Файл қосу
Грамматикалық категория
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ | |
|3-деңгейлі СМЖ құжаты |ПОӘК |УМКД 042-16.1.31/01-2013 |
|«Қазіргі қазақ тілінің | | |
|негіздері» пәнінің оқытушыға |_____2013 жылғы | |
|арналған ПОӘК-і |№ 2 басылым | |
5В050200 «Бастауышты оқытудың педагогикасы және әдістемесі» мамандығына
арналған
«Қазіргі қазақ тілінің негіздері» пәнінің
ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ПӘННІҢ ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМАСЫ
СЕМЕЙ
2013
Кіріспе
1 ӘЗІРЛЕГЕН
Құрастырушы Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің қазақ
тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының аға оқытушысы,
гум.ғыл.магистрі Әубәкірова Н.Ә.
___________«___» ___________20__ ж.
2 КЕЛІСІЛДІ
2.1 Қазақ тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының отырысында қаралып,
талқыланды.
Хаттама №___ «___» ___________20__ ж.
Кафедра меңгерушісі _______________ Жұмағұлова А.М.
2.2 Гуманитарлық-заң факультетінің оқу-әдістемелік бюросында талқыланып,
бекітілді.
Хаттама №___ «___» ___________20__ ж.
Төрайым _________________ Григорьева Г.Б.
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінде мақұлданып, басуға ұсынылды.
Хаттама №___ «___» ___________20__ж.
ОӘК төрағасы________________ Рскелдиев Б.А.
4 «____» __________ 20__ж. шыққан ПОӘК-нің
№ 2 БАСЫЛЫМЫ
Мазмұны
1 Қолданыс аясы
2 Нормативтік сілтемелер
3 Жалпы ережелер
4 Оқу пәнінің мазмұны (модуль)
5 СӨЖ тақырыптары
6 Пәннің оқу-әдістемелік картасы
7 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
8 Әдебиеттер
1 ҚОЛДАНЫС АЯСЫ
Қазіргі қазақ тілінің негіздері пәнінің оқу-әдістемелік кешенінің
құрамына кіретін оқытушыға арналған пәннің жұмыс бағдарламасы 5В050200
«Бастауышты оқытудың педагогикасы және әдістемесі» мамандығының
студенттеріне арналған.
2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы «Қазіргі қазақ тілінің негіздері» пәнінің оқытушыға арналған жұмыс
бағдарламасы берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін
төмендегі нормативтік құжаттар негізінде жүзеге асырады:
- «5В050200» «Бастауышты оқытудың педагогикасы және әдістемесі»
мамандығының типтік оқу жоспары;
- СТУ 042-РГКП-СГУ-5-2012 Пәндердің оқу-әдістемелік кешендерін
әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар университет стандарты;
- ДП 042-1.07-2012 «Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің мазмұны мен
құрылымы» құжаттық іс-жосығы.
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1 Пәннің қысқаша мазмұны
«Қазіргі қазақ тілінің негіздері» жалпы білім беру пәні ретінде жоғары
оқу орындарының орыс бөлімдерінде бакалавр сатысында жүргізіледі. Қазақ
тілін үйретудің бұл курсында студенттердің тілді орта мектепте оқып
үйренгені, тілдік жүйе жайлы түсініктерінің қалыптасқаны ескеріліп, жоғары
оқу орнында оны ары қарай толықтыру қолға алынады. Осыған орай мәнідер әр
мамандыққа арнайы дайындалып, әр сала бойынша лексиканы меңгеруге
бағытталады. Бакалавр бөлімінде студент мемлекеттік тілді өз мамандығы
аясында қолдана алатындай білім дәрежесіне жетуі қажет.
3.2 Пәнді оқытудың мақсаты:
Студенттердің «Қазіргі қазақ тілінің негіздері» пәнін оқу барысында
сөздердің лексикалық жүйеде алатын орнын, шығу төркінін, қолдану
қабілеттілігін, күнделікті қарым-қатынастағы көрінісін, сан қилы стильдік
мәні мен сипаты; жалпы фразеологиялық қор, ұғым мен түсінікті
тереңдетудегі танымдық қызметімен жүйесі, оның әлеуметтік жағдайдағы мәдени
ұлттық ерекшеліктерді көрсету дәрежесі бойынша білім (дағды) алуы.
Сондықтан қазіргі қазақ тілінің негіздері пәнінде студентке қазақ тілінің
нақтылы негізгі мәселелерінен білім беріліп, бұрынғы білімі тиянақталып,
жүйеге келтіріледі. Талдауға үйрететін, яғни теориялық білімді тәжірибелік
тұрғыда көрсететін бірден-бір пән. Сонымен бірге бұл пәнде студенттің
қазақша жазу сауаттылығына ерекше мән беріледі. Тілден нақтылы тиянақты
білім беру, студенттің сауатты жазуын қалыптастыру.
3.3 Пәнді оқытудың негізгі міндеттері:
-Тыңдаушыларға қазіргі қазақ тілінің негіздері туралы ғылыми-
теориялық білім бере отырып, оның болашақта зерттелуге тиісті
проблемаларына байланысты тыңдаушыларды ғылыми ізденіске баулып, олардың
шығармашылық ой-пікірін жетілдіріп отыру.
- Берілген сұрақтарға өзінде бар сөздік қорды пайдалана отырып, дұрыс
жауап беруге үйрету;
- Белгілі бір тақырып бойынша өз ойын дұрыс жүйелі түрде айта алатын
дәрежеге жеткізу;
- Мәтінмен жұмыс істеу барысында көлемді мәтінді оқып түсінуге,
мәтіннің мазмұнын өз сөзімен жеткізе білуге дағдыландыру;
- Естігені бойынша қабылдаған мәліметті қорытып, өз ойын айта білуге
үйрету т.б.
3.4 Оқытудың нәтижесі:
Пәнді оқыту нәтижесінде студент мыналарды білуі керек:
Алған білімдерін практикада қолдана білуі;
Өз мамандығына байланысты мәтіндерді түсіну және баяндау.
Меңгерілген тақырыптар аясында қазақ тілінде еркін сөйлеу, хабарлама жасау;
Өтілген тақырыптар бойынша сөздік қорының болуы;
Қазақ тілінің фонетикалық, грамматикалық құрылымының негізгі заңдылықтары
мен лексикалық құрылымы ерекшеліктерін жақсы білу;
Қазіргі қазақ тілінің семантикалық сипатын, сөз бен мағына, оның түрлері
мен типтерін, олардың пайда болу жолдарын танып игеруі;
Студенттердің тіл байлығын, ой-өрісін дамытуға арналған жаттығуларды
орындай алуы тиіс.
Фонетика, лексикология, морфология, синтаксистің дамуы және қалыптасу
сатылары, бағыттары және концепция мәселелерін түсінуі;
Тілдік нормаларды сақтай білуі тиісүйренуі тиіс.
теориялық білімді практикада қолдана білуді үйренеді.
зерттеу жұмысына икем-дағдысы қалыптасады.
кәсіби қарым-қатынас жағдайларын меңгереді.
3.5 Курстың пререквизиттері:
Тіл біліміне кіріспе
Қазақ тілінің нормативті курсы.
