Файл қосу
Сәулеленудің биологиялық әсерінің негіздері
|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ |
|ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ |
|3 деңгейлі СМЖ құжаты |ПОӘК |ПОӘК 042-14.01.06.01.20.257 |
| | |/01-2013 |
|ПОӘК | | |
|Оқытушыларға арналған |«__»_______2013 ж. | |
|пәндердің оқу жұмыс |№2 басылым | |
|бағдарламасы «Радиациялық | | |
|экология» | | |
ПӘНДЕРДІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«Радиациялық экология»
050606 – «Химия»
мамандығы үшін
ОҚЫТУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ПӘНДЕРДІҢ ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
Семей 2013
Мазмұны
1. Қолданылу саласы
2. Нормативтік сілтемелер
3. Жалпы ережелер
4. Оқытушыларға арналған пәндердің оқу жұмыс бағдарламасының мазмұны
5. Студенттердің өздік жұмысына арналған тақырыптардың тізімі
6. Пән бойынша оқу-әдістемелік карта
7. Оқу-әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз етудің картасы
8. Әдебиеттер
1 ҚОЛДАНЫЛУ САЛАСЫ
«Радиациялық экология» пәні бойынша оқу-әдістемелік кешеннің құрамына
енгізілген оқытушыға арналған пәндердің оқу жұмыс бағдарламасы
050606 – «Химия» мамандығы студенттері үшін арналған.
2. НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
«Радиациялық экология» пәнінің осы оқу-әдістемелік кешені келесі
құжаттар талаптары мен ұсыныстарына сәйкес әзірленген және аталған пән
бойынша оқу процесін ұйымдастыру тәртібін белгілейді:
- 050606 – «Химия» мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты
мамандығы, ҚР МЖМБС 3.08.321 - 2006, №671 Қазақстан Республикасы Білім және
ғылым министрлігінің бұйрығымен әрекетке енген және бекітілген.
- СТУ 042-РГКП_СГУ_8_2007 «Пәндердің оқу-әдістемелік кешенін әзірлеуге
және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар» университет стандарты;
- ДП 042-08.10.10.12-2007 «Пәндердің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымы
және мазмұны» құжаттандырылған процедурасы.
3. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1 Пәндердің мазмұнын қысқаша сипаттау
«Радиациялық экология» пәні 050606 – «Химия» мамандығы бойынша
барлық студенттердің оқып-үйренудегі арнайы курс болып саналады.
Радиациялық экология жалпы экологияның бір саласы ретінде жақын уақытта
туындады. Радиациялық экология радиациялық ластанудың экологиялық
салдарларын, қоршаған ортада радионуклидтердің орын ауысуының бағытын және
заңдылықтарын зерттейтін ғылым.
3.2 Арнайы курстың негізгі мақсаты студенттерді төменде берілген
сипаттамалармен таныстыру және көзқарастарын кеңейту:
- экожүйелерде радионуклидтердің миграциялану тәртібі мен заңдылықтарын,
радиациялық ластанудың экологиялық салдарларын зерттейтін ғылым ретінде
радиациялық экология пәні мен оның міндеттері туралы;
- радиация зардаптарын шеккен Қазақстан Республикасының радиациялық жағдайы
туралы және радионуклидтермен ластанған аймақтарда экологиялық,
экономикалық және әлеуметтік қайта қалпына келтіру бойынша қолданылатын
шаралар туралы;
студенттердің түрлі шикізаттардан өндірістік әдіспен алынған глинозем мен
силикат материалдар туралы ой өрісін арттыру.
