылғалдылықта, өнер суреттері +120 +180 С және 60-
70% ылғалдылықта, қара суретер +120 С, 40-50% ылғалдылықта, түрлі – түсті
сурет +50 С, 40-50% ылғалдылықта, маталар үшін +150 +180 С, 55-65%
ылғалдылықта, сүйек, мүйіз, тасбақа заттары үшін +140 +150 С, 50-60%
ылғалдылықта ұстауды қажет етеді.
ә) Жәдігерлерді ауадағы зиянды заттардан сақтау.
Музей жәдігерлерінің ескеруіне ауадағы әртүрлі қоспалар да әсер
етеді. Оған газдалған заттар – күкіртті газ, күкіртті сутек (сероводород),
аммиак (азот пен сутек қосындысынан жасалған ащы иісті түссіз газ), хлор,
минералдық шаң, қара күйе (сажа) жатады.
Ауаның ластануынан сақтанудың бір жолы – бөлмені герметизациялау (ауа
кірмейтіндей саңылусыз бекіту), әрине, кондиционерсіз болмайды және сүзгіш
заттар (фильтровальные устойства) орнату да артық емес.
Б) Музейдегі жарық түсу тәртібі.
Музейде жарық беру тәртібі жәдігерлердің ұзақ сақталуы үшін
қолданылады. Бұл тәртіп бойынша заттарға жарық толықтай, жартылай берілуі
не мүлде жарықсыз сақталуы мүмкін. Ол жәдігерлердің қай материалдардан
істелгеніне байланысты анықталады.
Жарыққа төзімділігі жағынан материалдар үш топқа бөлінеді:
1. Жоғары төзімділіктегі – темір, тастар, гипс, керамика, түссіз
шыны.
2. Орта төзімділіктегі – сүйек, тері, аң терісі, ағаш, майлы бояулы
өнер туындылары.
3. Төмен төзімділіктегі – фотосуреттер, акварель, қағаз, мата
бұйымдары.
Жарықтың тура түсуі барлық заттарға зиян. Жоғары төзімділіктегі
заттарға жарық(күн көзі) тура түспесе болғаны.
Ал орташа төзімділіктегі заттарға режим әртүрлі. Ағаш бұйымдары –
жаңғақ, қызыл ағаш, қарағай, шырша, емен, кайың өңін береді, сондықтан
оларды қаптап, жауып қояды.
Ал майлы суреттерді, сүйектен жасалған жәдігерлерді сақтау үшін жарық
түсіп тұру керек. Себебі, жарықсыз майлы бояу күлгінденеді, сүйек сарғаяды.
Ақ аң терісін ұзақ уақыт жарықсыз ұстауға болмайды.
Ал жарық түсу зиян келтіретін заттар жарықтан қорғайтын шынылармен
қапталып, түрлі құралдар қолдану арқылы сақталады. Бұл заттармен жұмыс
істегенде жарық 50-75 лк (люкс) болу керек. Люкс жарық түсірудің өлшемі.
В) Музейдегі биологиялық режим.
Музей заттары биологиялық зиянкестердің әсерінен де бұзылады. Олар
зең түскен саңырауқұлақ, шыбын – шіркей, құрт – құмырсқа, кеміргіштер. Ауру
жұқтырған заттарды дезинфекциядан өткізбей, музейге қабылдамайды.
Зең түскен саңырауқұлақ (плесневые грбки) барлық органикалық текті
материалдар және кейбір органикалық емес, мысалы, керамика заттарына тез
жұғады. Бұл жағдайда аура тудыруға ықпал ететін нәсе шаң – тозаң. Зең
түскен саңырауқұлақ ауралар музей жәдігерлеріне механикалық, химиялық зақым
келтіреді. Зең түскен саңырауқұлақ ауруын болдырмау үшін музей
жәдігерлерін, жабдықтарын 21 процент формальдегидтің спирттікерітіндісімен
оқтын – оқтын сүртіп отыру керек.
Жәдігерлерді бір орыннан екінші орныға ауыстырған кезде сақ болу
керек, қол таза, құрғақ болуы керек, бұл заттардың механикалық бұзылысынан
қорғайды.