3.6 Курстың постреквизиті:
Қазақ тілін оқыту әдістемесі
Қазақ тілінің тарихи грамматикасы
Этнолингвистика, Этнопсихолингвистика
Лингвомәдениеттану.
3.7 Оқу жұмыс жоспарынан көшірме:
1 Кесте
|Курс |Семестр|
|1 |2 |
|Дәріс сабақтары |
|Фонетика – тіл ғылымының бір саласы. Зерттелуі. Фонетиканың бүгінгі |1 |
|жай-күйі. | |
|Дыбыс олардың жіктелуі. Буын оның түрлері, сөздердің буынға бөлінуі. | |
|Үндестік заңы. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар. Сөздің соңғы | |
|буыны жуан болса, қосымшаның жуаннан, жіңішке болса жіңішкеден | |
|жалғануы. Дыбыс үндестігі. Олардың ілгерінді, кейінді, тоғыспалы болып| |
|бөлінуі. | |
|Орфография- сөздердің дұрыс жазылу жиынтығы. Орфоэпия –сөздердің дұрыс| |
|айтылу ережелерін қамтиды. Тасымал. Тасымалданбайтын сөздер. Екпін. | |
|Оның түрлері. Сөйлемге фонетикалық талдау жасау: Әсемпаз болма әрнеге.| |
|Лексикологияның зерттеу объектісі. Лексикологияның тіл білімінің басқа|1 |
|салаларымен байналысы. | |
|Бір тілде қанша сөз болса, солардың тұтас жиынтығын тіл ғылымында | |
|лексика немесе сөздік құрам деп атайды.Сөздердің лексикалық жүйеде| |
|алатын орнын, шығу төркінін, қолданылу қабілетін | |
|күнделікті қарым-қатынастағы көрінісін, сан қилы стильдік| |
|мәні мен сипатын тексеретін ғылым лексикология болып | |
|табылады.Лексиканы зерттеу сөздік құрамды тұтас бір бүтін жүйе деп | |
|қарауды міндеттейді. | |
|Лексикология ғылымы сөз ұғымымен үйлес келетін тұрақты сөз тіркестерін| |
|зерттейтін фразеологияны да төл обьекті ретінде қарастырады | |
|Лексикология - лексиканың ғылым ретіндегі атауы. Ол семасиология (сөз | |
|мағынасы, оның өзгеруі, ауысуы),этимология (сөздің шығу тегі, төркіні,| |
|ең алғашқы мағынасы), фразеология (тұрақты сөз тіркестері), | |
|лексикография (сөздерді жүйелеу және сөздік жасау ерекше-ліктері) деп | |
|аталатын салалардан тұрады. | |
|Сөз мағынасының өзгеру себептерi. |1 |
|Сөздердiң мағыналық қатысына қарай жiктелуi. Омонимдер. Синонимдер. | |
|Антонимдер. Табу, эвфемизм. Дисфемизм. | |
|Сөз мағынасы - белгілі бір зат, құбылыс, сан, сапа, мөлшер, көлем, | |
|шама, қимыл, әрекет туралы түсінік беретін дыбыстардың жүйелі | |
|-тіркесі. Сөздердің мағынасы - тілдің ұзақ даму кезендерінің нәтижесі.| |
|Мағына өзгеріп, жаңарып, жоғалып та отырады. Қазіргі қазақ тілінде | |
|қолданылып жүрген сөздердің бірқатары алғашқы мағынасын сақтаса, енді | |
|біреулері қосымша, үстеме мағыналармен өзгерген. Сөздердің беретін | |
|лексикалық мағыналары, өзгеру ерекшеліктері, шығу тектері түсіндірме, | |
|этимологиялық, диалектологиялық сөздіктерде көрсетіледі. | |
|Тіл-тілдегі сөздер дыбыстар тіркесінен тұрады. Дыбыстар тіркесі | |
|белгілі бір заңдылықтар мен ережелерге бағына тіркеседі. Сөздің | |
|дыбыстық жағы оның сыртқы бейнесі болса, мағынасы - ішкі мазмұны.Бұған| |
|қарап барлық сөздерде мағына болады деуге де болмайды. Тілде | |
|мағынасынан айырылған сөздер де кездеседі. Шылау, көмекші сөздердің; | |
|нақты мағъналары жоқ, тек атауыш сөздермен тіркесіп, оларға қосымша | |
|мағына үстейді. | |
|Лексикалық омонимдерге ұқсас басқа тілдік құбылыстардың бірі - | |
|омофондар. Омофондар - айтылу бірдей, бірақ жазылуы әр түрлі сөздер. | |
|Мысалы: көнбе -көмбе, тұзшы - тұщы, асшы - ащы болып айтылады. Болады | |
|сөзі - болат болып естіліп, болат деген қатты металл болып айтылады. | |
|Омонимге ұқсас құбылыстардың енді бір түрі омографтар. Омограф | |
|дегеніміз жазылуы бірдей болғанымен, айтылуы бірдей емес сөздер. | |
|Фразеологизмдер туралы түсiнiк. Фразеологизмдердiң зерттелу тарихы. |1 |
|Фразеологизм және ұйытқы сөздер. Фразеологизмдердiң семантикалық | |
|категориялары. | |
|Фразеология - екі одан да көп сөздің тұтас бір меншікті мағынаға ие | |
|болып, бір бүтін единицаға айналуын айтамыз. Фразеологиялық тіркес | |
|құрамындағы сөздердің тұрақтылығы, яғни даяр қалпында жұмсалу белгісі,| |
|мағына тұтастығы, тіркестің тиянақтылығы басты үш белгі болып | |
|есептеледі. | |
|Фразеологиялық тіркестер мағына жағынан жеке сөзге, құрамы жағынан | |
|синтаксистік сөз тіркестеріне жақын болып келеді. Сондықтан | |
|фразеологиялық тіркестердің басты белгілерін ажырату үшін сөз және | |
|еркін сөз тіркесімен салыстыру керек. Фразеологиялық тіркестер екі не | |
|одан көп сөздің тіркесі сияқты көрінгенмен, олар сөйлеу, жазу кезінде | |
|бір бүтін единица ретінде даяр күйінде қолданылады. Мысалы: | |
|ауылға бару, сәлемінжеткізу, кітап алу сияқты еркін тіркестер | |
|сөйлеу, жазу кезінде сөздердің ойға лайық таңдалуынан барып тіркеседі.| |
|Ал жүрегі елжіреді (аяды), қоян жүрек (қорқақ), жыл он екі ай (жыл | |
|бойы) сияқты тіркестер тұтас алынып, жеке сөз мағынасында даяр | |
|қалпында колданылады. Бұл құбылыс фразеологизмдердегі мағыналық | |
|бірліктің күштілігін көрсетеді. Олай болса, фразеологизмдер тек сыртқы| |
|көрінісі жағынан ғана еркін сөз тіркесіне ұқсайды. Ал мағыналық | |
|тұтастығымен жеке сөздер сияқты сөздік қорымыздың бір ерекше түрі | |
|деуге болады. | |
|Грамматиканың зерттеу нысаны. Грамматика және оның салалары. |1 |
|Морфология пәні және зерттеу объектісі. | |
|Морфология - сөз және оның грамматикалық көрсеткіштері туралы ілім. | |