3.3 Қойылған мақсаттарға сәйкес осы арнайы курстың негізгі міндеттері:
- студенттерді радиоактивтілік және радиация құбылыстарымен және олардың
өлшем бірліктерімен таныстыру;
- табиғи радиациялық фонмен және адамзат іс-әрекетінің радиациялық фонға
(техногенді радионуклидтер және жасанды радионуклидтер) әсерімен таныстыру;
- негізгі табиғи және жасанды радионуклидтердің биогеохимиясымен, олардың
табиғи жағдайлардағы іс-әрекетімен және көшуімен таныстыру;
- адамға радионуклидтердің әсер етуінің биологиялық эффектісімен таныстыру;
- радиометриялық және радиохимиялық экспертизаларды ұйымдастыру және
жүргізу принциптерімен, радиациялық қатерді азайтудың практикалық
шараларымен;
- радиациялық қауіпсіздік негіздерімен және ионданған сәулелену көздерімен
жұмыс істеуді ұйымдастыру.
3.4 Осы арнайы курс оқытылғаннан кейін студент төмендегідей талаптарды
білуі қажет:
- радиациялық экология пәні, оның міндеттері және оның жалпы экология
жүйесіндегі орны;
- табиғи, техногенді және жасанды радионуклидтер, олардың көздері;
- табиғи жағдайлардағы негізгі доза түзуші радионуклидтердің әсері және
экожүйеде олардың көшу жолдары;
- радиацияның тірі организмге және адам денсаулығына медициналық-
биологиялық әсері;
Радиациялық бақылаудың міндеттері және радиациялық қауіпсіздік негіздері.
3.5 Студент істей білуі керек:
- сыртқы сәулелену дозиметриясын жүргізу;
- тіркеуші қондырғылармен және құралдармен (дозиметр, радиометр) жұмыс
жасай білуі;
- қоршаған орта сынамаларын (топырақ, су, өсімдік) сақтау және сұрыптау;
- жалпы альфа-, бета- және гамма-активтіліктерді анықтау үшін табиғи
объектілердің үлгілерін дайындай білу;
- сәулеленудің эффективті дозасын өлшей білу.
3.6 Курстың пререквизиттері:
3.6.1 Бейорганикалық химия
3.6.2 Аналитикалық химия
3.6.3 Физикалық химия
3.6.4 Жалпы физика
3.6.5 Жалпы биология
3.6.6 Жалпы экология негіздері
3.7 Жұмыс оқу жоспарынан көшірме
Кесте 1
|Курс |Семес|
| |тр |
|Микромодуль 1 - Энергетика және өркениет | |
|Дәріс сабақтар | |
|Энергетика және өркениет. Энергетиканың дәстүрлі түрлері. |2 |
|Көмір-отындық цикл (КОЦ). КОЦ қызметінің жаһандық салдарлары. | |
|Гидроэнергетика. Энергетиканың дәстүрлі емес көздері. Атом | |
|электростанциялары. Энергетиканың экологиялық, әлеуметтік және| |
|экономикалық салдарларын салыстыру. | |
|Практикалық (семинар) сабақтар | |
|Радиоактивті процестердің статистикалық заңдылықтарын |2 |
|оқып-үйрену. | |
|Микромодуль 2 - Радиациялық экологияның физикалық негіздері. | |
|Дәріс сабақтар | |
|Радиациялық экологияның физикалық негіздері. Радиоактивтік |2 |
|түрленулер. Нуклидтер және изотоптар. Тұрақты және | |
|радиоактивті ядролар. Ядролық түрленулер түрлері: (-ыдырау, | |
|(-түрлену, изомерлі ауысу, түрленулердің басқа түрлері. | |
|Сәулеленудің затпен әрекеттесуі. Радиоактивті түрленулердің | |
|заңдары. Радиоактивті ыдыраудың негізгі заңы. Радиоактивті | |
|ыдырау тұрақтылығы және жартылай ыдырау периоды. Көп жылдық | |
|және қозғалмалы радоактивтік тепе-теңдіктер. | |
