УМКД

Ақпарат және аударма

«Информативтық аударма практикасы» пәні бойынша
050207 «Аударма ісі» мамандығына арналған

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

Семей

2008

Мазмұны

1 Дәрістер
2 Семинар сабақтары
3 Студенттің өздік жұмысы

1 Дәрістер
Дәрістік сабақтың құрылымы:
Дәріс 1. Ақпараттық мәтін (3с.)
Дәрістік сабақтың мазмұны:
1. Ақпарат және аударма. Ақпарат түрлері.
2. Аударманың спецификалық аспектілері: ақпараттық мәтіндерді аудару.
3. Мәтіндердің типологиясы. Аударма мәтіндерінің негізгі жанрлары және
олардың функционалды доминанттылығы
Ақпараттық аударма – түпнегіздердің аударылыу, яғни көркем эдебиетке
жатпайтындар (коғамдық-саяси, ғылыми-техникалық, ресми-іскерлік және т\б),
сонымен қатар, қандай да бір мәлімет жөніндегі мәтіндер.
Аударма типтері:
Аудармалар жанрлық-стильдік мінездемесіне сәйкес, әрі құжаттың жанрлық
ерекшілігіне байланысты былай бөлінеді:
- ғылыми-техникалық аударма (ғылыми-техникалық мәтіндер мен қужаттарды
аудару)
- қоғамдық-саяси аударма
- көркем аударма
- әскери аударма
- заң аудармасы
- турмыстық аудармасы
Комиссаров В.Н. аударманың негізгі 2 классификациялық түрлерін ұсынады:
аударалатын мәтіннең мінездемесіне және аударма процесі кезіндегі ж\е
аударма процесі кезіндегі аудармашының сөздік іс-әрекетінің мінездемесіне
сәйкес.
Ақпараттық аударма – мәтіндерді аударуды көздейді, негізгі функциясы –
ақпарат беру ж\е оқырманға эстетикалық әсер ету және мәлімет беру. Бұл
мәтіндерге ғылыми, іскерлік , қоғамдық-саяси, тұрмыстық негіздегі
мәліметтер жатады. Мұнда негізгі түп нұсқалар мен оқырманға қажетті
ақпаратар беріледі. Ақпараттық аударма – аударалатын тілдің фуекционалды
стильдері негізге алынады.
Аударылатын мәтіннің жанрлық-стильдік ерекшеліктеріне сай критерийлер мен
нусқаларды таңдауға болады. Осы критерийлерге сәйкес ақпараттық аударма
былайша жіктеледі:
- қоғамдық-саяси мәтіндерді аудару, публицистика мен ораторлық сөздер
кезінде аудармашыға газеттік және журналдық стильге сәйкес түзетулер
жасауға тура келеді.
- Ғылымиөтехникалық аударма олардың эквиваленттілегінең деңгейі, оның
түрлері мен типтеріне тәуелді.
- Ресми-іскерлік аудармалар ақпараттық негіздігін бағытталған

Өзін-өзі реттеуге арналған сұрақтар
1. Мәтін аударманың объектісі ретінде
2. аударманың параметрлері
3. аударманың түлнегізінің жанрлық ерекшіліктеріне сәйкес
классификациялануы
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
2. Паршин А. Теория и практика перевода. Глава 3

Дәріс 2. Аудармалық стратегиялар (3с)
Дәрістік сабақтың құрылымы:
1. Аудармалық модельдер. Аудармалық трансформация шаралары
2. Аудармалық стратегиялар. Трансформацияның кешенді түрлерінің аударылуы
3. Аударманың техникалық құралдары. Машиналық аударма
Трансформация – аударманың негізгі әдістерінің көпшілігі. Я.И. Рецкер
«трансформацияны» логикалық ойлаудың әдісі, біз оның көмегімен өзге
тілдің сөздерін сөздікпен сәйкеспейтін контексте мағынасын ашамыз» деді.
Лексикалық трансформация.
Лексикалық трансформация аударма кезінде стандартқа сай келмейтін тілдік
бірліктердің кездесуіне байланысты қолданылады.
Грамматикалық трансформация.
Ағылшын және орыс тілдерінің грамматикалық тізбектерінің айырмашылығы,
аудармашылық көзқарас бойынша былайша көрініс табады: тілдік бірліктердің
ұқсастықтары ж\е айырмашылықтары. Тілдік бірліктердің грамматикалық
құрамыбүтін тілдік құбылыс қатарынаң тұрады: сөздің формасы, сөз
тіркестері, сөйлемдер, элементтер қатары, формалардың граматиқалық
мағыналары формалар мен
Мағыналардың контекстік функциялары.
Грамматикалық формалардың айырмашылықтарымен қоса ұқсастықтарыда болады.
Мағынасы мен функциясына сәйкес толық ж\е толық емес болып бөлінеді.
Өзін-өзі реттеуге арналған сұрақтар
1. Аударма моделінің анықталуы
2. Лексикалық трансформацияның негізгі типтері
3. Грамматикалық трансформацияның негізгі типтері
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение. Дәріс 9
2. Паршин А. Теория и практика перевода. Глава 10

Дәріс 3. Мәтінді модельдеу әдістемесі (3с)
Дәрістік сабақтың құрылымы:
1. Аударудың прагматикалық мәселелері. Функционалды-адаптивті аударма.
Аударма тапсырмаларының ролі.
2. Аударма алдыңдағы талдау. Мәтінді модельдеу эдістемесі. Аударма
нәтижесін талдау.
3. Аударманың ғылыми сыны. Модельдер.
Тілдік белгілер семантикадан, синтактикадан, прагматикадан тұрады. Тілдік
белгілер адамдарға белгілі әсер етіп, оларда белгілі реакция тудырады.
Оқырманға немесе тыңдарманға кез келген айтылған сөз немесе мәтін
прагматикалық әсер етеді. Бұл әсерлер 3 негізгі факторларменанықталады.
Біріншіден, бұл айтылған ойдың мазмұны. Екіншіден, хабарды қабылдау – оны
құрайтын белгілерге байланысты. Үшіншіден, прагматикалық әсер, оны
қабылайтын рецепторға тәуелді. Әрбір айтылатын ой белгілі бір
коммуникативті нәтиже алу үшін құрылады. Оның қурамында прагматикалық
потенциал манызды орын алады. Бұдан шығатын қорытынды, аударма мәтініңде
оның прагматикасы ерекше орынға ие. Неміс аудармашысы А. Нойберт аударма
кезіндегі прагматикалық қатынастарды 4 типке жүктеуді ұсынды. Ол мәтіннің
түпнегізіне тәуелді.
Өзін-өзі реттеу сұрақтары
1. Аударманың себептік моделі
2. Трансформациялық-семантикалық аударма моделі
3. Психолингвистикалық аударма моделі
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение. Дәріс 9
2. Паршин А. Теория и практика перевода. Глава 10

Дәріс 4. Мәтіндік эквиваленттілік ж\е адекваттылық мәселелері (3с)
Дәрістік сабағының құрылымы:
1. Тақырыптар мен тақырыпшыларды аудару
2. Абревиатераны аудару. Аудармашының жалған достары. Интернациональді
лексика
3. Реалийлерді аудару. Ақша. Шаралар. Есімдер. Топонимдер. Математикалық
символдар
4. Клишерлік ұқсастық ж\е қоғамдық өмір терминдері

Аударма спецификасы, мәтіннің өзге тілге аударылу кезінде түпнегізбен
сәйкес келуі керек. Ж\е ол тінаралық қатынас кезінде қолданылады.
Түпнегізбен аударманың мазмұны «эквиваленттілік әдетте аударманың құрылыу
мен негізгі талабы ретінде қарастырылады. Бұл туралы бірнеше пікірді
қарастыруға болады. 1-ден, эквиваленттік аударманың анықтамасының
құрамына кіріу керек. Ол жөнінде Дж. Кэтфорд, Ю. Найданың пікірлері бар.
2-ден, эквиваленттік түсінігі жақсы ж\е «дұрыс» деген бағалау сөздерімен
байланыстырылады. 3-ден, эквиваленттік аударманың шарты болып табылады.
Аударма эквивалентігі түпнегіздің мазмұнының бөліктерінде сақталады. Ол
коммуникацияның көздеген мақсатын білдіреді:
1) May be there is some chemistry between us that does not mix.
Адамдар мінез-құлығымен ұқсас болмауы мүмкін.
Түпнегіз бен аударманың арасындағы байланыс:
1) лексикалық құрылымының сәйкестеуі ж\е синтаксистік құрылым.
2) Лексика мен түпнегіздің құрылымын ж\е синтактикалық трансформацияны
байланыстырудың мүмкін еместігі
3) Шынайы ж\е тікелей логикалық байланыстардың хабарлау мен аударма
кезінде мүлде болмауы
4) Эквиваленттер мен түпнегіздің мазмунындағы ұқсастықтардың аздығы
Өзін-өзі реттеу сұрақтары
1. Ғылыми-техникалық терминология
2. Газеттік тақырыптар
3. Американизмдер
4. Қысқарту. Әріпті қысқарту. Буынды қысқарту
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Самойлов Д.В. О переводе медицинского текста
2. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва 2000
3. Паршин А. Теория и практика перевода. Глава 4

Дәріс 5. Аударманың спецификалық аспектілері (3с)
Дәрістік сабақтың құрылымы:
1. Авторлық аударма ж\е бірліскен авторлы. Тандамалық аударма. Резюмелік
аударма
2. Мәтіннің адаптациясы ж\е стилистикалық талдауы. Аударманың әр түрлімгі
ретінде

Адаптивті транскадирлеу – бул тіл ортақтығының бір түрі. Мұнда ақпараттың
бір тілден екінші тілге транскадирлеу ғана емес, адаптациялануы жүзеге
асады. Адаптивті транскадирлеу түпнегіздің мазмұнын қайта қарау
формаларымен ерекшеленеді. Сәйкес адаптивті транскадирлеу түпнегіз
мазмунына сай аударылып, құрылатын мәтіе тек түпнегізді алмастыреға ғана
негізделмеген. Аударма тілдік ортақтықтың негізі ғана емес.
Коммуникативті тепе-теңдік түпнегіз бен аударма мәтінінде белгілі
бірліктер б\ма ескеріледі. Сондықтан үлкен көлемді аударма немесе тілдік
орталықтың түрлері лингвистикалық факторлармен анықталады. Адаптивті
транскадирлеу кейде аударма ерекшеліктермен ұқсас болуы мүмкін. Ол
ақпараттың көлеміне, мінездемесіне бағытталған. Сәйкес аннотациялар,
реферат, резюме ж\е де тағы басқа ақпарат беруші формалар жүзеге асады.
Аталған формалардың өзіндік көлемі, мазмұны, берілетін ақпараттың
қабылдануы әр түрлі болады.
Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Аударманың түрлері
2. Мәтінді стилистикалық талдау этаптары
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Паршин А. Теория и практика перевода. Глава 2

2. Практикалық сабақтар
А) Практикалық сабақтың құрылымы:
Практикалық сабақ 1
Аударылатын мәтіннің негізгі жанрлары ж\е олардың функционалды
басымдылығы (2с)
Практикалық сабақтың мазмұны:
1. Ғылыми-техникалық мәтіндер
2. Ғылыми-атақты мәтіндер
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру, олардың телдек айтылу
спецификасын үйрету, негізгі мәселелерді, тандауды үйрету, аударманың
күрделігі, спецификалық құбылыстарды шешу ж\е аударманың түрлі әдістерін
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Қандай мәтіндер ғылыми, техникалық ж\е ғылыми-атақты мәтіндерге
жатады?
2. Жоғарғы аталған аудармалар кімдерге аталған?
3. Аталған мәтіндердің қайнар көзі не?
4. Ғылыми мәтіннің мінездемелік ерекшеліктері
Әдістемелік ұсынулар:
Курстың мақсаты студенттерді аударма теориясыныңмжағдайымен, жүйелі
принциптерімен таныстыру.
Ақпараттық аударма курсының зертеу субъектісі бар-бұл аударманың жиынтық
процестері, оған әсер ететін барша факторларды жатқызуға болады.
Студенттер аударманың әдістерін ж\е лексикоөграмматикалық мәселелердің
шешілу жолдарын ортақ заңдылықтарын біліу тиіс. Тілді білудің жоғарғы
денгейіне жету үшін шет тілінің сөздерін мәтіндерін қайталап, есте үнемі
систематикалық түрде жаттықтырып отыруы тиіс. Қабілеттілік жұмыс жасау
кезінде дамиды. Сәйкес меңгерілетін материал тез есте сақталынады. Ж\е
бейімділік пайда болады.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.

Практикалық сабақ 2
Анализдің практикасы ж\е сөйлемнің аударылуы (2с)
Практикалық сабақтың мазмұны:
1. Мәтін: оқулық
2. Мәтін: энциклопедиялық мақала
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезінде
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Қандай мәтіндер оқулық типіне жатады?
2. Оқулықтың спецификасы неде?
3. Оқулықта когнитивтік ақпаратты берудің қандай құралдары бар?
4. Энциклопедия не үшін арналған?
5. Энциклопедия кім үшін арналған?
6. Энциклопедиялық мәтін неге тәуелді?
Әдістемелік ұсынулар:
Аударма кезінде оқулық мәтіндерінің ж\е ғылыми мәтіндерде, оларды
қамтамасыз етееін объективтілік, жинақылық ж\е логикалық байланыстылық
орын алады. Сәйкес толықтырушы бөліктер ретінде эмоционалдық – бағалау
сөздері қолданылады. Аударманың басты бірлігі – сөздер. Энциклопедиялық
мақалаларды аударудың басымдылығы когнитивті ақпарат беру кезінде, оны
жазбаша әдеби шеңберде ж\е бағалау мен эмоционалдв ақпараттар нормасымен
ұсынылады. Когнитивті ақпаратты беру мынаны қамтамасыз етеді: терминдер,
жазбаша-әдеби норманың нейтральды фоны, пассивті қурылымдар, жеке
қурылымдар, қысқартылымдар, жай синтаксистер ж\е тағы басқалары.
Эмоционалды ақпараттар – эмоционалды бағалау лексикасымен, инверсиямен,
эпитетпен, метафора ж\е салыстырмалы сөздермен өрнекткледі.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. практический курс перевода. СП, 2000, 176с.

Практикалық сабақ 3
Аударма бірліктері ж\е мәтіннің болінуі (2с)
Практикалық сабақтың мазмұны:
1. Мәтін: нусқаулар
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезінде
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Нусқаулар классификациясы
2. Негізгі белгіленген нусқаулар
3. Нусқаудың когнитивті нусқаулар
4. Нусқаудағы ақпараттың кенейтілу құралдары
5. Нусқауларда эмоционалды ақпарат бар ма?
Әдістемелік ұсынулар:
Нусқаулар мәтінін аударудың басымдылығы ретінде оның объективтелеген,
мазмуны қамтамасыз ететін қуралдар жатады. Сәйкес, терминдер, соның
ішінде заңдық, тематикалық лексика, жазбаша әдеби нормалар эмоционалды
бейнелеудің лексика мен синтаксисте болмауы, императивті құрылымдар, т.б.
аудармашыөз бетімен оларға түзетүлер енгізуі тиіс.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. практический курс перевода. СП, 2000, 176с.

Практикалық сабақ 4
Аударма кезіндегі қайта қурудың түрлері (2с)
Практикалық сабақтың мазмұны:
1. Мәтін: іскерлік хат
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезінде
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Іскерлік хаттың әртүрлілігі
2. Іскерлік хаттың коммуникативті міндеті
Әдістемелік ұсынулар:
Іскерлік хаттың мәтінін аударудың басымдылығына объективті ақпарат буру
мен құрылымдық байланыспен қамтамасыз етуші қуралдар жатады. Бұл
сыпайлықтың ресми-іскерлік стилінің шеңберіндегі формуласы. Оған
терминдер, жазбаша әдеби нормаларының ортақ фоны, қысқартулар, есімдер,
титулдар, міндеттер, қаратпа сөздер, т.б. Аударманың бірліктері:
феномендер, сөздер, сөз іркестері, сөйлемдер.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. практический курс перевода. СП, 2000, 176с.

Практикалық сабақ 5
Адекватты аударманы құрудың талаптары (2с)
Практикалық сабақтың құрамы:
1. Мәтін: физикалық ж\е занды тулғаларының құжаттары
2. Мәтін: зандық мәтін
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезінде
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Физикалық тулғалардың қужаттары деген не?
2. Заңды тулғалардың қужаттары деген не?
3. Құжат мәтінінде эмоционалды ақпарат бола ма?
Әдістемелік ұсынулар:
Құжат мәтіні аналогтік құжат мәтінімен аударылады. Яғни сәйкес келетін сөз
тіркестері және сөйлемдер. Егер аналогтік мәтін жоқ болса, аударманың
басылымдылығы жазбаша әдеби тілдің түрлілігі, күрделі синтаксис,
номинативт» стиль, уақыт формасы болып келеді. Бір мағыналы эквиваленттер
мен трансформациялар қолданылады.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с.

Практикалық сабақ 6
Эквивалентті аударманың нормалары (2с)
Практикалық сабақтың құрамы:
1. Мәтін: қайғылы ақпараттық мәтін
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезінде
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Қайғылы мәтіннің коммуникативті міндеті
2. Некрологтік анықтама?
Әдістемелік ұсынулар:
Қайғылы ақпараттық мәтіннің басымдылық қуралы ретінде, оны қамтамасыз
ететін объективті түрде адамның өлімі жайлы ж\е оның өмірінің бағасы ж\е
қайғылы ретуалды іс-әрекет шеңбері қарастылады. Бұл есімдер және
мерзімдер, әдеби норманың жазбаша фоны, жоғары лексика, жоғары стиль,
инверсия, гипербола. Аудару кезіндеэквиваленттер мен нусқалық уқсастық
болады. Аударма бірліктері: сөз ж\е сөз тіркесі.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с

Практикалық сабақ 7
Мәтінді мазмұнды – мазмұнды – мазмұнды тематикалық талдаудың негізгі
принциптері (2с)
Практикалық сабақтың мазмуны:
1. Мәтін: газет-журналдық ақпараттық мәтін
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезіндегі
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Газет-журналдық ақпараттар мәтінінің түрлілігі
2. Газет-журналдық ақпараттар мәтінінің қайнар көзі
3. Газет-журналдық мәтінінің басты белгісі
4. Газет-журналдық ақпараттық мәтініндегі «сәнді» сөздер
Әдістемелік ұсынулар:
Газет-журналдық ақпарат мәтіннің басымдылығы ретінде коммуникативті
танырмалар, жаңа көзқарастар, т\б. Олардың қуралдары мен берілу
ресурстары:
1. Сандар, есімдер, фирма аты, ұйым және орталықтар. Аударма бірліктері:
сөз ж\е сөз тіркесі.
2. Клише ж\е тұрақты сөз тіркестері – аудару ұқсастық нұсқалар арқылы.
Аударма бірліктері: сөз ж\е сөз тіркесі.
3. Жасырын цитаталар – нусқалық ұқсастық ж\е трансформация арқылу аударма
4. Сәнді сөздер – лексикалық компенсация арқылы аударылады
5. Қысқа ж\е ұзақ сөйлемдерің контрасты – көбінесе трансформация арқылы
6. Ирония – ұқсастық арқылы аударылады. Бірліктері: сөз, сөз тіркесі
сөйлем

Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с

Практикалық сабақ 8
Ақпарат көздері. Тақырыпқа «ену» жолдары (2с)
Практикалық сабақтың мазмуны:
1. Мәтін: эссе
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезіндегі
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Эсселік мәтіннің когнитивті ақпараты
2. Эссенің эмоционалды ақпараты
3. Эсседе турақты сөз тіркестері қолдану
Әдістемелік ұсынулар:
Эссені аудару кезіндегі басымдылық ретінде когнитивті эмоционалды ж\е
эстетикалық ақпарат беруші қуралдар қолданалады. Когнитивті ақпаратты әрлеу
қуралы ретінде сандық мәліметтер, атаулар, экзотизмлер қолданылады. Аударма
бірліктері фонема, сөз, сөз тіркесі. Эмоционалды ақпаратты әрлеу қуралдары,
эмоционалды бағалау лексикасы, жоғары лексика, жаргон, стилистикалық әрлеу
қолданылады. Эстетикалық ақпарат индивидуалды бейнелік қуралдар,
трансформация арқылы әрлене отырып, онда автордың аударма кезіндегі
индивидуалды ерекшеліктерін танытады. Талдаудың көрсетуі б\ма аудармашы
аударма кезінде түрлі қуралдарды қолдана біліу тиіс. Аудармашыға кейде
тәуекел жасауға тера келеді.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с

Практикалық сабақ 9
Мәтін жөнінде сыртқы мәліметтерді жинақтау (2с)
Практикалық сабақтың мазмуны:
1. Мәтін: мемуарлар
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезіндегі
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. «Мемуарлар» түсігіне анықтама
2. Мемуарлар мәтінінің коммуникативті тапсырмасы
3. Когнитивті ақпарат берудің тілдік қуралдары
4. Уақытша экспликацияның қайталануы
Әдістемелік ұсынулар:
Мемуарлар мәтіннің аударылу басымдылығы болып, коммуникативті тапсырмалар
беріледі. Оның мақсаты: автордың жаңа ойларын көрсету. Когнитивті қурам
мезгілдерден, атаулардан, тарихи шындықтардан, экзотизмдерден турады.
Эмоционалды ақпарат жоғары стильді құралдардан, жай сөздерден,
диалектизмнен, эмоционалды – бағалау лексикасынан нусқалық сәйкестік б\ша
қуралады. Мәтінде индивидуалды авторлық стиль көрініс береді.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с

Практикалық сабақ 10
Аудару техникасы, аударудың стратегиялық принциптері (2с)
Практикалық сабақтың мазмуны:
1. Мәтін: Әуендік мәтін. Өнер мәтіні.
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезіндегі
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Әуен мәтінінің анықтамасы
2. Өнер мәтіннің анықтамасы
3. Әуендік ж\е ғылыми мәтіндердің уқсастықтары мен айырмашылықтары
4. Эстетикалық ж\е эмоционалдық ақпаратты тарату қуралдары
5. Әуен мәтіннің көздері ж\е реципиент
6. Өнер мәтіннің ақпарат турлері
7. Когнитивті, эмоционалды ж\е эстетикалық өнер мәтінінің таратылу
құралдары
Әдістемелік ұсынулар:
Басым қуралдар:
1. Әуендік терминдер – уқсас эквиваленттер арқылы беріледі
2. Пассивті қурылымдар – функционалды сәйкес қуралдар арқылы жүзеге
асады.
3. Архаистік әрлеу жазбаша - әдеби нормалар – позициялық компенсация
арқылы жасалады
4. Эмоционалды – бағалаушы лексика, гипербола, эпитет, метафора,
салыстыру – трансформация ж\е индивидуалды авторлық құрал арқылы
беріледі
5. Нақты – абсолютті, пассивті құрылымдар, когнитивті ақпаратты өндеу –
түпнұсқаның көлемімен сәйкес беріледі.
6. Әдеби-жазбаша норманың түрлілігі мәтіннің авторымен анықталады
7. Күрделі синтаксистік периодтар грамматикалық ж\е нусқалық сәйкестікпен
беріледі:
А) Стильдің лексикалық фигуралар
Б) Эмоционалды – бағалау құралдары – нусқалық ұқсастық ж\е трансформация
арқылы беріледі.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с
Практикалық сабақ 11
Аударманың техникалық құралдары (2с)
Практикалық сабақтың мазмуны:
1. Мәтін – жарнамалық мәтін
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезіндегі
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Жарнамалық мәтіннің коммуникативтік функциясы
2. Балалар, жастар ж\е ересектер жарнамасы
3. Когнитивті – эмоционалды ж\е эстетикалық ақпар\ды жарнамада беру
қуралдары
4. Когнитивті ақпараттың көнемі
Әдістемелік ұсынулар:
Басымдылық-ды аудармашы, толықтырушы құралдарын береді:
1. Эмоционалды бағалау лексикасы семантикалық жағымды бағалау нусқалық
ұқсастықпен беріледі
2. Жағымды бағаны гипербола қуралдарын көрсету
3. Сәнді сөздер нусқалық ұқсастықпен беріледі
4. Шетел сөздері, цитаталар өзгеріссіз беріледі
5. Диалектер нейтралданады
6. Синтаксистың спецификасы грамматикалық ұқсастықпен беріледі
7. Сөздік ойындар, метафора, салыстыру, компенсация арқылы беріледі
8. Тілдік әдеби, норма фоны түпнусқа негізінде беріледі
9. Стилистік әрленген лексика түпнусқамен беріледі
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с

Практикалық сабақ 12
Аудармалық транскрипция, қалькалау. Функционалды ауысулар (2с)
Практикалық сабақтың мазмуны:
1. Мәтін: философиялық мәтін
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезіндегі
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Философиялық мәтіндердің түрлері
2. Философиялық мәтіндердің кезі ж\е реципиент
3. Мәтіннің когнитивті орталығы
Әдістемелік ұсынулар:
1. Философиялық мәтіннің аудару басымдылығына когнитивті ақпаратты әрлеу
құралдары философиялық жалпы терминдер, жалпы ғылыми терминдер
танылады. Олар авторлық терминологиялық жүйе, лексикалық ауыспалылық
нусқаулық сәйкестік арқылы беріледі.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с

Практикалық сабақ 13
Аударманың типтері (2с)
Практикалық сабақтың мазмуны:
1. Мәтін – проповедь
Сабақтың мақсаты:
Студенттерді мәтіннің түрлі жанрларымен таныстыру. Аударма кезіндегі
кездесетін түрлі мәселелер мен құбылыстарды шешу, әдіс-тәсілдерді
қолдану.
Тексеру сұрақтары:
1. Проповедьтің функциясы
2. Реализациялау құралдары мен проповедьтің коммуникативті тапсырмалары
3. Проповедьте цитаталарды қолдану
4. Проповедьтің эмоционалды әсері
Әдістемелік ұсынулар:
Проповедь мәтінін аудару басымдылығы лексикалық ж\е синтаксистік
құралдар. Олар нусқаулық сәйкестік ж\е трансформация арқылы беріледі.
Менда аяқ асты нәтиже аудару кезінде заманға сай ж\е өте коне сөздердің
қақтығыуы.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Ерохина Л.Н., Загидуллин Р.З. Практикум по информативному переводу.
Алматы, 2003.
2. Комиссаров В.Н. Введение в современное переводоведение
3. Клименко А.В. Перевод. Ремесло перевода. Москва, 2000
4. Паршин А. Теория и практика перевода.
5. Казакова Т.А. Практический курс перевода. СП, 2000, 176с

3 Студенттің өздік жұмысы
3.1 Студенттің өздік жұмысын ұйымдастыруға арналған әдістемелік нұсқау
Өздік жұмыс дағдыларын дамыту курстың негізгі мақсаттарының бірі болу
керек, себебі өздік жұмыс қазіргі заманғы ақпараттық технологияны пайдалану
негізінде студенттердің өз бетінше білім алу дағдыларын дамытады және
студенттердің шеттілдік коммуникативтік компетенцияларын қалыптастыру
процесін үздіксіз дамытуға көмектеседі. Өздік жұмыс жүйелі түрде бақыланып
отырған жағдайда ғана нәтиже беретінін ескеру керек,сондықтан бақылау
жүйесі мен критерийлерін жасау қажет. Студенттердің өздік жұмыстарының
бағалары аралық және қорытынды бағалауда ескеріледі.
Өздік жұмыс дегеніміз студенттердің арнайы уақыт бөліп, білімді өз
беттерінше іздеп оны сараптап, бекітіп, жүйелеп, қорытындылау дағдыларын
қалыптастырып , дамытуға бағытталған жұмыс түрі.
Студенттердің өздік жұмысы барысында төмендегідей дағдылар қалыпиасады:
-өзінің біліктілігін қалыптастыруға өз бетінше шығармашылықпен қарау
дағдылары;
-оқу, арнайы және басқа әдебиеттермен, бірнеше әдебиет көздерін өз
беттерінше қолдана алу дағдылары:
-өз ойын нақты және қысқа жәткізе алу, өз ұстанымын білдіріп, өз
үстанымында тұра алу дағдылары:
СӨЖ берілген ғылымның материалдарын терең және саналы меңгеруге,ойлана
білуге талпындырады,студенттердің әдебиетпен жұмыс істеп терең ізденуіне
және әртүрлі көзқарастарды салыстыра отырып,өз көзқарасын қалыптастыруға
бағыттайды.
СӨЖ ге бөлінген пән материалдары арнайы тапсырмалар арқылы бірден
тексеріледі немесе модуль бойынша бақылау тапсырмаларына енгізіледі.
СӨЖ ді ауызша және жазбаша бақылауға болады.
Бақылау түрлері алған білімнің нәтижесін білуге бағытталған.Ауызша бақылау
түрлеріне:коллоквиумдар, ғылыми хабарламалар, жеке әңгімелесулер жатады.
Жазбаша бақылау түрлеріне:әдебиеттерге шолужасау, талдау,қосымша
практикалық жаттығуларды орындау жатады.Бақылаудың жазбаша түрі СӨЖ
нәтижесіне жеке көзқарас пен жекелей жауапкершілікті қамтамасыз етеді. СӨЖ
ді бақылау нәтижесі пән бойынша жалпы рейтингке кіреді.
«Информативтық аударма практикасы» пәні студенттерге аударма процессінің
заңдылықтарын меңгеруге көмектеседі. Пәнді толық меңгеру үшін дәріс ,
семинар сабақтарына қатысып, көрсетілген әдебиеттерді мұқият оқу керек.
Дәріс, семинар сабақтарынан басқа ОСӨЖ, СӨЖ сабақтары болады. СӨЖ сабақтары
тезис,реферат, конспект түрінде өтеді.
Тезис ғылыми жұмыстардың негізінде жазылады, айтатын ой өте қысқа нақты
дәлелді түрде жазылады және бет көлемі 0,06 б.т. яғни 1 бет болуы керек.
Конспект –оқулықта жазылғандарды қысқаша өзіңе түсінікті етіп жазу.
Рефератта ғылыми баяндамада кіріспе бөлімнен, негізгі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспе бөлімінде жұмыстың өзектіліг нысаны зерттеудегі мақмат пен міндеті
теориялық және практикалық мәні, қолданылған әдіс –тәсілдер мен тұжырымдар
беріледі. Тарауларда негізгі ой түйінделеді.
Қорытындыда ешкімнің пікірі берілмейді, тарауларда түйінделген ой мен
тұжырымдар беріледі.
Әдебиеттер тізімі қолданылуы бойынша нөмрленіп көрсетіледі.
Бет көлемі –компьютерде А4 қағазында 14 кегель, 1,5 интервал мен кем
дегенде 15 беп қол жазбамен 20 бет.

Тезис ғылыми жұмыстардың негізінде жазылады, айтатын ой өте қысқа нақты
дәлелді түрде жазылады және бет көлемі 0,06 б.т. яғни 1 бет болуы керек.
Конспект – оқулықта жазылғандарды қысқаша өзіңе түсінікті етіп жазу.
Рефератта ғылыми баяндамада кіріспе бөлімнен, негізгі тараудан,
қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспе бөлімінде жұмыстың өзектіліг нысаны зерттеудегі мақмат пен міндеті
теориялық және практикалық мәні, қолданылған әдіс –тәсілдер мен тұжырымдар
беріледі. Тарауларда негізгі ой түйінделеді.
Қорытындыда ешкімнің пікірі берілмейді, тарауларда түйінделген ой мен
тұжырымдар беріледі.
Әдебиеттер тізімі қолданылуы бойынша нөмрленіп көрсетіледі.
Бет көлемі –компьютерде А4 қағазында 14 кегель, 1,5 интервал мен кем
дегенде 15 беп қол жазбамен 20 бет.

3.2 Реферат тақырыптары және бақылау тапсырмалары

1. Types & kinds of translation

2. Listening in consecutive translation.

3. Semantic analysis of the text

5. Interpretation note taking: Note taking of monologue speeches
6. Basic transformations in the process of translation.
7. History of translation as a trade
8. Professional ethics of translator.
9. Non linguistic mistakes in translation
10. Types and levels of equivalents
11. Problems in translating realia
12. Types of lexical transformations in the process of translation.
13. Types of grammatical transformations in the process of translation.
14. Translating proper names
15. Translating realia
16. Translating terminology
17. Translating neologisms
18. Translating international and pseudo international words
19. Translating abbreviations
20. Translating stylistically coloured vocabulary

Тест тапсырмалары:
-- Can a translator escape losses in translation? Comment on your
answer.
-- Comment on each type of transformation and provide your own
examples.
-- Enlist general mistakes in translation
-- Illustrate Absolute and Relative equivalents with your own
examples
-- Illustrate Full, Partial and Zero equivalents with your own
examples
-- Illustrate Literal, Contextual, Adequate and Functional/dynamic
equivalence with your own examples
-- Is every text possible to translate? Comment on your answer.
-- Provide a definition of "equivalence" and express your
understanding of it
-- Speak about levels of translation.
-- Speak about one of the two main approaches of the theory of
translation.
-- Speak about Source Text and Target Text
-- What are the participants of translation process?
-- What are the professional requirements and responsibilities of a
translator?
-- What are translation transformations?
-- What are zero equivalents and why do they exist?
-- What causes the translation transformations?
-- What is "translation unit"?
-- What is "translation"?
-- What levels of translation may be distinguished?
-- What types of equivalents do you know?
-- What types of translation do you know?
-- What ways to achieve equivalence do you know?
-- When do you think we cannot use transformations in translation?
-- Who is responsible in choosing the way to achieve equivalence and
which criteria should he/she consider?
-- Changing grammatical forms of the words, its reasons.
-- Choice of words in creating target text.
-- Difference between languages that cause grammar difficulties in
translation
-- Morphological aspects of translation
-- Speak about translating different layers of vocabulary.
-- Syntactic aspects of translation
-- Translating different layers of vocabulary.
-- What is context?
-- What is contextual meaning of the word?
-- What types of dictionaries do you know?
-- What types of transformations are used in translating different
layers of vocabulary?

Курс бойынша емтихан сұрақтары:
-- Two main approaches in the theory of translation
-- Translation as a part of communication process
-- Levels of translation
-- Equivalence in translation and ways to achieve it
-- Types of equivalence
-- Translating possibilities and losses in translation
-- Necessity and relevance of transformations in the translation
process
-- Types of transformations in the translation process
-- Using of transformations in the translation process
-- Choice of words in creating a target text
-- Translating different layers of vocabulary
-- Differences between languages that cause grammar difficulties in
translation
-- Changing grammatical forms of the words, its reasons
-- Morphological aspects of translation
-- Syntactic aspects of translation
-- Context and register
-- Process of translation (theoretical principles)
-- Process of oral translation
-- Process of written translation

5.3 Әдебиет
1.Негізгі әдебиет
1.Комиссаров В.Н. «Теория перевода» М. Высшая школа, 1990
2.Бархударов Л.С. «Язык и перевод» М, 1975
3.Бреус Е.В. «Теория и практика перевода с английского на русский»
4.Комиссаров В.Н. «Современное переводоведение»
5.Рецкер Я.И. ''Теория перевода и переводческая практика'' М. 1974
6.Қ.Қ. Алпысбаев., Г.Қ. Қазыбек «Қазақ аудармасвның теориясы мен
тәжірибесі» Алматы, 2001
7.Виноградов В.С. «Введение в переводоведение» М, 2001
8.Комиссаров В.Н. «Общая теория перевода. Проблемы переводоведения в
освещении зарубежных ученных»М, 2000
9.Л.Ф. Дмитриева, С.Е. Кунсевич «Английский язык курс перевода» Москва,
2005
10.В.Н. Комиссаров, А.В. Коралова «Практикум по переводу с английского
языка на русский» Москва, 1990
11.Казакова Т.А. Практические основы перевода. – Санк – Петербург,
2002
12.Казакова Т.А. Практикум по художественному . – Санк – Петербург, 2003

Қосымша әдебиет
1.Алексеева И.С. «Введение переводоведение»
2.Толстой С.С. «Как переводить с английского языка на русский»
3.А. Чужакин, П. Палажченко «Мир перевода 1» М, 2002
4.Алексеева И.С. «Профессиональный тренинг переводчика»
5.А. Чужакин «Мир перевода -7 Общая теория перевода и переводческой
скорописи»
6.Крупнов В.Н. «Курс перевода»
7.В.С. Слеаович «Курс перевода»
8.И.С. Алексеева «Профессиональный тренинг переводчика»
9.Р.К. Миньяр –Белоручев «Как стать переводчиком?»
10.А.Я. Коваленко «Общий курс научно –технического перевода» Киев,
2004
11.А.В. Балкина «Хочу стать переводчиком» М, 1999
12С.М. Айзенкоп «Учебное пособие по техническому переводу» Ростов –на
Дону,1996
1. Алексеева И.С. Профессиональный тренинг переводчика. – Санк –
Петербург, 2004
2. Латышев Л.К. Проворотов В.И. Структура и содержание подготовки
переводчиков в языковом вузе.-Курск, 1999
3. ПоповичА. Проблемы художественного перевода- М., 1980.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz

Іздеу
Файл қосу
Презентациялар
Тегін
Кабинет
Баланс
Таңдаулы жұмыстар
Cатып алған жұмыстарыңыз
Менің файлдарым
Презентацияларым
Сатылым статистикасы