Дәріс.5 Музейдегі ғылыми – ағартушылық жұмыс.
Музейдің ғылыми – ағарту жұмысының негізгі формасы – экскурсия.
Музей жәдігерлері экспозициялық кешенді түрде жинақталып,
ғылыми қосалқы материалдармен жабдықталады, мәтіннің мазмұнына қарай өте
зор коммуникативтік және сыртқы ақпараттық хабарға бай болады.
Музей заттарының түрлерін төмендегідей топтауға болады:
1. Жәдігерлік ескерткіштер – тарихи кезеңдерден дерек беретін,
әртүрлі тарихи оқиғалар, фактілер, табиғат пен қоғам
қатынастарынан көрініс беретін, тарихи, мәдениет, әдебиет, ғылым
саласындағы тұлғалар өмірінің дерек көзі.
2. Құжаттық ескерткіштер: баспа заттары, автограф, фото және кино
деректер.
3. Бейнелеу өнерінің ескерткіштері.
Экспозицияның информативтік жағын дайындағанда төмендегідей талаптар
қойылады:
1. Ғылыми экскурсия кезінде берілетін мәлімет өзекті, ғылыми
жағынан дәйекті, фактілермен негізделген болуы тиіс.
2. Берілетін мәлімет тақырыпты терең және толық ашуға, келушілерге
түсінікті болуы керек. Ақпарат көлемі экскурсияның танымдық
және тәбиелік мақсаттармен сәйкес, психологиялық және
қажеттілігі жағынан, қабылдауы жағынан аудиторияны
қанағаттандырып, талабынан шығуға сай болуы керек.
3. Ақпарат экскурсанттардың білімі мен интелектуалдық деңгейіне
сай болуы тиіс. Мүмкіндігінше келушілердің қызығушылығына,
талабына орайластыруы керек.
4. Келушілердің назарын аудартатындай ерекше, әр сипаттағы,
салыстырмалы, контрасты материалдарды кең қолданған дұрыс.
Экспозиция материалдарын көрсетуге келушілердің жас ерекшелігін
ескерген жөн. Жалпы музей тәжірибесі бойынша бастауыш класс оқушылары 45-50
минут, 7-класс оқушылары 1 сағат 10 минут, жоғары класс оқушылары 1 сағат
30 минут, ал ересек адамдар тобы 1 сағат 45 минуттан 2 сағатқа дейін
экскурсияға қатыса алады. Ал егер экскурсия музейден тыс жерде, мысалы,
қала бойынша болса оқушыларға жаяу 1,5-2 сағат, автобуспен 2-2,5 сағат
уақыттан аспауы керек. Ересек адамдардың 3,5 сағатқа дейін қарайтын
мүмкіндіктері бар.

Дәріс.6 Музейдің мәдени – көпшілік және тәрбие жұмысы.
Музейдің мәдени – көпшілік жұмыстары музей коммуникациясының бір
саласы ретінде жан – жақта білімді, қоғамда белсенді, эстетикалық талғамы
зор, қоғамға пайдалы адам тәрбиелеуге ұмтылуға бағытталады. Музейдің
негізгі жұмысы – тарих арқылы тарихи – мәдени ескерткіштерді насихаттау,
сол арқылы патриоттық рухта тәрбиелеу болып табылады.
Музейде тәрбие жұмысының түрлері мен формалары көптеп саналады.
Олар музейде экскурсиялар (экспозиция мен көрмелерде), тарихи –
мәдени ескерткіштерге саяхат жасау. Тақырыптық кештер, конкурстар,
викториналар, клуб пен үйірмелердің жұмысы, мдениет университеттерін
ұйысдастыру сияқты жұмыс формалары қолданылады.
Тарихи бағыттағы экскурсияларды төмендегідей жіктеуге болады.
1. Өтетін орны мен көрсетілетін нысана бойынша таңдап алынған,
яғни, жоспарлы
2. Тақырыптың мазмұнына қарай
3. Тақырыптық шолу экспедициялары
4. Түрлі тарихи кезеңге, оқиғаға байланысты экскурсиялар
5. Арнайы (әдеби, өнеркәсіптік) мерейтойлық
6. Ғылыми – ағартушылық
7. Оқу бағдарламасына қарай сабақтар мен жазбаша тапсырмалар
бойынша
8. Шетелдік туристерге арналған экскурсиялар
9. Музейлік олимпияда және конкурстар
10. Музейдегі ғылыми қосалқы кабинеттерге экскурсия, бұл жерде
заттардың дубликаты сақталады. Көшірілген заттарды ұстап көруге
болады, көзі көрмейтін адамдарға арнайы жұмыс ұйымдастырады,
ақыл – кеңес беріледі.
11. Музейдегі ашық есік күндері – киносеанс, концерт, театр
қойылымдары көрсетіледі.
12. Металлург күні, жастар күні, химик күні т. С. С. Арнайы
мекемелер күнін өткізеді.
13. Көшпелі – жылжымалы музей жұмысының – музеобус, теплоход, поезд
сияқты да түрлері қолданылады.
Музей ісінің халыққа таратылуында, көпшілікті тартуда ролі өте зор.
Ол үшін музей қызметкерлері:
1. Ғылыми зерттеу, әдістемелік, ғылыми көпшілік жинақтар шығарып
тарту.
2. Музей ісін, радио, телевидение, баспасөз арқылы жарнамалар
беру арқылы насихаттау.
3. Анықтамалық – жарнамалық материалдар шығару.
4. Оларды экскурсиялық туристік орталықтар арқылы тарату.
5. Жолкөрсеткіш, бағдар – каталогтар жасау арқылы насихаттау.
6. маршрут схемаларын тарату.
7. Афиша, шақыру билеттері арқылы тарату.
8. Буклеттер, төс белгі, сувенирлер тарату арқылы да насихат
жұмыстарымен айналысады.
Осы жұмыстардың барлығын жоғары деңгейде ұйымдастыру үшін жылдық,
тоқсандық, айлық, апталық, күндік жоспарлары болады. Күнделікті жұмыста
музейге келушілер саны, өткен шаралар саны (сапасы да), әрбір музей
қызметкерлерінің жұмыс көлемі мен мөлшері есепке алынады және барлық
деректер талданып отырады.

Дәріс.7 Музей – зерттеу орталығы.
Ғылыми – зерттеу мекемелерінің қатарында музейдің өз ерекшелігі бар.
Музейдегі ғылыми – зерттеу жұмыстарының нәтижелері ғылыми жаңалықтарды
толықтыра түсетін, басқа ғылыми салалар жүйесінде кең қолданылатын ғылыми
орталық.
Әсіресе, ғылыми негізделген, жоспарлы түрде қорларды жасау, музей
заттарын сипаттау, өңдеу, зерттеу, ғылыми – зерттеу жұмысының негізі болып
табылады. Ғылыми – зерттеу нәтижелері консервация, қайта қалпына келтіру,
коллекцияларды қорғау мен сақтау, экспозиция, келушілермен жұмыс т. б.
Музей жұмыстарының деңгейін, дәрежесін анықтайды.
Музейдің ғылыми – зерттеу жұмыстары кешенді және көп қырлы
болыптабылады. Музедің ғылыми – зерттеу жұмысының негізгі
бағыттарын,біріншіден музейдің қай профиліне жататына байланысты, екіншіден
музейдің әлеуметтік институттар жүйесіндегі орнына қарай анықтайды.
Профильдік бағыттан басқа, ғылыми – зерттеу ісі музейтану ауқымында да
үнемі зерттеу жүргізіп отырады. Музей жұмысында ғалымдар белгілі бір
зерттеу тақырыптарын жүргізіп, еңбектер жариялап отырды. Экспозиция мен
көрмені суретшілер, дизайнерлер жасайды. Сәулеттік – көркемдік шешім қажет.
Бұл жерде суретшілердің фантазиясы да өте үлкен роль атқарады. Ол
экспозиция жасауда көрерменнің білім деңгейіне, әлеуметтік демографиялық
жағдайына да көңіл бөледі. Оптимальды сары, жасыл, алқызыл түстер көзді
шаршататындықтан музейде ақ, көкшіл ақ сары және қара түстер қолданылады.

Дәріс.8 Қазақстандағы музейлер
Бүкіл қазақ жерінің әлі игерілмеген орасан зор табиғи байлықтарын түрлі
себептерге орай әлсіреген Ресей экономикасы өз жағдайын көтеруге барынша
пайделану мақсатында, патша өкіметі Қазақстанды зерттеуге сан алуан ғылыми
экпедициялар ұйымдастырылды. Олардың арасында Орыс ғылым академиясының
Географиялық қоғамы, қоныс аудару басқармасы, статистикалық комиттетер т.б
мекемелер мен ұйымдар жіберген экпедициялардың жекелегендері қазақ халқының
тарихы, тұрмысы мен салт-дәстүр, әдет-ғұрыптары жайында көптеген құнды
мәліметтер жинастырылды.
XIX ғасырдың екінші жартысында Орынбор, Омбы және Ташкент қалалары
қазақ даласын зерттейтін ғылыми орталықтарға айналды.
1857-1862 жж. аралығында Орынборда жергілікті ғалымдар жинастырған
қазақтың ұлттық ерекшіліктерін, өлкесі тарихын бейнелейтін жәдігерлер
Мәскеу мен Қазан қаласы мұражайларына жіберіліп, олар көрме бөлімдерінен
өзіндік ерекше орындарға ие болды. Сөйтіп, халқымыздың жоғары мәдени
құндылықтары Санкт-Петербург сияқты қалалардың музейлерінің қорларлын
толықтылып, сол музейлерде осы күнге дейін қалып отыр.
1831 жылы Неплюев әскери училищесі жанынан Орынбор губерниялық мұражайы
ашылды.
XXI ғасыр басындағы жағдаймен республикамыздағы музейлер саны 88 болса,
ол 1913 жылы небәрі – 3, 1927 ж. – 6, 1937 ж. – 19, 1939 ж. – 25 және 1970
ж. – 29. Олардың көбі тарихи – өлкетанулық, мемориалдық және тарихи-
революциялық болып, негізгі мәселесі тұрғындарды коммунистік идеологияға
тәрбиелену мақсаты еді.
Елімізде музей қызметкерлерінің құрамын жақсарту мақсатында Қазақ
меммлекттік университетінде 1981 жылдан бастап, оны бітірушілер облыстық
мәдениет басқармаларының сұраныстары бойынша музейлерге жұмыс істеуге
жіберіліп отырды.
Елордасы Астана қаласында 2000 жылдың қазан айында ашылған Президенттік
мәдени орталық тарихи-рухани мұраға деген ұлттық идеологияны қалыптастыру
жолындағы игі шаралардың басы болмақ. Қазақстан Республикасы Үкіметінің №
275-ші Қаулысымен 2000 жылдың 22 ақпанда Астана қаласында Қазақстан
Республикасы Мемлекетті Музей құрылды.
Музей бес галереядан, үш зал және атриумнан тұрады.
Атриум (1 қабат): Мұнда тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік рәміздері -
Елтаңба, Мемлекеттік Ту, Әнұран мен Ата Заң ең көрнекті орынға қойылған.
Этографиялық зал (1 қабат): Бұл зал халқымыздың ежелгі тұрмыс-
тіршілігін айғақтайтын экспонаттармен жасқталған.
Алтын және бағалы металдар музейі (2 қабат): Мұнда ұлттық нақыштағы
зергерлік бұйымдар, алтыннан жасалған түрлі музейлік құндылықтар өз орнын
тапқан.
Қазақстанның ежелгі көшпелілері мәдениеті (2 қабат): Бұл зал сақ, ғұн,
ерте түріктер дәуірінің бізге жеткен көне ескерткіштерінің көрнекілігімен
ерекшелінеді.
Археологиялық галерея (2 қабат): Галерея түрлі қазба экспонаттармен
жабдықталған.
Тарихи галерея (3 қабат): Мұнда Абылай хан кезеңінен бастап, 1991 жылға
дейінгі қазақ даласының тыныс-тіршілігі материалдық, құжаттық және
фотосуреттік экспонаттар көмегімен егжей-тегжейлі қамтылып, көрсетіледі.
Егемен Қазақстан (4 қабат): Бұл галереяда қазірге Қазақстанның сан-
салалы өмірі, мемлекеттік органдар, экономика саласы, мәдениеті мен оқу
білім беру жүйесі, түрлі ұлттардың тұрмыс-тіршілігінен хабардар ететін
экспонаттар қойылған.
Көркемсурет галереясы (5 қабат): Мұнда отандық және шетелдік қылқалам
шеберлерінің туындылары қойылып, олар көрушілер назарына өздерінің түрлі
тақырыптағы көрмелерін ұйымдастырып тұрады.
Президенттік мәдени орталық музейінің экпозицияын жабдықтаған және
алғашқы бас директоры т.ғ.к., этнограф Н. Әлімбайдың музей ісі саласында
атқарған еңбегі зор.
Абайдың Мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейі.
Музей-үйі 1940 жылы Семейде ашылды. Абай ақындық өнерімен қатар,
ағартушылық, қайырымдылық салаларда да зор үлес қосқан қоғам қайраткері,
тарихи тұлға.
Қаладағы әсем ғимататтардың бірі – осынау оқшау үй Абайдың мемориалдық
музейі болуға қай жағынан да сай келеді. Музейдің тұңғыш директоры болып
директоры болып дарынды жас әдебиетші Қайым Мұхамеджанов тағайындалы.
Уақыт талабына сай, кеінгі жылдары музей үшін неғұрлым үлкенірек үй-жай
іздестіру қажеттілігі туды. Соның нәтижесінде музей бір кездері Оралдан
Ертіс бойына көшіп келген орыс көпестері, ағайынды Ершовтардың иелігінде
болған үйге көшірілді. Кейбір деректер бойынша, Абай осы үйде ауық-ауық
тоқтап, Сібірге жер аударылғандармен кездесіп отырған. Жетпісінші жылдардың
бас кезінде Абай музейі ағайынды Ершовтардың бұрынғы үйіне көшірілді.
Абайдың 150 жылдық мерейтойы қарсаңында музейге біршама өзгерістер
енгізу ұйғарылды. Музей ғимараты өзінің сол бұрынғы қалпында қалдырылды да,
бірақ ол Әкімшілік ғимаратпен (ескі қос қабатты үй) және Ахмет Риза
медресінің мешітімен біртұтас сәулет кешеніне біріктірілді.
Ахмет Риза медресесінде Абай 1854-1855 жж. оқыған. Қазір осы ғимаратта
шығыс мұсылмандары діни медреселерінің рухы жаңғыртылды. Мұнан араб, парсы,
шағатай, түрік және татар тілдеріндегі көне кітаптар мен ежелгі
қолжазбаларды кездестіреміз.
Қазір бұл ғимарат – Абайдың Семей қаласындағы Мемлекеттік тарихи-
мәдени және әдеби-мемориалдық музейі.
“Әуезов үйі” атты ғылыми-мәдени орталық Қазақстандағы ірі зерттеу
орталығы болып саналады. 1962 жылы құрылған. 1961 жылы 10 тамызда Қазақ КСР
Министрлер Кеңесінің № 550 қаулысы бойынша Қазақ КСР Ғылым академиясының
М.Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты жанынан алғаш ашылған кезде
М.О.Әуезов әдеби-ескерткіш музей-үйі болып аталады.
Жазушының жұбайы Валентина Николаевна Әуезова берген құнды қор
ғимараттың бірінші қабатында орналасқан. Музей залдарының экспозициясы 1973
жылы ашылды, оның авторы Я.Нимец еді.
Музейдің жалпы көлемі 480 шаршы метр, көрме залының көлемі 174,4 шаршы
метр. Музейде кітапхана, жылжымалы көрме залы, қалпына келтіру шеберханасы
бар.
Қазігі заманда музей қорында 72,6 мыңға жуық мүлік бар.
Көрме мен аукциондар дирекциясы оңтүстік астанадағы көрме қызметінің ең
ірі ұйымдастырушысы болып табылады. Ол Қазақстанның Министрлер Кеңесінің
1960 жылғы 15 шілдедегі № 1286 шешімімен және көрме мен аукциондық қызметті
жетілдіру мақсатындағы Қазақ КСР Мәдениет министірлігінің 1960 жылдың 11
қазанындағы № 294 бұйрығымен көркемсурет көрмелерінің дирекция болып
құрылды. Мұнда Қазақстанның түрлі аймақтарындағы суретшілердің озық
туындылары жинақталған.
Орталық көрме залында мыналар экспонатталады: сурет, графика, мүсін,
сәндік-қолөнер туындылары; соның ішінде кілемдер және кілем бұйымдары,
былғарыдан, ағаштан, қыштан жасалған ыдыстар; ерлер мен әйелдердің белдік-
белбеулері, ер-тұрмандар, әбзел-саймандар, қол өнерінің, әшекейлі үй
жасаулары, зергерлік бұйымдар – сақиналар, жүзіктер, сырғалар, білезіктер
және т.б.
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Орталық музейі Орталық Азиядағы
ірі музейлердің бірі. XIX ғасырдың 30 жылдарында Орынбор қаласындағы
Неплюев әскери училищесінде құрылған “Орынбор өлкесінің музейінде”
коллекциялар құрыла бастады. Оны ұйымдастырушылардың бірі – атақты тіл
маманы, “Түсіндірме сөздіктің” авторы Владимир Даль. 1925 жылы Оынбор
орталық музейінде сақталынған экспонаттар Қазақстанның Халық Ағарту
комиссариатының құзырына өткізіледі де, осы негізге сүйеніп Қазақ өлкелік
Орталық музейі құрылады. 1929 жылы Қазақ Өлкелік Орталық музейі жаңа астана
Алматы қаласына көшіріліп, 1897 жылы негізі қаланған Жетісу губерниялық
музейімен біріктіріліп, еліміздегі іргелі мәдени ордаға айналды.
Музей 1931 жылы Алматы қаласындағы бұрынғы Кафедралық собордың
ғимаратына орналастырылды. Музей ғимаратының жалпы көлемі – 17557 шаршы
метр. Оның үш қабатында көрме галереялары және 4 экпозициялық зал
орналасқан.
Ғалам, дүние жаратылысы, Қазақстанның қазба байлықтары мен Қазақстанның
өте ерте замандардағы тарихынан XY ғасырдың бірінші жартысына дейінгі
тарихтың мұражайдың палеотология мен археологияға арналған I-ші залы
баяндалады.
“Сирек кездесетін және құрып бітуге айналған Қазақстан жан-жануарлары
немесе Қазақстанның қызыл кітабы” деп аталатын көрме Қазақстанның қазіргі
флорасы мен фаунасына арналады.
I-ші залда қамтылған келесі тақырып – археология. Бұл тақырып
Қазақстанның барлық өлкесінен табылған барлық археологиялық кезеңдерді
қамтитын қазба кезінде табылған материалдарды көрсетеді.
Музейдің археологиялық қорында XI-XV ғасырдағы Қазақстанның көне
қалаларының материалдық мәдениетіне қатысты көрнектер, даңқты түркі қару-
жарақтары, даламызды басып өтетін Ұлы Жібек жолы арқылы жеткен шетелдік
бұйымдар бар.
Қазақстан жерінен табылған көне түркілік тас мүсіндер, балбалдар,
ескерткіштер, бітік тастар жиынтығы музей қорында асыл қазына есебінде
сақталынып келеді.
Айша-Бибі (XIY–XY ғ.), Жошы хан (XIII– XIY ғ.) және Қожа Ахмет Иассауи
(XIY–XY ғ.) кесенелері тәрізді тарихи-мәдени ескерткіштердің макеттері
жасалып қойылған.
Экспозицияның едәуір бөлігі моңғол шапқыншылығы кезеңіне арналған. Ол
“Отырар қорғанысы” деген үлкен диагаммамен берілген. Зал сөрелерінде қару-
жарақ түрлері, тиындар, пәйзылар, Шыңғыс хан портреті қойылған.
Орталық Мемлекеттік музейдің екінші экспозициялық залы XY ғасырдың
аяғында жеке мемлекет құрып, XYIII ғасырдың аяғына дейін көшпелі және
жартылай көшпелі тірлік кешкен қазақ халқының антропологиялық
ерекшеліктерінен бастап, тіршілік қамын, шаруашылығын, барша этнографиялық
болмыс-бітімін, дәстүрлі мәдениетінің сыр-сипатын көрсетуге арналған.
Экскурсияның басы XY-XYI ғасырлардағы қазақ хандығының шет-шекараларын,
Жәнібек пен Керей сұлтандардың бөліне көшкен көш жолдарын көрсеткен карта,
Абылай сұлтан, Тәуке ханның жарлықтары, хан, сұлтандарлың мөрлері және сол
дәуірлерде пайдаланылған теңгелер көрсетілген витриналардан басталады.
Музейдің келесі көрнекті залдарының бірі үшінші зал Қазақстанның Кеңес
дәуірі кезеңінің кейбір тұстарын көрсетуге арналған.
Зал экспозициясы Қазақстанда өмір сүретін этникалық топтардың тарихы
мен этногафиясын көрсетуден басталады.
Соғыс жылдарындағы Қазақстандықтар ерлігі Москва түбіндегі 28
панфиловшылардың жанқиярлық шайқасын бейнелеген панорамалық көрінсі, атақты
аңызға айналған батыр атамыз Бауыржан Момышұлының тұтынған қарулары мен
кейбір жекелеген заттары қойылған.
Орталық Мемлекеттік музейдің көрнекті де кең, әсем безендірілген
төртінші залы тәуелсідікке арналған.
Зал экспозициясы елімізде президенттік билі жүйесінің енгізілуіне
байланысты алғашқы президенттік рәміз болып табылатын дәстүрлі ұлттық киім
– шапан мен қалпақ және кісе белдік т.б.-лар қойылған жаймасөреден
басталып, мемлекеттік әнұран тексті, оның авторлары және Егемен Қазақстан
Республикасының туы мен мемлекеттік рәмізі қойлған жаймасөремен ұласады.
Музейде аса сирек кездесетін көне түрік, моңғол, мәнжүр т.б.
тілдеріндегі деректанулық материалдар бар.

12. Пән бойынша тесттік тапсырмалар
1 нұсқа
1.Тарихи өлкетанумен тығыз байланысты ғылым саласы
А. Топонимика Б. Статистика В. Семиотика
2. Тарихи өлкетану ғылымының негізгі қайнар көзі
А. Археологиялық материалдар Б. Демографиялық мәліметтер В. Экология
ғылымы бойынша мәліметтер
3. Өлке туралы мәліметтерді қалыптастыруға қатысы бар антика дәуірінің
ғалымы, «География» еңбегінің авторы
А. Геродот Б. Страбон В. Диодор
4. Қазақ жеріндегі үйсін, қаңлы, хұндар туралы мәліметтер қалдырған көне
жазба деректері
А. Қытай Б.Грекия В. Византия
5. Орыс қалалары туралы өлкетанулық мәлімет беретін 12 ғ. соңында жарық
көрген еңбек
А. «Повесть временных лет» Б. «Ипатьевская летопись» В. «Слово о полку
Игореве»
6. Өлкені зерттеу әдісінің бірі – ғылыми экспедиция арқылы. Қазақстан
өлкесіне қатысы бар 18 ғ. Ресей ҒА жіберген экспедициясының басшысы
А. Г.Ф. Миллер Б. П.И. Рычков В. С.П. Крашенинников
7. Археология өлке тарихын зерттеуде қолданатын деректер көзі
А. Жазба деректері Б. Ауызша деректер В. Заттық деректер
8. Археологияда органикалық қалдықтардың жасын аныңтау үшін қолданылатын
әдіс
А. Радиоактивті көмір тегі әдісі Б. Археомагниттік әдіс В.
Термолюминисценттік әдіс
9. Археологиялық ескерткіштерді анықтауда затқа зақым келтірмейтін әдіс
А. Химиялық Б. Спектрографиялық В. Рентген
10.Өлкені зерттеуде этнографиямен байланысты ғылым саласы
А. Антропология Б. Биология В. Семиотика
11. «Табу» терминін ғылыми айналымға кіргізген адам
А. Л.Морган Б. Дж. Кук В. Ж.Ж. Руссо
12. Өлкені зерттеуде ертедегі адамдар арасында таралған тиым салу рәсімінің
маңызы бар. Рәсімнің аталуы
А. Табу Б. Полиандрия В. Инициация
13. Этнографиялық мәліметтерді жинақтағанда әдетте қолданылмайтын әдіс
А. Халықтың белгілі бір тобының өмірі мен тұрмысын бақылау
Б. Халық ішінде сұрастыру жүргізу В. Қазба жұмыстарын жүргізі
14. Өлкені зерттеуде тұрақты жұмыс жасау этнографиялық жылдан кем болмауы
хақ. Оның мерзімі
А.Календарлық жыл Б. Календарлық жылдан 2-3 ай артық В. Календарлық
жылдан 2-3 ай кем
15. Өлкетанушы этнографиялық зерттеуде қолданатын жіктеу әдісі
А. Архаикалық әдіс Б. Автохтондық әдіс В. Шаруашылық-мәдени типтер арқылы
16. Өлкетанушылар өлкені зерттегенде көбірек пайдаланатын дерек көзі
А. Сәулет өнер ескерткіштері Б. Бейнелеу өнер туындылары В.
Нумизматикалық материалдар
17. Пирамидалар архитектуралық құрылыс ретінде сипаттама беретін өлке
А. Ежелгі Қосөзен аймағы Б. Ежелгі Мысыр елі В. Антикалық Рим
18. Ерте заманның архитектуралық ескерткіштері – мегалиттік құрылыстар.
Кейбір өлкеде кездесетін бірнеше тонналық жақпар тастарды тігінен қойып,
төбесі жалпақ тақта тастармен жабылатын құрылыс
А. Кромлех Б. Менгир В. Дольмен
19. Қазақстан территориясында 10-11 ғғ. жататын архитектуралық ескерткіш
А. Бабаша хатун кесенесі Б. Айша бибі кесенесі В. Қожа Ахмет Яссауи
кесенесі
20. Өлкетанудың қайнар көзі болып табылатын бейнені пластикалық үш өлшемді
(биіктік, ендік, ауқымдық) пайдалану арқылы туғызылатын өнер түрі
А. Кескіндеме Б.Графика В. Мүсін
21. Қазақстандағы графикалық суреттердің ежелгі үлгілері жартастарға
салынған суреттер уақыты
А. Палеолит Б. Неолит В. Орта ғасырлар
22. 19 ғ.2-ші жартысында графикалық туындылары Қазақстандағы алғашқы құнды
үлгілер болып саналған автор
А. М.-С.Қ.Бабаджанов Б. Ш.Ш.Уәлиханов В. Б.Қаратаев
23. Қазақ топырағына 19 ғ. 70 –ші жылдары келіп, алғашында Жетісу халқының
тұрмысынан этнографиялық альбомдар жасаумен шұғылданған орыс суретшісі
А. Н.Хлудов Б. И.В.Мушкетов В. А.Н.Краснов
24. Өлкетанудың қайнар көзі – жазба деректер. Жекелеген сөздерді шартты
түрде таңбалар арқылы білдірген жазу түрі
А. Пиктографиялық жазу Б. Идеографиялық жазу В. Дыбыстық жазу
25. Өлкетанушылар 1929 жылға дейінгі қазақ баспасөзін пайдаланғанда
қолданатын қазақ тілі графикасы
А. Араб графикасы Б. Латын графикасы В. Славян графикасы (кириллица)
26. Өлкетанушылар б.з.д. 2 ғасырдан бастап жазба материалы ретінде жарғақ
тері қолданыла басталғанын біледі.
А. Папирус Б. Пергамент В. Береста
27. Ежелгі Мысырда қамысқа жазылған кітаптардің түрі
А. Оқтауша кітап Б. Бүктеме кітап В. Түптелген парақты кітап
28. Өлкетанушылар үшін құнды 12 ғ. жарық көрген жазба дерегі
А. «Құтты білік» Б. «Диуани хикмет» В. «Тарихи Рашиди»
29. Қазақ өлкесі туралы мәлімет берген, 1913-1918 жж. жарық көрген баспасөз
органы
А. «Айқап» журналы Б. «Қазақ» газеті В. «Серке» газеті
30. Жер-су аттары – халық қазынасы, оның өткендегі тарихы. Жер-су аттарын
зерттейтін ғылым саласы
А. Топонимика Б. Семиотика В. Палеография
31. Өлкетанудың қайнар көзі болып табылатын топонимиканың елді мекен
атауларын зерттейтін бөлімі
А. Оронимия Б. Гидронимия В. Ойконимия
32. Мұражай затының негізгі белгілерінің бірі
А. Жәдігердің көлемі Б. «коллекциялық жәдігер» В. Ұзақ сақтауға бейім зат
33. Мұражай затының көңіл аудару, назарды күшейту қасиетінің атауы
А. Аттрактивтік қасиеті Б. Экспрессивтік қасиеті В. Коммуникативтік
қасиеті
34. Әрбір мұражай ғылыми пәндердің немесе өнердің саласына қарай
жүйеленеді. Археологиялық мұражайлар жататын мұражай профилі
А. Табиғи-жаратылыстану мұражайлары Б. Тарихи мұражайлар В. Көркем өнер
мұражайлары
35. Семейдегі Ф.М.Достоевский мұражайының профилін анықтаңыз
А. Тарихи мұражай Б. Көркем өнер мұражайы В. Әдеби мұражай
36.Мұражайлар түрлі әлеуметтік қызыметтер атқарады. Мұражайдың ұлттық және
әлем мәдениетінің мүддесінде мәдени-тарихи құндылықтарды сақтап қалу
міндеті
А. Зерттеу қызметі Б. Ғылыми-құжаттау қызметі В. Қорғау қызметі
37. Мұражайтану жіктеуі бойынша кинофильмдер жататын дерек типі
А. Бейне деректері Б. Сөз арқылы берілетін деректер В. Заттық деректер
38. Типті құбылысты көрсететін, көптеген қазіргі уақыттағы заттарға тән
қасиеттері бар мұражай заты
А. Типтік мұражай заты Б. Бірегей мұражай заты В. Раритет
39. Мұражай заттарының негізгі қорының құрамындағы қор
А. Мұражай профиліне сай емес заттар қоры Б. Коллекциялық қор В. Артық
дублеттік даналар қоры
40. Мұражай заттарының айырбас қорының құрамындағы қор
А. Коллекциялық қор Б. Дублеттік қор В. Артық дублеттік даналар қоры
41. Мұражай заттарын анықтау процесі
А. Атрибуция Б. Акультурация В. Адаптация
42. Мұражайда қор жұмысының бір бағыты – қорды есепке алу. Заңды күші бар
есеп құжаты
А. Мұражайға келген адамдар мен топтарды тіркеу кітабы
Б. Мұражай затын ғылыми сипаттау карточкасы
В. Мұражай затын беру туралы акт
43. Мұражай заттарының табиғи ескіруге ұшырауына ең алдымен әсер ететін
көрсеткіш
А. Температура Б. Жарық түсу В. Ауаның ластануы
44.Шартты түрде мұражай заттары жарыққа төзімділігі жағынан үш топқа
бөлінеді. Фотосуреттер, акварель жататын топ
А. Жоғары төзімділіктегі Б. Орта төзімділіктегі В. Төмен төзімділіктегі
45. Заттың табиғи ескіру процесін тежеу үшін сақтаудың белгілі ережелерін
жасау . Терминді анықтау
А. Реставрация Б. Консервация В. Атрибуция
46. Мұражайда уақытша экспозиция ұйымдастыру
А. Мұражай көрмелері Б.Мұражайда ашық қор ұйымдастыру В. Мұражайдан тыс
ескерткіштерді көру
47. Мұражай экспозициясында әрбір экспонатқа міндетті түрде берілген
аннотациялар жиынтығы
А. Этикетаж Б. Экскурсия В. Жол көрсеткіш
48. Арнайы бағыт пен алдын-ала белгіленген тақырып бойынша экскурсовод-
маманның басшылығымен мұражайды білім алу және тәрбиелік мақсатта топпен
көріп шығу. Терминді анықтау
А. Этикетаж Б. Экскурсия В. Жол көрсеткіш
49. Экскурсияны топтардың құрамы бойынша жіктеу. Өлке туралы жалпы мәлімет
беретін шолу экскурсиясын ең алдымен қажет ететін топ
А. Әлеуметтік жағынан анықталатын Б. Мамандық жағынан анықталатын В.
Басқа аймақтан келген қонақтар тобы
50. Мұражай өзінің көпшілік-тәрбие жұмысында қолданбайтын жұмыс формасы
А. Мұражай жанындағы үйірмелер Б. Тақырыптық кештер В. Ғылыми-зерттеу
конференциялар

13. Емтихан сұрақтары

1.Қазақстандағы мұражайлардын тарихы.
2. Мұражай ісіні негізгі ұғымдары: мұражай жәдігері, мұражай, мұражай ісі.
3. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік Орталық мұражайы.
4. Мұражай қорларын сақтау: температуралық – ылғалдылық тәртіп.
5. Семейдегі Абайдың Мемлекеттік тарихи-мәдени қорықөмұражайы және «Абай –
Шәкәрім» мемориалдық кешені.
6. Республикалық кітап мұражайы.
7. Мұражай ісіні негіздері.

8. Мұражай жәдігерлерді аудағы зиянды заттардан сақтау.
9. Мұражайдағы жарық түсу тәртібі.
10. «Әуезов үйі атты ғылыми-мәдени орталық
11. Қазақстанның ұлттық валюте мұражайы№
12. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайы.
13. Табиғи жаратылыстану жәдігерлердің сақталу кезеңдері№
14. Семейдегі тарихи-өлкетану мұражайдын тарихы.
15. Мұражайдағы ғылыми-ағартушылық жұмыс.
16. Республкалық кітап мұражайы.
17. Мұражайдағы биологиялық тәртіп.
18. Қазақстан Республикасы ҰҒА археология музейі.
19. Монғолияның Баян-Өлгий аймақтық мұражайы.
20. С.Мұқанов пен Ғ.Мүсіреповтің мемлекеттік әдеби-мемориалдық мұражайы.
21. Мұражайтанудың зерттеу әдістерінің негізгі бағыттары.
22. Мұражай экскурсиясын дайындау кезеңдері.
23. Ш.Уәлиханов «Алтын емел» Мемлекеттік мемориалдық мұражайы.
24. Мұражайдың мәдени-көпшілік және тербие жұмысы.
25. Қазақстан палеолит мұражайы.
26. Мұражай экскурсиясын дайындау кезеңдері.
27. Мұражай заттарының топтары.
28. Мұражайжүйесі және жіктелуі.
29. Әл-Фараби атындағы Қазақ Мемлекеттік Ұлтық Университетінің археология
және этнология мұражайы.
30. Мұражайжүйесі және жіктелуі.
31. Мұражайлардың негізгі профилі жағынан топтары.
32. Мұражайқорларын сақтау.
33. Ресейдегі мұрадайлар.
34. Ықылас атындағы Республикалық халық саз аспаптары мұражайы.
35. Мұражайдағы биологиялық тәртіп.
36. Мұражай ісіні негіздері.
37. Мұражай жәдігерлерді аудағы зиянды заттардан сақтау.
38. Қазақстан палеолит мұражайы.
39. Қазақстандағы мұражайлардын тарихы.
40. Қазақстан Республикасы Президенттік мәдени орталық.

-----------------------
Музейтану

Теория (ілім)

Музейлік деректану

Тарих

Тарихнама

Коммуникация теориясы

Ғылыми фондтық жұмыстың теориясы

Құжаттану теориясы

Музейтанудың жалпы теориясы

Қолданбалы музейтану

Ғылыми әдіс

Техника