|Иондаушы сәулелер дозиметриясы. Дозиметриядағы негізгі |3 |
|түсініктер. Сәулелену энергиясының затқа берілуі. Дозаның | |
|өлшем бірліктері. Сәулеленудің биологиялық әсерінің негіздері.| |
|Сәулеленудің тікелей және жанама әсері. Сәулеленуге клетка | |
|реакциясы. Органдардың және ұлпалардың радиосезімталдылығы. | |
|Сәулеленудің күшті және созылмалы әсері, адамның сәулелену | |
|ауруы. Аз доза кезіндегі радиобиологиялық әсердің | |
|стохастикалық сипаты. Сәулеленудің алшақтанған соматикалық | |
|зардаптары. Ионданған сәулеленудің өсімдіктерге және | |
|жануарларға әсері. Радионуклидтердің организмге түсу жолдары. | |
|Адамға және қоршаған орта объектісіне радиациялық әсерді | |
|реттеу негіздері. Радиациялық әсер кезіндегі қатер деңгейі. | |
|Эквивалентті, тиімді және ұжымдық доза. Сәулеленудің мүмкін | |
|деңгейінің есебі. Радиациялық қауіпсіздік нормалары. | |
|Дозиметриялық өлшеулер. Дозиметриялық бақылау құралдары. | |
|Дозаның қуаттылығын және ағынның, дозаның, флюенстің | |
|тығыздығын өлшеу. | |
|Практикалық (семинар) сабақтар | |
|Радиоактивті процестердің статистикалық заңдылықтарын |2 |
|оқып-үйрену. | |
|Радиометриялық өлшеулерде есептеу уақытын талдау. |2 |
|Иондаушы сәулелердің дозасын анықтау |2 |
|. Микромодуль 3 – Табиғи және жасанды радионуклидтер | |
|Дәріс сабақтар | |
|Қоршаған ортадағы табиғи радионуклидтер. Ғарыштық сәулелену. |2 |
|Ғарыштық сәулелену дозасын бағалау. Табиғи радионуклидтер: | |
|калий-40, рубидий-87 және уран, актиноуран, торий жиынтығы | |
|радионуклидтері, олардың ыдырауының радиоактивті өнімдері | |
|(радий, радон және т.б.), олардың қасиеттері және қоршаған | |
|ортадағы сипаты. Адамның өндірістік әрекетінің нәтижесінде | |
|қоршаған ортаға табиғи радионуклидтердің (техногенді | |
|радионуклидтер) түсуі: уранқосылысты шикізатты қазу және өңдеу| |
|кезінде, мұнайды қазу және өңдеу кезінде, жанармайды жандыру | |
|кезінде, тыңайтқыштар және құрылыс материалдарын өндіру | |
|кезінде, полиметалды кендерді өңдеу кезінде. Тірі организмдегі| |
|калий-40, көміртек-14, тритий және басқа табиғи | |
|радионуклидтер. Адамның табиғи радионуклидтермен сыртқы | |
|сәулеленудегі дозаны бағалау. Адамның табиғи радионуклидтермен| |
|іштей сәулеленуі. | |
|Қоршаған ортадағы жасанды радионуклидтер. Қоршаған ортаның |2 |
|жасанды радионуклидтермен ластануының негізгі көздері. Ядролық| |
|жарылыстар және жаһандық радиоактивті ластанулар. Экожүйедегі | |
|ең маңызды жасанды радионуклидтер: цезий-137 және 134; | |
|стронций-90, иод-131, 129; плутоний-238, 239, 240, 241 | |
|қасиеттері және сипаты. Бұрынғы Семей ядролық сынақ | |
|полигонындағы қазіргі радиоэкологиялық жағдайы. | |
|Радиоактивті қалдықтар. Оларды өңдеу, сақтау және көму. |2 |
|Радиоактивті қалдықтарды радиоактивтілігі, химиялық құрамы, | |
|агрегаттық күйі бойынша классификациялау. Қазақстандағы | |
|радиоактивті қалдықтар туралы проблемалар. | |
|Практикалық (семинар) сабақтар | |
|Атмосфералық ауаның табиғи радиоактивтілігін зерттеу. |2 |
|Бета-сәулеленуші радионуклидтермен беттік ластануды өлшеу |2 |
|Микромодуль 3 – Радиациялық бақлау | |
|Дәріс сабақтар | |
|Радиациялық бақылау, оның міндеттері. Радиациялық бақылау |2 |
|жүйелері және әдістері. Қоршаған орта объектілерінің | |
|сынамаларын сұрыптау және оларды анализге дайындау. | |
|Спектрометриялық әдіс. Қоршаған ортаны қорғау және халықтың | |
|қауіпсіздігі туралы Қазақстанның заңды және нормативті | |
|құжаттары. | |
|Практикалық (семинар) сабақтар | |
|Бета-сәулеленуден қорғану. |2 |
|Барлығы: |30 |
5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ТАҚЫРЫПТАРДЫҢ ТІЗІМДЕРІ
5.1 Атом энергиясын бейбітшілік мақсатта қолдану туралы халықаралық
конвенциялар мен келісімдер
5.2 Радионуклидтердің жартылай ыдырау периоды
5.3 Қазақстанның табиғи фонының сипаттамасы
4. Радиацияның биологиялық әсері
6 ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТА
Пән бойынша оқу-әдістемелік карта
Кесте 3
|Тақырыбы |Көрнекі |Өз бетімен |Бақылау нысаны |
| |құралдар, |оқып үйренуге| |
| |ТСО, |арналған | |
| |плакаттар, |сұрақтар | |
| |зертханалық | | |
| |тақталар | | |
|Дәріс |Практикалық сабақтар | | | |
|сабақтар |Зертханалық сабақтар | | | |
|Энергетика|Радиоактивті |Плакаттар |Гидроэнергети|Тест, |
|және |процестердің | |ка |ауызша сұрау |
|өркениет |статистикалық | | | |
| |заңдылықтарын | | | |
| |оқып-үйрену. | | | |
|Радиациялы|Радиометриялық | |Көп жылдық |ауызша сұрау, |
|қ |өлшеулерде есептеу | |және |реферат |
|экологияны|уақытын талдау. | |қозғалмалы | |
|ң | | |радоактивтік | |
|физикалық | | |тепе-теңдікте| |
|негіздері | | |р. | |
|Иондаушы |Иондаушы сәулелердің |химиялық |Радионуклидте|ауызша сұрау, |
|сәулелер |дозасын анықтау |реактивтер, |рдің |реферат, |
|дозиметрия| |химиялық |организмге |есептер |
|сы | |ыдыстар, |түсу жолдары | |
| | |дозиметр | | |
|Қоршаған |Атмосфералық ауаның |химиялық | |ауызша сұрау, |
|ортадағы |табиғи |реактивтер, | |реферат, |
|табиғи |радиоактивтілігін |химиялық | | |
|радионукли|зерттеу |ыдыстар, | | |
|дтер | |дозиметр | | |
|Қоршаған |Бета-сәулеленуші |химиялық |Бұрынғы Семей|ауызша сұрау, |
|ортадағы |радионуклидтермен |реактивтер, |ядролық сынақ|есептер |
|жасанды |беттік ластануды |химиялық |полигонындағы| |
|радионукли|өлшеу. |ыдыстар |қазіргі | |
|дтер | | |радиоэкология| |
| | | |лық жағдайы | |
|Радиоактив| |Плакаттар |Қазақстандағы|ауызша сұрау, |
|ті | | |радиоактивті |реферат |
|қалдықтар | | |қалдықтар | |
| | | |туралы | |
| | | |проблемалар | |
|Радиациялы|Бета-сәулеленуден | | |ауызша сұрау, |
|қ бақылау |қорғану. | | |есептер |
7. ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТПЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ КАРТАСЫ
Оқу-әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз етудің картасы
Кесте 4
|Оқулықтардың, оқу әдістемелік |Дана (саны) |Студенттер |Қамтамасыз |
|құралдардың атауы | |саны |етілу пайызы|
|1 |2 |3 |4 |
|Белозерский Г.Н. Радиационная |10 |1 |100 |
|экология.-М.: Академия, | | | |
|2008.-383 с. | | | |