|Морфология бөлімінің объектілірі ғылыми тұрғыдан жан - жақты | |
|зерттеліп, нақтыланған. | |
|Морфология – грамматиканың көп қолданылатын және оның барлық саласымен| |
|ұштасты, оларды қолдануға дәнекері сияқты қызмет атқаратын ең бір | |
|тармақты саласы. Соныдқтан да біз мектебіміздегі тәжірибелі | |
|мұғалімдеріміз оқушыларға қазақ тілінің грамматикасын жақсы білгізу | |
|үшін, тіліміздің морфология бөлімін жақсы білгізуге ерекше ғылыми, | |
|пратикалық мән береді. Егер оқушылар морфологияның ғылыми негізгі мен | |
|оның өзіне тән белгілерін жақсы білсе, олар қазақ тілі грамматикасының| |
|басқа салаларын да жақсы білітін болады. | |
|Морфология бөлімі негізінен мынадай 2 салаға бөлінеді: | |
|Сөз құрамы | |
|Сөз таптары | |
|Грамматикалық мағына туралы түсінік. Грамматикалық форма. |1 |
|Грамматикалық категория. | |
|Грамматикалық мағына дегеніміз тілде қалыпты сипаты бар (стандартты) | |
|сөздер тобы мен сөз тұлғаларына, синтак-систік қүрылымдарға тән | |
|жинақты, дерексіз тіддік мағына. Морфология саласында сөз таптарының | |
|жалпы мағыналары болсын, сөз тұлғалары мен сөз тобының жеке мағыналары| |
|болсын, морфологиялық категорйялар деңгейіне сай бір-бірінен өзгеше | |
|болып келеді. | |
|Грамматикалық мағыналар жүйесі болмыстағы заттар мен құбылыстардың | |
|және олардың өзара байланыстары қатынастары туралы ұғымдардың | |
|дерексізденуі арқылы калыптасады. | |
|Тілдің грамматикалық механизмі морфемалардан немесе сөздерден | |
|жасалмайды, "грамматикалық категория" деп аталатын тіл бірліктерінен | |
|(единицаларынан) жасалады. Тілдік грамматикалық механизмін | |
|грамматикалық категорияларға қарап білуге болады. Грамматикалық | |
|категориялар ішкі қүрылымы жағынан біркелкі емес, жай немесе күрделі | |
|болуы мүмкін. Сөздердің лексика-грамматикалық үлкен топтарын | |
|білдіретін сөз таптары грамматикалық категориялардың ірі, күрделі | |
|түрлері болып табылса, ал, солардың қүрамына кіріп, соларды жасайтын | |
|түрлері шағын жай категориялар болып есептеледі. Мысалы, зат есім | |
|категориясының қүрамындағы септік, жіктік, көптік, тәуелдік, тек | |
|(род); етістік категориясының қүрамындағы жақ, шақ, рай, етіс, есімше,| |
|көсемше шағын категориялар болып табылады. | |
|Грамматикалық тұлға дегеніміз грамматикалық мағынаның қалыпты | |
|(стандартты) көрінісін, үлгісін білдіретін тіддік белгі. Грамматикалық| |
|мағынаны білдіретін граммати-калық түлғалар суффикстер (оның ішінде | |
|нөлдік), дыбыстық алмасулар ("ішкі флексия"), қайталау, көмекші | |
|сөздер, сөздердің орын тәртібі, интонация, екпін т.б. арқылы көрінеді.| |
|Сөздері түрленетін тілдердергі грамматикалық (морфология-лық) | |
|түлғаларға сөз таптарындағы сөздердің үнемі өзгеріп отыруы да жатады. | |
|Сөздер тобының лексика-грамматикалық сипаты. Зат есімнің грамматикалық|1 |
|категориялары. Сан есім, сын есімнің түрлері, шырайлары. | |
|Зат есімді жасайтын түбірлердің құрамдық, құрылымдық сипатына орай | |
|былайша топтастыруға болады: | |
|І. Байырғы қазақ түбірлерінен жасалған туынды зат есім. Оның өзі: | |
|Нақтылы заттық ұғымдармен байланысты түбір зат есім: қауға(шы), | |
|құмалақ(шы), арба(шы), қалта(шық), тұз(дық), жыр(ау) | |
|Анатомиялық атаулармен байланысты түбір зат есім: маңдай(ша), | |
|мұрын(дық), қол(тық), ауыз(дық), көз(ілдірік) т.б. | |
|Көне сөздерден болған түбір зат есім: қазы(лық), би(лік), сақпан(шы), | |
|ен(ші), хан(дық), сұлтан(дық), болыс(тық) т.б. | |
|Бұл аталған сөз топтарынан бір ғана туынды зат есім жасалады. Ал енді | |
|басқа түбір зат есім екі не одан да көп туынды зат есім жасай алады: | |
|базар-шы, базарлық; кез-ең, сушы; ел-дік, ел-ші; жолаушы, жолшы, | |
|жолдас, жолдама; сусын, сулық, сушы; отын, оттық, отау т.б. | |
|ІІ. Туынды зат есім жасайтын жұрнақтар құралы жағынан: жалаң құрамды | |
|және күрделі құрамды. Күрделі: -гер –ші –лік, ар-ман, -ер(мен(, л-ғы, | |
|л-гі, -шы-лық, -ші-лік,ым-ды (ін-ді, н-ды, н-ді), ыл-дыр-ық | |
|(гл-дер-ік), -м-ші, м-шы, -па-лық ( пе-лік), ты-лық, ті-лік, ым-паз, | |
|-ім-паз, ыл-ық... | |
|Кірме жұрнақтар: Иран: -дар, -зода, -кеш, -гер (-кер), -қор, -ман | |
|(пан), -нама, -паз, -стан, -хана; орыс:изм, -ит | |
|Өнімді және өнімсіз, тудырымды ( производительный), тудырымсыз | |
|жұрнақтар. 25-тейі өнімді: -лық ( -лік), -дық (-дік), -тық (-тік), | |
|-шы,-ші, -ынды, (інді), -нды (-нді), -ма, -ме, -шылық (-шілік)т.б. | |
|Жұрнақтардың ішінде ыр ғана туынды зат есім жасайтын да, 2,4,5 туынды | |
|зат есім жасайтындары бар. | |
|Сөздерді бір-бірімен байланыстырып, оларға грамматикалық мағына | |
|үстейтін қосымшаны жалғау дейміз. Қазақ тілінде төрт түрлі жалғау бар:| |
|көптік, тәуелдік, септік, жіктік жалғаулары. | |
|Есімдік. Есімдіктің түрлері. Етістіктің түрлері, етістіктің шақтары, |1 |
|райлары. | |
|Мөлшер: сонша, осынша, әжептәуір, бірталай, қыруар т.б. Сұрақтары: | |
|қанша? Қаншалық? Қаншама? | |
|Сын-қимыл: әрең, әзер, тез, шапшаң, үнемі, кенеттен т.б.Сұрақтары: | |
|қалайша? Қайтіп? Кімше? Қалай? | |
|Мақсат: әдейі, әдейілеп, жорта, қасақана.Сұрақтары: неліктен? Не үшін?| |
|Не мақсатпен? | |
|Себеп-салдар: басқа, бекерге, жоққа, амалсыздан, шарасыздан.Сұрақтары:| |
|не себепті? Неге? Қалай? | |
|Күшейткіш: өте, орасан, мүлде, тіпті, тым, аса, кілең.Сұрақтары: | |
|қалай? (қандай?) | |
|Өздік есімдігі - өз деген бір ғана сөзден және оның тәуелденген | |
|түрлерінен тұрады. Мысалы: Менің өзім, баланың өзі, өз ісім т.б. | |
|Жалпылау есімдігі – жалпылау, жинақтау мағыналарын білдіретін | |
|есімдіктер: бәрі, барлық, бар, барша, бүкіл, күллі, түгел т.б. | |
|Болымсыздық есімдігі – болымсыздық мағынаны білдіретін есімдіктер. | |
|Ештеңе, ештеме, ешкім, ешбір, ешқашан, ешқандай, ешқайда т.б. | |
|Белгісіздік есімдігі – заттың сындық белгісін, сан мөлшерді белгісіз | |
|етіп, жорамалдап, тұспалдап көрсету: кейбіреу, біреу, әркім, әлдекім, | |
|әлдене, бірнеше, әлдеқайда т.б. | |
|Етістік сөйлемде не болымды, не болымсыз түрде қолданылады. Түбір | |
|етістіктер болымды етістік болып саналады: кел, сөйле, тында, кет т.б.| |
|Болымсыз етістіктер –ма (-ме, -ба, -ба, -бе, -па) –пе жұрнақтарының | |
|етістікке жалғануы арқылы және жоқ, емес көмекшілерінің етістікке | |
|тіркесуі арқылы жасалады: кел – ме, сөйле – ме, тыңда – ма, кет – пе, | |
|барған емес, айтқан жоқ т.б. | |
|Тұйық етістік қимылдың, іс - әрекеттің атын білдіреді, -у жұрнағы | |
|жалғану арқылы жасалады: сұра – у, келме – у, айт – ут.б. | |
|Етістік сөйлемде не болымды, не болымсыз түрде қолданылады. Түбір | |
|етістіктер болымды етістік болып саналады: кел, сөйле, тында, кет т.б.| |
|Болымсыз етістіктер –ма (-ме, -ба, -ба, -бе, -па) –пе жұрнақтарының | |
|етістікке жалғануы арқылы және жоқ, емес көмекшілерінің етістікке | |
|тіркесуі арқылы жасалады: кел – ме, сөйле – ме, тыңда – ма, кет – пе, | |
|барған емес, айтқан жоқ т.б. Біраз ғалымдар бір-бірімен салыстыруға, | |
|біріне-бірін қарсы қоя қарауға болатын, өзара байланыста, шарттық | |
|катынаста түратын бір тектес элементтер бар жердің бәрінде де жүйе бар| |
|дегенді айтады. | |
|Етіс категориялары. Үстеу. Үстеудің мағыналық түрлері. |1 |
|Етістіктің ерекше грамматикалық категориясының бірі - етіс. Істің | |
|істеушісіне және істелген затқа қатынасына байланысты мағыналық және | |
|тұлғалық жақтан құбылуын етіс деп атайды. Етістің 5 түрі бар: 1) | |
|негізгі етіс; 2) өздік етіс; 3) өзгелік етіс; 4) ортақ етіс; 5) | |
|ырықсыз етіс. | |
|Түбір етістіктің де, басқа сөз табынан жасалған туынды етістіктің де | |
|алғашқы тура қалпында айтылған түрін негізгі етіс деп атайды. Бұл | |
|етістің басқа түрін жасауға негіз болады. Мысалы: ал, алу, айт, жуын, | |
|жуыну т.б. | |
|Іс-әрекеттің сол іс-әрекетті орындаушының өзіне жұмсалуын білдіретін | |
|етістіктің түрін өздік етіс деп тайды. Іс-әрекет істеушінің өзіне | |
|арналады. Демек, қимылды, іс-әрекетті іске асырушы, екі субъект | |
|болады: бірі - сол қимылды орындатушы, екіншісі - қимылды тікелей | |
|орындаушы. Өздік етіс етістіктің түбіріне -ын, -ін, -н жұрнағы қосылу | |
|арқылы жасалады. Мысалы: жу-ын, ки-ін, мақта-н. | |
|Іс-қимылдың басқа біреу арқылы орындалатынын білдіретін етістің түрін | |
|өзгелік етіс деп атайды. өзгелік етісті жасайтын жұрнақтар әр түрлі: | |
|-қыз, -кіз, -ғыз, -гіз, -ыз, -із, -дыр, -дір, -тыр, -тір, -ыр, -ір, | |
|-т. Мысалы: айт-қыз, жет-кіз, отыр-ғыз, ем-із, киін-дір, ас-ыр, | |
|боса-т, ки-гіз т.б. | |
|Іс-қимылды орындаушының екі немесе бірнешеу екендігін білдіріп, | |
|іс-қимылдың бірлесе немесе бір-біріне бағыттала орындалатындығын | |
|көрсететін етістің түрін ортақ етіс деп атайды. Мысалы: жаз-ыс, | |
|жина-с, хабарла-с т.б. | |
|Іс-әрекеттің атқарушысы, қимыл иесі арнайы аталмай, қимыл өздігінен | |
|істелетіндігі көрініп тұрса, ондай етісті ырықсыз етіс деп атайды. | |
|Ырықсыз етіс -ыл, -іл, -л жұрнақтары арқылы, кейде түбір –л дыбысына | |
|ақталса -ын, -ін, -н жұрнақтары арқылы сабақты етістіктен жасалады. | |
|Ырықсыз етіс тек сабақты етістіктен жасалады, өзі жалғанған сабақты | |
|етістікті салт етістікке айналдырады. Мысалы: үй сал-ын-ды, бөлме | |
|тазала-н-ды, машина көр-ін-ді. | |
|Үстеу жеті топқа бөлінеді. | |
|1.Мезгіл үстеу: бүгін, кеше, қазір, ертең, жазда, күзде т.б. | |
|2.Мекен үстеу: жоғары, төмен, алда, артта, маңы, қасы т.б. | |
|3.Себеп үстеу: амалсыздан, лажсыздан т.б. | |
|4.Мақсат үстеу: әдейі, қасақана, жорта т.б. | |
|5.Сын-бейне: ақырын, тез, жылдам т.б. | |
|6.Мөлшер үстеу: аз, көп, недәуір, едәуір, біраз, бірсыпыра т.б. | |
|7.Күшейткіш үстеу. Аса, тым, тіпті, өте, орасан, зор т.б. | |
|Сөйлемге морфологиялық талдау жаса. Жоғары-төмен үйрек қаз, ұшып тұрса| |
|сымпылдап. | |
|Шылау сөздер. Септеуліктер, демеуліктер, жалғаулықтар. |1 |
|Шылау сөздер – толық лексикалық мағынасы жоқ, тек сөз бен сөзді, | |
|сөйлем мен сөйлемді байланыстырып тұратын немесе сөзге қосымша мән | |
|үстеп тұратын көмекші сөздер.Шылау сөздер мағыналарына, қызметіне | |
|қарай 3 топқа бөлінеді: септеулік, демеулік, жалғаулық шылаулар. | |
|Септеулік шылаулар өзі тіркесетін сөздің белгілі бір септік жалғауында| |
|тұруын қажет етеді.Септеулік шылаулар: үшін, шейін, кейін, бұрын, | |
|арқылы, бірге, қатар, жөнінде т.б | |
|Жалғаулық шылаулар сөзбен сөзді , сөйлем мен сөйлемді байланыстырады: | |
|және, мен, бен, пен, бірақ, ал, алайда, не, немесе, өйткені, себебі | |
|т.б | |
|Демеулік шылаулар –сөйлемге күшейту, тежеу, шектеу, сұрау, болжалдық, | |
|күмән сияқты қосымша мағына үстейді.Олар: -ма,-ме, | |
|-ба,-бе,-па,-пе,-қана,-ақ,-ау,-мыс,-міс т.б | |
|Одағай. Одағайдың түрлері. Еліктеу сөздер. Еліктеуіш, бейнелеуіш |1 |
|сөздер. Жаттығу жұмыстары. | |
|Одағай сөздер – сөз табына жататын толық мағынасы жоқ сөздер, тек | |
|адамның қорқу, қуану, шаттану, ренжу, өкіну сияқты көңіл – күйін, | |
|сезімін білдіреді. Мысалы: алақай, бәрекелді, аһ, паһ – паһ, оһо, уһ, | |
|әттең, мәссаған, тәйт, тек т. б. | |
|Еліктеуіштің өз ішінде екіге бөлінуі. Дыбыстық еліктеуіш- тарс-тұрс, | |
|гүрс-гүрс т.б. Бейнелеуіш еліктеуіш. Арбаң-арбаң, қорбаң-қорбаң, жалт,| |
|қалт, кілт т.б. | |
|Одағай сөйлем мұшесі бола аламйды. Үшке бөлінеді. Көңіл-күй | |
|одағайлары, шақыру одағайлары, жекіру одағайлары. Сөйлемге | |
|морфологиялық талдау жаса. Ол кілт бұрылды. | |
|Синтаксис туралы жалпы түсінік. Синтаксистік тұлғалар. Сөз тіркесінің |1 |
|байланысу формалары. | |
|Сөз тіркесі- толық мағыналы екі сөздің байланысуы. Мысалы ағаштың | |
|бұтағы. Байланысу тәсілдері төртке бөлінеді: | |
|1.Жалғаулар арқылы байланыс: мен отырмын, ауылға барды. | |
|2.Орын тәртібі: ағаш күрек, алтын сағат, ақ бантик. | |
|3.Шылаулар арқылы: күн сайын келеді. | |
|4.Интонация арқылы. Асқар –президент. Сөз тіркесінде екі сыңар | |
|болады. Бағыныңқы сыңар бірінші тұрады. Бачсыңқы сыңар екінші тұрады. | |
|Мысалы: алтын сағат. Сөз тіркесі есімді, етістікті болып екіге | |
|бөлінеді. Есімді сөз тіркесі- басыңқы сөз есімнен болады. Мысалы: ну | |
|орман, самал жел. Етістікті сөз тіркесі- басыңқы сөз етістіктен | |
|болады. Киноны көрді. Дәптерді тексерді. Байланысу формасы беске | |
|бөлінеді: | |
|1.Қиысу. Асқар келді. 2.Матасу. Асқардың кітабы. 3.Меңгеру. Асқармен | |
|сөйлесті. 4. Қабысу. Ағаш күрек. 5. Жанасу | |
|Кеше келді. Сөйлемге синтаксистік талдау жаса. Мәкіш отауының | |
|терезелерінен ыстық күн сәулесі түспейді. | |
|Сөйлем мүшелерінің түрлері. |1 |
|Сөйлем мүшелері туралы жалпы түсінік. Сөйлем мүшелерінің атаулары | |
|туралы. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері, олар туралы көзқарастар. Тұрлаулы| |
|сөйлем мүшелерінің кайсысының басым екендігі, бастауыш пен | |
|баяндауыштың арасындағы катынас - предикативтік туралы, оның | |
|көріністері. | |
|Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері туралы | |
|көзқарастар. Тұрлаусыз мүшелерге қатысты сөздердің тұлғалық, мағыналық| |
|ерекшеліктері, олардың, түрлері мен бір-бірінен айырмашылығы, | |
|сұраулары мен мағыналарындағы өзара ұқсастық пен айырмашылық. | |
|Бастауыш, оның зерттелуі. Бастауыштың негізгі қасиеттері. Бастауыштық | |
|топ, оның көрінісі. Бастауыштың сөйлемдегі орны. Бастауыштық тұлға: | |
|нольдік, көптік, тәуелдік жалғаулы түрлері мен септік жалғаулы сөз бен| |
|көмекші сөзді топтар. Бастауыштың сұраулары. Бастауыштың түрлері. | |
|Бастауыштағы жақтык, көрініс. Бастауыштың жасалу жолдары, семантикасы.| |
|Негізгі сөздердіц бастауыш қызметінде жүмсалуы, ерекшеліктері. а) зат | |
|есім иен есімдік. ә) заттану арқылы: сын есім, сан есім, есімше, | |
|есімдіктер, үстеу. Негізгі сөздер мен көмекші сөздердің түйдектелуі | |
|арқылы жасалған бастауыштар, түрлері, олардың тұлғалық ерекшеліктері. | |
|Бастауыштың құрамы. Дара, күрделі, үйірлі бастауыштар. Бастауыш | |
|аясының, кеңеюі. Бастауыштың басқа сөйлем мүшелеріне ауысу процессі. | |
|Баяндауыш, оның зерттелуі, бастауышқа қатысы. Баяндауыштың негізгі | |
|қасиеттері. Баяндауыштық топ. Баяндауыштық тұлғалар. | |
|Жай сөйлем туралы түсінік. Жай сөйлемнің түрлері. Сөйлемнің айтылу |1 |
|мақсатына қарай түрлері. | |
|Сөйлем құрлысына қарай жай және құрмалас болып бөлінеді. Жай сөйлем өз| |
|ішінде бірнеше топқа бөлінеді. 1. Жалаң сөйлем-бастауыш пен | |
|баяндауыштан құралады. Мысалы: Асқар келді. 2.Жайылма сөйлем тұрлаулы | |
|да тұрлаусыз да сөйлем мүшелерінен құралады. Мысалы: Асқар қалаға кеше| |
|келді. 3.Жақты сөйлем-бастауышы бар егер, бастауышы жасырын тұрса | |
|сұрақ қою арқылы бастауышын тауып алуға болады. Мысалы: Тәкежан үйіне | |
|жіңішке нәзік дауысымен өлеңдетіп жылап келдің. 4.Жақсыз | |
|сөйлем-бастауышы жоқ, сұрақ қою арқылы да бастауышын тауып алуға | |
|болмайды. Мысалы: Саған сабақтан кешігуге болмайды. | |
|Сөйлем айтылу сазы мен мағынасына қарай төртке бөлінеді. 1. Хабарлы. | |
|Жиналыс сағат бесте болады. 2.Сұраулы сөйлем. Олар дайындыққа қашан | |
|келеді? 3.Бұйрықты сөйлем. Малтықпай жылдам көшіңдер. 4.Лепті сөйлем. | |
|Жасасын егемен Қазақстан! Сөйлемге қойылатын тыныс белгілері: нүкте, | |
|леп, сұрау. | |
|Құрмалас сөйлем туралы сипаттама. Құрмалас сөйлемнің даму жолдары, |1 |
|түрлері. Құрмалас сөйлем синтаксисінің зерттелуі. | |
|Құрмалас сөйлем үшке бөлінеді. Салалас, сабақтас, аралас. Салалас | |
|құрмалас сөйламнің баяндауышы тиянақты болады. Мысалы: Қоңырау соғылды| |
|да, оқушылар класқа кірді. Сабақтас құрмалас сөйлем баяндауышы | |
|тиянақсыз. Мысалы: Қоңырау соғылғаннан кейін, оқушылар класқа кірді. | |
|Аралас құрмалас сөйлем жай сөйлемдер бір-бірімен салаласа да, | |
|сабақтаса да байланысады. Мысалы: Қоңырау соғылғаннан кейін, оқушылар | |
|класқа кірді, мұғалім сабағын бастады. | |
|Тәжірибелік (семинар) сабақтар | |
|№1 Семинар. Фонетика-тіл ғылымының бір саласы. Зерттелуі. Фонетиканың |2 |
|бүгінгі жай-күйі. | |
|1.Фонетика – тіл ғылымының бір саласы. Зерттелуі | |
|2.Фонетиканың бүгінгі жай-күйі | |
|3. Тілдің дыбыстық жүйесі | |
|2-семинар. Ұғым. Сөз мағынасы. Семасиология, оның негізгі заңдары |2 |
|туралы түсінік. | |
|1. Сөзге тән белгілер | |
|2. Сөз типтері. | |
|3.Ұғым мен мағынаның айырмашылығы | |
|4. Көп мағыналылық | |
|5. Сөз мағыналары, кеңею мен тарылуы, бөлшектің бүтінге ауысу заңы. | |
|6. Сөздің ауыс мағынасы және жасалу тәсілдері. | |
|3-семинар. Сөздің көп мағыналылығы және жасалу жолдары. Синонимдер, |2 |
|синонимдік қатар, оның түрлері. Антонимдердің ерекшеліктері. | |
|Омонимдер, жасалу жолдары | |
|Омофондар | |
|Омографтар | |
|Синонимдердің лексика-семантикалық сипаты | |
|Синонимдердің жасалуы. Синонимдік қатар. | |
|Антонимдер. Олардың лексика-семантикалық сипаты | |
|4-семинар. Кәсіби сөздер, диалект сөздер, тұрмыстық сөздер. Бейнелі|2 |
|сөздер, жаргон, арго, варваризмдер. | |
|Кәсіби сөздер | |
|Диалект сөздер | |
|тұрмыстық сөздер | |
|Бейнелі сөздер | |
|Жаргон, арго | |
|Варваризмдер | |
|5-семинар. Фразеологияның ұлттық мәдени ерекшеліктерін айқындау |2 |
|ауыспалы мағынаның, метафорлы тіркестердің фразеологизмге өту | |
|амалдары. | |
|1. Қазақ фразеологизмдерінің ұлттық мәдени көрінісі | |
|2.Фразеологимдердің лексика семантикалық табиғаты | |
|3. Қазақ фразеологизмдеріндегі синонимия құбылысы | |
|6-семинар. Грамматика және оның салалары. Тілдің грамматикалық |2 |
|құрылысы. Грамматикалық мағына мен грамматикалық форма; грамматикалық | |
|категория. | |
|Морфологияның зерттелу тарихы, зерттеу объектісі. | |
|Морфологияның тіл білімінің басқа салаларымен байланысы. | |
|Сөз және оның морфологиялық құрылымы. | |
|Грамматика және оның салалары. | |
|5. Негізгі түбір және туынды түбір. | |
|Біріккен сөз | |
|Қос сөз | |
|Қысқарған сөз | |
|7- семинар. Есім сөздердің анықтамасы, жасалу жолдары, олардың |2 |
|түрлері. | |
|Зат есімнің жалпы сипаттамасы. | |
|Жалқы және жалпы есімдер, бұлардың семантикалық, морфологиялық сипаты.| |
|Көмекші есімдер. | |
|Сын есімнің жалпы сипаты, семантикалық топтары, жасалу жолдары. | |
|Шырай категориялары туралы жалпы түсінік. | |
|Сан есім туралы түсінік. | |
|Сан есімнің семантика-морфологиялық топтары. | |
|8-семинар. Есімдік. Етістіктің грамматикалық категориялары. |2 |
|Есімдік туралы жалпы сипаттама. | |
|Есімдіктің мағыналық топтары, синтаксистік сипаты | |
|Етістіктің грамматикалық категориясы туралы түсінік. | |
|Етістік негізі. Салт және сабақты етістіктер. | |
|Етіс категориясы, оған тән сипаттар. | |
|Болымды және болымсыздық категориясы. Есімше. | |
|Көсемше. | |
|Рай категориясы. Рай категориясының түрлері. Рай категориясының | |
|әрқайсысына тән мағыналық, формалық ерекшеліктері. | |
|Шақ категориясы. Шақ категориясы, оған тән белгі сипаттар. Шақтың | |
|түрлері, мағыналық және формалық ерекшеліктері, тарихи дамуы. | |
|9-семинар. Үстеу. Еліктеу сөздер. |2 |
|Үстеудің сипаттамасы. | |
|Үстеу сөздің мағыналық топтары, білдіретін мағыналары. | |
|Үстеудің сөйлемдегі қызметі. | |
|Еліктеу сөздер туралы түсінік. | |
|Еліктеу сөздердің семантикалық сипаты, синтаксистік қызметі. | |
|10-семинар. Шылаулар. Одағай сөздер |2 |
|Көмекші сөздер, оларға тән белгі сипаттар. | |
|Шылаулардың басқа сөз таптарынан ерекшеліктері. | |
|Шылаулардың грамматикалық мағыналарының сипаттарына қарай | |
|жалғаулықтар, демеуліктер, септеуліктер болып бөлінетіндігі. Әр түрдің| |
|өзіне тән ерекшеліктері, қызметі. | |
|Шылаулардың тарихи қалыптасуы | |
|Одағай туралы жалпы сипаттама. | |
|Одағайдың түрлері, синтаксистік қызметі | |
|№11-семинар. Синтаксис туралы жалпы түсінік. Синтаксистік тұлғалар. |2 |
|Сөз тіркесінің байланысу формалары. | |
|1. Сөз тіркесінің байланысу формалары. Матасу,қабысу жайлы көзқарастар| |
|2. Матаса байланысқан сөз тіркестерінің бірінші сыңарының түлғасы. | |
|3. Қабысу. Ол туралы көзқарастар. Қабысу сөздердің орын тәртібі арқылы| |
|жасалатындығы, оның көріністері | |
|4. Жанасу. Жанасудың өзіндік белгілері. | |
|№12-семинар. Сөйлем мүшелері. Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері. |2 |
|Сабақтың мазмұны: | |
|1. Сөйлем мүшелерінің түрлері | |
|2. Сөйлем мүшелері туралы көзқарастар. | |
|3.Сөйлемнің тұрлаулы мүшелерінің зерттелуі | |
|4. Бастауыш пен баяндауыштың негізгі қасиеттері | |
|№13-семинар. Сөйлем мүшелері. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелері. |2 |
|Сабақтың мазмұны: | |
|1. Сөйлем мүшелері туралы көзқарастар. | |
|2. Сөйлемнің тұрлаусыз мүшелерінің зерттелуі | |
|3. Анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыштың негізгі қасиеттері | |
|№14-семинар. Жай сөйлем туралы түсінік. Сөйлемнің айтылу мақсатына |2 |
|қарай түрлері. | |
|Сабақтың мазмұны: | |
|1.Жай сөйлемнің айтылу мақсатына қарай бөлінуі | |
|2.Тұрлаусыз мүшелердің қатысу, қатыспауына қарай жалаң, жайылма | |
|сөйлемдер. | |
|3.Атаулы сөйлемдер қолданысы | |
|№15-семинар. Құрмалас сөйлем туралы сипаттама. Құрмалас сөйлемнің даму|2 |
|жолдары, түрлері. Құрмалас сөйлем синтаксисінің зерттелуі. | |
|Сабақтың мазмұны: | |
|1. Құрмалас сөйлем туралы жалпы сипаттама. | |
|2.Құрмалас сөйлемнің даму жолдары. | |
|3.Құрмалас сөйлем синтаксисінің зерттелуі. | |
|4. Салалас, сабақтас, аралас құрмалас сөйлемдердің жалпы сипаттамасы | |
|және айырым белгілері. | |
5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
5.1 Қазақ тілі біліміндегі сөз таптарын жіктеу туралы пікірлер
5.2 Көмекші есімдердің мағынасы мен қызметі
5.3 Күрделі зат есімдердің түрлері, орфографиясы
5.4 Күрделі сын есімдердің ішкі құрамдарының түрлері
5.5 Салыстырмалы шылрайдың жасалу жолдары
5.6 «Бір» сан есімінің қолданыс ерекшелігі
5.7 Құрамында сан есім бар тұрақты сөз тіркестерінің мағынасы мен
қолданылуы
5.8 Есімдіктің есімдер тобына жататындығы, мағынасының жалпылығы, оның
қандай мкғынада қолданылуы контекстен көрінетіндігі
5.9 Жіктеу, сілтеу есімдіктерінің түрленуі
5.10 Етісті түбірдің семантикалық ерекшеліктері туралы ғалымдар көзқарасы
5.11 Қимылдың өту сипаты категориясы
5.12 Етіс жұрнақтарының қабаттаса қолданылу ерекшеліктері
5.13 Шартты райдың мағынасы. Қалау рай мен шартты райдың тұлғасындағы
ұқсастықпен айырмашылық.
5.14 Есімше, көсемшелердің сөйлемдегі қызметі
5.15 Етістіктің шақтары, жасалу жолдары, түрлері.
5.16 Үстеудің тарихи қалыптасуы, үстеу түбірлері.
5.17 Еліктеу сөздердің мағыналық топтары
5.18Жалғаулықты шылаулардың салаластырғыштық және сабақтастырғыштық болып
екіге бөлінуі.
5.19 Одағай, тұлғалық құрылымы.
5.20 Қазіргі қазақ тіліндегі жалпы модальді және мақсат мәнді жай сөйлем
типтері.
5.21 Қазіргі қазақ тіліндегі жақсыз сөйлемдер.
5.22 Қазіргі казак тіліндегі меңгеріле байланысқан есімді сөз тіркестері.
5.23 Қазіргі қазақ тіліндегі жай сөйлем пунктуациясының негіздері
5.24 Сөздің пайда болуы
5.25 Түркі тілдеріне ортақ лексика
5.26 Қолданыстағы жаңа сөздер
5.27 Семей аймақтық диалектілері.
5.28 Қазіргі қазақ тіліндегі варваризмдер.
5.29 Абай шығармаларындағы кітаби лексиканың элементтері.
5.30 Фразеологизмдердің көркем әдебиетте қолданылуы.
6 ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ
3-Кесте
|Тақырыптар |Көрнекі |Өз бетімен |Бақылау |
| |құралдар, |дайындалу |түрі |
| |плакаттар, |сұрақтары | |
| |лабораториялық| | |
| |стендтер | | |
|Дәріс сабақ |Семинар сабақ |Лабора| | | |
| | |ториял| | | |
| | |ық | | | |
| | |сабақ | | | |
|1 |2 |3 |4 |5 |6 |
|Фонетика – тіл |Фонетика – тіл | |Дәріс тезисі, |Сөздіктермен|Жазбаша, |
|ғылымының бір |ғылымының бір | |сызба нұсқа |жұмыс |ауызша |
|саласы. Зерттелуі. |саласы. | | | | |
|Фонетиканың бүгінгі|Зерттелуі. Тілдің| | | | |
|жай-күйі. |дыбыстық жүйесі | | | | |
|Лексикологияның |Ұғым. Сөз | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|зерттеу объектісі. |мағынасы. | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|Лексикологияның тіл|Семасиология, | | |сипаттама | |
|білімінің басқа |оның негізгі | | |беру | |
|салаларымен |заңдары туралы | | | | |
|байналысы. |түсінік. | | | | |
|Сөз мағынасының |Сөздің көп | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|өзгеру себептерi. |мағыналылығы және| |кесте |таңбаларға |ауызша |
|Сөздердiң мағыналық|жасалу жолдары. | | |сипаттама | |
|қатысына қарай |Синонимдер, | | |беру | |
|жiктелуi.Омонимдер.|синонимдік қатар,| | | | |
|Синонимдер.Антонимд|оның түрлері. | | | | |
|ер.Табу, эвфемизм. |Антонимдердің | | | | |
|Дисфемизм. |ерекшеліктері. | | | | |
|Фразеологизмдер |Кәсіби сөздер, | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|туралы түсiнiк. |диалект сөздер, | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|Фразеологизм-ң |тұрмыстық сөздер.| | |сипаттама | |
|зерттелу тарихы. |Бейнелі сөздер, | | |беру | |
|Фразеологизм және |жаргон, арго, | | | | |
|ұйытқы сөздер. |варваризмдер. | | | | |
|Фразеологизм-ң | | | | | |
|семантикалық | | | | | |
|категориялары. | | | | | |
|Грамматиканың |Фразеологияның | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|зерттеу нысаны. |ұлттық мәдени | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|Грамматика және |ерекшеліктерін | | |сипаттама | |
|оның салалары. |айқындау ауыспалы| | |беру | |
|Морфология пәні |мағынаның, | | | | |
|және зерттеу |метафорлы | | | | |
|объектісі. |тіркестердің | | | | |
| |фразеологизмге | | | | |
| |өту амалдары. | | | | |
|Грамматикалық |Грамматика және | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|мағына туралы |оның салалары. | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|түсінік. |Тілдің | | |сипаттама | |
|Грамматикалық |грамматикалық | | |беру | |
|форма. |құрылысы. | | | | |
|Грамматикалық |Грамматикалық | | | | |
|категория |мағына мен | | | | |
| |грамматикалық | | | | |
| |форма; | | | | |
| |грамматикалық | | | | |
| |категория. | | | | |
|Сөздер тобының |Есім сөздердің | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша |
|лексика-грамматикал|анықтамасы, | |кесте |таңбаларға | |
|ық сипаты. Зат |жасалу жолдары, | | |сипаттама | |
|есімнің |олардың түрлері. | | |беру | |
|грамматикалық |Көмекші есімдер. | | | | |
|категориялары. Сан | | | | | |
|есім, сын есімнің | | | | | |
|түрлері, шырайлары.| | | | | |
|Есімдік.Есімдіктің |Есімдіктің | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|түрлері. Етістіктің|мағыналық | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|түрлері, етістіктің|топтары, | | |сипаттама | |
|шақтары, райлары. |синтаксистік | | |беру | |
| |сипаты | | | | |
| |Етістіктің | | | | |
| |грамматикалық | | | | |
| |категориясы | | | | |
| |туралы түсінік. | | | | |
|Етіс категориялары.|Үстеу сөздің | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|Үстеу. Үстеудің |мағыналық | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|мағыналық түрлері. |топтары, | | |сипаттама | |
| |білдіретін | | |беру | |
| |мағыналары. | | | | |
| |Еліктеу сөздер | | | | |
| |туралы түсінік. | | | | |
|Шылау сөздер. |Шылаулар. Одағай | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|Септеуліктер, |сөздер | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|демеуліктер, |Көмекші сөздер, | | |сипаттама | |
|жалғаулықтар. |оларға тән белгі | | |беру | |
| |сипаттар. | | | | |
|Одағай.Одағайдың |Синтаксис туралы | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|түрлері. Еліктеу |жалпы түсінік. | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|сөздер. Еліктеуіш, |Сөз тіркесінің | | |сипаттама | |
|бейнелеуіш сөздер. |байланысу | | |беру | |
|Жаттығу жұмыстары. |формалары. | | | | |
|Синтаксис туралы |Сөйлем мүшелері. | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|жалпы түсінік. |Сөйлемнің | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|Синтаксистік |тұрлаулы | | |сипаттама | |
|тұлғалар. Сөз |мүшелері. | | |беру | |
|тіркесінің | | | | | |
|байланысу | | | | | |
|формалары. | | | | | |
|Сөйлем мүшелерінің |Сөйлем мүшелері. | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|түрлері. Сөйлем |Сөйлемнің | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|мүшелері туралы |тұрлаусыз | | |сипаттама | |
|көзқарастар. |мүшелері. | | |беру | |
|Жай сөйлем туралы |Жай сөйлем туралы| |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|түсінік. Жай |түсінік. | |кесте |таңбаларға |ауызша |
|сөйлемнің түрлері. |Сөйлемнің айтылу | | |сипаттама | |
| |мақсатына қарай | | |беру | |
| |түрлері. | | | | |
|Құрмалас сөйлем |Құрмалас сөйлем | |Дәріс тезисі, |Тілдік |Жазбаша, |
|туралы сипаттама. |туралы сипаттама.| |кесте |таңбаларға |ауызша |
|Құрмалас сөйлемнің |Құрмалас | | |сипаттама | |
|даму жолдары, |сөйлемнің даму | | |беру | |
|түрлері. |жолдары, түрлері.| | | | |
|Құрмалас сөйлем |Құрмалас сөйлем | | | | |
|синтаксисінің |синтаксисінің | | | | |
|зерттелуі. |зерттелуі. | | | | |
7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ
4-Кесте
|Оқулықтардың, оқу құралдарының |Саны |Студенттерд|Қамтамасыз ету|
|атауы | |ің саны |пайызы |
|1 |2 |3 |4 |
|Аханов К. Тіл білімінің негіздері.|1 |1 |100% |
|– Алматы, 1993 | | | |
|Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ. Қазіргі |1 |1 |100% |
|қазақ тілінің лексикологиясы мен | | | |
|фразеологиясы. А., 1997. | | | |
|Мырзабеков С. Қазақ тілінің |1 |1 |100% |
|фонетикасы. – Алматы: Қазақ | | | |
|университеті, 1993. | | | |
|Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. |1 |1 |100% |
|/морфология/.А.,1991 | | | |
|Балақаев М., Қордабаев Т. Қазіргі |1 |1 |100% |
|қазақ тілі /синтаксис/. А., 1972. | | | |
8. ӘДЕБИЕТТЕР:
8.1 Негізгі әдебиеттер:
8.1.1 Аханов К. Тіл білімінің негіздері. – Алматы, 1993.
8.1.2 Қалиев Ғ., Болғанбаев Ә. Қазақ тілі лексикологиясы. – Алматы, 2005.
8.1.3 Исаев С. Қазіргі қазақ тіліндегі сөздердің грамматикалық сипаты. –
Алматы, 1998.
8.1.4 Мырзабеков С. Қазақ тілінің дыбыс жүйесі. – А., 1999.
8.1.5 Сыздықова Р. Емле және тыныс белгілері. – А., 1996.
8.1.6 Исаев. С.М. Қазақ тілі. А., Қайнар. 1993.
8.1.7 Хасенова С., Әбдіғалиева Т., Қасабекова Қ., Шалабаев Б. Кестелі
грамматика. – Алматы: Ана тілі, 1995.
8.1.8 Мырзабеков С. Қазақ тілінің фонетикасы. – Алматы: Қазақ университеті,
1993.
8.1.9 Бейсенбаева К. Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы. – Алматы, 1993.
8.1.10 Болғанбаев Ә., Белбаева М. Қазақ тілінің лексикологиясы. А., 1988.
8.1.11 Аханов К. Тіл біліміне кіріспе. – Алматы, 1994.
8.1.12 Айғабылов А. Қазақ тілі лексикологиясы. – Алматы, 1956.
8.1.13 Белбаева М. Қазіргі қазақ тілі лексикологиясы. – Алматы, 1976.
8.1.14 Кеңесбаев І., Мұсабаев Ғ. Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы мен
фразеологиясы. А., 1997.
8.1.15 Қазақ грамматикасы. – Астана, 2002.
8.1.16 Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Астана: Елорда, 2000.
8.1.17 Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. /морфология/.А.,1991.
8.1.18 Төлеуов Ә. Сөз таптары. А.,1981.
8.1.19 Оралбаева Н. Қазақ тіліндегі етістіктің аналитикалық құрылысы мен
мағынасы. А.,1979.
8.1.20 Балақаев М., Қордабаев Т. Қазіргі қазақ тілі /синтаксис/. А., 1972.
8.1.21 Балақаев М. Қазіргі қазақ тілі. Жай сөйлем синтаксисі. А., 1991.
8.1.22 Әміров Р. Жай сөйлем синтаксисі. А., 1983.
8.1.23 Сайрамбаев Т. Сөз тіркесі және жай сөйлем синтаксисі. А., 1992.
8.1.24 Балақаев М., Сайрамбаев Т. Қазіргі қазақ тілі. А., 1997.
8.1.25 Есенов Қ. Құрмалас сөйлем синтаксисі. А., 1995.
8.1.26 Жақыпов Ж. Сөйлеу синтаксисінің сипаттары. Қ., 1998.
8.1.27 Қордабаев Т.Р. Қазіргі қазақ тіліндегі құрмалас сөйлемдердің
синтаксисі. А., 1995.
8.1.28 Аханов К. Грамматика теориясының негіздері. – А., 1996.
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz