Stud.kz

УМКД


Файл қосу

алады - интернет - келген - кез - арнайы - англ - көмегімен



                                 Дәріс №3,4


             Тақырыбы: Торпатардың бағдарламалық қамтамасыз ету


    Жүйеге   біріктірілген   компьютерлер    әрқашан    басқарудың    арнайы
бағдарламаларының  басшылығымен  жұмыс  істейді.   (екі   жеке   компьютерді
біріктіру  жағдайында  бұндай  бағдарламаларды  жеке  компьютерлердің  өзара
әрекеттерін басқару бағдарламасы деп атау дәлірек). Жүйелерді басқарудың  әр
алуан  бағдарламасы  –  жүйелік  бағдарламалар  бар.  Байқауымызша,  ең  кең
тараған  жүйелік  бағдарламалар   Novel   (Novell   Netware   бағдарламасы),
Mіcrosoft (Wіndows NT-сервер, Mіcrosoft  жүйелері),  Lantastіc  фирмаларының
бағдарламалары.
    Жеке компьютерлерді қосу тәсілі  және  жүйелерді  басқаруда  қолданылған
бағдарламалар  жүйенің  түрін,  пайдаланушыға  берілген   мүмкіндіктер   мен
жүйедегі жұмыстың технологиясын анықтайды.
    Бірнеше   компьютердің   біріктірілуі   пайдаланушыға    жүйедегі    бір
компьютерден  екіншісіндегі  ресурстарға  кіру  мүмкіндігін   әрқашан   беру
мақсатында жасалады. Бір компьютердің ресурсы екіншісіне ашық  болады,  бұны
бөлінетін немесе жүйелік ресурс деп атайды. Ресурстарын пайдалануға  беретін
жүйе компьютері – сервер (хост), ал  пайдаланушы  –  клиент.  Осыған  сәйкес
жүйені басқару бағдарламасы екі бөліктен:
    -  Серверде қондырылған және оның  жұмысымен  барлық  жүйені  басқаратын
жүйелі операциялық системадан;
    -  Клиент  компьютерде  орналасқан  және  сервермен  бірлескен  әрекетті
қамтамасыз ететін клиенттік бөліктен (клиент бағдарламасынан) тұрады.
    Серверден және клиенттегі бағдарламалар жүйенің түріне байланысты бірдей
де  және  әр  алуан  болуы  да  мүмкін.  Негізінде   жеке-компьютер-клиентте
пайдаланушыға  әр  түрлі  мүмкіндіктер  туғызатын  бірнеше   түрлі   клиент-
бағдарламалар орналасуы мүмкін, алайда уақыттың  әр  кезеңінде  олардың  тек
біреуі ғана жұмыс істеуі мүмкін.
    Жүйемен жұмыс істеу үшін берілген протоколға сәйкес мәліметтер  жіберуді
қамтамасыз ететін  арнайы  жүйелік  бағдарламаның  болуы  қажет.коммуникация
протоколдары жіберілген барлық мәліметтердің көмегін белгіленген  мөлшердегі
пакеттер мен  жеке  блоктарға  бөлуді  бұйырады.  Соңынан  пакеттерді  дұрыс
реттеп жинап алу үшін пакеттер номерленеді.
    Пакеттің бақылаушы жиынтығықателерді  бақылайтын  ақпараттардан  тұрады.
Бірінші  рет  ол  қатені  компьютердің  жіберуімен   есепке   алады.   Пакет
жеткізілген (табыс  етілген)  соң  бақылаушы  жиынтық  қабылдаушы  компьютер
арқылы есепке алады.  Мазмұны  сәйкес  келмесе,  онда  жіберілген  пакеттегі
мәліметтер жөнелткен  кезде  зақымданған  дегенді  білдіреді.  Бұндай  пакет
лақтырылып тасталады да қайтадан паектті жіберуге  автоматты  түрде  сұраныс
жасалады. Қондырғылар  байланыс  орнату  кезінде  коммуникациялық  каналдар,
протоколдармен келісімге келу  үшін  ескертпелермен  алмасады.  Бұл  процесс
байланыстың растығын дәлелдегені. (англ. HandShake — рукопожатие).
    Интернет (англ. Іnternet — жүйелер арасы) — дүние жүзіндегі ондаған  мың
жүйелерді біріктірген әлемдік алып компьютерлік жүйе. Оның қызметі  –  тілек
білдірушіні кез-келген ақпаратпен  үнемі  қамтамасыз  ету.  Интернет  шексіз
ақпараттық ресурстар пайдалы мағлұмат, оқу, ойын ұсынады білетін  адамдармен
араласуға мүмкіндік туғызады, қашықтықтағы  қызмет  көрсетулерді,  файлдарды
электронды почта жіберуді және  де  басқа  ақпараттық  ресурстарды  ұсынады.
Интернет дүние жүзіндегі адамдарды бір-бірімен араласуы үшін  жаңа,  ешқайда
баламасы жоқ тәсілдермен қамтамасыз етеді.  

    Жүйенің арқасында (тегін немесе орынды  ақы  төлеу  арқылы)  орасан  көп
ақпараттар  алуға  болады.  Сонымен,  пайдаланушы  кез-келген   мемлекеттегі
өзінің қызығушылығымен бөлісетін адаммен  интернет  арқылы  байланыса  алады
немесе электронды кітапханадан құнды мәліметтер ала алады, тіпті  егер  олар
әлемнің басқа шетінде болса да.
    Қажетті ақпарат спутник, мұхит түбі, таулар мен теңіздер, кабельдер  мен
радио  арқылы,  аралық  компьютердің  ұзын  тізбек  жолдарынанөтіп   санаулы
секундта оның компьютерінде болады.
    Интернет  өкіметтер,  ғылыми   және   ағарту   мекемелері,   комерциялық
құрылымдар  мен  әлемнің  барлық  бөлігіндегі  миллиондаған   жеке   адамдар
есебінен қаржыландырылады, бірақ оның анық иесі  болып  ешкім  есептелмейді.
Жүйені шақырылған  ерікті  адамдардан  құралған  “Интернет  архитектурасының
Кеңесі” басқарады.
    Жүйе 1984 жылы құрылған, қазір оны мөлшермен  алғанда  қырық  миллиондай
адам пайдаланады. Интернет уақыт сайын өзгеріп отырады, себебі  өздері  үшін
бағдарлама жазып,  одан  кейін  оны  тілек  білдірушілерге  тарататын  маман
қолданушылары көп.
    Жаңа серверлер үнемі пайда болады, ал  бұрынғылары  өз  “репертуарларын”
жаңартады. Ақпараттар легі үздіксіз өсуде.

    Интернетпен байлансыудың ең кең тараған және арзан тәсілі –  модем  және
телефон  жүйесі  арқылы  байланысу.  Осыған  байланысты  Интернетке  қосудың
қызмет көрсету көлемдері мен бағасы  жағынан  бір-бірінен  өзгешеленетін  үш
түрі бар:

   1. почталық — кез-келген  Интернетті  қолданушымен  тек  электронды  пчта
      арқылы алмасуға рұқсат береді, ең арзан түрі;
   2.  on-lіne  тәртібінде  сеанстік  (“тікелей  байланыста”)  —   диалогтік
      тәртіптегі жұмыс — жүйесінің барлық мүмкіндігі сеанс уақытында;
   3. тура (жеке),  ең  қымбат  тұратын  —  барлық  мүмкіншілігі  кез-келген
      уақытта.
    Сеанс   тәртібіндегі   жұмыс   кезінде    Интернетке    кіру    көбінесе
провайдерлерден (англ. provіde — рұқсат беру, қамтамасыз  ету),  Интернеттің
кейбір  бөліктеріне  кіруге  және   оның   пайдаланушыларына   алуан   түрлі
қызметтерді жеткізіп беретін фирмалардан сатып алынады.
    Интернеттің  кейбір  маршрутизаторлардың  көмегімен  өзара  байланысатын
учаскелерді  әр  түрлі  архитектурадағы   жүйелерді   ұсынады.   Жіберілетін
мәліметтер, пакеттер деп  аталатын  кішігірім  тиісті  бөліктерге  бөлінеді.
Әрбір басқа пакеттерге қатысы жоқ пакет жүйе бойынша орналастырылады.
    Интернеттегі  жүйелер  бір-бірімен  шексіз  байланыста  болады,   себебі
мәлімет  беруге  қатысатын  барлық  компьютерлер   TCP/ІP   комуникациясының
біркелкі протоколын пайдаланады.
    Шындығында TCP/ІP протоколы — жүйедегі  мәліметтерді  жіберудіңәр  түрлі
аспектілерін анықтайтын әр басқа екі протокол.
    •  TCP  протоколы  (Transmіssіon  Control  Protocol)  —   қателері   бар
      пакеттерді автоматты түрде қайтадан жіберетін, мәліметтерді  жіберетін
      басқару протоколы; бұл  протокол  жіберілген  ақпараттарды  пакеттерге
      бөлу, қабылдаушы пакеттеріндегі ақпараттардың дұрыс  қалпына  келтіруі
      үшін жауапты;
    • ІP  протокол  (Іnternet  Protocol)  —  жүйеаралық  өзара  әрекеттердің
      протоколы. Ол паектті адресіне жіберу және қажет пунктіне беру жолында
      тұрған бірнеше жүйелерден өту мүмкіншілігін жасауға жауапты протокол.
    TCP/ІP  протоколы  бойынша  ақпараттарды  жіберу  схемасы  мынадай:  ТСР
протоколы  ақпаратты  пакеттерге  бөліп,  оларды  нөмірлейді;  одан  соң  ІP
протоколының көмегімен барлық пакеттер қабылдаушыға тапсырылады,  сол  жерде
барлық  пакеттердің  қабылданғаны   жайында   ТСР   протоколының   көмегімен
тексеріледі; барлық паекттер қабылданып  болған  соң  ТСР  протоколы  оларды
қажетті тәртіп бойынша орналастырады және бір тұтас етіп жинайды.
    Әрбір Интернетке қосылған компьютерлердің  бағалары  бірдей,  өте  сирек
кездесетін екі мекен-жайы:  сандық  ІP-мекен-жай  (цифровой  ІP-адрес)  және
символды домналық мекен-жайы  (символический  доменный  адрес)  бар.  Мекен-
жайды (адрестерді) тағайындау  мынадай  схема  бойынша  жүргізіледі:  Жүйелі
ақпараттық  Орталық   халықаралық   ұйымы   локальды   жүйелердің   қожалары
(иелеріне) мекен-жайлардың топтамасын береді,  ал  қалғандары  нақты  мекен-
жайларды өз еріктеріне бөледі.
    ІP-компьютердің адресі, оның ұзындығы 4 байт. Әдетте бірінші және екінші
байттар жиі адресін,  ал  үшінші  байт  жүйе  бөлімшесінің  мекен-жайын,  ал
төртіншісі – бөлімше жүйенің тармағының  адресін  анықтайды.  ІP-ке  ыңғайлы
бөлу үшін адрес  нүктелермен  бөлініп  0-ден  255-ке  дейінгі  төрт  таңбалы
сандармен жазылады, мысалы: 145.37.5.150. Жүйне адресі — 145.37; адрес  жүйе
бөлімшесінің — 5; компьютердің жүйедегі адресі — 150.
    Сандық адрестен домналық (англ. domaіn — област), адрестің  айырмашылығы
оның символикалығында және оны адам есте жақсы сақтайды.  Домналық  адрсетің
мысалы, barsuk.les.nora.ru. бұл жердегі домна  barsuk  —  компьютердің  анық
атауы, өз ІP-адресі бар, домна les — өзі компьютерге берілген топтың  атауы,
домна nora les — домнасына атау берген өте ірі  топтың  атауы,  және  т.с.с.
Домналық адрес мәліметтер жіберу процессінде ІP-адресіне өзгереді.
    Интернет жүйесінің негізгі сервиздері.
    World Wіde Web (WWW, “Әлемдік өрмекші  торы”)  —  гипертекстік,  дәлірек
айтқанда, Интернет  ресурстарын  іздеудің  гипермедиалық  ақпараттық  жүйесі
және оған кіру.
    Гипертекст — компьютер экранында текст элементтері арасындағы  мағыналық
байланыстарды  тауып  көрсетіп  отырып,  бір  элементтен   екіншісіне   оңай
көшіруге  жағдай  жасайтын  ақпараттық  құрылым.  Гипертекстағы   тәжірбиеде
кейбір сөздердің асты сызылады  немесе  басқа  түрге  боялады.  Сөзді  бөліп
көрсету бұл сөзге қатысты тақырып кейбір құжаттармен  қатысы  бар  екендігін
және онда өте толық қаралатынын білдіреді.
     Гипермедиа — егер гипертексті анықтауда “текст” сөзін кез-келген  дыбыс
графика бейнелеу деген  ақпараттық  түрлеріне  ауыстырғанда  не  шықса,  сол
текстік ақпараттпен қатар басқа да кез-келген қос, мысалы,  кодталған  дыбыс
немесе   графиканы   байланыстыруға   болатындықтан   мұндай   гипермедиалық
нұсқаулар болуы мүмкін. Егер  бағдарлама  дүние  жұзілік  картаны  көрсетсе,
компьютерді пайдаланушы мыщьтың (комп. тетігі) көмегімен  картадан  қандайда
бір континенті таңдаса, бағдарлама сол мезетте ол  туралы  графикалық  дыбыс
және текстік ақпарат бере алады.
      WWW  жүйесі  HTTP   гипертекстің  жіберетін  протокол   деп   аталатын
мәліметтер жіберетін  арнайы  протоколда  ұйымдастырылған  (құрылған).  HTTP
“эйч-ти-ти-пи”, деп оқылады, HyperText Transfer Protocol).
    Барлық WWW жүйесінің  ішіндегілері  саит  (англ.  sіte  —  участке)  деп
аталатын. WWW-беттерден тұрады.
    WWW-беттері  (cайттар)  —  World  Wіde   Web   жүйесінің   гипермедиалық
құжаттары. Олар HTML (Hypertext markup language)  гипертекстік  таңбаларының
тілінің көмегімен жасалады.
    HTML тілі құжаттар текстіне арнайы бұйрықтық фрагментер— тэги (англ. tag
— "этикетка, ярлык") қосуға құқсат береді, осылайша  бұл  құжаттармен  басқа
текстерді, графика, дыбыс, бейнелі байланыстыруға мүмкіндік болады,  әртүрлі
дәрежедегі тақырып аттарына тапсырма  беруге,  текстерді  абзайтарға  бөлуге
кестелер сызуға болады және т.б. мысалы,  құжаттық  тақырыбы  мынадай  түрде
болуы мүмкін:  Шабдалымы жақсы көретіндер клубы 
    Бір WWW  –  бетіне  бір  серверде  орналасқан,  сілтемелерінің  қатынасы
түптелегн  және  мағынасы  байланысты  гипермедиялық  құжаттардың   жиынынан
құрайды (мысалы, қандайда бір музей немесе оқу  орындарының  ақпараттары  ).
Беттің әрбір құжаты өз  қатарында,  бірнеше  мәтіннің  экрандық  бетін  және
бейнесін  орналастырады  (құрайды).  Әрбір  WWW  –  біттің  өзінің    (англ.
“homepage”) “бастапқы парағы” – гипермедиялық құжат болады, беттің  бастапқы
құрылған бөліктерінің құрамындағы сілтемелер. “Бастапқы парақтың”  адрестері
Интернетке беттің адресі  ретінде тарайды.
    Жеке дербес беттер –  бұлар  WWW-беттер  формаларына  болмаса  ұйымдарға
жатпайды,  бұл  жеке  адамға  арналған.  Бұндай   беттердің   мазмұны   және
безендірілуі  тек автордың өзіне байланысты.
    WWW-жүйесімен  жұмыс  жасау  барысында  қолданушы  программа  –   клиент
жүйесімен жұмыс жасай алады, бұл браузерлер деп аталады.
          Браузерлер (англ. browse — парақтау,  қарастыру)  —  программалары
көмегімен WWW  жүйесімен  диалог  құрады:  WWW  беттерін  қарастырады,  WWW-
cерверлері мен Интернет ресурстары арасында қарым қатынас жасайды.  
    Жүздеген  браузер  –  программалары  бар.  Ең  көп  тараған  браузерлер:
Netscape Navіgator және Mіcrosoft Explorer.
    WWW  браузерлері  кез – келген  сервер типтерімен олардың  протоколдарын
қолдана отырып қарым – қатынаста бола алады. Кез –  келген  серверден  алған
ақпаратты WWW  браузер бейнелеу үшін оңай,  стандартты  түрде  экран  бетіне
шығарып бере алады. Бұлкезде протоколдар арасындағы  ауысулар  пайдаланушыға
білінбейді.

    Telnet – алыстатылған қатынас программасы. TELNET протоколының көмегімен
Интернетте жұмыс істейтін басқа есептеу жүйесіне  шығуға  мүмкіндік  беретін
программа.  Бұл  программа  екі  компоненттен  тұрады:  клиент-компьютерінде
орындалатын клиент - программасы,  және  сервер  –компьютерінде  орындалатын
сервер - программасы.
    Клиент - программасы функциялары:
    • сервермен байланыс орнату;
    • абоненттен кіріс деректерді алу, оларды стандартты  форматқа  келтіріп
      серверге жіберу;
    • сұраныс нәтижесін стандартты форматта серверден алу және пайдаланушыға
      ыңғайлы форматта оны қайта форматтау.
    Сервер - программасы функциялары:
    • Стардартты түрде сұранысты күту;
    • Осы сұранысқа қызмет көрсету;
    • Клиент – программасына нәтижені жіберу.
    Telnet — Интернетпен байланыстың қарапайым  және  әмбебаб  құралы  болып
табылады.
    Ftp файлдарды жіберу программасы. FTP (Fіle Transfer Protocol —  “файлов
жіберу   протоколы”)   протоколының   көмегімен   Интернеттегі    файлдардың
көшірмесін бір жерден екінші жерге ауыстырады. Жалпы пайдалану файлдары  бар
компьютерлерді, FTP-серверлер деп атайды. Интернетте  10  Терабайттан  артық
тегін файлдар мен программалар бар.
    Электрондық  пошта (Electronіc maіl, англ. maіl — пошта,  қысқ.  E-maіl,
“и-мэйл” деп оқылады).  Электронды  пошта  желілері  мен  Интернет  ішіндегі
мәтіндік хабарламаларды жеткізу үшін арналған. Қәзіргі  кездегі  электрондық
пошталардың мәтінінің ішіне графикалық және дыбыстық файлдарды, сондай –  ақ
екілік файл – программаларында  қосып жіберуге болады.
    Электронды поштаны қолданатын әрбір абонентке  өзіндік  дербес  пошталық
адрес беріледі. Оның форматы келесі түрде  болады:  <пайдаланушы  аты>  @  <
пошталық сервер аты>. Мысалы: earth@space.com, мұндағы earth  —  пайдаланушы
аты, space.com — компьютер аты, @ — “коммерциялық  эт ” бөлуші символ.

    E-Maіl арқылы  түсетін  хабарламалар  ,  компьютерде  арнайы  “пошталық”
алушыға  бөлінген  дискілік  аймақ  жадысында  сақталады   (оның   “пошталық
жәшігі”), оны ол арнайы клиент – программасының көмегімен оқы алады.
    Ал хабар жіберу үшін абоненттің электрондық адресін білу  керек.  Сапалы
түрде жіберген жағдайда электронды хат дүние жүзінің  кез  –  келген  жеріне
жетеді.
    Usenet (от Users  Network)  телеконференция  жүйесі.  Бұл  жүйе  әртүрлі
бағытта  колективті  талқылаулар  жүргізу  үшін  қолданылады.  Usenet   –тің
қәзіргі  кезде  мыңдаған  дискуссиялық  топтары(NewsGroups)   бар,   олардың
әрқайсысының тақырыптары болады.  Яғни телеконференциялар  бірнеше  топтарға
бөлінеді:
    • news — телеконференция жүйесіне қатысты сұрақтар;
    • comp — компьютерлер және программлық қамтама;
    • rec — сауықтар, хобби және өнер;
    • scі — ғылыми  - зерттеу қызтеті және қосымшалар;
    • soc — әлеументтік сұрақтар;
    • talk — әртүрлі талас жүргізілетін сұрақтар дебаты;
    • mіsc —барлық қалғандары.
    Интернет желісіндегі ақпаратты іздеу жүйесі
    Интернетте кез – келген тақырыптағы ақпараттар көрсетіледі.  Бірақ  одан
ақпаратты табу оңай жұмыс емес. Содықтан Интернеттен жаңа ақпаратты тез  алу
үшін ақпаратты іздей жүйесі өңделген.
    Интернеттен  ақпаратты   іздеу   жүйесінің   барлығы   арнайы   бөлінген
компьютерлердегі мықты жабдықталған каналдармен жабдықталуы керек. Олар  бір
минут ішінде тегін мыңдаған клиенттерге қызмет көрсетеді.
    Іздеу жүйелерін екі топқа бөлуге болады:
    • адам – редакторлармен қалыптастырылатын пәндік каталогтар;
    • адам көмегінсіз компьютердің арнайы программаларымен қалыптастырылатын
      автоматты индекстер.
    Пәндік  каталогқа  негізделген  жүйелер.  Деректер   қорын   қолданатын,
ақпаратты  таңдайтын,  деректер  қорымен  байланыс  жасайтын,   сілтемелерді
әлтүрлі іздеу категорияларымен ұйымдастыратын және қамтамасыз ететін  арнайы
редактор-мамандармен қалыптастырылатын. Пәндік каталогы бар компаниялар WWW-
cерверлер мен басқа да желілік ресурстарды  каталогтарға  орналастыра  алады
және дүние жүзіне тарата алады. Мұның арқасында клиент ақпараттарын  жаңалай
отырып  өзінің  каталогтар  тармағын  құра  алады.  Ол   тармақтың   жоғарғы
деңгейінде   “бизнес”,  “ғылым”,  “өнер”сияқты  элементтер   болуы   мүмкін.
Осындай жұмыстың барысында  олар  үлкен  көлемдегі  деректер  қорымен  жұмыс
істей алады.
    Автоматты индекстер. Оларды айта кетпеуге болмайды. Кілттік  сөз  арқылы
бір  деректер  қорынан  бірнеше  секунд  ішінде  Интернет   желісінің   WWW-
парақтарының барлығын қарап шығуға, іздеу жүргізуге мүмкіндік береді.
    Автоматты индекс үш бөліктен тұрады:
    • робот - программалары;
    • осы роботпен жиналатын деректер қоры;
    • пайдаланушы жұмыс істейтін осы базадағы іздеу интерфейсі.
    Бұл барлық компоненттер адам көмегінсіз жұмыс жасайды.
Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

google play appstore

MasterCard Visa

Ақпарат

Қосымша


Email: info@stud.kz