|Пивоваров Ю.Г. Радиационная |1 |1 |100 |
|экология. –М.: Академия, | | | |
|2004.-240 с. | | | |
|Төлеубаев Б.Ә. Радиациялық |5 |1 |100 |
|экология жайлы қысқаша таным. | | | |
|ҚР Ұлттық ядролық | | | |
|орталығы.-Павлодар: «ЭКО», | | | |
|2008.-114 б. | | | |
|Семипалатинский испытательный |1 |1 |100 |
|полигон. Радиационное наследие | | | |
|и перспективы | | | |
|развития./Институт радиационной| | | |
|безопасности и экологии. Тезисы| | | |
|докладов IV Межд.научно-практ. | | | |
|Конференций.-25-27 август 2010 | | | |
|г. Министерство Индустрии и | | | |
|новых технологий РК./ | | | |
|–Курчатов: 2010.-132 с. | | | |
|Голиков В.Я., Кириллов В.Ф., |1 |1 |100 |
|Хвостов Н.Н., Черкасов Е.Ф. | | | |
|Радиационная гигиена/под ред. | | | |
|Ф.Г. Кроткова. –М.: Медицина, | | | |
|1968.-164 с. | | | |
|Ваганов П.А. Ядерный риск. |4 |1 |100 |
|Издательство | | | |
|Санкт-Петербургского | | | |
|университета, 1997.-112 с. | | | |
|Төлеубаев Б.Ә. Ядролық тарихы |1 |1 |100 |
|бар табиғи орта | | | |
|экологиясы.-Павлодар: 2001.-140| | | |
|б. | | | |
|Панин М.С. Экология Казахстана.|17 |1 |100 |
|Семипалатинск: СГПИ, 2005.-548 | | | |
|с. | | | |
8. ӘДЕБИЕТТЕР
1. Негізгі әдебиеттер
8.1.1 Белозерский Г.Н. Радиационная экология.-М.: Академия, 2008.-383 с.
8.1.2 Пивоваров Ю.Г. Радиационная экология. –М.: Академия, 2004.-240 с.
8.1.3 Төлеубаев Б.Ә. Радиациялық экология жайлы қысқаша таным. ҚР Ұлттық
ядролық орталығы.-Павлодар: «ЭКО», 2008.-114 б.
8.1.4 Апплби Л.Д. Пути миграции искусственных радионуклидов в окружающей
среде. Радиоэкология после Чернобыля. -М.: Мир, 1999, 510 с.
8.1.5 У. Я. Маргулис, Ю. И. Брегадзе. Радиационная безопасность. Принципы и
средства ее обеспечения. –М.: Эдиториал УРСС, 2000.-116 с.
8.1.6Н. Р. Мажренова Радиационная экология. -Алматы: Қазақ университеті,
2001.-114 с.
8.1.7Төлеубаев Б.Ә. Ядролық тарихы бар табиғи орта экологиясы.-Павлодар:
2001.-140 б.
8.1.8 Панин М.С. Экология Казахстана. Семипалатинск: СГПИ, 2005.-548 с.
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Иванов В. И., Машкович В. П. Сборник задач по дозиметрии и защите от
ионизирующих излучений. М.: Атомиздат.1973.-288 с.
8.2.2 Радиация. Дозы, эффекты, риск/Пер. с англ. -М.: Мир, 1990.-79 с.
8.2.3 Кривохатский А. С. Проблема радиоактивных отходов. Природа, №5, 1989.
с. 50-60.
4. Л. А. Ильин, В. Ф. Кириллов. Радиационная безопасность и защита.
Справочник. .-М. Медицина. 1996, 336 с.
8.2.5 Голиков В.Я., Кириллов В.Ф., Хвостов Н.Н., Черкасов Е.Ф. Радиационная
гигиена/под ред. Ф.Г. Кроткова. –М.: Медицина, 1968.-164 с.
8.2.6 Ваганов П.А. Ядерный риск. Издательство Санкт-Петербургского
университета, 1997.-112 с.
8.2.7 Семипалатинский испытательный полигон. Радиационное наследие и
перспективы развития./Институт радиационной безопасности и экологии. Тезисы
докладов IV Межд.научно-практ. Конференций.-25-27 август 2010 г.
Министерство Индустрии и новых технологий РК./ –Курчатов: 2010.-132 с.
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz