Файл қосу
Несие мерзімі
|Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі |
|Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік Университеті. |
|3 деңгейлі СМЖ құжат |УМКД | |
| | |УМКД 042-16-20-1.20. |
| | |09/03-2013 |
|«Банк ісі» пәні бойынша |№ 2 Баспа | |
|оқытушыға арналған пәннің жұмыс | | |
|оқу бағдарламасы | | |
5В050900 «ҚАРЖЫ» МАМАНДЫҒЫ ҮШІН
«БАНК ІСІ » ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ЖИНАҒЫ
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МӘЛІМЕТТЕР
Семей 2013
Мазмұны
|1. |Дәрістер | |
|2. |Практикалық сабақтар | |
|3. |Өздік жұмыс түрлерінің мазмұны және тізбесі. | |
|4. |Студентерің өздік жұмысы | |
1 ДӘРІСТЕР – мақсаты болып ұсынылатын пән теориялық сұрақтарын ұстамды
нысанда қарастыру табылатын оқу сабағының нысаны.
Коммерциялық банктер қызметінің негізгі шарттары мен функциялары
ҚР-дағы коммерциялың банктер өз қызметінде 1995 жылы 30 наурызда
қабылданған «ҚР Ұлттық банкі» және 1995 жыл-дың 31 тамызында қабылданған
«ҚР-дағы банктер және банктік қызмет туралы» ҚР заңдарын басшылыққа алады.
Коммерциялык, банктер банктік жүйенің екінші деңгейін білдіреді. Олар
банктік ресурстарды шоғырландыра отырып, заңды және жеке түлғалармен кең
көлемде банктік операция-лар мен қаржылың қызметтерді жүзеге асырады.
Қазіргі коммерциялық банктер жүйесі 1990 жылдың аяғы-нан бастап
қалыптасты, яғни қазақстандық банктік жүйенің небары 13 жылдың тарихы бар.
90-шы жылдың басында банктердің саны 200-ден асты, әрине бүл олардың
экстенсивті жағынан дамуын сипаттаса, сол жылдың орта кезінен бастап, күні
бүгінге дейін банктеріміздің саны біртіндеп азаюда, ал бұл құбылысты
олардың қарқынды өсуімен байланыстыруға болады.
ҚР екінші деңгейдегі банктері ҚР Ұлттық банктің берген лицензиясы
негізінде қызмет етеді.
Лицензияның өзіндік стандартты формасы бар және онда коммерциялық
банктердің айналысатын қызмет түрі жазыла-ды. Қазақстанда берілетін
лицензияның дамыған шет елдер-ден айырмашылыгы әмбебаптығы болып табылады.
ҚР-дағы банк қызметінде мемлекеттік органдар банктердің мамандануын
белгілемейді, мысалга, инвестициялық-ипотекалық қызметтерді жүзеге асырады
және т.б. Қазақстандық банктер бағалы қағаздар нарығына да тікелей қатысуға
толық құқылы.
Банктік операцияларды жүзеге асыруға алатын лицензиядан басқа ҚР Ұлттық
банктен валюталық операцияларды жүзеге асыруға бас лицензия алады. Бас
валюталың лицензия оларға өз қызметін жүзеге асыруы үшін қажетті саналатын
банктер қатарымен корреспонденттік қатынастар орнатуға, сондай-аң дамыған
шет елдерде ез филиалдары мен өкілеттігін ашуға құқық береді.
Сонымен қатар, Қазақстандық коммерциялық банктерге бағалы металдармен
операцияларды жүзеге асыру үшін ҚР Ұлтық банкі лицензия береді.
1995 жылдың 31 тамызында қабылданған «ҚР-дағы банктер және банктік
қызмет туралы» ҚР-ның заңына сәйкес ҚР-да банкті ашу немесе оның қызметін
ұйымдастыру мынадай үш кезеңнен тұрады:
1) Банк ашуға Ұлттық банктен рұқсат алу;
2) Әділет Министрлігтде мемлекеттік тіркеуден өту;
3) Банк операи,ияларын жүргізуге Ұлттык, банктен ли-
цензия алу.
Аталған заңға сәйкес банкті заңды және жеке түлға ашуға құқылы.
Бірінші кезеңде, банк ашушы Ұлттық банкке банк ашу үшін рұқсат алуға
өтініш береді және оған қоса төмендегідей құжаттарды тапсырады:
1. рұқсат алу үшін беретін етініші;
2. құрылтайшылық шарт (түпнұсқа);
3. банктің жарғысы (түпнұсқа);
4. банк жарғысын қабылдау және банк органын сайлау туралы хаттама;
5. құрылтайшылар туралы мәліметтер (Ұлттың банктің
белгілеген тізімі бойынша);
6. құрылтаишылардың соңғы екі есептік жылдағы бухгалтерлік балансы
(заңды тұлғалар үшін);
7. құрылтайшылардың қаржылық жағдайлары туралы аудиторлық қорытынды;
8. егер бір немесе одан да көп құрылтайшылары ҚР-ның резиденті
болмаса, ондай жағдайда сол мемлекеттегі тиісті мемлекеттік
немесе қадағалау органынан жазбаша келісімі;
9. егер банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге
асыратын үйым банк ретінде қайта құрылса, онда оның жарғысы,
құрылтайшылық шарты, соңғы есептік мерзімге жасалған
бухгалтерлік балансы, үйымның қаржылық жағдайы туралы аудиторлық
қорытынды;
10. банктің жетекшілік қызметіне тағайындалатын тұлғалар туралы
мәліметтер, оның ішінде банк төрағасы мен бас бухгалтерінің
банк жүйесінде кемінде — үш жыл, ал олардың орынбасарларының кемінде
екі жыл, банк филиалының бірінші жетекшісі мен бас бухгалтерінің
кемінде — бір жылдың еңбек тәжірибесі болуы және т.с.с.;
11. жаңадан құрылатын банктің толық ұйымдастырылу құрылымы (банктің
өкілетті органымен бектілуі тиіс);
12. жаңадан құрылатын банктің ішкі аудит қызметі туралы ережссі (банктің
өкілетті органымен бектілуі тиіс);
13. жаңадан құрылатын банктік несиелік комитеті туралы ережесі
(банктің өкілетті органымен бектілуі тиіс);
14. жанадан құрылатын бапктің бизнес-жоспары, оның ішнде болу керек, оның
ішінде банк қызметінің стратегиясы, бағыттары мен аукымы, қаржылық
болашағы (есеп айырісу балансы, бастапқы қаржылық (операциондық)
үш жылға арналған пайда және зиян туралы есебі, маркетинг жоспары
(банк клиенттерін қалыптастыру), еңбек ресурстарын қалыптастыру
жоспары);
15. тапсырылған бизнес-жоспарына сәйкес дайындық шаралары туралы
құрылтайшылардың есебі;
16. нотариалды түрде куәландырылған, құрылтаишылардың атынан өтініш
беруге құзыретінің барлығын растайтын құжатты;
17. басқа банктің жарғылық капиталына қатысуы туралы мәліметтері.
Банк ашу үшін рұқсат алуға берілген өтініш үш ай, әрі кеткенде алты ай
мерзім ішінде Ұлттық банкте қаралады.
Ұлттық банк банк ашуға рұқсат алуға берілген өтініштердің есебін
жүргізеді.
Екінші кезенде жаңадан құралатын банк Ұлттың банк рұқсат берген күннен
бастап, бір ай ішінде Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуге алынады.
Оған Ұлттық банктің банк ашуға берген рұқсатын және Ұлттық банктің
келісімімен расталған құрылтайшылық құжаттарын тапсырады.
Үшінші кезеңде банктік операцияларды жүзсге асыру үшін Ұлттық банктен
лицензия алады. Лицензия алу үшін мемлекеттік тіркеуден өткен күннен
бастап, бір жылға дейін мыналарды орындауға тиіс:
—үйымдастырушылық-техникалық шараларды орындау, оның ішінде Ұлттық банктің
нормативтік талаптарына сәйкес бөлмелерді және құрал-жабдықтарды дайындау,
тиісті біліктілігі бар қызметкерлерді қабылдау;
—жарияланған жарғылык, капшпалды төлеу. Лицензия алуға берген өтінішпен
бірге жоғарыда аталған талаптарды орындағандығын растайтын құжатты беруге
тиіс. Өтінішті берген уақыттан бастап, бір ай ішінде Ұлттық банк қарайды.
Лицензияның мерзімі шектелмейді және онда банктің жүргізетін барлық
операциялар тізімі көрсетіледі.
Аталған заңның 30-бабына сәйкес банктік операцияларға мыналар жатады:
— заңды тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын ашу және
жүргізу;
— жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, банктік шоттарын ашу және
жүргізу;
— банктердің және банктік операциялардың жекелеген түрлерін
жүзеге асыратын үйымдардың корреспондентік шоттарын ашу және жүргізу;
1. заңды және жеке тұлғалардың металдық шоттарын ашу және жүргізу;
2. кассалық операциялар: банкнота мен монетаны қабылдау, беру, кайта санау,
айырбастау, ұсату, сорттау, қаптау және сақтау;
3. аударым операциялары: заңды және жеке тұлғалардың ақшаны аударумен
байланысты тапсырмаларын орындау;
4. есепке алу операциялары: заңды және жеке тұлғалардың вексельдерін және
өзге борыштық міндеттемелерін есепке алу (дисконт);
5. заемдық операциялар: оны төлеу, мерзімін белгілеу және қайтару шартымен
ақшалай формада несиелер беру;
6. заңды және жеке тұлғалардың, оның ішінде корреспондент-банктердің
тапсырмаларына байланысты, олардың банктік шоттары бойынша есеп айырысу
операцияларын жүргізу;
7. сенім (траст) операциялары: сенім білдірушінің тапсырмасы бойынша және
оның мүддесіне сай ақшасын, қүйма бағалы металын және бағалы қағаздарын
басқару;
8. клирингтік операциялар: төлемдерді жинау, тексеру және растау, сондай-ақ
олар бойынша өзара есепке алу операцияларын жүргізу және клирингке
қатысушылардың таза позициясын анықтау;
—сейфтік операциялар: клиенттердің құжатты формада шығарылған бағалы
кағаздарын, құжаттарын және бағалы заттарын сақтау кызметін көрсету, сондай-
ақ жауапіктерді, шкафтарды және бөлмелерді жалға беру;
—ломбардтық операциялар: тез іске асатын бағалы қағаздар мен жылжитын
мүліктерді кепілге алып, қысқа мерзімді несиелер беру;
төлем карточкаларын шығару;
10. банкнота мен монеталарды және бағалы заттарды инкассациялау және
жөнелту;
11. шетел валютасымен айырбас операцияларын ұйымдастыру;
12. төлем құжаттарын инкассаға қабылдау (вексельден басқаларын);
13. чек кітапшаларын шығару;
14. бағалы ңағаздар нарығындағы клирингтік қызмет;
15. аккредитивті ашу, растау және ол бойынша міндеттемені орындау;
— ақшалай формада орындалуды көздейтін банктік кепілзаттарды
беру;
—үшінші тұлғаның атынан ақшалай формада орындалуды көздейтін банктік
кепілдеме беру.
Банктер бағалы қағаздар нарығында басқа да кәсіби қызмет түрлерін жүзеге
асыра алады. Оларға мыналар жатады:
брокерлік — мемлекеттің бағалы қағаздарымен;
17. дилерлік — мемлекеттік және өзге де бағалы қағаздармен;
18. кастодиандық;
19. клирингтік.
Осы аталған қызмет түрлеріне Ұлттық банктен жекелеген және кешенді (бірнеше
қызметке) лицензиялар беріледі.
Сонымен қатар, ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктер өз қызметін жүзеге асыру
барысында филиалдарын, өкілдіктерін, жинақ кассаларын, сондай-ақ еншілес
банктерін аша алады.
Банктіц филиалы — филиал туралы ережеде немесе лицензияда көрсетілетін
банктік операуияларды жүзеге асыруға құқ,ылы жэне өзінің дербес
бухгалтерлік балансы бар, заңды тұлға болып табылмайтын банктік мекеме.
Заңға сәйкес, банктер өздерінің филиалын ашу үшін Ұлттық банктің келісімін
алуға тиіс. Ол үшін мынадай құжаттарды тапсырады:
— Филиал ашуға рұқсат алу өтініші;
20. Банк операцияларының тізімі көрсетілген банк филиалы туралы ереже;
21. Бірінші жетекші және бас бухгалтер қызметіне кандидаттар туралы
мәліметтер. Шетелдік банктердің ҚР аумағында филиалдарын ашуға заңмен тыйым
салынады.
Банктін, өкілдігі — банктік операцияларды жүзеге асырмайтын, яғни
банктің тапсырмасымен жэне оның атынан әрекет ететін банктің орналаск,ан
жерінен тыс орналасқан, заңды тұлға болып табылмайтын банктін құрылымдық,
бөлімшесі.
Банк өкілдігі Ұлттық банктің келісімімен ашылады. Шетелдік банктер
өкілдіктерін ашу үшін Ұлттық банкке мынадай құжаттарын тапсырады:
22. өкілдік ашуға рұқсат алу өтініші;
23. өтініш жасаушы банктің құрылтайшылық құжаттары;
— ҚР аумағында өкілдік ашу туралы өтініш жасаушы банктің
шешімі;
24. өтініш жасаушы банктің банктік қызметті жүргізуге арналған
лицензиясының барлығын растайтын сол мемлекеттегі банктік қадағалау
органының жазбаша расталымы;
25. аудиторлық үйым куәландырған өтініш жасаушы банктің соңғы қаржылық
жылға жасалған жылдың есебі;
26. өтініш жасаушы банктің ҚР аумағында өкілдігін ашуға қарсы еместігін
куәләндыратын сол мемлекеттегі банктік қадағалау органының жазбаша
хабарламасы;
— өкілдікте жұмыс жасаитын қызметкерлердің саны және жетекшісі туралы
мәліметтер.
Еншілес банк — жарғылык, капиталдын, елу пайыздан астамы бас банкке
тиселі жэне өзінің дербес бухгалтерлік балансы бар заңды тұлға.
Есеп айырысу-кассалык, бөлімі (жинақ, кассасы) — ҚР аумағында банктік
операциялардын жекелеген түрлерін орындайтын, филиал немесе өкілеттік
мәртебесі жоқ, заңды тұлға емес, Ұлттык, банктің келісімі негізінде
құрылатын банктің аумақтык, бөлімшесі.
ҚР Ұлттық банкі екінші деңгейдегі банктерді ашуға берген рұқсатын
мынадай негіздерге байланысты қайтарып алуы мүмкін:
27. банк тарапынан өз еркімен қайта құрылу немесе таралуы туралы шешім
қабылдау;
28. банк қызметінің тоқтатылуы туралы сот шешімінің қабылдануы;
29. мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жыл ішінде банк қызметіне
байланысты жалған мәліметтердің болуы;
30. мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жылдан астам уақытқа
дейін банк операцияларын жүргізу лицензиясын алмаған жағдайда;
31. банк заңдылықтарында, сол сияқты жарғысында көрсетілмеген операцияларды
жүзеге асыруы;
32. мемлекеттік тіркеуге алған күннен бастап, бір жылға дейін жарияланған
жарғылық қордың сомасын төлемеу.
Қазақстандық тәжірибеде басқа дамыған шетелдік тәжірибелер сияқты
жарияланған жарғылық капиталдың төленген жарғылық капиталдан айырмашылығы
болады. Қазақстандағы банктік заңдарға сәйкес банкті тіркеуге алу үшін
жарияланған жарғылық қордың 50 %-дан астам белігі акция, облигация, ақшалай
қаражат, бағалы металдар немесе басқа да материалды құндылықтармен
(ғимарат, техникалар, автокөлік) төленуге тиіс. Ал қалған сомасы, яғни 50 %-
ға жуығы жыл бойы салынуға тиіс.
Жарияланған жарғылық қордың 50%-ның ақшалай түрдегі сомасы сол банктің
корреспонденттік шотына түсіріліп, ал материалдың құндылықтары бірлескен
түрде бағалануына байланысты банкті құрушы акционерлердің жалпы жиналысында
акті бойынша қабылданады.
Екіңші деңгейлі банктер қызметің еттеу үшің пруденциялық нормативтер
Банк қызметін реттеу шараларының ішіндегі ең маңыздысы — пруденциялық
нормативтер. 2002 жылы 3 маусымдағы Ұлттық банк Басқармасының № 213
қаулысымен бекітілген «Екінші деңгейдегі банктерге арналған пруденциялық
нормативтер туралы» ережеге сәйкес оларға мыналар жатады:
1) жарғылык, қордың ең төменгі мөлшері;
2) меншікті қаражаттардың жеткілікті коэффии,иенті;
3) бір к,арыз алушыға келетін тэуекелдің ең жоғары мөлшері;
4) өтімділік коэффищиенті;
5) ашык, валюталык, позиция лимиті;
6) негізгі қорларға жэне басқа қаржылай емес активтерге жұмсалынған банк
инвестициясының ең жоғары мөлшерінің коэффициенті.
1. Банктіқ жарғылық, капиталының, ен, төменгі мөлшері
Банктік жарғылық капиталының ең төменгі мөлшерін Ұлттық банк Басқармасы
бекітеді. Банк акционерлерден өзінің акцияларын номиналдық бағадан төменгі
деңгейде ғана, сондай-аң ондай сатып алу кез келген пруденциялық
нормативтер мен орындауға міндетті басқа да нормалар және лимиттерді бұзба-
ған жағдайда ғана сатып ала алады.
2. Мениикті қаражаттардң, жеткілікті коэффициенті
Меншікті капитал (К) — бұл I деңгейлі капитал мен II деңгейлі капитал (I
деңгейлі капиталдан аспайтын мөлшерде) қосындысынан банктік инвестицияларын
шегеру арқылы есептеледі.
Банк инвестициясы — акцияның (жарғылық капиталда қатысу үлесі) және
еншілес ұйымдардың, сондай-ақ басқа заңды ұйымдардың субординирленген
қарызына жұмсалымдар сомасы.
Ұйымдардың субординирленген қарызына жұмсалымдар мынадай шарттардың
біріне сәйкес келуге тиіс:
33. жоғарыда аталған заңды тұлғалардың қаржылық есебі халықаралың
стандартңа сәйкес жасалуы және аудиторлык. корытындымен расталуы тиіс;
34. жоғарыда аталған заңды тұлғалардың акциялары Қазақстан қор биржасының
ресми тізімінің «А» категориясына енуге тиіс:
35. жоғарыда аталған заңды тұлғалардың қарыз рейтинг! Standard & Poors
және басқа халықаралық рейтингтік агенттіктердің «А» рейтингінен
төмен болмауға тиіс.
Бірінші деңгейлі капитал (КІ) мыналардан құралады:
36. төленген жарғылық капитал;
37. қосымша капитал;
38. өткен жылдардағы бөлінбеген таза табыс (өткен жылдардағы таза табыс
есебінен құрылған кррлар, резервтер);
шегерілген (-) :
— материалдың емес активтер (Халыкаралың ңаржы есебіне Халыңаралың
стандартына сәйкес банктің негізгі ңызметінің маңсатына алынған
лицензияланган бағдарламалың ңамсыздандыру);
39. өткен жылдардағы зиян;
40. ағымдың жылдағы шығыстардың ағымдык. жылғы табыстардан артың сомасы.
Екінші децгейлі капитал мыналардан к,үралады:
41. ағымдың жылдағы табыстардан ағымдың жылғы шығыстардың артың сомасы;
42. бағалы ңағаздар мен негізгі ңүралдарды ңайта бағалау мөлшері;
43. тәуекелді есепке алып өлшенген активтер сомасының 1,25%-нан аспайтын
сомадағы жалпы резервтер (провизиялар) мөлшері;
44. бірінші деңгейлі капитал сомасының 50%-нан аспайтын сомадағы банктің
субординарлың қарызы;
Банктін, субординарлык, к,арызы — бүл мынадай талап-тарға сәйкес
келетін, банктің ңамтамасыз етілмеген міндеттемесі:
1) депозит немесе міндеттеме болып табылмауға тиіс;
2) банктің немесе онымен байланысты аффилирленген түлғалар талаптары
бойынша кепілдік ретінде ңамтамасыз етілмеуге тиіс;
3) алдын ала (толың немесе жартылай) өтелмеуге тиіс;
4) банктің таратылуы барысында соңгы кезекте ңанағаттандырылуға тиіс
(акционерлер арасында ңалған мүлікті бөлу алдында).
Банктің субординарлың ңарызы — бастапңы кайтару мерзімі 5 жылдан жогары
болып келетін, меншікті капиталға жататын субординарлык. ңарыз.
Егер облигация К,Р-ның заңдылыктарына сәйкес шығарылса, субординарлың
ңарызға және меншікті капиталға жатуы мүмкін.
Банктің субординарлық қарызы меншікті капитал ретінде есепке алынады
және бес жыл ішінде мынадай мөлшерде қалып, қалғаны қайтарылады:
1-ші жылы — субординарлық қарыздық 80% сомасы;
2-ші жылы — субординарлық карыздық 60% сомасы;
3-ші жылы — субординарлық қарыздық 40% сомасы;
4-ші жылы — субординарлық қарыздық 20% сомасы;
5-ші жылы — субординарлық қарыздың 0% сомасы.
Меншікті қаражаттардың (меншікті капиталдың) жеткіліктілігі төмендегідей
екі коэффициенттің көмегімен есептеледі:
Банктің бірінші деңгейлі капиталының, оның барлық активтерінің
сомасына қатынасы 0,06-дан кем болмауға тиіс.
к1=КI-ИК/А
мұнда КІ — бірінші деңгейлі меншікті капитал;
ИК — банктің акцияға жұмсаған инвестициялары және басқа да заңды
тұлғалардың субординарлық қарызы;
А ~ банктің жиынтық балансына сәйкес барлық активтерінің сомасы.
Банктің меншік капиталының, оның тәуекел дәрежесіне байланысты өлшенген
активтеріне қатынасы, 0,12-ден кем болмауы тиіс:
к2 = К/Ар – Пс
мұнда К — банктік меншік капиталы;
Ар — тәуекел дәрежесіне байланысты өлшенген активтер және баланстан тыс
міндеттемелер сомасы. Тәуекел дәрежесіне байланысты өлшенген активтерді
есепке алу барысында кастадиандық келісімшарт негізінде банкке қабылданған
ақшалар есепке алынбайды;
Пс — арнайы резервтер (күмәнді және үмітсіз активтер бойынша ұқрылған
провизиялар) қосылған меншікті капиталға қосылмаған, құрылған жалпы
резервтер сомасы (яғни тәуекелді есепке алып, өлшенген активтер сомасының
1,25% асатын сомасы).
3. Бір қарыз алушда келетін тәуекелдің, жоғарғы мөлшері
Бір карыз алушы — ҚР-ның заңдарында немесе жасалған келісімшартта
кезделген негізде қарыз алушы немесе үшінші бір тұлғаның алдында алдағы 2
айдың ішінде не белгісіз мерзімге несиелік тәуекелге баратын банк тарапынан
туындайтын талаптары бар әрбір жеке және заңды тұлға.
Бір қарыз алушыға келетін, тәуекелдіқ мөлшері мыналардың сомасынан
тұрады:
1) банк балансында есепке алынатын, қарыз алушыға қатысты банк талабы;
Банктік ресурстар .Олардың қалыптасуы, реттелуі Банктедің пассивті
операциялары
Коммерциялык. банктер бір жағынан, шаруашылық субъектілердің уақытша бос
акшалай қаражаттарын тартатын болса, екінші жағынан, бұл қаражаттар
есебінен кәсіпорындар мен ұйымдардың әр түрлі қажеттерін канағаттандыратын
арнайы мекеме. Коммерциялық, банктік пассивтік операциялык. негізінде оның
ңызметінің жүзеге асырылуы үшін ңажетті банк ресурстары жинақталады.
«Банк ресурстары» термин «несиелік ресурсына» қарағанда кең ұғымды
білдіреді. Банк ресурстары тек несиелеуге ғана емес, сол сияқты басқа да
активтік немесе комиссиондық опе-рацияларды қаржыландыру үшін
пайдаланылады.
Жоспарлы экономиканы әкімшіл және әміршіл басқару жүйесі жағдайында банк
ісінің ұйымдастырылуында мемлекеттік монополия көрінісі байқалды. Барлық
кәсіпорындар, үйымдар және мекемелер заңды түрде мемлекеттік банк
мекемелерінде өздерінің ресурстарын міндетті түрде сақтауға тиіс болды.
Банкке кәсіпорындар мен мекемелердің ресурстары іс жүзінде ақысыз тартылды.
Тек кооперативтік кәсіпорындарға ғана жартылай мөлшерде төленді. Осындай
жағдайларда жалпы мемлекеттік к,арыз к,оры деген экономикалың түсінік
қалыптасты. Жалпы мемлекеттік қарыз қор халық шаруашылығын несиелеу үшін
банк жүйесі арқылы мемлекеттік ықпалымен жинақталған қаражаттар жиынтығын
білдіреді. Демек, олар банк ресуртары болып саналады. Несиелік қорды
орталықтан бөлу сипаты банк ресурстарының құрылымдарына тікелей әсер етті.
Сол кезеңдер де банк ресурстары меншікті және тартылған қаражаттарға
бөлінген. Мұндағы меншікті қаражаттарға: жарғылық, резервтік, негізгі
құралдар, амортизациялық. және банк ісін дамыту қорлар, ал тартылған
қаражаттарға: мемлекеттік бюджет қаражаты, кәсіпорындардың, ұйымдардың есеп
айырысу және ағымдық шоттардағы қаражаттары және халықтық ақшалай жинақтары
жатты. Осындай жағдайларда банк ресурстары нарығы қалыптасып, мемлекеттік
қарыз қоры осы нарықтың бір бөлігін құрады.
Бүгінгі таңдағы банк ресурстары нарығының құрылуында көптеген
ерекшеліктер бар деуге болады. Коммерциялық банктердің қызметінің
тұрақтылығы үшін, ең бастысы, олардың баланстары өтімді болу керек, ал оның
қамтамасыз етілуі, банктік ресурстар мен несиелік жұмсалымдар арасындағы
көлемі және мерзімі бойынша тепе-теңдіктің сақталуын талап етеді.
Банк ресурстары нарығының пайда болуымен қатар бағалы қағаздар нарығы
қалыптасады. Сөйтіп банктер жаңа қызмет түрлері ретінде бағалы қағаздармен,
факторинг, лизинг және басқа операциялармен тікелей жұмыс жасай бастады.
Бұл, яғни банктің ресурстық құрамына тек қана ақшалай қаражаттар емес, сол
сияқты тауарлы-материалдық, құндылықтар және бағалы қағаздар кіреді дегенді
білдіреді. Ұлттық (орталық) банкіміз «банктердің банкі» болып
табылатындықтан, коммерциялық банктердің ресурстарының бір бөлігі сол
банктен алған ресурстардан да құралады.
Демек, коммерциялың банктер ерекше бір кәсіпорын ретінде делдалдың
қызметке байланысты, банктік ресурстар нарығында ақшалай ресурстарды сатып
ала отырып, оны қажет ететін кәсіпорынға, ұйымға және халыққа сатып
отырады.
Банк ресурстары — бұл банктің пассивтік операциялары негізінде
қалыптасқан және барлық, активтік операциялар бойынша банк өтімділігін
к,амтамасыз ету жэне пайда табу мак,сатында орналастыруға бағыгпталатын
банктің меншікті және тартылған к,аражаттарының жиынтығы.
Нарықтық қатынастарға өту барысында банктік ресурстарының құрылымында
біршама өзгерістер болуда. Меншікті қаражаттар қатарына, біріншіден,
коммерциялық банктің акционерлік капиталы, резервтік қоры, сол сияқты
қосымша қорлары кіреді. Тартылған қаражаттардың жаңа түріне: Ұлттық банктен
және басқа да несиелік мекемелерден алатын несиелер, басқа банктердің,
корреспонденттік шоттағы, депозиттік шоттардағы қаражаттары, облигацияларды
сатудан түскен қаражаттар, лизингтік операцияларды жүзеге асырғаны үшін
алынған тауарлы-материалды құндылықтар жатады.
Коммерциялық банктердің ресурстарының құрылымы олардың мамандануына,
әмбебаптығы мен қызметінің ерекшеліктеріне қарай ерекшеленеді.
Банк ресурстарының құрылымына мыңалар жатады:
1) Банктің меншікті капиталы.
2) Банктің заемдык, және тартылған к,аражаттары.
Банк ресурстарының құрамындағы меншікті капитал үлесі
тартылған қаражаттарға қарағанда өте төмен болғандықтан барлық қаражаттарға
деген қажеттілігінің 10%-ға жуық бөлігі өтелсе. ал қалған бөлігі тартылған
қаражаттардың үлесіне тиеді.
Қазіргі несиелеу жүйесі қарьіз алушының несиелік қабілетін аньқтау
әдістеріне де негізделеді. Айта кету керек, қарыз алушының несиелік
қабілеті — бұл коммерциялың банк балансының өтімділігін қолдау әдісі болып
табылады.
Несиелеу процесі белгіленген мерзімде сауданың қайтарылмай қалуға
себепкер болатын көптеген тәуекел факторлардың іс әрекетімен байланысты
болып келеді. Сондықтан да, банк несиесінің берілуі алдын ала ықпал ететін
факторларды оқып-үйрену арқылы несиелік қабілетті оқып үйренуге жағдай
жасайды.
Қарыз алушының несиелік қабілеті — бұл қ,арыз алушынын, өзінің
к,арыздык, міндеттемелері бойынша толык, жэне уақтылы есеп айырысу
к,абілеті.
Қарыз алушының несиелік қабілетінің, оның төлем кабілетінен бір
айырмашылығы — онда өткен кезеңдегі немесе қандай да бір күндегі
төлемсіздікті есепке алмайды, ал жақын перспекти-вадағы қарызды өтеу
қабілетін болжайды. Өткен уақыттардағы қарыз алушының төлем
қабілетсіздігінің дәрежесі клиенттің несиелік қабілетін бағалау барысында
иек артатын ең бір формальды көрсеткіш болып табылады. Егер де қарыз
алушының мерзімі өткен қарызы болып,ал балансы өтімді және меншікті
капиталдың мелшері жеткілікті болса, онда банкке өткен уақыт-тағы
төлемдердің бір рет кешіктірілуі, клиенттің несиелік қабілетсіздігі туралы
қорытынды үшін негіз болып табылмайды. Несиелік қабілеті бар клиенттер
банкке, жабдықтаушыларға, бюджетке ұзақ төлемсіздіктің болуын жібермейді.
Клиенттің несиелік қабілетінің деңгейі, банктің нақты ңарыз алушыға
беретін нақты несиесімен байланысты қарапайым (жеке) тәуекелдерінің
дәрежесін керсетеді.
Қарыз алушының қаржылық тұрақтылығын объективті бағалау және несиелік
операцияларға байланысты мүмкін болар тәуекелдерді есепке алу банкке
несиелік ресурстарды тиімді басқаруға және пайда табуға мүмкіндік береді.
Әлемдік және отандық банктік тәжірибе қарыз алушының несиелік
қабілетінің мынадай критерийлерін бөліп қарайды: қарыз алушының
мінездемесі, қаражатты қарызға алу қабілеті; ағымдағы қызметі барысында
қарызды өтеу үшін қажетті қаражатты табу қабілеті (қаржылық мүмкіндігі),
капиталы, несиенің қамтамасыз етілуі, несиелік мәміле жасалатын жағдай,
бақылау (қарыз алушының қызметінің заңдылық негізі, банк стандарты мен
қадағалау ұйымдарына несиенің сипатының дәл келуі).
Қарыз алушынын мінездемесі деп оның заңды тұлға ретіндегі беделі және
менеджерлерінің беделі, қарызды қайтарудағы жауапкершілігі және несиенің
мақсатының банктік несиелік саясатына сай келуі түсіндіріледі.
Қарыз алушының заңды тұлга ретіндегі беделі оның сол аяда ұзақ уақыт
қызмет етуінен, экономикалық көрсеткіштерінің орташа салалық көрсеткіштерге
сай келуінен, оның несиелік та-рихынан, оның серіктестерінің
(жабдықтаушылары, сатып алушылары, несие берушілері) іскерлік әлеміндегі
беделінен тұрады. Менеджерлерінің беделі олардың кәсіби жарамдылығына
(білімі, жұмыс тәжірибесі), моральдық сапасына, жеке қаржылық және
отбасылық жағдайына, оның басқаратын құрылымы мен банк арасындағы қарым-
қатынастар нәтижесіне байланысты негізделеді.
Қаражатты қарызға алу қабілеті қарыз алушының несиеге өтініш беруге,
несиелік келісімшартқа қол қоюға немесе келіссөздер жүргізуге құқының
болуын, яғни кәсіпорынның немесе фирманың өкілдерінде белгілі бір
өкілеттіліктерінің болуын білдіреді.
Қарьіз алушының несиелік қабілетінің ең негізгі критерийлерінің бірі —
оның қарыз өтеу үшін ағымдағы қызметінің жүргізілу барысында қаражат табу
қабілеті болып табылады.
Қарыз алушының капиталы оның несиелік қабілетінің біршама маңызды
критерий болып саналады. Оны бағалауда мынадай екі шарттың маңызы зор:
1) оның жеткіліктілігі яғни Орталық банктің тарапынан жарғылың қордың
(акционерлік капиталдың) ең төменгі мөлшеріне қойылатын талабы және
қаржы левераж коэффициент
негізінде талданады;
2) несиеленетін операцияларға меншікті капиталды жұмсау дәрежесі, яғни ол
банк пен қарыз алушының арасында тәуекелдің бөлінуін куәландырады.
Қаншалықты меншікті капитал жұмсалымы көбірек болса, соғұрлым қарыз
алушының несиелік тәуекеліне ықпал ететін факторларды қадағалап
отыруға мүмкіндік туады.
Несиенің қамтамасыз етілуі — қарыз алушының активтерінің құны және
несиелік елісімшартта көрсетілетін қарызды өтеуде екінші қосымша көздердің
(кепіл, кепілхат, кепілдеме, сақтандыру қағаздарының) болуы. Мұндағы
қосымша көздер қарыз алушының басына қаржылық қиындықтар туу барысында,
олардың банк алдындағы міндеттемелерін уаңтылы орындауына кепілдік береді.
Кепілдік сапасы, кепілхат беруші, кепілдемеші мен сактандырушының тұрақты
болуы, қарыз алушынын ақшалай қаражатының жеткіліксіздігі жағдайында аса
маңызды.
Несиелік операциялар жасалатын жағдайларға елдегі, аймақтағы,
салалардағы ағымдық немесе болжанған экономикалық жағдай, саяси факторлар
жатады. Бұл жағдай банктің сыртқы тәуекел дәрежесін анықтайды.
СОҢҒЫ критерий — бақылау, бұл мынадай сұрақтарды ескереді: қарыз
алушының қызмет етуі және несиелік шаралардың жүзеге асырылуы үшін заңды
және нормативтік негіз бар ма? Заңдардағы күтілетін өзгерістер (мысалы:
салық заңы) қарыз алушының қызметінің нәтижесіне қалай әсер етеді? Несиелік
өтініште көрсетілген қарыз алушы және несие туралы мәліметтер, банктің
несиелік саясаты туралы құжатта белгіленген банктің стандартына, сол
сияқты, несиелердің сапалылығын бақылап отырып, банктік қадағалау
ұйымдарының стандарттарына қаншалықты сәйкес келеді?
Аталып өткен, банк клиентінің несиелік қабілетін бағалау критерийлері
несиелік қабілетті бағалау тәсілдерінің мазмұнын анықтайды. Ондай тәсілдер
қатарына жататындар:
18. іскерлік тәуекелді бағалау;
19. менеджментті бағалау;
20. к,арыз алушының қаржылық, тұрақтылығын бағалау;
21. қаржылық коэффициенттерді бағалау;
22. ақша тасқынын талдау;
23. қарыз алушы туралы аппарат жинақтау;
• орналасқан жеріне бару арқылы қарыз алушының жұмысын к,адағалап
отыру.
Отандық банктік тәжірибеде қарыз алушының несиелік қабілетін бағалаудағы
басты факторға оның қаржылық жағдайы жатады. Ол қарыз алушының қызметін
көрсететін көрсеткіш ретінде қызмет ете отырып, меншікті және заемдік
қаражаттарды орналастыру және пайдалану құрылымдарымен, сондай-ақ пайданы
алу, бөлу және тиімді пайдаланумен сипатталады.
Қарыз алушының несие қабілеттілігі және оларды анықтау әдістері
Қарыз алушының кәсіпорынның несиелік қабілетін бағалау оның қаржылық
жағдайына баға беруді сипаттайды. Қаржылық жағдайына баға беруде клиенттің
қаржылық құжаттары қолданылады.
Қарыз алушының кәсіпорынның қаржылық жағдайы оның мынадай төлем
қабілетіне байланысты:
1) шаруашылық шарттарына сәйкес төлем талаптарын уақтылы қанағаттандыру;
2) несиені қайтару;
3) жұмыскерлер мен қызметкерлерге жалақы төлеу;
бюджетке төлемдерді және салықтарды төлеу.
Қарыз алушының қаржылық жағдайы жақсы болса, ол барлық
міндеттемелері бойынша есеп айырыса алады.
Қарыз алушының несиелік қабілетін банктік талдау шектеулі және кең
көлемде жасалады. Қарыз алушының несиелік қабілетін талдау шін оның
тиімділігін, төлем қабілеттілігін, шаруашылық-қаржылық қызметін жан-жақты
бағалауға мүмкіндік беретін көрсеткіштер жүйесін ұсынатын көптеген
әдістемелер қолданылады. ҚР-да ҚР Ұлттық банкіндегі перспективалық зерт-
теулер орталығы дайындап, ҚР, Ұлттық банк Директоратының 27 қырқұйек 1994
ж. мәжілісінде № 26 қаулы бойынша бекітілген «Қарыз алушының несиелік
қабілетін талдауына байланысты банктердің әдістемелік нқсқауың, сондай-ақ
АҚШ-та және басқа да елдерде пайдаланатын әдістемелер де біршама танымал.
Кәсіпорынның қаржы-экономикалық жағдайын талдау үшін негізгі көздер
ретінде Қаржы министрлігі бекіткен мынадай жылдың бухгалтерлік есеп
формалары қызмет етеді: «Кәсіпорын балансы» (№1 форма); «Қаржы нәтижелері
және оларды пайдалану туралы есебі» (№2 форма); Кәсіпорын балансына қосымша
бет (№3 форма); сондай-ақ ҚР статистикалық есеп формасы «Кәсіпорынның
(үйымның) қаржылық қызметінің негізгі көрсеткіштері туралы есебі» (№1-Ф —
мерзімді — тоқсандық формалары) және «Кәсіпорынның (үйымның, мекеменің)
өнімінің (жұмыстар, қызмет) кеткен шығындары туралы есебі» (№5-з — мерзімді
— тоқсандық— жылдық формалары).
Өтімділік деп кәсіпорынның барлық төлем түрлері бойынша өз
міндеттемесін орындай алу қабілетін түсіндіреді. Өтімділік жалпы қарыз және
өтімді қаражаттар (ақшалай қаражаттар, ала-шаң қарыз, қорлар) көлеміне
байланысты болып келеді. Баланс өтімділігі актив баптарындағы ақшалай
қаражаттарға айналу мүмкіндігіне байланысты топтастырылған қаражаттарды,
пассив баптарындағы төлеу мерзіміне қарай топтастырылған міндеттемелермен
салыстыру арқылы анықталады.
Баланс активінің баптары олардың өтімділік дәрежелеріне қарай үш топқа
бөлінеді:
1) ақшалай қаражаттар (есеп айырысу шотындағы және банктегі басқа да
шоттардағы қаражаттар қалдығы; касса; басқа да ақшалай қаражаттар;
арнайы қорлардың қаражаттары;
күрделі қаржы жұмсалымдарына пайдаланылмаған каражаттар қалдықтары);
2) жеңіл іске асатын талаптар (төлейтін мерзімі жетпеген, жөнелтілген
тауарлар және тапсырылған жұмыстар; бере қабілетін бағалауда мынадай
негізгі көрсеткіштер пайдаланылады.
Берешектермен есеп айырысу құрамында үш айға дейінгі қарыздар есепке
алынбайды. Мұнда көзінің жүйесіндегі кәсіпорындармен оларға қаржылай көмек
ретінде берілген қаражаттар бойынша есеп айырысун бабында жақын арадағы үш
ай ішінде қайтарылатын қарыздар есепке алынады.
3) жеңіл іске асырылатын тауарлы-материалдық құндылытар (арзан бағалы тез
тозатын заттарды шегеріп тастағандағы өндірістік қорлар; аяқталмаған
өндіріс; алдағы уақыт шығыстары; дайын өнім; басқа да айналым қаражаттары).
Қарыз алушылардың салалық ерекшеліктеріне байланысты өтімділік
коэффициентінің біршама оңтайлы мәні 1,2 мен 1,5 аралығын құрайды.
Көрсеткіштің мәнінің 1-ден төмен болуы жарамайды. Өтімділік коэффициент
қарыз алушының қарызды өтеу үшін жедел түрде шаруашылық айналымынан ақшалай
қаражаттарды босатуын сипаттайды. қаншалықты бұл коэффициенттің мәні жоғары
болса, соғұрлым қарыз алушы тұрақты келеді.
Бірақта алашақ қарыздық сипатын ескеру қажет. Алашақтар туралы есеп
аталған шоттардың қарыз алушының жағдайына әсер етуіне баға беруге және
сондай-ақ жүргізілген несиелік саясаттық нәтижелігін бағалауға мүмкіндік
береді.
Өтімділік коэффициентін талдау барысында мынадай факторларды
есепке алу қажет:
• қызметінің көлемі (қаншалықты өндіріс және өнімді сату көлемі үлкен
болса, соғұрлым тауарлы-материалдық құндылықтар қоры көп болады);
24. өнеркәсіп және өндіріс саласы (өнімге сұраныс және оны сатудан түсетін
төлемдердің жылдамдығы);
25. өндіріс циклінің ұзақтығы (аяқталмаған өндіріс көлемі);
26. материалдар қорын жаңарту үшін қажетті уақыт (етімді қаражаттардың
айналысы);
27. жұмыстың маусымдылығы.
Өтімді қаражаттардың мөлшерінің темендеуіне ықпал
етушілерге мыңалар жатады:
28. ағымдағы қызмет зияндары;
29. өткен жылдары және төтенше оқиғалардың нәтижесінде болған зияндар;
30. өтімді қаражаттар бағасының төмендетілуі;
• күрделі қаржы жұмсалымдарға мобилизациялануы.
Өтімді қаражаттардың артық болғаны қажет емес. Егер де ол артық
болса айналым активтерінің жұмыс тиімділігі азаяды. Өтімді қаражаттардың
артық болу себептері: күрделі қаржы жұмсалымдарды кеңейтпей-ақ пайданың
жинақталуы; амортизацияланатын объектілердің ауыстырылмауының нәтижесінде
амортизацияның жинақталып қалуы.
Несиелендірүді ұйымдастыру
Несиелеу принциптері несиенің мәнін және қызметтерін, сондай-ақ несиелік
қатынастарды ұйымдастыру облысындағы объективті экономикалық. заңдардың
талаптарын бейнелейді.
Несиелеу принциптері негізінде несиелік процесс, яғни банктік
несиелердің берілуі, пайдаланылуы және қайтарылуы жүзеге асырылады.
Несиелеу принциптеріне байланысты банктік несиелердің берілуінің басты
шарттары: несиенің мақсаты және мерзімі, олардың қаражаттар айналымы
шеңберінде қатынасу нәтижелілігі және т.б. анықталады.
Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру принциптері екі топқа
бөлінеді:
/ топқа — жалпы экономикалық тәртіптегі принциптер:
31. несиенің мақсаттылығы;
32. несиенің дифференциалдығы.
II топқа — несиенің, мәнін бейнелеитін принциптер:
33. несиенің мерзімділігі;
34. несиенің қайтарымдылығы;
35. несиенің төлемділігі;
36. несиенің қамтамасыз етілуі.
Қазіргі несиенің дифференциалдық принципінің мазмұны өзгерген десе
болады. Біріншіден, ол мерзімділік принципімен байланысады, яғни несие
уақытында қайтара алатын шаруашылык органдарына беріледі. Сондықтан да
несиелеудің дифференциациялануы тек несиелік қабілетті сипаттайтын
көрсеткіште негізінде ғана жүзеге асырылады. Екіншіден, бұл принцип
несиелік келісім жасалғанға дейін және банктер несиелік ресурстарға деген
сұранысын оқып-үйрену барысында потенциалды қарыз алушылардың несиелік
қабілетін және сұралып отырған несиенің қамтамасыз етілу сипатын және
олардың банк үшін пайдалылығын, сон дай -ақ қаражаттардың жұмсалу ұзақтығын
жетекшілікке ала отырып, бастапқы несиені орналастырғанға дейін іске
қосылады. Үшіншіден, несиелік қабілеттілігіне байланысты несиелеудің
дифференциациялануы, оның өткен жүйедегі варианты мен салыстырғанда
қаталдау болып табылады.
Мерзімділік — белгілі экономикалық категория ретіндегі мәніне
негізделген несиенің ерекше бір белгісі. Ол, яғни несие берушінің қарыз
алушыға берілген қаражаты белгілі бір уақыт ішінде келісілген тәртіпке сай
қайтарылуға тиістілігімен қорытындыланады. Осыдан келіп, несиенің
қайтарымдылық принцип туындайды.
Несиенің қайтарылымдылығы оның экономикалық категория ретінде баска да
тауарлы-акшалай қатынастардың экономикалық категорияларынан ажыратылатын
ерекшелігімен сипатта-лады. Қайтарылмайтын несие болмайды. Сондықтан да,
қайтарымдылық несиенің ажырамас бөлігі болып табылады.
Шаруашылықтық нарықтық, қатынастарға өтуіне байланысты несиелеудің бұл
принципіне ерекше мән берілген. Біріншіден, оның сақталуына байланысты
ұдайы өндірісте ақшалай қара-жаттармен бірқалыпты қамтамасыз етілуі
тәуелді. Екіншіден, бұл принципті сақтау коммерциялық банктердің
өтімділігін қамтамасыз ету үшін қажет. Олардың жұмысын ұйымдастыру
принциптері тартылатын несиелік ресурстардың қайтарымсыз жұмсалымдарға
салынуына жол бермейді. Үшіншіден, әр жекелеген қарыз алушы үшін бұл
принциптің сақталуы банктен жаңа несие алуға мүмкіндік береді.
Несиенің төлемділігі — бұл несие беруші қарыз алушыға берілетін
қаражатты қайтару барысында бастапқы сомадан өсіп қайтарылатындығын
білдіреді. Іс жүзінде ақылылыкң несиені пайдаланғаны үшін төленетін сыйақы
(пайыз) түрінде беріледі.
Несиеге қойылатын сыйақы мөлшерлемесін несиенің бағасы деп те атайды.
Еркін реттелетін нарық жүйесі тұсында несие үшін сыйақы мөлшерлемесі
несиеге деген сұраныс пен ұсыныс негізінде қалыптасады.
Қазіргі банктердің несие үшін сыйақы мөлшерлемесін белгілеуде ескеретін
басты факторларына мыналар жатады:
37. орталық банктің коммерциялық банктерге беретін несиелері (мүдделендіру)
бойынша белгіленетін сыйақысының базалық мөлшерлемесі;
38. банкаралық несие бойынша орташа сыйақы мөлшерлемесі;
39. өз клиенттеріне депозиттік шоттар бойынша төлейтін орташа сыйақы
мөлшері;
40. банктің несиелік ресурстарының құрылымы тартылған (қаражаттар
үлесі қаншалықты жоғары болса, несие бағасы соғұрлым қымбат болуға
тиіс);
41. несиеге деген сұраныс (сұраныс аз болса, несие бағасы да арзан болады);
42. несиенің сұралатын мерзімі мен түрі, нақтырақ айтсақ, банк үшін оның
қамтамасыз етілуіне байланысты тәуекел дәрежесі;
43. еліміздегі ақша айналысының тұрақтылығы (инфляция қарқыны
қаншалықты жоғары болса, соған сәйкес несие үшін төленетін сыйақы да жоғары
болуга тиіс, себебі, инфляция жағ-
дайындағы ақшаның құнсыздануынан банктің ресурсын жоғалту тәуекелі артады).
Сонымен қатар, пайыз мөлшерлемесіне объективтік және экономикалық, сол
сияқты субъективтік факторлар да әсер етеді. Шын мәнінде, заңды және жеке
тұлғалардан тартатын несиелік ресустар қаншалықты қымбатқа түссе, соғұрлым
несиенің бағасы жоғары келеді.
Банктік тәжірибеде несие бойынша жай және күрделі сыйақы есептеу
формулалары қолданылады.
Жай сыйақыны есептеу формуласы мынадай түрде беріледі:
1 =
І X Р X П
360 х 100
мұндағы:
І — сыйаңы мөлшері;
Р — қарыз қалдығы;
п — сыйақы есептелетін кезеңдегі күндер саны;
I — несиенің барлық мерзіміне есептелетін жай сыйақы сомасы.
Несие бойынша есептелетін күрделі сыйаңыны есептеу формуласы мынадай:
мұндағы:
і ~ сыйақы мөлшерлемесі;
Р ~ несиенің бастапқы сомасы;
I — несиенің барлық мерзіміне есептетін сыйақы сомасы;
п — аймен берілген несиенің ұзақтығы.
Егер де несиелеу мерзімі кезеңінде қарыз қалдығының бір бөлігі мерзімі
өткен несиелер шотына жатқызылса, онда мерзімі өткен несиелік қарызға
сыйақыны есептеу мынадай формулаға байланысты жүргізіледі:
мұндағы:
Ig — мерзімі өткен қарыз бойынша есептелген сыйақы сомасы;
G — мерзімі өткен қарыз сомасы;
ig — мерзімі өткен қарыз бойынша сыйақы мөлшерлемесі (айып-пұл);
tl — несие бергеннен бастап мерзімі еткен қарызға байланысты сыйақы
есептелген күнге дейінгі уақыт мезгілі
t2 — несие бергеннен бастап мерзімі еткен қарыз пайда болғанға дейінгі
уақыт мезгілі.
Несиелеудің келесі бір принцип — берілетін несиелердің материалдык,
жағынан қамтамасыз етілуі. Бұл принциптің пайда болуы негізінен несиенің
экономикалық категория ретінде шығуымен бірге келеді. Бірақ та уақыт өте
келе бұл принциптің мазмұны толығымен өзгерген.
80-ші жылдардың аяғына дейін КСРО-да несиенің материалдық жағынан
қамтамасыз етілуі тек қана тауарлы-материалдық құндылықтармен жүзеге
асырылып келді. Бұл әрине сол кезден экономикамыздағы өндірісті
ұйымдастырудың социалистік принциптеріне сай негізделуімен, банк ісіне және
өнеркәсіптік өндіріске монополияның араласуымен байланысты болды. Бұл
аталған несиенің қағидасы көзге керінгісіз, себебі қамтамасыз етілген
құндылықтардың иесі мемлекет болғандықтан да, несиенің қамтамасыз етілуін
тексеру процесі тек қағаз жүзінде ғана жүргізілді. Ал бүгінгі несиенің
қамтамасыз етілуі ретінде кепіл, кепілхат, кепілдеме, сақтандыру
міндеттемелері қолданылуда.
Енді осы несиенің қамтамасыз етілу тәсілдеріне тоқталайық.
Кепілге берілетін несие — бұл қарыз алушының активтерімен қамтамасыз
етілген несие. Кепілге берілетін активтер қарыз алушының иелігінде қалып,
оның пайдалануында болады.
Экономикасы жақсы дамыған елдердегі қарыз алушының жағдайы жақсы болып
келген жағдайларда несие қамтамасыз етілмеуі де мүмкін.
Кепіл несиені қамтамасыз етудің ең тұрақты формасы ретінде мынадай
шарттарды сақтайды: біріншіден, кепілдің құнын анықтау барысында несие
мөлшері мен пайыз мөлшерлемесін қоса ал-ғандағы сомасын, сол сияқты кепілді
іске асыруда және оны ақшаға айналдыру үшін уақытты дұрыс анықтау қажет;
екіншіден, кепіл туралы келісім жасаған кезде, барлық заңдылық жақта-рын,
құқылығын, міндеттілігін тексере отырып, тұрақты және заңды түрде қорғалуын
қамтамасыз ету қажет; үшіншіден, бүгінгі жағдайға сай, қарыз алушының
иелігінде болатын кепілдің тұрған жерін, жағдайын, құндылығын үнемі бақылап
отыру қажет. Бұл айтылған жағдайлар көбіне бағалы қағаздарға да байланысты
болып келеді.
Несие берушінің кейбір активтерді анықтаудағы нақты мәселелері
кездеседі. Сондықтан кепілге берілетін кейбір активтердің мынадай сипатта
болуын білу шарт:
Біріншіден, кепілге несие берілуі туралы шешім қабылдағанға дейін жеңіл
бағаланатын болуға тиіс.
Екіншіден, кепілге алынатын мүліктің нарықтағы қозғалыс мүмкіндігін
үнемі тексеріп отыру қажет.
Үшіншіден, кепілдің етімділік дәрежесін есепке алу өте маңызды, басқаша
айтсаң, кепілге алынатын зат көп уақыт өтпей нақты ақшаға айналуға тиісті.
Төртіншіден, кепіл туралы келісім жасасқанда, кепілдің амортизациясын
немесе моральдық тозу жақтарын ескеру қажет. Өйткені, кейбір активтер
басқаларына қарағанда өзінің бастапқы құнын тез жоғалтады.
Кепілхат — қарыз алушы төлеуден бас тартқан жағдайда, үшінші бір жақтың
қарызды өтеймін деген жазбаша міндеттемесін береді. Бұл жағдайда
кепілхаттың заңдылығы туралы несие берушіге қарыз алушыдан төлеуді
кепілдеуге, кепіл берушінің құқығы туралы сұрақтың маңыздылығын ескеру
қажет. Кепілхатты несиенің қамтамасыз ету құралы ретінде пайдалану,
кепілхатты берушінің тұрақтылығын алдын ала бағалап білуді талап етеді.
Кепілхат — күрделі экономикалық құрал ретінде мынадай түрлерге бөлінеді:
Біріншіден, ол қамтамасыз етілген немесе к,амтамасыз етілмеген болып
келеді.
Екіншіден, ол шектеулі немесе шектеусіз болады. Шектеусіз кепілхат
бойынша, оны беруші бір қарыз алушының барлық қарызын несие берушіге төлей
алмайтындығы жағдайында төлеуге кепіл береді. Мұндағы кепілхат қамтамасыз
етілмеген болып келеді. Шектеулі кепілдеме — бұл нақты бір қарыз алушының
несиеге байланысты болатын қарызын төлеуге кепілдік береді. Кепілхаттың бұл
түрлері біздің елімізде дами алған жөн.
Үшіншіден, жеке немесе корпоративтік кепілхаттар. Жеке кепілхат жеке
тұлғаларды, серіктестіктерді несиелеу барысында қолданылады.
Корпорациялардың кепілхаттары басқа бір қорпорациялардың алған несиелерін
қамтамасыз етуде жиі пайдаланылады. Бұл аталған кепілхаттар дамыған елдер
тәжірибесінде кең қолданылғанымен де, біздегі корпорациялардың беретін
кепілхаттарына банктер әлі де болса, олардың түбінде өтей алатындығына
сенімсіздік танытуда.
Несиелерді қамтамасыз етудің келесі бір жолы — несиелерді сақтандыру.
Бұл енді біздің тәжірибемізде кезінде қолданылғанымен де, оның айналасында
көптеген мәселелер орын алуда.
Банктің проблемалы несиелеімен жұмысы
Кез келген банктің қызметінің табыстылығы банктің берген несиелерінің
сапасына, яғни оның қайтарымдылық дәрежесіне тікелей байланысты. Несиенің
уақтылы қайтарылмауы банктің зиян шегуіне итермелейді. Сондықтан да банктер
несиелік тәуекелді басқару шараларымен уақтылы айналысып отыруға тиіс.
Несиелік тәуекел — қарыз алушының банктен алған несиесі бойынша қарызын
немесе оған есептелінген сыйақысын өз уақытында кайтара алмауына байланысты
банктін зиян шегуін сипаттайды.
Несиелік тәуекелді басқару жүйесінің негізгі элементтеріне жататындар:
44. несиелік қызметті ұйымдастыру;
45. лимиттер белгілеу;
несиелік ұсынысты бағалау және қарыз алушының несиелік қабілетін
бағалау;
несиелік тәуекел деңгейіне байланысты несиелерге рейтинг қою және
белгіленген лимиттермен салыстыру;
несиелер бойынша мүмкін болар зияндарды есепке ала отырып, сыйақы
мөлшерлемесін анықтау;
несиелік шешімдерді қабылдау барысында күзіретті белу — несиелерді
авторизациялау;
49. несиелік мониторинг;
50. несиелік портфельді басқару;
51. проблемалық несиелерді қалпына келтіру.
Кез келген банктік несие белгіленген мөлшер шегінде (лимит) беріледі.
Несиенің мөлшерін банк мекемесі қарыз алушымен бірлесе отырып, материалдық
қорлардың құралу қажеттілігін зерттеу негізінде шығындарды, өндіріс көлемі
мен өнімнің өтімділігін, ауыл шаруашылық өнімдерін, оның қайта еңделуін
және басқа да шығындарды ескере отырып анықтайды.
Қарыз алушыға берілетін несиенің мелшері әр түрлі жағдайларға байланысты
болып келеді. Біріншіден, қарыз алушыға берілетін несие шамасы қарыз
алушының жасаған өтінішіне байланысты. Бірақ та бұл өтініштегі несие
мөлшері несиені қайтарудағы нақты мүмкіндіктермен, сондай-ақ банктің нақты
есебімен сәйкес келмеуі мүмкін.
Екіншіден, несиенің мөлшері экономикалық жағдайларға байланысты, соның
ішінде:
52. қарыз алушының төлем айналымындағы алшақтық шамасына;
53. несиені қамтамасыз ететін нақты тауарлы-материалды бағалылар қорына
және олардың етімділік дәрежесіне;
54. маржа деңгейіне;
55. несиелік тәуекел дәрежесіне және банктің клиентке деген сенім
дәрежесіне;
56. банкте бар ресурс көлеміне және т.б.
Несиелерді авторизациялау — несиелік тәуекелді төмендету мақсатында
жүргізілетін анықтамалар жэне тексерулер процесін білдіреді.
Несиелік мониторинг — несие бойынша мәселе туындай к,алған жағдайда,
қарыз алушының несиелік қабілетінің өзгерісін қадагалап отыруға байланысты
шаралар жүйесі болып табылады.
Несиелік портфельді басқару — бұл банк к,абылдауға дайын болып отырған
тәуекел түрлерінің барлығын айк,ындауды және олардың ең жоғарғы жететін
деңгейін анықтауды талап ететін жоғарғы жетекшілер қызметі болып табылады.
Несиелік портфельді басқаруды іске асырудың ортақ алғышарттарына
жататындар;
57. нақты қарыз алушылар мен олардың топтары үшін несиелеудің
ішкі банктік лимитін белгілеу;
58. несиелік рейтингпен байланысты болатын, жекелеген қарыз алушылардың
тәуекел деңгейін көрсететін несиелік тәуекелді талдау формасын жасау;
59. әр түрлі салалар бойынша несиелеуді диверсификациялау;
60. төменгі тәуекел деңгейі бар ең маңызды салаларды аныктау;
61. жоғарғы тәуекел деңгейі бар салаларға қатысты несиелік саясатты
қатаңдату;
62. несиеге баға белгілеу саясатын дайындау.
Несиелеу лимиттерін белгілеу — несиелік портфельді құруға бақылау
жасауда тәуекелдерді төмендету және ұзақ мерзімді өміршеңдік қабілетті
жақсарту үшін пайдаланылатын басты тәсіл.
Проблемалқ, несиелерге:
63. несиелік келісімшартта көрсетілген уақытта қайтарылмаған, уақыты
кешіктірілген және қосымша келісім берілген несиелер;
64. сақтандыру, кепілхат немесе кепілдемемен каздуамасыз етілген несиелер
бойынша сақтандыру компанияларының, кепіл хатты және кепілдеме
берушілердің банк алдындағы міндеттемелері орындалмағандар;
65. несиелерге есептелетін пайыздың несиелік келісімшартта көрсетілген
күннен 30 күн өткенге дейін қайтарылмаған несиелер жатады.
Сондай-ақ проблемалық несиелерге қарсы шараларға мыналар жатады:
45. қарыз алушының қызметін қайта құру;
46. несиені қайтару кестесін өзгерту;
—- пайыз (сыйақы) төлеу тәртібін өзгерту.
Несие үшін төлейтін сыйаңы (мүдделендіру) мелшерлемесі — несиенің
багасын білдіреді. Оның мөлшері, жалпы жағдайда тартылған ресурстарға төлем
мен сыйақы маржасының қосын-дысынан құралады.
Коммерциялық банктедің факторингтік және фаффейтингтік операциялары
Коммерциялық банктердің ең кең таралған делдалдық қызметінің бір түрі —
факторинг. Факторинг алғашқы кезде XIX ғасырдың аяқ кезіне таман АКШ-та
пайда болып, кейіннен өнеркәсібі жағынан дамыған Батыс Еуропада қолданылды.
Әсіресе коммерциялық банктер факторингті соңғы 25—-30 жыл ішінде кеңірек
қолдана бастаған.
Факторинг 80-жылдардың ортасында Батыс Еуропа елдеріндегі тұрақты
экономикалық өрлеу кезеңінде кеңірек таралды. 90-шы жылдардың басында
факторингтік компаниялар 3,6 есе өсті. Факторинг операциялардың бүгінгі
көлемі (ішкі және халықаралық факторингті қосқанда) мынадай: Еуропа — 56 %,
Америка — 30 %, Азия және Тынық мұхит жағалауындағы елдер — 13 %, Африка —%
Шетелде факторинг бұл ұсақ және орта компаниялар үшін қаржыландыру
көзіне сілтейтін қысқа жолды білдіреді.
Факторинг сатушылардың сатып алушыларға сатылған тауары үшін уақытын
кешіктіріп төлеуге беретін тауар формасындағы және ашық шот түрінде
рәсімделетін коммерциялық несиенің болуын сипаттайды.
Факторинг клиенттің айналым капиталын несиелеумен ұштасатын, сауда-
комиссиондық операциясының бір түрі. Бүл жерде факторингтік компания
клиенттердің шотын 90 /о-ға дейін төлеу шартымен сатып алады.
Факторинг деген тауарларды немесе қызметтерді жабдықтаушыдан төлем
құжаттарын сатып алуды білдіреді. Факторингтің мақсаты — кез келген
несиелік операциялардың ажырамас бөлігі болып табылатын тәуекелді қалпына
келтіру. Нарық экономикасы дамыған елдерде төлемдердің сақталу мерзімдеріне
басты көңіл аударылады. Ендеше факторинг компаниялар мен банктердің фактор
бөлімдерінің қызметі жабдыктаушылар мен сатып алушылар арасындағы
қатынастардағы тәуекелдер мен төлемдер мерзімдеріне байланысты мәселелерді
шешуге бағытталады.
«Фактор» сөзі агылшын тілінен «factor», аударғанда «маклер, делдал»
деген мағынаны білдіреді. Экономикалың жағынан алғанда бұл — делдалдық
операция.
Факторинг — жабдықтаушы-клиенттің жабдықтаған тауары мен көрсеткен
к,ызметтері үшін төленбеген төлем талабын (шот-фактурасын) банкке сатумен
байланысты комиссиондық-делдалдық операция.
Банк төленбеген төлем талабының иесі ретінде, борышқордың несиелік
қабілетін тексергенімен де олардың төленбей қалуына байланысты тәуекелге
барады.
Келісімшартқа сәйкес банк жабдықтаушының контрагенттері өздерінің
қарызын өтегеніңе қарамастан төлем
талабындағы соманы төлеуге міндеттеме алады. Дәл осы жерде факторинг пен
банктік кепілдеменің арасындағы айырмашылық байқалады. Яғни, банктік
кепілдеме бойынша банк өзінің есебінен, оған тиісті соманы клиент төлемеген
жағдайда төлеуге міндетті болып табылады. Факторингтік қызметтің мақсаты
төлеушінің төлем қабілетіне байланыссыз факторингтік келісім-шартта
көрсетілген мерзімде тез арада қаражатты алу болып табылады.
Нарық экономикасы дамыған елдердегі факторингтік компаниялардың көбіне
еншілес фирмалары ірі банктермен бірігіп жұмыс жасайды.
Факторинг операциясына үш тарап қатысады:
1.Факторингтік компания (банктің факторинг бөлімі) —өздерінің клиенттерінен
шот-фактураны сатып алатын арнайы мекеме.
2.Клиент (тауарды жабдықтаушы, несие беруші) — факторинг компаниясымен
келісімшарт жасасушы өнеркәсіптік немесе сауда фирмасы.
3.Кәсіпорын (қарыз алушы) — тауарды сатып алушы фирма.
Факторинг мәмілесін жүзеге асырудан бұрын толық талдау жұмысы
жүргізіледі. Кәсіпорыннан тапсырыс алғаннан соң факторинг компания немесе
банктің фактор бөлімі 1-2 апта ішінде клиенттің экономикалық және қаржылық
жағдайын зерттейді. Егер де кәсіпорын факторинг компаниясы немесе банктің
фактор бөлімінің клиенті бола қалған жағдайда, ол факторинг компаниясына
сатып алушыға жіберілетін барлық шот-фактураны тапсырады. Әрбір құжат
бойынша клиент төлеуге келісім алуға тиіс. Факторинг компаниясы барлык. шот-
фактурамен таныса отырып, сатып алушының төлем қабілетін анықтайды. Бұған
2—3 күн мерзім уақыт қажет етіледі. Факторинг компаниясы төлемнің уақыты
жеткен кезде немесе мерзімінен бұрын төлей алады.
Әлемдік тәжірибеде факторинг қызметінің құны мынадай екі элементтен
тұрады: оған берілген құжаттарды мерзімінен бұрын төлеу барысында алынатын
комиссия және пайыз. Комиссия шот-фактура сомасынан белгілі мөлшерде
(әдетте, 1,5— 2,5%) деңгейінде белгіленеді. Мәміленің көлеміне қарай
комиссия сомасы да өсіп отырады. Факторинг ережесі бойынша несие үшін
төленетін пайыз мөлшерлемесі ақша нарығындағы (қысқа мерзімді несиелер
нарығындағы) мөлшерлемеден 1—2 жоғары болып келеді.
Факторинг операцияларының жүзеге асырылу негізіне факторинг туралы
келісімшарт жатады. Онда факторинг операциясының мынадай жасалу шарттары
көзделеді: төлем талабының мәліметтері,.факторинг операциясы бойынша
сомадан төлейтін сома, өтеу сыйақысының мөлшері, факторинг келісім-шартын
бұзу жағдайлары және тараптардың ойлары бойынша басқа да шарттар.
Сонымен қатар, онда тараптардың өздеріне алған міндеттемелерін орындай
алмаған жағдайлардағы жауапкершіліктері де қарастырылады. Оңдай жағдайда
тараптар бірінің алдында бірі жауап беруге тиіс. Факторинг бөлімі өзіне
алған міндеттемесін орындай алмаған жағдайда, оны құрушы банк материалдық
жауапты болып табылады.
Факторингтің екі түрі болады: ауқымды (конвенционды) және шектеулі
(конфедиенциалды). Тарихта оның ауқымды түрі бірінші пайда болған. Қазіргі
жағдайда бүл — бухгалтерлік есеп, жабдықтаушылар және сатып алушылармен
есеп айырысу, несиені сақтандыру және т.б. қамтитын клиенттерге қаржылық
қызмет көрсетудің әмбебап жүйесін сипаттайды. Клиенттің мұндағы қызметі тек
қана өндіру болып табылады. Бұл жүйе клиент кәсіпорынға өндіріс пен
өнімдерді сату шығындарын қысқартады. Өзінің мәні жағынан факторингтің бұл
түрі жөнелтілген тауарларға берілетін несиені білдіреді.
Соңғы жылдары шектеулі факторинг те біршама дамып келеді. Шектеулі
факторинг бірнеше операциялардың орындалуымен байланысты: ақша алуға
құқығын беру, қарызды төлеу және т.б. Шектеулі факторинг клиент жабдықтаушы
үшін жөнелткен тауары үшін берілетін несиені сипаттаса, ал клиент -сатып
алушы үшін төлем несиесін сипаттайды. Факторинг операцияларын жасағаны үшін
клиенттер банкке келісімшартта көрсетілген төлемді төлейді, ол өзінің
экономикалық мазмұны жағынан несие үшін төлейтін пайызды білдіреді.
Факторинг операциясы, бүгінгі таңда, отандық ақша нарығында дами алмай
отыр. Факторингті еңгізу сынағы, негізінен, 1988 жылы КСРО Өнеркәсіп
құрылыс банкімен жүзеге асырылып, кейіннен өзге де коммерциялық банктер
факторинг операцияларын орындай бастады. Сөйтіп, 90-шы жылдардың басындағы
төлем дағдарысы факторинг қызметінің банктер үшін тиімсіздігін айқындап,
нәтижесінде отандық банктеріміз күні бүгінге дейін бұл операцияға
салғырттық танытуда.
Факторингтің бірегей құқықтық негізін құру үшін 1988 ж. Халықарлық
факторинг туралы конвенция бекітілген. Халықаралық факторинг туралы кез
келген келісімшарт төменде берілгендердің кемінде екеуін қамтуға тиіс:
66. Аванс және несие беру жолымен жабдықтаушыны қаржыландыру;
67. Төлем талаптарына жататын жабдықтаушының шоттарын бухгалтерлік жағынан
өңдеу;
Борышқорлардан ақшалай қаражат алу;
Жабдықтаушыларды олардың борышқорларының төлем қабілетсіздігі жағдайынан
қорғау.
Факторинг операциялары. Факторингтік операциялар банктер және арнайы
ұйымдар арқылы жүзеге асырылады. Ол үшін банктерде арнайы бөлімдер ашылуға
тиіс. Факторингтік операция түрлері 14-суретте келесі бетте берілген.
Факторингтік операциялардың мыналар бойынша жасалмайтынын ескеру қажет:
70. Жеке тұлғалардың қарыздық міндеттемелері бойынша;
71. Бюджеттік мекемелердің қоятын талаптары бойынша;
72. Банктің несиелеуден алынып тасталған немесе төлем қабілетінсіз
деп танылған кәсіпорындар мен ұйымдардың міндеттемелері бойынша;
73. Кәсіпорындардың филиалдары немесе бөлімдерінің міндеттемелері
бойынша.
Факторинг негізінен жабдықтаушы мен сатып алушының арасындағы қатынасты
сипаттайды, себебі ол жабдықтаушының қаржылық жағдайына, сондай-ақ оның
сатып алушыларының төлем қабілетіне үздіксіз бақылауды білдіреді.
Факторингтің ашық және жабық түрлері болады. Ашық факторингте берешекке,
мәмілеге факторинг бөлімінің қатысатындығы туралы алдын ала хабардар
етіледі. Жабық факторингте берешекке факторингтік келісімшарттың болуы
туралы айтып жеткізеді.
Форфейтинг
Форфейтинг пен факторинг операциялары өзара ұқсас болып келеді. Бірақ
форфейтингтің факторингтен айырмашылығы — форфейтинг сатқан тауарлар мен
қызметтерге деген құқықтарды қайта сату арқылы ақшалай қаражаттарды қарызға
алумен байланысты бір рет жасалатын операцияны білдіреді. Сондай-ақ
экспортердың форфейтингтік қызметі орта мерзімді немесе ұзақ мерзімді
несиелеумен байланысты болса, ал факторингте несие беру мерзімі небары 6
айды құрайды.
«Форфейтинг» сөзі француз тілінде «a forfait», аударғанда «құқықтан бас
тарту» дегенді білдіреді. Форфейтинг — тауарларды жабдықтау немесе
қызметтерді көрсету барысында пайда болатын және алдағы уақыттарда өтелуге
тиісті міндеттемелерді сатып алуды білдіру үшін пайдаланылатын термин.
Форфейтинг қызметі халықаралық, сауданы орта мерзімде қаржыландырудың
балама тәсілдеріне жатады.
Форфейтинг — бұл форфейтордың, яғни коммерциялық банктін, немесе арнайы
компанияның экспортерға импортердің төлеуге тиісті төлем талабын сатып
алуы.
Форфейтинг мәмілесі бойынша, алдымен экспортер өзінің тауарын несиеге
алушыны — импортерды іздейді. Ал импортер болса, оған жай немесе аударма
векселін, яғни қарыздық міндеттемесін жазып беруге тиіс. Егер вексель
берушінің беделі немесе қаржылық жағдайы жақсы болса, онда вексельге кепіл
беру талап етілмеуі мүмкін, дегенмен де импортер аудармалы векселі бойынша
авальшыны (төлеуге кепіл беруші тұлғаны) табады. Осы жерде басты мән
берілетіні мыналар: банк несиесінің сомасы мен мерзімі, сатып алушының
төлем қабілеттілігі, аваль берушінің қаржылық жағдайы.
Форфейтинг мәмілесінде үш қатысушы болады:
/. Экспортер, яғни тауарды орта мерзімді несиеге беруші.
2. Импортер, яғни тауарды несиеге алушы.
3. Форфейтор, яғни мәмілені қаржыландырушы банк немесе арнайы ұйым.
Форфейтинг мәмілесі 15-суретте келесі бетте беріледі.
Форфейтинг мәмілесі бірнеше кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде мәміле
дайындалады. Бұл кезеңде экспортер, экспортер банкі немесе импортер
мәмілені бастаушылар болады. Экспортер үшін кепілдемеге қатысты
форфейтордың талабын білу маңызды. Сонымен бірге, осы кезеңде форфейтор
экспортердің өтінішін қарайды. Екінші кезеңде, болатын мәміле туралы
ақпараттар жинастырады. Содан кейін барып, форфейтор-банк несиелік талдау
жүргізеді. Келесі кезеңде эспортер вексельді алады және оған авальдың
берілуін, яғни үшінші бір тұлғаның кепіл беруін талап етеді.
Форфейтинг механизмін мынадай екі мәміле түрінде пайдаланады:
1. Қаржы мәмілесінде — орта мерзімді қаржы міндеттемесін тез
арада іске асыру мақсатында.
2. Экспорттық мәміле бойынша — шетелдік сатып алушыға несиеге тауар
бергені үшін экспортерға қолма-қол ақшамен түсім түсуге ықпал ету
мақсатында.
Форфейтинг мәмілесінің мерзімі 180 күннен 5 жылға дейінгі аралықты
құрайды, кей жағдайларда — 7 жыл.
Экспортер үшін форфейтингтің мынадай артықшылықтары бар:
• векселін форфейтор-банк сатып алғаннан кейін, экспортер валюта
бойынша тәуекелге бармайды, яғни бұл тәуекелді банктің өзі кешеді;
74. уақытын кешіктіріп төлеуге берген операцияның қолма-
қол ақшамен жасалатын операцияға айналуына орай, экспортердің
өтімділігі тез арада жақсарады, яғни экспортер тауарын жөнелткеннен
кейін бірден банктен қаражат алады;
75. пайыз мөлшерлемесіне байланысты да тәуекел болмайды,себебі
форфейтингтік қаржыландыру тұрақты пайыз мөлшерлемесі негізінде жүзеге
асырылады; құжаттаудың қарапайымдылығы және оны рәсімдеудің жылдамдығы;
форфейтор-банк несиелеу операциясына қарағанда ете жоғары табыс
табады.
Форфейтинг екінші дүниежүзілік соғыстан кейін алғаш Еуропа елдерінде
пайда болған. Қазіргі кезде форфейтинг операциясы бойынша бірінші орынды
Швейцария алады және ол осы операцияны бастаушылардың бірегейі болып
табылады. Ал біздің елімізде бұл операция түрі маңызды болғанымен, дамымай
отыр, оның себебі вексель айналысының дұрыс жолға қой-ылмауымен байланысты
және т.с.с.
Форфейтингтеуге әдетте сауда тратталары (аударма вексель) немесе жай
вексельдер қабылданады.
Форфейтингтегі дисконт мөлшерлемесінің құрамдас элементеріне мыңалар
жатады:
76. еуровалюталар нарығындағы несиенің құны (ЛИБОР —Лондондық банкаралық
пайыз мөлшерлемесі);
77. импортер елінің тәуекел құны және валютаны аударуға байланысты тәуекел
құны 0,5-тен 6 -га дейін жылдық мелшерде ауытқиды;
78. несиені басқаруға қатысты форфейтордың шығындары
(0,5%-ға дейін жылдық);
79. міндеттеме үшін алынатын комиссия (1—1,5 /о жылдық).
Банктің трастық операциялары
«Траст» ағылшын тілінен аударғанда «сенім» деген сөзді білдіреді. Траст
бұл сеніммен басқаруға берілген мүлікке деген құқықты анықтайтын және
меншікті иеленудің ерекше нысаны.
Траст операциясы — клиенттің сенімді тұлғасы ретінде оның мүлкін
басқаруға және тапсырмасы бойынша басқа да қызмет көрсетуге байланысты
банктің операциялары.
Траст операциясына қатысушыларға мыңалар жатады:
Траст құрылтайшысы (немесе оның негізін қалаушы) —сенімді меншік иесіне
сенімхат арқылы басқаруға беретін, мүліктің немесе мүліктік құқықтардың
меншік иесі. Траст құрылтайшысы ретінде кез келген қолында мүлкі бар заңды
немесе жеке тұлға бола алады.
2. Трастыны иемденуші (сеніп тапсырған тұлға) — траст келісімшартындағы
көрсетілген жағдайға сәйкес, мүлікті басқару құқығын өзіне қабылдайтын
тұлға. Мүндағы мүлікке жылжитын және жылжымайтын мүліктер де жатады.
3. Бенефициар — траст келісімшартын өзінің пайдасына жарататын кез
келген заңды және жеке тұлға. Яғни ол трастыны иемденушіге берілген
мүліктен түсетін табысты алып отыруға құқылы тұлға.
Сонымен, банктің траст операи,иясы — бұл банктің өз клиенттеріне (заңды
және жеке тұлғаларына) көрсететін әр түрлі қызметі түріндегі сенім
операцияларын білдіреді.
Траст ,қызметіне: біріншіден, жылжымайтын және жыл-житын мүліктерді
басқару; екіншіден, инвестициялың портфельді қалыптастыру және оны басқару;
үшіншіден, құндылықтарды сақтауға қабылдау; қабілетсіз меншік иесінің
мұраға қалдырған мүлкін басқару; төртіншіден, тұрақсыздыққа үшыраған
фирмаларға қатысты несие берушілердің ңоятын талаптарын реттеу; бесіншіден,
мүраға ңалдыруға байланысты мүлікті басқару қызметтері жатады.
Коммерциялық банктің траст бөлімінің атқаратын қызметі үлкен үш топқа
бөлінеді:
/. Клиенттердің мұраға к,алған мүлкін иемдену;
II. Сенімхат бойынша операщияларды жүзеге асыру;
III. Агенттік қызметтер.
Траст қызметі жеке тұлғаларға, сондай-ақ фирмаларға да көрсетіледі.
Жеке тұлғаларға көрсетілетін траст қызметі.
Мұраға қалдырған мүлікті иемдену. Мұраға қалдырған мүлікті пайдаланудың
басты міндеті — бұл сот шешімін алу үшін мұраға қалдырған мүлікті жинау
және оның қауіпсіздігін қамтамасыз ету, әкімшілік шығыстарды төлеу және
қарыздары бойынша есептесу, салықты төлеу, қалған мүлікті отбасы мүшелері
арасында бөле отырып, оларға жекелей қызмет көрсету болып табылады.
Келісімшарт негізінде клиенттің мүлкін басқару, Бұл операция сенім
білдірген тұлға мен сенім иесінің арасындағы мүлікті жауапкершілігі бар
тұлғаға берумен байланысты жасалатын келісімнен туындайды.
Агенттік (делдалдық) қызметтер.
1. Активтерді сақтау:
80. бағалы қағаздарды сақтауға қабылдау;
81. бағалы қағаздар бойынша табыс алу;
82. бағалы қағаздар бойынша шотына түскен қаражаты туралы сенім
білдірушіге уақтылы хабарлап отыру;
83. бағалы қағаздарға айырбастау;
84. мерзімі өткен облигациялар бойынша қарызды қайтару;
85. активтердің жалпы ңұнын (табыстың жалпы сомасын) сақтап қалу мақсатында
бағалы қағаздарды сатып алу және сату;
86. мүлік куәлігі бойынша сомаларды алу;
87. клиенттерге бағалы қағаздар жеткізіп беру;
88. сейфтерді жалға беру.
2. Агенті немесе өкілі ретінде клиенттің активтерін басқару:
89. бағалы қағаздарды сатып алу-сату;
90. бағалы қағаздар қоржынындағы сақталған бағалы қағаздардың бағамдарын
бақылап отыру және бағалы қағаздар қоржынын қалыптастыру;
91. клиенттің тапсырмасы бойынша барлық табыстарды алу;
92. сенім білдірушінің шоттарын төлеу;
93. сақтандыру полисін рәсімдеу.
Клиент келісімшартқа сәйкес немесе сенімхат негізінде коммерциялық
банкке, өзінің атынан агенттік қызметті жүзеге асыруды тапсырады. Ол үшін
банктің мынадай құқықтары болуға тиіс:
94. клиент атынан келісімшарт жасау;
95. акциялар мен облигацияларды беру;
96. несие алу;
97. чек жазу;
98. вексельді аударып жазу және т.б.
Траст операциясын жасау үшін, ең бастысы, сенім білдірген банк пен
ұйымның арасында жасалатын келісімшарт болуы кажет. Осы келісімшарт
негізінде мынадай қызметтерді атқарады:
99. бағалы қағаздарға деген меншік құқығын беру;
100. бағалы қағаздарды ұстаушылар, эмитенттер және өзге де ұйымдар үшін
шоттарды жүргізу;
101. пайыздарды төлеу, қарыздарды өтеу және т.б.
102. облигациялық займдар бойынша қарызды өтеу қорларын иемдену;
103. мүлікті кепілдіктен босату;
104. корпорациялардың (зейнетақы корларының) және т.б қорларын
басқару;
105. сенімхатқа сәйкес бір бағалы қағазды алып, басқасын беру,яғни бағалы
қағаздарды айырбастауға байланысты агенттік қызметті жүзеге асыру;
106. акционерлік қоғамдардың акциялар бойынша дивидендтер төлеу.
Банктің траст қызметін көрсетудің басты шеңберін жеке тұлғалар, үкімет
органдары, іскер кәсіпорындар үшін агенттік қызметті атқару құрайды.
Банк көрсеткен траст қызметі үшін комиссиондық сыйақы алады.
Валюталық нарықтын туыңдылары
Валюталық операциялардың анықтамасын беруден бұрын «валюта» терминінің
мәніне тоқталайық.
Қазақстан Республикасының «Валюталық реттеу туралы» заңына (24.12.1996
ж.) сәйкес, «валюта — мемлекеттердің заңды төлем құралы ретінде қабылданған
ақша бірліктері немесе банкноттар, қазыналық билеттер мен тиындар, соның
ішінде қымбат металдардан жасалған тиындар (айналымнан алынған немесе
алынатын, бірақ айналымда жүрген ақша белгісімен айырбастауға жататынын
қоса алғанда) түріндегі қолма-қол және аударым нысандарындағы күнның ресми
стандарттары, сондай-ақ шоттардағы, соның ішінде, халықаралык, ақша немесе
есеп айырысу бірліктеріндегі қаражаттары».
Осы заңда «валюталық операиияларға» мынадай түсінік берілген:
1) меншік құқығының және өзге де құқықтардың валюталық құңдылықтарға
ауысуына байланысты операциялар, соның ішінде, төлем құралы ретінде шетел
валютасын және шетел ва-
лютасындағы өзге де төлем құралдарын пайдаланумен байланысты мәмілелер;
2) валюталық құндылықтарды кез келген тәсілмен Қазақстан Республикасына
әкелу және жөнелту, сондай-ақ Қазақстан Республикасынан әкету және жөнелту.
Мұндағы валюталық құндылықтарға мыналар жатады:
1) шетел валютасы;
1) номиналы шетел валютасында көрсетілген бағалы қағаздар және төлем
құралдары;
2) тазартылған құйма алтын;
4) ұлттык, валюта, резиденттер мен бейрезиденттер арасында олармен
операциялар жасалған жағдайда құны ұлтгық валютамен көрсетілген бағалы
қағаздар және төлем құжаттары.
Мұндағы резиденттерге жататындар:
— ҚР-ның тұрақты тұрғыны, соның ішінде, уақытша шетелде немесе
республикадан тысқары жерлерде мемлекеттік қызметте жүрген жеке тұлға;
47. ҚР-ның заңдылықтарына сәйкес құрылған барлық заңды тұлғалар, олардың
республика ішіндегі немесе одан тысқары жерлерде орналасқан филиалдары
мен өкілеттігі;
48. ҚР-нан тысқары жердегі орналасқан дипломатиялық сауда және өзге де
өкілеттіктер жатады.
Ал бейрезидентерге резидент құрылымында көрсетілмеген ҚР-ның барлық
заңды және жеке тұлғалары немесе одан тысқары жерлердегі олардың филиалдары
мен өкілеттіктері жатады.
Кейбір экономикалық әдебиеттерде валюталық құңдылықтар қатарына бағалы
металдар (алтыннан басқа да) мен табиғи асыл тастарды (алмаз, рубин,
изумруд, сапфир, александрит жене жемчуг) жатқызады.
Валюталық операциялар ағымдық операциялар және капитал қозғалысымен
байланысты операцияларға бөлінеді.
1. Ағымдық операщияларға жататындар:
107. тауарлар, жұмыстар және қызметтер үшін төлемнің не аванс төлемінің
мерзімін 180 күннен аспайтын мерзімге ұзартуды көздейтін экспорт-
импорт мәмілелері бойынша есеп айырысу-
ларды жүзеге асыруға арналған аударымдар;
180 күннен аспайтын мерзімге несиелер беру және алу;
109. салымдар (депозиттер), инвестициялар, заем және өзге операциялар
бойынша дивидендтерді, сыйақыларды және өзгеде табыстарды алу және аудару;
110. гранттарды қоса алғанда, сауда сипатына жатпайтын аударымдар,
мұрагерлік соманы, жалақыны, зейнетақыны, алименттерді және баска сомаларды
аудару:
111. осы заңмен капитал қозғалысына байланысты операцияларға жатпайтын
барлық өзге де валюталық операциялар.
2. Капитал қозғалысына байланысты операцияларға жататындар:
112. инвестицияларды жүзеге асыру;
113. интеллектуалдық меншік объектілеріне ерекше құқықты толық беруді
көздейтін мәмілелер бойынша есеп айырысуларды жүргізуге арналған
аударымдар;
114. мүліктік құқыққа және өзге де жылжымайтын мүлік ңүңығына төлеуге
аударымдар;
тауарлар, жүмыстар және кызметтер үшін төлемнің не аванс төлемінің
мерзімін 180 күннен асатын мерзімге ұзартуды көздейтін экспорт-
импорт мәмілелері бойынша есеп айырысуларды жүзеге асыруға арналған
аударымдар;
• 180 күннен асатын мерзімге несиелер беру және алу;
116. өздері тіркелген мемлекеттердің заңдары бойынша банк операцияларын
жүзеге асыруға құңығы бар шетел банкілерінде және өзге де қаржылық
үйымдарда салымдарды (депозиттерді) жүзеге асыру;
117. зейнетақы активтерін жинактауға байланысты мәмілелер бойынша
халықаралық аударымдар;
118. жинақтау сипатындағы сақтандыру және қайта сақтандыру шарттары бойынша
халықаралық аударымдар.
Валюталық операцияларды біздің елімізде шетел валютасымен банктік
операциялар жүргізуге ҚР Ұлттық банкінен алған лицензиясы бар өкілетті
банктер ғана орындай алады. Со-нымен қатар, ҚР Ұлттың банк валюталық
реттеуді және валюталық бақылауды жүргізеді.
Валюталык, реттеу — нормативтік құқықтық актілерді жасау және бекіту,
ақпараттар жинау, валюталық заңдылықтардың орындалуына бақылау жасау,
заңмен көзделген санкция-ларды қолдану шараларын білдіреді.
29 Тақырып . Банктік менеджмент , ғылым банкті басқару практикасы
ретіңде
Өтімділік — банктің сенімділігін қамтамасыз ететін, оның қызметінің
жалпы сипаттамаларының бірі.
Банк өтімділігі — бұл салымшылар мен к,арыз берушілер алдында банктің өз
міндеттемелерін уақытында және шығынсыз орындау қабілеттігі.
Банктің міндеттемелері нақты және потенциалды деп екіге бөлінеді.
Банктің нақты міндеттемелері: талап ету депозиттері, мерзімді депозиттер,
тартылған банкаралық ресурстар, несие берушілердің қаражаттары түрінде
банктің балансында көрсетіледі. Ал потенциалды немесе баланстан тыс
міндеттемелерге: банктен берген кепілхаттар, клиенттерге несие желілерін
ашу, т.б. арқылы көрсетіледі.
Егер коммерциялық банктің борыштық және қаржылық міндеттемелерді
уақытында орындау үшін қолма-қол ақшалаи қаражаттар мен басқа да өтімді
активтері болып, сонымен қатар басқа көздерден қаражаттарды тез арада
жұмылдыру мүмкіндігі жеткілікті болса, онда бұл өтімді банк болып табылады.
Банк өтімділігі аталған барлық міндеттемелерді, сонымен бірге болашақта
пайда болуы мүмкін міндеттемелерді уақытында орындауын сипаттайды.
Міндеттемелерді орындау үшін кассадағы және корреспонденттік шоттардағы
(Орталық банкте және басқа коммерциялық банктерде) қалдықтарымен
сипатталатын банктік ақшалардың барлығы; қолма-қол ақшаға тез айналатын
активтер; банкаралық нарықтан немесе Орталық. банктен алынатын банкаралық
несиелер сияқты қаражат көздері пайдаланылады.
Осы аталған қаражат көздерін пайдалану банк үшін шығыстармен байланысты
болмау керек. Мысалы, өтімді қаражаттардың көзі ретінде бағалы қағаздарды
немесе басқа активтерді сату қалыпты тәртіпте алдын ала келісіп қойған
шарттардың негізінде жүзеге асырылуы керек.
Банк өтімділігі мынадай қызметтерді атқарады:
119. депозиттерді алу мен несиелерге байланысты сұранысты
қанағаттандыру;
120. тиімділік тәуекелін азайту және банктің сенімділігін қамтамасыз ету;
121. активтерді зиянсыз сату;
122. тартылған қаражаттары бойынша төлей алмау тәуекелі үшін сыйақы
мөлшерін шектеу.
Банк өтімділігінің екі формасы, яғни міндеттемелерді өз уақытында және
шығынсыз орындауы көптеген ішкі және сыртқы факторлардың ықпалымен
анықталады.
Ішкі факторлар қатарына мыналар жатады:
123. банк капиталының, базасы;
124. банк активгперінің сапасы;
125. депозиттердің сапасы;
126. сыртқы қаражат көздеріне орташа тәуелдігі;
127. мерзімі бойынша активтер мен пассивтердің, өзара сәйкестігі;
128. сауатты менеджмент;
129. банктің жоғары дәрежелі беделі.
Банк капиталының базасы — бұл салымшылар қаражаттары мен депозиттеріне
кепіл беретін және олардың мүдделерін қорғайтын меншікті капиталдың
жеткілікті мөлшерін сипаттай-ды. Меншікті капиталдың көзіне: жарғылық
капитал және әр түрлі мақсаттар үшін бағытталған банктің басқа да қорлары
жатады. Банктің меншікті капиталы неғұрлым жоғары болса, оның өтімділігі
соғұрлым жоғары болады.
Банк активтерінің сапалылығы мынадай төрт критерийлермен анықталады:
өтімділік, тәуекелдік, табыстылық пен диверсификация.
Активтердің өтімділігі — бұл қарыз алушының міндеттемелерді өтеу немесе
осы активтерді сату арқылы олардың қолма-қол ақшаларга айналу қабілеті.
Активтердің өтімділік дәрежесі олардың айналымына байланысты. Ақшалай
формадағы банктің активтері төлем қызметін орындауға бағытталған.
Активтер тэуекелі критерий, олардың акшалай формаға айналдыру кезінде
шығындарға ұшырау мүмкіндігін сипаттайды. Активтердің тәуекел дәрежесі,
олардың әр түрі үшін ерекше көптеген факторлармен анықталады. Мысалы,
несиелік тәуекел қарыз алушының қаржылық жағдайына, қарыз көлеміне, беру
мен өтеу тәртібіне, т.б. факторларға байланысты.
Банк активтердің тәуекелі негүрлым жоғары болған сайын, банктің
өтімділігі соғұрлым төмен болады.
Активтердің табыстылығының критерий ретінде: активтердің жұмыс жасау
қабілеті, тиімділігі, яғни табысты әкелу қабілеті, сонымен қатар банктің
дамуы үшін қаражат көзін табу және банктің капитал базасын нығайту
қабілеті. Табыстылық дәрежесі бойынша активтер: табыс әкелетін және табыс
әкелмейтін болып екіге бөлінеді.
Активтердің диверсификациясы критерий банктің ресурстарын әр түрлі
орналастыру аялары бойынша бөлу дәрежесін сипаттайды. Активтерді
диверсификациялау көрсеткіштері мынадай: ресурстарды орналастыру бағыттары
бойынша банк активтерінің құрылымы, объектілер мен субъектілері бойынша
несиелік жұмсалымдардың құрылымы; бағалы қағаздар портфелінің құрылымы,
валюталар құрылымы; банкпен корреспонденттік және несиелік қатынастарда
болатын басқа банктердің құрылымдың құрамы. Активтер неғұрлым көп
диверсификацияланса, соғұрлым банктің өтімділігі жоғары болады.
Банк өтімділігін анықтайтын фактор — банктің депозиттік базасының,
сапалылығы. Депозиттік базаны мерзімді депозиттік және жинақ салымдары,
есеп айырысу және ағымдағы шоттардағы қаражаттары ретінде банкте
жинақталған заңды және жеке тұлғалардың қаражаттары құрайды. Депозиттердің
сапалылығының басты критерий олардың тұрақтылығын сипаттайды. Депозиттердің
тұрақты бөлігі неғұрлым көп болса, банктің өтімділігі соғұрлым жоғары
болады. Депозиттердің тұрақты белігінің кебеюі банктің өтімді активтерге
мұқтаждығын азайтады. Талап етілгенге дейінгі депозиттер жоғары
тұрақтылыққа ие, өйткені бұл депозиттердің түрі сыйақы мөлшерлемесіне
байланыссыз. Банкте осы депозит түрінің көп болуы банктің қызмет етуінің
сапалылығы мен жылдамдығы, банктің клиентке жақын орналасуы сияқты
факторларға байланысты. Ал мерзімді және жинақ депозиттеріндегі қалдықтары
тұрақтылықтың темен дәрежесіне ие, себебі оған банктің сыйақы мөлшерлемесі
ықпал етеді.
Банк өтімділігі оның сыртқы қаражат көздеріне, яғни банкаралық
несиелерге деген тәуелділігімен де сипатталады. Банкаралық несие өтімді
қаражаттарға деген қысқа мерзімді жетіспеушілікті жоя алады, бірақ осы
несиенің жалпы тартылған ресурстардың құрамындағы үлесі жоғары болса, онда
банк банкротқа ұшырауы мүмкін. Егер банктің сыртқы көздерге тәуелділігі
жоғары болса, онда оның бизнес үшін өз базасының даму перспективаларының
жоқтығын көрсетеді.
Банк активтері мен пассивтерінің арасында мерзім мен сома бойынша
сәйкестілігі де банк өтімділігін анықтайды. Банктік клиенттер алдында
міндеттемелерді орындауы инвестицияланатын ақша қаражаттары мерзімдері мен
салымшылары берген ақша қаражаттарының мерзімдері сәйкес болуын білдіреді.
Менеджмент, яғни жалпы банктік қызметін және өтімділігін басқару жүйесі
де банк өтімділігін анықтайтын ішкі факторлардың біріне жатады. Банкті
басқару сапасы мыналармен анықталады:
банк саясатының болуы және оның мазмұны;
131. стратегиялық және ағымдағы міндеттерді жоғары деңгейде шешуге
мүмкіндік беретін банктің аймақтық ұйымдастыру құрылымы;
банктің активтері мен пассивтерін басқару механизмі;
әр түрлі процедуралардың нақты мазмұнын анықтау;
білікті мамандардың болуы;
қажетті ақпарат базасының болуы;
• банк қызметін басқару жүйесінің ғылымилығы.
Банктің беделі де банк өтімділігін анықтайды. Жақсы беделі бар банк
депозиттік базасының тұрақтылығын оңай қамтамасыз ете алады.
Банк өтімділігінің жағдайы бірқатар сыртқы факторларға, яғни банк
қызметінен тыс факторларға байланысты. Оларға мыналар жатады:
елдегі жалпы саяси және экономикалық жағдаи;
бағалы қағаздар нарығының дамуы;
банкаралық несие нарығының дамуы;
қайта қаржыландыру жүйесін ұйымдастыру;
Орталық банкінің қадағалау қызметінің тиімділігі.
Елдегі жалпы саяси және экономикалық жағдай банк
операцияларының дамуының және банк жүйесінің сәтті жұмыс істеуінің
алғышарттарын қалыптастырады, банктер қызметінің экономикалық негізінін,
тұрақтылығын қамтамасыз етеді, банктерге деген отандық және шетелдік
инвесторлардың сенімділігін арттырады. Осы аталған жағдайларсыз банктердің
тұракты депозиттік базаны құруы, операциялардың тиімділігіне қол жеткізуі,
өз құралдарын дамытуы, активтерінің сапалығын жоғарылатуы және басқару
жүйесін жетілдіруі мүмкін емес.
Бағалы қағаздар нарығының дамуы өтімді қаражаттар құрудың оңтайлы
вариантын қамтамасыз ете алады, себебі көптеген шетел мемлекеттерінде
банктің активтерін ақшалай қара-жаттарға тез арада айналдыру жолы қор
нарығының жұмысымен байланысты.
Банкаралық нарықтың дамуы уақытша бос ақшалай ресурстарды банктер
арасында жылдам қайта бөлуге көмектеседі. Банк өз өтімділігін ұстап тұру
үшін банкаралық нарықтан әр түрлі мерзімге, сонымен қатар бір күнге болсын,
қаражаттарды тарта алады. Банкаралық, нарықтан қаражаттарды тарту
жылдамдығы жалпы қаржылық конъюктураға, банкаралық нарықтың
ұйымдастырылуына және банктің беделіне байланысты.
Орталық банкі коммерциялық банктерді қайта қаржыландыру жүйесі
банктердің өтімді активтерін Орталық банктен алынған несиелер арқылы жабуға
мүмкіндік береді.
Орталық банкінің қадағалау қызметінің тиімділігі өтімділікті басқарудағы
коммерциялық банктер мен мемлекеттік қадағалау органы арасындағы қарым-
қатынастың дәрежесін керсетеді.
Қазақстан Республикасы Ұлттык банкінің екінші деңгейдегі банктер үшін
өтімділіктің белгілі бір нормативтерін белгілеуге мүмкіндігі бар.
Көрсеткіштер банктің өтімділік жағдайын неғұрлым нақты көрсететін болса,
соғұрлым банктің өзі және қадағалау органы өтімділікпен байланысты
проблеманы уақытында шешуге мүмкіндігі бар.
Банктің өтімділігі тұрақты өзгерісте болатын көптеген факторларымен
анықталынатын банк қызметінің сапасын сипаттайды. Сондыктан банктің
өтімділігі бірте-бірте қалыптасатын және тұрақты факторлармен және әр түрлі
тенденцияларымен сипатталатын динамикалық жағдайды білдіреді.
Әлемдік банктік тәжірибеде өтімділікті басқару бірқатар әдістер арқылы
жүзеге асырылады. Ондай әдістерге мыналар жатады:
1. «К,аражаттардың, ортақ к,оры» әдісі негізінде банк ресурстарының
жалпы сомасын ресурстардың құралу көздеріне қарамастан, активтердің әр
түрлі түрлеріне бөлу жатыр. Сызба түрінде бұл әдісті мынадай түрде
көрсетуге болады (17-сурет келесі бетте).
Осы әдісте қаражат өтімділігінің барабар деңгейінің, яғни «табыстылық-
өтімділік» арасындағы тепе-теңдіктің сақталуы шарт. Ең біріншіден,
активтердің алғашқы резервтер тобында орналасатын қаражаттардың үлесі
анықталады. Содан кейін банк қаражаттары активтердің екінші ретті резервтер
тобына орналастырылады. Екінші ретті резервтер келемі несиеге сұраныс пен
салымдардың мөлшерімен анықталады, демек олар неғұрлым көп болса, соғұрлым
салымдар көлемі бойынша көп резервтер талап етіледі. Активтердің үшінші
тобына, яғни клиенттерге қарызға орналастырылатын қаражаттардың үлкен үлесі
тиеді. Ең соңғы активтердің тобына салыстырмалы түрде өтелу мерзімі үзақ
жоғары дәрежелі бағалы қағаздар жатады.
2. Өтімділікті басқарудың келесі әдісіне — «банктегі банктер» әдісі
жатады (18-сурет). Бұл әдіс активтердің қалыптасуы жалпы сомаға және
тартылған ресурстардың құрамына байланысты болатынын сипаттайды. Мұнда
әрбір қалыптасу көзінің қаражаттары айналымдылығына байланысты әр түрлі
қамтамасыз етуді және сәйкесінше міндетті резервтер нормасын талап етеді.
Осы әдіске сәйкес әр түрлі көздерден тартылған қаражаттарды орналастыру
үшін пайдаланатын «табыстылық—өтімділік» орталары анықталады. Мұндай
орталар «банктегі банктер» деп аталады, яғни банкте «талап ету салымдар
банкі», «мерзімді салымдар банкі» және «негізгі капитал банкі» болады.
Талап ету салымдары өтімді активтермен жоғары деңгейде қамтамасыз етілуді
талап етеді, сондыктан «талап ету салымдар банкісі» қаражаттардың үлкен
бөлігін алғашқы резервтерде орналастырады. Ал талап ету салымдарының қалған
бөлігі екінші ретті резервтерге бағытталады және аз бөлігі ғана қысқа
мерзімді несиелерге беріледі. «Мерзімді салымдар банкі» мерзімді
салымдардың басым бөлігін екінші ретті резервтерді қалыптастыруға, орта
және ұзак. мерзімді несиелерге, сондай-ақ ұзақ мерзімді бағалы қағаздарға
бағыттайды.
«Банктегі банктер» әдісінің «қаражаттардың ортақ қоры» әдісінен
артықшылығы есептеудің арқасында жоғары өтімді активтердің үлесін дәлірек
анықтауға және олардың азаю есебінен қосымша ресурстарды жоғары өтімді
активтерге, яғни кәсіпорындар мен ұйымдардың қарыздарына салуға мүмкіндік
береді.
3. Активтерді басқарудың «ғылыми басқару» әдісі. Ол ғылыми әдістер мен
операцияларды зерттеу көмегімен банк балансындағы және табыстар мен
шығыстар туралы есебіндегі әр түрлі баптар арасында күрделі байланысты
талдау үшін қазіргі математикалық аппарат пен ете күрделі модельдерді
пайдалануды ұйғарады.
Ғылыми басқару әдісі мынадай үш сұрақтарға жауап беруге тырысады:
Мәселенің мәні неде? Оны шешудің қандай варианттары бар? Варианттардың ең
жақсысы қандай?
Басқару бойынша мамандар өндірістік мәселесін шешу үшін сызықтық
бағдарламалау деп аталатын ғылыми әдістерінің бірін қолданады. Бұл әдіс
операциялардың табыстылық пен өтімділік жағынан шектеулерді ескеріп,
пассивтерді басқарудағы проблемалы активтерді басқару мәселесімен
байланыстырады. Сызықтық бағдарламалау бір ғана ықшамды шешімге әкелетін
детерминдеу моделін ұйғарады, шектеулердің сипаты дәл анықталуы тиіс.
Мақсатты қызметі үздіксіз және нақты анықталуы қажет, яғни шешімді
анықтайтын әр айнымалы мақсатты қызметке және шектеулерді көрсететін
теңдеуге өз үлесін қосуы керек. Сонда бағдарламаны бірнеше рет қосқанда да,
ол бір ғана шешімді беруі тиіс, яғни іс жүзінде басшылар кейбір
шектеулердің немесе бағаланатын әрекеттестіктердің өзгеруінің тиімділігін
тексеру үшін бағдарламаны бірнеше рет жіберуі мүмкін.
Ғылыми әдістердің негізгі кемшілігі — олар ұсақ банктерде қолданылмайды,
себебі оған сәйкес дайындығы бар кеңесшілер немесе қызметшілер және ірі
модельдерді есептеуге қуатты-лығы жететін есептеуіш жабдықтар болуы керек,
ал мұның барлығы үлкен шығындармен байланысты.
2. ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ – бұл оқу сабағының формаларының бірі, ол
оқушыларының дербестік әрі өздігінше дамуына және іскерлік пен дағдыларды
алуға бағытталады.
ОҚЫТУШЫМЕН СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ
2 Тақырып: Коммерциялық банктердiң қызметтерi мен қызмет етуiнiң негiзгi
шарттары.
I Экономикалық диктант.
II Iскерлiк ойын.
1. Банк.
2. Инвестициялық банк.
3. Клирингтiк банк.
4. Коммерциялық банк.
5. Консорциалдық банк.
6. Даму банкi.
7. Жинақтаушы банк.
8. Уәкiлеттi банк.
9. Корреспонднент банк.
10. Эмитент банк.
11. Ипотекалық,мемлекеттiк,коорперативтiу банктер.
12. Аралас банктер.
13. Әмбебап банктер.
14. Эмиссиялық банктер.
15. Ұлттық банктер.
16. Жер банкi.
17. Сыртқы саудалық банктер.
18. Трансұлттық банктер.
19. Банк жүйесi.
20. Кастодиан банк.
21. Еншiлес банк.
22. Банк филиалы.
23. Банк өкiлдiгi.
24. Банкiлiк холдинг.
25. Банкiнiң аффиллиирленген тұлғасы.
26. Бенефициар банкi.
27. Кепiл банк.
28. Банкпрлердiң үйлерi.
29. Банктiк ассоциация.
30. Банкiлiк монополиялар: (картель, синдикат, консорциум, трест,
концерндер).
31. Венчурлық операциялар.
32. Несиелiк жүйе.
33. Банктың бiрiгуi.
34. Банктың қосылуы.
35. Банктың бөлiнуi.
36. Банктың бөлiнiп шығуы.
37. Банктiң қайта құрылуы.
38. Банктiк емес несиелiк ұйым.
39. Жұптыбанктiк несиелiк ұйым.
40. БИК
41. Санация.
Тақырып: Крммерциялық банктер қызметiн макроэкономикалық реттеудiң мазмұны
мен мәнi.
1. Экономикалық диктант.
I Экономикалық диктант.
1.Қайта қаржыландыру мөлшерлемесi.
2. Есептiк мөлшерлеме.
3. Мiндеттi резервтер нормасы.
4. Валюталық интервенция.
5. Ашық нарықтағы операциялар.
6. Инкассо.
7. Дисконттық саясат.
8. Дефляциялық саясат.
9. Деноминация.
10. Ақша массасы (жиыны).
11. Ақша - несиелiк реттеу.
12. Ақша айналысы.
13. Ақша агрегаты.
14. Ақшалар эмиссиясы.
15. «репо» операциялар.
16. «депо» операциялар.
I Есеп: Жыл аяғында мемлекеттегi ақша массасының көлемi 202 млрд.т.құрады.
Жыл басында орталық банк 3 млрд.т.мөлшерiнде эмиссияны жүзеге асырады және
10% шамасында мiндеттi резервтер нормасын бекiттi. Мемлекеттегi ақшалай
масса көлемi қандай болады?
II Есеп: Банктiң мiндеттi резевтер нормасы 20% - ды құрайды, банктер
мерзiмсiз чектiк салымдар 300, қолма қол ақша – 15, резервтiк аударымдар
сомасы –75. Банктiң артық резервтерi қандай.
II Есеп: Елдегi номиналдық ЖҰӨ көлемi 4000млрд.т., ақша айналысының
жылдамдығы 4-ке тең, ал ақша мультипликаторы – 0,16. Ақша қаражатының
қандай көлемi қажет?
IV Есеп: Орталық банк «қымбат ақшалар» саясатын жүргiзедi. Егер мiндеттi
резервтер нормасы 20% құраса, ал нарықтағы млрд.т.сомасындағы
мемлекеттiк бағалы қағаздар ұсынылса ақша массасы қаншалықты өзгередi.
4 Тақырып: Екiншi деңгейлi банктер қызметiн реттеу үшiн пруденциалдық
нормативтер.
I Экономикалық диктант.
1. Базельдiк келiсiм.
2. Банктiң жарғылық қорының минимал мөлшерi.
3. Банктiң меншiктi қаржылары коэффициентi.
4. Валюталық позиция
5. Негiзгi қаржылар мен Қаржылық емес инвестициялар максимал.
6. 1 клиентке келетiн тәуекел мөлшерi.
7. Меншiктi капитал мен барлық активтерi сомасының қатынасы..
8. Өтiмдiлiк коэффициентi.
9. I деңгейлi капитал.
10. II деңгейлi капитал.
11. Меншiк капитал мен оның тәуекел дәрежесiне байланысты өлшенетiн
активтерiне қатынасы.
II Есеп:
Банктiң меншiктi капиталы – 85 млн тг болса, әрi келесiдей қарыз
алушыларында өтелменген қарыздары болса, 1 клиентке келетiн тәуекелдiң ең
жоғары мөлшерiн тап:
Зауыт №1- 3250
Зауыт №2- 15000
Тiгiн фабрикасы – 25000
Ұйым №1- 10500
Ұйым №2- 15500
I кварталдағы несие желiсi-15500
Банк №1- 15000
Банк №2- 10000
Банк №3- 4000
Банк №4- 8000
Банк №5- 5500
Фирманың есептiк векселi-5500
№4 банк кепiлi-1000.
Жеке тұлға (15 тұлға, қарыз алушының максимал сомасы 500000тг)-2000 басқа
қарыз алушы –108750
барлығы –229300
кешiктiрiлген қарыз-23300
№1ұйым-2300
басқа клиентке-23000
2 есеп:
Рез.қор 45200
Жоғ.қор-47600
Басқа қор-18500
Мерз.депозит-115700
Азамат салымы-47000
табыс-37400
кредиторлар-8900
ұлттық банк несиесi-7200
банк корреспондент
шоттары-15000
ағ.шоттағы қалдық-12900
Табу керек: меншiктi, тартылған, зайымдық қаражат ара қатынасы мен үлес
салмағы.
5 Тақырып: Банктiк ресурстар, олардың құрылуы және реттелуi. Пассивтiк
операциялар.
I Экономикалық диктант
1. Депозит
2. Депозитарий
3. Депозиттiк келiсiм шарт
4. Депозиттiк пайыз
5. Депозиттiк сертификат
6. Депозитор
7. Дивидент
8. Сенiмхат
9. Сенiмхат берушi
10. Келiсiм шарт
11. Табыс
12. Жинақ кiтапшасы
13. Күрделi пайыз
14. Салымдар құпиясы
15. Салымға тыйым салу
16. Ұтыстық салым
17. Талап етуге дейiнгi салымдар
18. Жедел салым
19. Салымшы
20. «НАУ» шоттар
21. Жай пайыздар
22. Жинақ сертификаты
23. Клиринг
24. Акцент
25. Траст
26. Форфейтинг
27. Факторинг
28. Лизинг
29. Жарғылық капитал
30. Резервтiк қор
31. Бөлiнбеген пайда
32. Эмиссиялық табыс
33. Акция, облигациялар
34. Консолтинг
35. Фьючерс
36. Брокерлiк операциялар
37. Дилерлiк операциялар
38. Депозиттiк мультипликатор
39. Депозиттiк саясат
40. «НАСТРО» корреспонденттiк шоттары
41. «ЛАРО» корреспонденттiк шоттары
42. НАУ шоттары
43. Шот куәлiгi
44. Облигация
45. Аккредитив
46. Төлем тапсырмасы
II Есептер:
Есеп-1: Клиент 14% мөлшерлемесiне 100000 теңге сомасы депозитiн 18 ай
мерзiмiне салды. Клиенттiң бантке алатын ақша сомасын анықтау қажет?
Есеп –2: 200,0 т. көлемiндегi депозит бакке 12.03.05ж салынып 25.12.05ж
талап етiлдi. Пайыз мөлшерлемесi 12%-ды құрады. Есептелу мерзiмiн
есептеудiң әртүрлi әдiстерi арқылы есептелген % сомасын анықта.
Есеп –3: Фирма Коммерциялық банкке 9-21 қараша аралығына 28 млн. салды.
«Талап етуге дейiнгi салымдарға» банк 2% жылдық мөлшермен % мөлшерлемесiн
есептейдi. Пайыз жай. Салынған сома табысын анықта.
Есеп 4: Клиент банкке 50000 т.көлемiнде 4айға 16 жылдық мөлшерлемесiнде
салым жасады. Жиналған соманы анықта.
Есеп 5: 500000 т.көлемiндегi депозит банкке 3 жылға салынған. Жай және
күрделi % мөлшерлемесi 16% жылдық мөлшерлемесiне тең болса есптелген %
сомасын анықта.
Есеп 6: Сақталудың орташа мерзiмiн есепте: 1.салымдық теңгенiң, егер келесi
мәлiмет берiлсе.
Алдыңғы және есептiк жылдардағы салымдардың орташа қалдықтары сәйкесiнше
150 және 200000 теңгенi құрады, ал теңгедегi салымдарды беру бойынша
айналыс 100 және 120000 теңгенi құрады. Есептiк жылдағы салымдар
тұрақтылығын анықтау қажет.
Есеп 7: Банктегi салым қалдығы жыл басында 205000 теңгенi, ал жыл аяғында
220000 теңгенi құрады. Салымдар бойынша тұсiмдер 102000 теңгенi құрады.
Салымдарға түскен қаржылардың жиналу жеңгейiн анықта.
Есеп 8: Банк пассивi.
1. Резервтiк қор 25,0 21,2
2. Жарғылық қор 47,6 82,3
3. Банктiң басқа қорлары 18,0 22,4
4. Клиенттердiң ағымдық,
есеп айырылысу
шарттарындағы
қаржы қалдықтары 1293,0 1450,0
5. Корреспондент банктерiң шоттары 115 123
6. Жедел шоттар 470 510
7. Азаматтар салымдары 72 56
8. Депозиттiк сертификаттар 500 500
9. Басқа банктерден алынған несиелер 374 516
10. Пайда 276 1206
11. Несиелеушi 890 640
Баланс 4070,6
5126,9
1. Несиелiк ресурстарды бөлу керек.
А. Меншiктi
Б. Тартылған
В. Қарыздық
2. Әр топтың үлестiк салмағын анықтау.
3. Меншiктi және қарыздық ресурстар арақатынасын анықтау.
6 Тақырып: Қарыз алушы несиелiк қабiлеттiлiгi және оны анықтау әдiстемесi.
I Экономикалық диктант
1. Қарыз алушының несиелiк қабiлеттiлiгi
2. Несиелiк тәуекел
3. Несиелiк құжаттар жинағы
4. Несиелiк бюро
5. Несиелiк қабiлеттiлiк класы
6. PARSEP әдiстемесi
7. CAMPARI әдiстемесi
8. “6Cи” ережесi
9. “5Си” ережесi
10. Маржа
11. Неиелiк саясат
12. Несиелер сыныптамасы
13. Несиелiк желi
14. Контокорент
15. Овердрафт
16. Несиелiк карточка
17. Несиелiк өтiнiм
18. Несиелiк ақшалар
19. Несиегер
20. Төлем қабiлеттiлiгi
21. Пролонгация (ұзартпа)
22. Несиелiк санкция.
23. Қарыз алушы рейтингi
24. Қаржылық хеверидж.
II Есептер:
1есеп: Ф№1 Бухгалтерлiк баланс пен №2 пайдалар мен шығындар туралы есеп
мәлiметтерi бойынша қарыз алушы кәсiпорынның шаруашылық қызметiнiң
нәтижелерi мен оның несиелiк қабiлеттiлiгiне баға беру қажет.
2 есеп:
|Актив |Жыл соңы|Пассив |Жыл соңы |
|Негiзгi актив | |Меншiк капитал | |
| | | |1000 |
| | | |500 |
| | | |1850 |
| | | |400 |
|Ұзақ мерзiмдi | |Жоғарғы капитал | |
|қаржылық салым |1121 |Қорлар | |
|Негiзгi құрал |268 |Мақсатты қаржыландыру | |
|Құрал жабдық |2393 |Бөлiнбеген табыс | |
|Барлығы |3782 |Барлығы |3750 |
|Айналыс активтерi | | | |
|Өндiрiс қорлары |2871 |Ұзақ мерзiмдi несие |2304 |
|Аяқталмаған өндiрiс |2500 |Кредит қарыз |18450 |
|Дайын өндiрiс |2500 | | |
|Деб.қарыз |12487 | | |
|Қысқа мерзiмдi | | | |
|қаржылық салым |1370 | | |
|Ақшалай қаржы |1292 | | |
|Барлығы |26802 |Барлығы |26802 |
Өтiмдiлiктiң орташа салық көрсеткiшi – 0,6 (I класс) орташа салық жабылу
–2,5 (I класс)
Өнiм сатудан табыс 1997 жылы 250 млн.тг
Табыстағы өндiрiс шығыны үлесi-60%.
Табу керек: өтiмдiлiк, меншiк қаржылармен қамтамасыз етiлу көрсеткiштерi.
3 есеп
|Атауы |Жыл басы|Жыл соңы |Атауы |Жыл басы |Жыл соңы |
|Ақшалай қаражат |1400 |2300 |Активтер |152600 |161800 |
| | | |барлығы | | |
|Дебитолармен е.а|120000 |122000 |Қысқа |135200 |102300 |
|– барлығы | | |мерзiмдiк | | |
| | | |мiндеттемел| | |
| | | |ер | | |
|Соның iшiнде | | |Меншiк | |42500 |
| | | |капитал | | |
|Алдағы 3 айда |30000 |40000 |Соның |7100 |11000 |
| | | |iшiнде: | | |
| | | |жоғарғы | | |
| | | |капитал | | |
|Үмiтсiз |28000 |29000 |Өнiм |62500 |73300 |
|деб.қарыз –12 | | |сатудан | | |
|айдан аса | | |табыс | | |
|мерзiмдiк | | | | | |
|ТМҚ қорлары |29600 |30500 |Кезең |1800 |9800 |
| | | |бойынша | | |
| | | |табыс | | |
|Қысқа мерзiмдi |17 |4500 | | | |
|өтiмдi бағалы | | | | | |
|қағаз | | | | | |
|Басқа ағымдық |1500 |300 | | | |
|активтер | | | | | |
Табу керек: Табыстылықтың жыл басы мен жыл соңындағы коэффициентiн, барлық
қарыз мiндеттемелерiмен меншiк капиталы қатынасын, барлық қарыз
мiндеттемелермен акцион капитал қатынасын.
7 Тақырып. Банк қарыздарының қайтарымдылығын қамтамасыз ету нысандары.
I Экономикалық диктант
1. Кепiл
2. Кепiлге салу
3. Кепiлдiк
4. Кепiлдеме
5. Несиенi сақтандыру
6. Бағалы қағаздар кепiлi
7. Кепiлдiк хат
8. Кепiлдiкке салушы
9. Кепiлдiкке зат ұстаушы
10. Цессия
11. Тыныш цессия
12. Ашық цессия
13. Құқытар кепiлi
14. Тұрақты кепiл
15. Қайта өңдеудегi тауарлар кепiлi
16. Кепiл келiсiм шарты
17. Кепiлдi бағалаудың нарықтық әдiсi
18. Табыстық әдiс
19. Шығыстық әдiс
20. Сатулардың салыстырмалы талдау әдiсi
21. Кепiлдi жүзеге асырудың голландық әдiсi
22. Американдық әдiс
23. Ағылшын әдiсi
24. Фарс мажорлық жағдайлар
25. Несиенiң қамтамасыз етiлуi.
II Есептер:
I есеп: Физикалық және моральдық тозуын есепке ала отырып ғиматарттың құнын
анықтау.
Ғимараттың бастапқы құны 200 000 теңге сомасында анықталған.
Моральдық тозу 12%
Құрылымдық элементтерi бойынша физикалық тозу:
Iргетасы –50%
Есiктiң ағаш қалқалары – 50%
Шатыр – 50%
Жабылуы – 10%
Едендер – 10%
Басқа элементтерi – 30%.
II Есеп: Тозуын ескере отырып фабриканың құрал жабдығы құнын анықтау:
Бастапқы құн:
Станок- 800000 тенге
Бұрғы- 51000
Трактордың саймандары- 120000
Жүк тасушы көлiк- 487000
Моральдық тозу – 15%
Құрал жабдық бойынша тозу сәйкесiнше 55%, 70%, 45%, 50% болса.
8 Тақырып ҚР- ғы несиелендiру жүйесi және оның негiзгi элементтерi.
I Экономикалық диктант
1. Несиелеу объектiсi
2. Несиелеу субъектiсi
3. Несиелеу қағидалары
4. Несиелеу әдiстерi
5. Арнайы қарыздық шот
6. Несиелiк саясат
7. Несиелiк тәуекел
8. Банк провизиясы
9. Банктiң стандартты несиелерi
10. Банктiң күдiктi несиелерi
11. Банктiң үмiтсiз несиелерi
12. Овердрафт
13. Онкольдық несиелер
14. Овернайт
15. Ипотека
16. Тұтыну несиесi
17. Коммерциялық несие
18. Мемлекеттiк несие
19. Халықаралық несие
20. Несиенiң азаматтық нысаны
21. Венчурлық несиелеу
22. Авальдық несие
23. Акцепттiк несие
24. Ломбардтық несие.
II Есептер.
1 Есеп: Коммерциялық банк Орталық банктен 500 млн тенге сомасында 7күнге
42% жылдық мөлшерлемесiнде несие алды. Қарыздың өскен сомасы мен
есептелген пайыз сомасын тап.
2 Есеп: “Айша” тiгiн фабрикасы жаңа өнiм шығаруға банктен 5жылға 510 млн
тенге көлемiнде 14% жылдық мөлшерлемемен несие алды. Жыл сайынғы төлем-?
III «Өзгермелi жағдайағы коммерциялық банктiң несиелiк саясаты» атты
iскерлiк ойын.
Банк активтерiнiң сыныптамасы, балансы бойынша банк провизиясын есептеу.
9 Тақырып. Несие бағасы және пайыз мөлшерлемелерiн есептеу әдiстерi.
I Экономикалық диктант
1. Жылдық % мөлшерлеме әдiсi
2. Дисконттық мөлшерлеме әдiсi
3. Жабынды әдiсi
4. Тiркелген % мөлшерлеме әдiсi
5. Жүзушi % пайыз мөлшерлеме
6. “КЭП” мөлшерлемелерi
7. Прайм - рейт мөлшерлемесi
8. Либор мөлшерлемесi
9. Несиелер бойынша пайыз
10. Есептiк пайыз
11. Есептiк %
12. Вексельдiк %
13. Инвнетициялар бойынша %
14. MIBOR (Майво)
15. MIBID (Мибит)
16. MIACR
17. INSTAR
18. Пайыздық
19. Пайыздық дәлiз (коридор)
20. Пайыздық своп
II Есептер:
1. Клиент банктен 10жыл мерзiмiне 12% жылдық мөлшерлемесiмен 500000 тенге
көлемiнде несие алды. Несиенiң барлық мерзiмiне есептелген % сомасын
есепте.
2. Фирма банктен 5жылға 15000$ көлемiнде 15% жылдық ставкасымен несие алса,
жыл сайынғы төлем -?
10 Тақырып: Несиелендiрудi ұйымдастыру.
I Экономикалық диктант.
1. Несиелiк келiсiм шарт
2. Несиелiк өтiнiм
3. Жедел мiндеттеме
4. Несиелiк құжаттар жиыны
5. Несиелiк санкциялар
6. Қысқа мерзiмдiк несиелендiру
7. Орта мерзiмдiк несиелендiру
8. Ұзақ мерзiмдiк несиелендiру
9. Пайыздық мөлшерлеме
10. Кешiктiрiлген (мерзiмi өткен) несие
11. Субординирленген қарыз
12. Жай сыйақы есептемесi
13. Күрделi сыйақы есептемесi.
II Есептер
1 Есеп: Несие 800 000 тенге 2 жылға берiлдi.Операцияның нақты табыстылығы
күрделi % ставкасы бойынша - 40% жылдық. Инфляциялық күтiлетiн деңгейi -
жылына 30%. Өтелетiн сома мен несие беруде % ставкасын тап.
2 Есеп: Банктiң бухгалтерлiк балансы мен табысы және шығысы есеп бойынща
өтiмдiлiгiн ескере отырып топ бойынша активтерiн табысты активтерi мен
олардың үлесiн, табыссыз актив сомасы мен олардың үлесiн тап.
11 Тақырып: ҚР-ның экономикасының жеке салаларын несиелеу ерекшелiктерi
І Экономикалық диктант.
1. Банктік несиелер
2. Қайталанатын несиелер
3. Жанартпалы несиелер
4. Мақсаттық қарыздар
5. Субсидирленген пайыздық мөлшерлемелер
6. Субардинациялық қарыз
7. Несиенің өтеу мерзімі
8. Несие мерзімі
9. Несиені қолдану мерзімі
10. несиенің орташа мерзімі
11. кейінге қалдырылмайтын қажеттіліктерге қаржылар
12. Маусымдық несие
13. Сеньютеризация
14. Ренталық несиелер
15. Пайыздық мөлшерлеме
16. Төлемдік несие
17. Кепілдемелік несие
18. Кепілдік міндеттеме.
ІІ Есептер.
1 есеп: Банк 1 жылға 100 млн теңгенні несиеге берді. Талап етілетін
операцияның талап ететін нақты табыстылығы 8%- ке тең, инфляцияның жылдық
деңгейі 15%-ға тең деп қабылданған. Несие бойынша пайыздық мөлшерлемені,
өтелетін соманы және алынған пайыздар сомасын анықта.
2 есеп: 500 млн несиесі 200 күнге берілген. Инфляцияның жыл бойынша
есептелген деңгейі 20%-ға тең деп алынған, операцияның нақты табыстылығы 12
жылдық пайыз құрауы керек, жылдағы күн саны-365. Несие беру кезіндегі пайыз
мөлшерлемесін, өтелетін соманы және алынған пайыз сомасын анықта.
12 Тақырып Тұтынушылық несие
I Экономикалық диктант
1. Диспозициялық несие
2. Тұтынушылық несие
3. Клиенттiң төлем қабiлеттiлiгi
4. Ралловерлiк несие
5. тұтынушылық несие қағидалары
6. тұтынущылық несие құжаттамасы
7. Қарыз алушы анкетасы
8. Автомобильдiк несие ерекшелiгi
9. Автомобильдiк несие
10. Төлем қабiлеттiлiгiн анықтау
А. Жұмыс iстеушi
Б. Зейнеткер
11. Несиенiң максимал мөлшерi
12. Тұтыну несиесiн беру кезеңдерi
13. Тұтыну несиесiнiң сыныптамасы.
II Есептер.
1-есеп: Клиент банкке несиелiк бөлiмге 100000 мөлшерiнде 5жылға кейiнге
қалдырылмайтын қажеттiлiктерге несие алуға өтiнiм жасады. Табыс туралы
анықтаманы ұсынды-таза табыс 25000 теңге. Екi кепiлгерде 40000 теңгелiк
50000 теңгелiк таза табыс бар. Бұрын несие қолданбаған және әкiмшiлiк
төлеттiру шараларына салынбаған. Несие көлемi мен қарызды қолдану үшiн
төленетiн % сомасын анықта. Табу керек:
1. Клиент төлем қабiлеттiлiгiн
2. Несиенiң минимал (ең төменгi) көлемiн
3. Несие бойынша қаралатын төлемдер кестесiн.
II Есеп: Қарыз алушының орташа айлық табысы 6 айда 50000 теңгеге тең,
несиелеу мерзiмi-5жыл, несие бойынша % мөлшерлемесi 28 жылдық болса,
кейiнге қалдырмайтын қажеттiлiктерге несиенiң максималдық көлемiн анықтау
керек.
13 Тақырып. Консорциалдық несие.
I Экономикалық диктант.
1. Банктiк консорциум
2. Консорциалды келiсiм шарт
3. Консорциум ұйымдастырушы банк
4. Параллельдi несиелендiру
5. Консорциалды несие объектiсi
6. Консорциалды несиенi беру ретi
7. Консорциалды келiсiм шарт формалары
8. Консорциалды несиенi өтеу
9. Консорциалды несиелеу шарттары.
10. Консорциалдық несие
11. Консорциалдық мәмiле
12. Консорциум
13. Консорциалдық кепiл
14. Консорциалдық несие санкциялары
15. Коммерциялық құпия
16. Консонус
17. Консалтингтiк қызмет
18. Консоридирленген баланс
19. Бенефициар
20. Бенефициар банкi.
II Есептер
1-есеп: Банктiк консорциум негiзгi кәсiпорын мен оның алмастырушы зауытын
жаңартуды қаржыландыру үшiн несие беру мүмкiндiгiн қарастыруда. Несиенiң
жалпы көлемi 28,5 млрд.т. Консорциум мүше-банктерi келесi көлемдегi
несиелiк ресурстарды бередi: Банк А-11млрд.т., Банк Б-45млрд.т., Банк В-
9,5млрд.теңге.
Несие В-9,5 млрд.т көлемiнде негiзгi өндiрiстi жаңарту үшiн және ауыстырушы
зауытты жаңартуға-12,5 млрд.т қолданылған. Несие мерзiмi-1,5жыл Б банкiнде
бiрiншi қарыз алушыға тәуекел нормативi бұзылуы мүмкiн.
Табу керек:
1. Консорциалды келiсiм шарт рәсiмделетiн құжаттарды атау.
2. Несиелеудiң мүмкiн болатын сызбаларын көрсету.
3. Басқа банктердi осы келiсiм – шартқа қосудың мәндiлiгiн (дұрыстығын)
негiздеу.
2-есеп: Банктiң кепiлдiк операцияларын жүзеге асыру үшiн консорциум.
Клиент несие бойынша 6млрд.т.көлемiнде кепiл сґрады. Оның 1млрд.теңге
көлемiнде консорциум ұйымдастырушы банкке несие бойынша қарызы бар,
ұйымдастырушы банк капиталы 4млрд.теңгенi құрайды.
Табу керек:
1. Консорциумның 3 қатысушылары арасында берiлетiн кепiл сомалары қалай
бөлiнетiн болады.
2. Қандай факторлар консорциум шегiнде берiлетiн кепiлдер көлемi мен
мүмкiндiгiн анықтайды.
3. Консорциум ұйымдастырушы банк осы келiсiмде қатыса алады ма.
4. Консорциалдық кепiлдер бойынша төлемдер мен төлемақыларды не
анықтайды.
14 Тақырып: Коммерциялық несие және банктердiң вексеолбдермен операциялары.
I Экономикалық несие.
1. Коммерциялық несие
2. Ашық шот
3. Вексельдiк несие
4. Дисконт
5. Вексельдер рестрi
6. Вексельдер протестi
7. Есептiк мөлшерлеме дифференциясы
8. Вексель ұстаушы
9. Вексель берушi
Вексель
10. Деспонирленген вексель
11. Вексель таңбасы
12. Вексель қағазы
13. Вексель айналысы
14. Коммерциялық вексель
II Есептер
1. Банк фирмаға 500 млн тг номиналындағы вексельдi сатады. Вексель
бойынша төлем мерзiмi 40 күннен соң болады, есептiк мүлшерлеме –24%
жылдық
Табу керек: вексель бойынша дисконт жеңiлдiк сомасын
2. Кәсiпорын бұрын сатып алынған дисконттық вексельдi банкке ұсынды.
Вексель бойынша төлем мерзiмi –10 күннен соң. Вексель номиналы –50
млн.тенге, есептiк мөлшерлеме-16% жылдыј. Вексель бойынша дисконт
сомасы мен банктен вексель бойынша төленетiн соманы анықта.
15-Тақырып ломбардтық несие
I Экономикалық есеп.
1. Ломбардтық несие
2.Айыппұл санкциясы
3. Ломбардтың несие келiсiм шарты
4. Ломбардтың несие қолдану кезеңiне % есептеу әдiстерi
5. Ломбардтың несиенi өтеу
6. Ломбардтың несие мерзiмi
7. Ұлттық банк несиелеррi
8. Ломбардтың несиеге өтiнiш беру
9. Ломбардтың несиеге өтiнiштi қарастыру
10. Қарыздың өскен сомасы
11. Айыппұл есептеу әдiстерi.
II Есептер
1 есеп: 2003 жылдың 12 шiлдесiнде ұлттық банк Лариба банкiне 10 күнтiзбелiк
күнге 36% жылдық мөлшерлемесiмен 10 млн.тг сомасында ломбардтық несие
бердi. Несиенi қолдану үшiн есептелегн пайыз сомасы мен қарыздың өскен
сомасын анықта.
2 есеп: 2004 жылы 12 қазанда ұлттық банк Нұрбанкке 14 күнге 40% жылдыј
мөлшерлемесiнен 720млн теңге көлемiнде ломбардтық несие бердi. Несиенiң
өтелуге тиiс мерзiмi-22 қазан. Бiрақ несие 26 қазанда өтелдi. Айыппұл
сомаларын және қарыздың өскен сомасын есепте.
3 есеп: ұлттық банк Каспий банкiне 10 күнге 36% жылдық мөлшерлемесiмен
10млн.тенге сомасында ломбардтық несиенi 2005 жылдың 12 тамызында бердi.
Ломбардтық несие бойынша қарыздың өскен сомасын анықта.
16 Тақырып: Ипотекалық несиелеу.
I Экономикалық диктант.
1. Ипотека
2. Ипотекалық жүйе
3. Ипотекалық несие
4. Ипотекалық банк
5. Бонификация
6. Кепiлдерге салу қағаздары
7. Купондық кiтапша
8. Ипотекалық банктер ассоцациясы
9. Кепiлдiк құн
10. Затқа құқық
11. Бiр үлгiлiк ипотекалық несие
12. Төлемi өсетiн несие
13. Салым сомасын кезендiк өсiрiлетiн ипотека
14. Төлемдер сомасын өзгертетiн ипотека
15. Төмен мөлшерлемелi кепiлдiк шоты бар ипотека
16. Пайыз мөлшерлемесi кезеңдiк қайта қарастырылатын несие
17. өзгермелi пайыз мөлшерлемелi ипотека
18. Мүлiк. Бүлiнетiн ипотека
19. Керi анмуитетi бар кепiлге салу бойынша несие.
II Есептер:
Ипотекалық банк 10 жыл мерзiмiндегi ипотекалық несиелер бойынша пайыз
мөлшерлемелерiн белгiледi.
А.Он жылдық тiркелген пайыз-10% жылдық
Б.Алғашқы 5 жылға-10% жылдық несиелеудiң II жартысына 10-12% жылдық
шамасында өзгеретiн (тербелетiн) «жүзушi» пайыз
Қай нұсқа тиiмдi болып шықты.
2есеп: Жылжымайтын мүлiк нарығында дағдарыс нәтижесiнде кепiлге салынған
пәтер бағасы 30%-ға төмендедi. Ипотекалық несие сомасы 450 000т. Бастапқы
кезде 50% болған несие мен кепiл құнының қатынасы қандай?
3 есеп: Банк пәтердi кепiлге ала отырып 800 000т сомасында несие бердi,
пәтердiң бағаланған құны 1млн.тг. Мұндай пәтер бағасы 20% төмендесе несие
сомасы мен жылжымайтын мүлiк құнының қатынасы қандай болады?
17 Тақырып. Банктiң проблемалы несиелермен жұмысы.
I Экономикалық диктант
1. Мәселелi несие
2. Несиелiк жоғалту
3. Қаржылық жоғалту.
4. "Озушы" несие
5. "Кешіктірілген" несие.
6. Мәселелі ссуданың қалыптасуы.
7. "Кешіктірілген" несиені алдын алу.
8. Мәселелі несие тәуекелі
9. Мәселелі несие тәуеклін төмендету стратегиясы.
10. Айыппұл
11. "Мәселелі" несие алушымен қатынсты тоқтау.
ІІ Есептер:
1 есеп: "Аққу" фабрикасы Наурыз банктен өндірісті кеңейтуге 50млн.тенге
соамсында 3 жылға несие алды. Несие бойынша –12% жылдық несие пайыздары
сомасын анықта.
2 есеп: "Альфа" фирмасы шетел нарығын игеру үшін 450 мың тенге көлемінде
6 жылға 15% мөлшерлемесінде несие алды. Несие бойынша пайыз сомасын
анықта.
18-Тақырып. Коммерциялық банктердің лизингтік операциялары.
І Экономикалық диктант.
1. Лизинг
2. Қаржылық лизинг
3. Оперативтік (жедел) лизинг
4. Ішкі лизинг
5. Халықаралық лизинг
6. Экспорттық лизинг
7. Импорттық лизинг
8. Транзиттік лизинг
9. Жедел лизинг
10. Жаңартылатын лизинг (револьверлік)
11. Лизингтік келісім
12. Лизингтік тәуекел
13. Лизингтік мәміле
14. Сублизинг
15. Жалға беруші
16. Жалгер
ІІ Есептер:
1есеп: Лизинкке берілетін жабдыккуны ө 110000 тнг. Лизинг мерзіміө 4 жыл (
қантар 2001- 2005) Жабдықтың толық қалпына келтіркге амортизациялық
аударымдар нормасы 10% жылдық. Лизингтік мәміле жасау үшін тартылатын енсие
бойынша пайыздық мөлшерлеме-10% жылдық. Коммисияның лизинг бойынша
келісілген пайызы 4% жылдық. Жабдықтың күрделі жөндеуін, оған техникалық
тқызмет көрсетуді лизинг алушы жүзеге асырады. Лизинг беруші пайдаланушыға
кейбір қосымша қызмет көрсетеді, олар бойынша шығындар келесідей:
1. Лизинг берушінің іс сапарлық шығындары-3,2 мың.
2. Заңдық кеңес беруді жүзеге асыру шығындары-3 мың.
3. Лизинг берушінің жабдықты пайдалану бойынша кеңеске шығындары-5 мың.
Лизингтік салымдардың төлемдері жыл сайын тең үлестерде жүргізіледі.
Келісімде лизинг мерзімі аяқталған соң лизинг алушы лизинг объектісін оның
қалдық құнына негізделіп меншігіне алатыны қарастырылған. Ққс бойынша салық
мөлшерлемесінің шамасы шартты түрде 20%. Жабдықтың орташа жылдық құны мен
жалға алу мерзімі бойынша есептелетін амортизация көлемін; лизингтік
төлемдер көлемін; жабдықтың қалдық құнын есептеп шығару керек. Лизингтік
салымдар төлемдері кестесін құру керек.
2 есеп: "Колос" агрофирмасы құны 120 мың теңге болатын тракторды 3 жылға
жалға беруді сұрайды. Амортизация мерзімі –9жыл, амортизациялық аударым
нормасы 11% жылдық, лизингтік пайыз мөлшерлемесі-20 % жылдық, ағымдық
жөндеу шығыны объект құнының 8% жылдық шамасында. Фирманың қаржылық жағдайы
тұрақты.
Тиімді лизинг түрін, жалға алу төлем сомасын, келісіммен туындайтын лизинг
фирманың тәуекелдерді анықта.
19 Тақырып. Коммерциялық банктердің факторингтік және форфейтингтік
операциялары.
І Экономикалық диктант.
1. Факторинг
2. Форфейтинг
3. Факторингтік қызмет көрсету
4. Факторингтік мәміле
5. Факторингтік операциялар
6. Экспорттық факторинг
7. Ашық факторинг
8. Жабық факторинг
9. Факторингтік компания
10. Конвенциялық факторинг
11. Конфеденциалдық факторинг
12. Факторингтік келісім – шарт.
ІІ Есептер:
1 есеп: А фирмасы Б және В фирмаларының мекен жайына өнімді жеткізіп, жалпы
сомасы 1млн тенге болатын сәйкес шоттарны жазып, олар бойынша қарыз
иннкосация құқығын банкке берді.
Банк Б және В фирмаларының несиелік қабілеттілігінбағалағаннан кейін А
фирмасына берілуі мүмкін аванс көлемін 800 мың сомасы шамасында белгіледі.
Б және В фирмаларының банкке шоттарын төлеуі келесі кестемен жүргізілді:
А фирмасына:
300мың –аванс берілгеннен кейін 4 күннен соң.
200мың – тағы 3 күн
500мың –6 күннен соң.
Банктің факторингтік қызметі үшін 1 күндік % мөлшерлемесі (дисконт) 0,15%-
ды құрайды. Жылдық есептік ұзақтығы-360 күн.
Клиентке берілген аванс үшін % бойынша банктің факторингтік операциясынан
табысын есепте.
2 есеп: Тігін ұйымы фирмамен факторингтік мәміле жасады. Ағымдық жылда
тұтынушылардың 60%-ы ұсақ кәсіпорындар болады, мәмілеге сәйкес алдын
алатөлем бойынша аванс төлемдері шот сомасының 75% құрайды. Факторингтік
қызметке комиссиондық сыйақысы ұсынылған шот сомасының 15%, бұл бастапқы
мәміледе қарастырылғаннан 0,3 % жоғары. Күдік қарыз үлесі – шоттар
айналымының 3%. Шот фактуралардың айналымдығы-25 күн. Банк несиесі бойынша
% ставка-12 % жылдық. Өнім сатудың жылдық айналымы-25 млн тг. Акцептен бас
тарту үлесі өткен жылы 5%. Фирмаға түсетін шот үлесі – 80 % комиссиондық
сыйақы деңгейінің өсуіне, шоттарды алдын ала төлеу бойынша аванстық
төлемдер пайыз шамасына ықпал етуші себептерді ата.
Күтілетін табыс мөлшері мен ұйымның несиеге деген қажеттілігін есепте.
20- Тақырып. Коммерциялық банктердің трасттық операциялары.
І Экономикалық
1. Траст
2. Агенттік қызметтер
3. Комиссиялық сыйақы
4. Трасттық операциялар
5. Траст құрылтайшысы
6. Траст басқарушысы
7. Бенефициар
8. Клиент активтерін басқару
9. Мұралық мүлікті басқару
10. Агент
11. Принципиал
12. Сенімді басқару
13. ОФФ-шорлық формалар
14. Қаржылық трасттар
15. Көпшілік трасты
16. Зейнетақы трасты
17. Дискрецияндық траст
18. Жылжымайтын мүлік трастары
19. Акционерлік трасттар
20. Кепілдік трасттар
21. Комбинациялық (қиыстырылған) трасттар
22. Тресттер
23. Бюргшафт
24. Трастық қорлар
ІІ Есетер:
1 есеп: Клиент 3 айға 6 млн тенге несие алды. Қайтарылатын несие сомасы-7,5
млн тенге. Банктің % ставкасын тап.
2 есеп: Фирма 1 жылға 300 млн тенге сомасында несие алды. Пайыз атавкасы-26
% жылдық. Несиенің өтелу сомасы-?
3есеп: Қарыздық пайыздың нақты шамасы –15% инфляцияның күтілетін қарқыны
жылына 17,5 %. Несие берілетін % ставкасын анықта.
21 Тақырып: Жаңа банктік өнімдер мен қызметтер
І Экономикалық диктант
1. Пластикалық карталар
2. Банкомат
3. Клиент-банк жүйесі
4. Дебеттік карточка
5. Кредиттік карточка
6. Банк-эквайр кашелек
7. Мерчант (кәсіпкерлік сауда немесе қызмет саласы)
8. VISA электрондық.
9. Номиналы көрсетілмейтін толтырылушы карточкалар
10. Эмитент-банк
11. Карта ұстаушы (клиент)
12. Транзакция
13. (Off-line)
14. Смарт карта
15. POS – терминал
16. Шот бойынша көшірме (үзінді)
17. Банкілік, пластикалық карталар ассоциация
18. Прессингтік орталық
19. Эмитент
20. Pnoton- электрондық ақшалары
21. Магниттік карталар
22. Pin-код
23. Интергейндж бойынша комиссия
ІІ "Мультивалюталық карточканы қолданысқа енгізу" атты іскер ойын.
Жаңа өнім және банктердің өзге қаржылық рынок бөлімдеріне өнімнің
байланысын талдау. Банк активтеріндегі жаңа өнімдер үлесін көбейту
шараларын көрсету.
22 Тақырып: Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен операциялары.
І Экономикалық диктант
1. Андеррайтинг
2. Акциялар
3. Облигациялар
4. Вексельдер
5. Депозиттік сертификаттар
6. Брокерлік қызмет
7. Жинақтаушы сертификат
8. Дилерлік қызмет
9. Депозиторлық қызмет
10. Клирингтік қызмет
11. Инвестициялық портфель
12. "Депо" операциялары
13. "Реко" операциялары
14. Бағалы қағаз
15. Трейдер
16. Маклер
17. Инсайдер
18. Биржалық бағам
19. Биржалық пайда
20. Биржалық спикуляция.
Банктердің бағалы қағаз нарығына кіру жолдары, себептерін нақтылы мысал
негізінде талда. Банк Ансар компаниясының акцияларын сатып алып одан жоғары
табыс алу үшін қазіргі кезде бұл фирма қай салада қызмет еткені тиімді.
23 Тақырып: Қазақстан Республикасындағы валюталық операциялардың жүргізілу
тәртібі.
І Экономикалық диктант
1. Валюталық позиция
2. Валюта
3. Валюталық келісім
4. Валюталық нарық
5. Ремитирлеу
6. Трасирлеу
7. Ашық валюталық позиция
8. Валюталық тәуекел
9. Валюталық интервенция
10. Жабық валюталық позиция
11. Ағымдағы валюта операциялары
12. Қысқа валюталық позиция
13. Маржа
14. Валюталық бағам
15. Монетарлық поритет
16. Кросс-курс
17. Жүзуші бағам
18. Тіркелген бағам
ІІ Есептер:
1есеп: Клиент неміс маркаларын -5 млн. сатып, француз франкісін алады.
Валюта бағамы
USD/ ДМ 1,4880-1,4890
USD/ ДМ 5,1225-5,1240
Табу керек: Клиент үшін сатып алу бағамын; маркалардысатып алудан банк
табысын (шығынын); банк үшін марка сатып алу бағамын.
2 есеп: Клиент банктен 1 млн долларды неміс маркасына қарсы сатуға
форвардтық бақылау жасайды-3айға.
"Форвард" бағамы 72/91-17.07.2004ж
"Спот" бағамы 1,7995/1,8005-15.04.2004ж
Табу керек: банк 17.07.04 ж қанша алады? Бағам 17.07.04ж-1,7950/ 1,7960
болса, банк сатқанда 1,800 болса, кері мәміле арқылы банк қалай тәуекелден
сақтана алады.
24 Тақырып: Коммерциялық банктердің валюталық операциялары.
І Экономикалық диктант
1. Валюталық нарық
2. "СПОТ" бағамы
3. Валюталық спекуляция
4. Валюталық тәуекел
5. Жедел валюта келісімі
6. Трассирлеу
7. Валюталық позицияның ашылуы
8. ағымдағы валюта операциялары
9. Ремитирлеу
10. "СПОТ" шартындағы кассалық келісім
11. Валюталық позицияның жабылуы
12. Тездетілген валюталық келісім (жедел)
13. Конвиондық жедел валюта келісімі
14. Сақтандыру – валюталық операциялар.
ІІ Есептер
1 есеп: Банк 05.02.05ж. СПОТ-та 18100 бағамы бойынша бойынша 1 млн доллар
сатып алып 1млн доллар ұзын валюталық позициясына ие болды. Бірақ сол күні
бағам 1,8010 дейін төмендеді. 05.02.05ж банктің валюталық позициясы+1000000
доллар – 1810000ДМ.
Табу керек: "СВОП" sell and buy 07.02.05ж келісімін орындау банк табысы
көлемін есептеу
банк қандай "своп" мәмілелерді (келісім) арқылы ашық валюта позициясының
мерзімін ұзарта алады? Банк келісім жасағаннан соң 07.02.05ж бағам 1,8150-
дейін көтерілсе "СПОТ" келісімімен позицияны жабу.
2 есеп: Банк 3 айда 1 млн доллардынеміс маркасына қарсы сатуға форвардтық
бақылау туралы клиентпен келісім жасайды.
Форвард бағамы 72/91-17.07.03ж
Спот бағамы 1,7995/1,8008-15.04.03ж
Бағам 1,800 болатын кезде клиентпен келісімді "своппен" жабу қажет
1,2-келісім нәтижелерін банктің валюталық позийияны анықта.
25 Тақырып: Валюталық нарық туындылары
І Экономикалық диктант
1. валюталық опцион
2. Валюталық фьючерстік биржа
3. Валюталық арбитраж
4. Пайыздық арбитраж
5. "Колл" опционы
6. Опцион бағасы
7. Фьючерстік нарық
8. "Пут" опционы
9. Форвардтық нарық
10. Жанама орбитраж
11. Валюталық нарық
12. Уақылы кеңістік арбитраж
13. Валюта
ІІ Есептер
1 есеп Маклер келесідей евроны сату-сатып алу тапсырмаларын алды.
|Сатып алу тапсырмасы|Лимит |Сату тапсырмасы |Лимит |
|2 |32,62 |1 |32,62 |
|3 |32,63 |3 |32,63 |
|5 |32,64 |5 |32,64 |
|1 |32,65 |9 |32,65 |
|3 |32,66 |8 |32,66 |
|2 |арзан |10 |ең жақсы |
Табу керек: Маклер орнатуға тиіс ортақ бағамды;
Ең жақсы бағам тапсырмасы болмаса ортақ бағамды.
2 есеп: 1 қазанда USD "спот" бағамы=1,5411 (сатып алу) және 1,5491 (сату).
Фарвордтық бағамдар үшін банкке 10 қарашада алынған USD-ғы экспорттық түсім
форвард бойынша сату көзделген.
Көрсетілген "своп" мөлшерлемелері нені білдіреді: Сыйақыны не дисконтты;
1,3,6 айға сәйкес форвардтық бағам USD қандай?
Банк қай бағамен форвардтық $ сатып алады?
26 Тақырып: Валюталық тәуекелдер және сақтандыру әдістері
І Экономикалық диктант
1. Валюта
2. Валюталық тәуекел
3. Хеджирлеу
4. Форвардтық келісімдер
5. "СВОП" операциялары
6. Опциондық келісім
7. Қаржылық Фьючерс
8. Өзін-өзі сатандыру
9. Валюталық бағам
10. Валюталық Фьючерс
11. Валюталық тәуекелдерді сақтандыру әдістері
12. Маржа
13. Валюта жүйесі
14. Валюта қоржыны
15. Валюта саясаты.
ІІ Есеп.
1 есеп: Неміс экспортері 6айдан соң төленуі тиіс 10000 $ экспорттық талабын
алады. Ол доллар біраз уақытқа төмендейтінін болжап, өз бағамдық тәуекелін
жабу үшін долларды форвард бойынша сатуды көздейді.
$ бағамы 1,6486/1,6576
6 айға "своп" мөлшерлемелері-500/478
$ депозит бойынша мөлшерлеме 8%
Табу керек: Банктің сатып алу бағамы
Банктің форвардтық $ тәуекелімен байланысты құтылады
Банктің табыс алу (шығын) мүмкіндігін бағалау.
2 есеп:
|Шетел валютасы |Актив |Пассив |
|$ |2000000 |600000 |
|ағылшын фунты |20000 |2000 |
|евро |1000000 |1000 |
|рубль |6000 |20000 |
|франк |7000 |30000 |
Күн соңында әр валюта бойынша банк позициясы мен осы валютаны сату – сатып
алу тәуекелін азайту, банк табысын көбейту жолдарын анықта.
27 Тақырып: Халықаралық неиселеудің формалары.
І Экономикалық диктант.
1. Халыаралық несие
2. Валюталық займ түрі
3. Акцепті-рамбустық несие
4. Брокерлік несие
5. Халықаралық факторинг
6. Фирмалық несие
7. Халықаралық банктік несие түрлері
8. Халықаралық форфейтинг
9. Экспортты банктік несие
10. Импортты банктік несие
11. Халықаралық несиенің кредиторы
12. Халықаралық несие мерзімі
13. Халықаралық несие қызметтері.
ІІ Есептер.
1 есеп: Қарыздық пайыздың нақты шамасы-13%. Инфляцияның күтілетін қарқыны
–15% жылына.
Банктің халықаралық несиені беру пайызын тап.
2 есеп: ҚР банкі шетел банкісінен 5 жылға 6 млн $ несиесін алды. Пайыз
мөлшерлемесі 14% болса, несиенің қайтарылатын соамсын тап.
28 Тақырып: Банктік тәуекелдер және оларды азайту әдістері.
І Экономикалық диктант
1. Банктік тәуекел
2. трансляциялық валюталық тәуекел
3. Пайыздық тәуекел
4. Банктің ішкі тәуекелдері
5. валюталық тәуекел
6. Банктік сыртқы тәуекелдері
7. Пайдалық тәуекелдерді азайту әдістері
8. Тәуекел деңгейіне әсер ететін факторлар
9. Елдік индекс
10. Тәуекелдерді басқару
11. Несиелік тәуекелдерді бағалау
12. Несиелік тәуекел
ІІ Есептер.
1 есеп:
|Несие |Кешік.қарыз.ұзақт |Қам-з |Қам-з ету |Қам-з ету |
|мөлшері | |етілуі |сомасы |өтімділігі |
| |нег.қарыз |% б-ша | | | |
|300 |- |- |кепіл |400 |өтімді |
|150 |60 |- |кепіл |300 |өтімді |
|500 |- |5 |банк |700 |- |
| | | |кепілдемес| | |
| | | |і | | |
|800 |25 |- |кепіл |900 |өтімді |
|50 |- |- |сақтан-н |150 |күдікті, |
| | | | | |сақтан-н |
Көрсетілген несие портфеліндегі әрбіреуінің сапасын бағалап оларды тәуекел
топтарына бөлу.
2есеп:Банк 2 несие берді.
1. Сауда ұйымына 15.05.05ж- берілген 15.07.05ж дейін, 100 млн теңге
көлемінде, 80% жылдықпен, қамтамасыз етілмеген. Қарыз алушы - банктің
тұрақты клиенті, қаржы жағдайы жақсы, қаржы түсуі – орташа. Өтелу әдісі-
мерзім соңында бірден өтелу.
2. Шығынды жабуға 29.08.05ж – 15.09.05ж аралығына берілген 200 млн
сомасында, жылдық 110%, банк резидент кепілімен (кепіл сомасы 30млн)
қарыз алушы – тұрақты клиен, қаржы жағдайы қанағаттанарлық, қаржы түсуі
– орташа. Өтелу әдісі – мерзім соңында бірден өтелу. Әр несие сапасын
анықтап тәуекел тобына жатқызып, тәуекел деңгейін анықта.
29 Тақырып: Коммерциялық банктердің өтімділігі мен оны басқару әдістері.
І Экономикалық диктант.
1. Банк өтімділігі
2. Ағымдық өтімділік көрсеткіші
3. Активтерді басқару
4. Жай өтімділік көрсеткіші
5. Банк өтімділігін басқару
6. Пассивтерді басқару
7. Өтімді активтер
8. Өтімді активтер
9. Банк балансының өтімділігі
10. Активтер мен пассивтерді теңестіру.
ІІ Есептер.
1 есеп: Банктің жалпы өтімділік көрсеткіштерін есептеп, оның жағдайын
бағала.
Барлық активтер сомасы
12570
Жоғарғы капиталдың меншік үлесі 105
Филиалмен есеп айырысу (актив) 123
Филиалмен есеп айырысу (пассив) 146
Шетел валютасында құралдарды 67
Қайта бағалау (теріс айырма)
35
Бағалы қағазды қайта бағалау
625
Шығыс
78
Тыбысты қолдану
1290
Міндетті резерв
2 есеп: Лариба банкінің өтімді активтерінің орташа айлық шамасы 60, ал
талап етілген міндеттемелердің орташа айлық шамасы 240 болса ағымдағы
өтімділік коэффициентін тап.
30 Тақырып: Банктік менеджмент ғылым ретінде. Банкті басқару өнері және
тәжірибесі.
І Экономикалық диктант.
1. Банктік менеджмент
2. Тәуекел менеджмент
3. Банк саясаты
4. Банктің басқару құрылымы
5. акционерлер жиналысы
6. Банктің басқармасы
7. Тексеру комитеті
8. Депортамент
9. Банктің ұйымдастырылу нысаны
10. Банк
ІІ Жаңа банктік өнімді (мультивалюталық карточка) енгізу кезеңіндегі банк
саясатын құру керек. "Аргос" формасына акция орналастыру мысалында.
Инвестициялық портфельді басқару тәуекелін азайту әдістерін қарастыр.
31 Тақырып: Банктің адамдық ресурстарын басқару.
І Экономикалық диктант
1. Адамдық ресурсты басқару тұжырымдамалары.
2. Бақылаушылық бақылау
3. қызметкерлерге қойылатын талаптар
4. Корпоративтік мәдениет
5. Банк қызметтері
6. Банк бөлімдері
7. Банк басқармалары
8. Жұмыс күнін ұйымдастыру ережелері
9. Жұмысшы мәдениеті
10. Қызметкерлер қуаттылығын сараптау
11. Банктік менеджмент
12. Біліктілік
13. Біліктілікті арттыру
14. материалдвқ ресурс
15. Қаржылық ресурс
ІІ Жаңадан "Альфа" банкін құру барысында кадрлық жинақтауды жүргізу
тәртәбә, іріктеуі қайта даралау, біліктілігін жоғарлатуды жүзеге асыру.
32 Тақырып: Банктік менеджмент типтері және банкті басқару қателіктері.
І Экономикалық диктант
1. Жаман басқару
2. Техникалық менеджмент
3. Жаман жоспарлау
4. Жоғарлатуды жою әдістері
5. Ішкі бақылауды жетілдру
6. Банкроттық
7. Банктік менеджмент
8. Банкті басқару қателіктері
9. Тәуекелді менеджмент қателері
10. банктік менеджмент типтері
11. Кадрлық басқарц қателері
12. Несиелік саясатты жетілтіру
13. Жауапкершілік деңгейін бөлу қателер
14. Активтерді басқару қателері.
ІІ Наурыз банктің құлдырау себептерін анықтау; оыны аладын ала шараларын
тексеру.
33 Тақырып: Банк активтерін басқару
І Экономикалық диктант
1. Банк активтері
2. Банк активтерін басқару
3. Активтерді бағалау
4. Активтерді басқару әдістері
5. Активтер портфелі
6. Активтер мен пассивтерді теңестіру
7. Банк пассивтері
8. Активтерді басқару тәуекелдері
9. Банк балансы.
ІІ Банк активтерінің үлестік салмағын тауып, өтімділік топтарға бөлу керек.
| | | | |
|Ақш.қаражат |15000 |Аренда және қарыз | |
|Настро шоты |43900 |міндеттемелері | |
|Есеп айырысу шоты| |Банкаралық несие |38000 |
|"Ларо" шоты |59600 |Шығар.бағ.қағаз және |195800 |
|Табыс |16700 |тұлға | |
|Қысқа мерз.бағалы|2300 |Салымдары |42950 |
|қағаз салымы | |Жарғыл капитал |35150 |
| | |Шығын |26000 |
| |18300 |Рез.капитал |5150 |
| | |Нег.құралдар |62500 |
| | | |6473 |
2 есеп: Берілген мәлімет негізінде банк активтерін басқаруды ұйымдастыру.
34 Тақырып: Банктік маркетинг негіздері.
І Экономикалық диктант
1. Маркетинг
2. Стратегиялық жоспар
3. Банктік маркетинг
4. Маркетинг жоспары
5. Қызмет көрсету рентабельділігі
6. Банктік маркетингтің негізгі белгілері
7. Этникалық маркетинг концепциясы
8. Өндіріс концепциясы
9. Банк өнімін жүзеге асыру
10. мақсатты нарықтық маркетинг
11. Банк өнімі нарығы
12. Нарықағы банк стратегиясы
13. Қызмет көрсетудің прейскурант графигі.
ІІ Жаңа өнім енгізу барасындағы маркетинг жоспары, саясаты;
Бәсекелестіктің күшеюі жағдайындағы маркетинг саясаты.
35 Тақырып: Банктік қадағалау және ҚР коммерциялық банктердің қызметін
реттеу.
І Экономикалық диктант.
1. Банктік қадағалау
2. Банк жүйесі
3. Ұлттық банк
4. Коммерциялық банк
5. Несие жүйесі
6. міндетті резерв нормасы
7. Банк қызметін лицензиялау
8. пруденциялдық нормативтер
9. Банктік қадағалау әдістері
10. Есептік саясат
11. Банк қызметін тоқтату
12. Валюталық интервенция
13. Әдістемелік кеңес беру
ІІ Монополист банктің пайда болу жағдайындағы банктік қадағалауды жүзеге
асыру.
Несиелендіру салаларына банк қадағалау ерекшеліктері.
"Банк ісі" курсы бойынша үсынылатын әдебиет тізімі. I.
Қазақстан Республикасының заң актілері.
1. 1293 жылғы 12 қарашадағы №1399 "Қазақстан Республикасының
ұлттык валютасын еңгізу туралы" Қазақстан
Республикасы Президентінің Жарлығы.
2. 1993 жылғы 13 желтоқсандағы №259]-XII "Қазақстан Республикасының ақша
жүйесі туралы" ҚР-ның заңы,
3. 1995 жылғы 30 наурыздағьг №2155 «Қазакстан Республикасынының
Үлттык банкі туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің Заң күші бар
Жарлығы. (ҚР Президентінің Заң күші бар 20.07.95. №2370,
95. №2396, 5.12.95 №2672, 27.01.96 №2830, Жарлықтарына; ҚР №18-1, 07.12.96
№50-1, 11.07.97ж 154-1, №200-1 08.12.97ж, 29.06.98 №236-1 Заңдарына
сәйкес өзгерістер мен толықтырулар енгізілді).
4. 1995 жылғы 31 тамыздағы «ҚР- ғы банктер мен банктік қызмет туралы»
Президенттің заң күші бар Жарлығы (1996 жылы 6 наурыз 1996 жылы 7
желтоқсан және 1997 жылы II шілдедеғі
өзгерістер мен толықтыруларды есепке алғанда)
5. 1995 жылы 20 шілдедегі ҚР Президентінің заң күші бар №2372 "Бағалы
металдар мен асыл тастармен байланысты қатынастарды мемлекеттік реттеу
туралы" Жарлығы.
6. ҚР- ның 1996 жылы 24 желтоқсандағы №54-1. "Валюталык реттеу туралы"
заңы. (ҚР-ның 11.07.97. №154-1, 9.07.98 №277-1 Заңымен өзгерістер
енгізілді)
7. ҚР -ның 5.03,97 жылғы №277-1 "Бағалы қағаздар нарығы туралы" Заңы (ҚР -
ның №134-1. 19.06.97, №154-1. 11.07.97, №282-1. 10.07.98ж Заңымен
өзгерістер енгізілді).
8. ҚР - ның 28.04.97ж №97-1ЗРК «ҚР-дағы вексельдік айналысы туралы» Заңы,
ҚР Үлттық Банкінің нұсқаулык - нормативтік актілері (Берілген актілер
жинағы 5том, Алматы 1997 жыл )
9. ҚР экономикасын қысқа мерзімді несиелеу ережелері. 11.02.94 жылы ҚР
Ұлттық Банкі басқармасымен бекітілді (№4 хаттама).
10. ҚР-ғы валюта операцияларын жүргізу ережелері. 24.11.94ж.
ҚР Ұлттық Банк басқармасымен бекітілді. (24.01.95 №1, 18.05.95ж №8,
16.11.95ж №212, 29.02.96 ж №139, 13.06.96 ж. №131 өзгерістерді
қосқанда).
11.26.02.97 ж №456 ҚР Ұлттық Банкінің ережелері. ҚР - ның II деңғей
Банктерінің Ұлттык банкке күнделікті баланс пен
пруденциалдық нормативтер мен басқа да сақталуға міндетті нормалар мен
лимиттерді есептеу үшін қажет қосымша мәліметтержің нысанын ұсыну
ережелері.
12. 23.05.97 ж №219 ҚР Ұлттық банкінің 'Пруденциалдық нормативтер туралы
ережелері" (27.10.97ж №380, 28.08.98 ж. №157 ҚР Ұлттық Банкі баскармасы
қатысуымен өзгерістер мен толықтырулар енгізілді).
13.12.06.98 ж. №7 "Бағалы кағаздар портфелін басқару бойынша қызметін
жүргізетін үйымдар үшін пруденциалдық нормативтерді есептеу және қолдану
тәртібі туралы" ҚР- ның Ұлттық комиссиясының уакытша нұсқауы.
14.Банктердің қарыз алушы несиелік қабілеттілігін талдауы бойынша
әдістемелік нұсқаулар. 27.10.94 ж. №26 хаттама.
15. 23.05.97 ж. №222 «Ең төменгі резервтік талаптар туралы» ҚР Ұлттык
Банкінің ережесі.
16. 31.12.96 ж №340 "Қазақстан Ұлттык Банкінің қарыз портфелі мен несиелік
кызметінің мүмкін болатын шығындарын жабуға кажет
резервтерінің сыныптамасы туралы" ҚР Ұлттық Банкінін, ережесі.
17. 23.05.97 ж. №218 "Банк активтері мен шартты міндеттемелерінің
сыныптамасы және Қазақстан Республикасы 11 деңгей банктерінің олар
бойынша провизияларды есептеуі туралы" ҚР - ның Ұлттык банкі ережесі.
(15.09.97 ж. №351, 15.10.97 ж №375 ҚР ҮБ Басқармасы
қаулыларымен енгізілген өзгерістермен бірге).
18. ҚР Ұлттык Банкінің банктік кызметі мәселелері
нұсқаулық
материалдар, ережелер және әдістемелік ұсынымдар. 19. Қосымша қайнар
көздер ретінде ҚР Үлттық Банкінің ресми басылымдары ұсынылады.
А) Ұлттык Банк Жаршысы - Ұлттық банктің ресми басылымы, басылу (шығу)
мерзімділігі - айына 2 рет, банк жүйесі мен қаржы нарықтарынын ағымдық
жағдайы туралы жедел ақпараттардан, банктер кызметін реттейтін және
нормативті құжаттардан, Ұлттык банк Басқармасы мен директоратынын
шешімдерінен тұрады.
Б) Статистикалық бюллетень - ҚР банктері қызметі мен ақша - несие
қатынастары туралы статистикалық мәліметті қосатын орыс және ағылшын
тіліндегі ай сайынғы басылым.
В) Экономикалық шолу - есептеулер облысындағы саясат, акша - несие және
валюта саясаттың жүргізілу тиімділігін талдау бойынша мақалалардан тұратын
квартал сайынғы арнайы аналитикалық басылым. Сондай - ақ, ҚР - ның Банктер
Ассоциациясы журналы - "Банки Казахстана", "Аль - пари" журналы, "Деньги и
кредит" журналы ұсынылады.
Дәріс жоспары
1 Тақырып. Банк ісі курсының пәні құрылымы, міңдеттеррі (1сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2 Тақырып. Коммерциялық банктер қызметінің негізгі шарттары мен функциялары
(1 сағат).
1. Дәрісті мәліметті ұсыну.
2.Коммерциялык банктер туралы түсінік, олардың үйымдастыушылық құрылымы,
қызметінің принциптері, функциялары, банктер типтері мен танысу.
3 Тақырып (1 сағат). Коммерциялық банктер қызметін макрроэкономикалық
реттеудің мәнімен мазмұны
1. Дәрісті ұсыну.
2.Банк қызметін реттеу себептері ,ақша-несие саясаты, сипаты,әдістері,
құалдары мен танысу.
4 Тақырып Екіңші деңгейлі банктер қызметің еттеу үшің пруденциялық
нормативтер (1 сағат).
1. Дәрісті ұсыну.
2.Базельдік келісім және банкті реттеу принциптері,пруденциалдық
нормативтер жуйесі,банк қызметін бағалау ушін қолданылатын коэффициенттер
мен қөрсеткіштер мен танысу.
5 Тақырып Банктік ресурстар .Олардың қалыптасуы, реттелуі Банктедің
пассивті операциялары
Несиелік мекемелердің түрлері (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Банктік ресурстар және олардың қалыптасуының қайна көздері, банктік
меншік капиталы, олардың қызметтері банктік резевтер, жарғылық капитал,
депозиттіқ операциялар және олардың түрлері, дипозиттік мультипликатор мен
танысу.
6 Тақырып Қарыз алушының несие қабілеттілігі және оларды анықтау әдістерін
ұйымдастырудың негіздері. (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Несиелік қаблеттілікті талдаудың тапсырмалары және мақсаттары,несиелік
тарихы,қаржылық коэффициенттер мен танысу.
7 Тақырып Банктің ссудаларрдың қайтымдылығын қамптамасыз ету фомалары (1
сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Несие қайтымдығын қамтамасыз етудің тусінігі және формалары,кепіл
турлері,кепелдеме және кепілгерлік мен танысу.
8 Тақырып ҚР несиелендіу жиесі және оның негізгі элементтері. (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Банктің несиелердің жіктелуі, принциптері,несиелендіру әдістері, несие
бағасы,ссудалық шоттар формаларыме танысу.
9 Тақырып Несие бағасымын проценттік ставканы есептеу әдістері (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Қарапайым және қүрделі паыйздарды есептеу техникасы, несие бағасын
аңықтау қажеттілігі мен танысу.
10 Тақырып Несиелендірүді ұйымдастыру (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Қарыз алушыларды несиелендіру,несие беру кезендері,ссуданы өтеу,несие
алуга қажетті қүжаттарр жиыны мен танысу.
11 Тақырып ҚР экономикасының жеке салаларың несиелеңдірү ерекшеліктері (05
сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Дайындаушы бірлестіктерді несиелендіру,аулшаруашылық қәсіпорындарын
несиелендіру ерекшеліктері,сенімділік ссудалары мен танысу.
12 Тақырып Тұтынышылық несие (0,5 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Тутынушылық несие түрлері және оларды беру ерекшеліктері,тутынушылық
несие және оның экономикасындағы мәні мен танысу.
13 Тақырып. Консорциалды несие (0,5 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Консорциалық несиердің мәні және қажеттілігі,несиені өтеу,келісімшарт мен
танысу.
14 Тақырып. Коммерциялық несие(0,5 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Коммерциялық несие және оның қөп турлілігі,вексельдерді кепілдікке қою
арқылы берілген несиелер,вексельдермен операциялары мен танысу.
15 Тақырып. Ломбарттық несие (0,5 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Ломбартық несие, оның мәні , функциялары,ақша –несие саясаты қүралы
ретіндегі ломбардтық несие мен танысу.
16 Тақырып. Ипотекалық несиелеңдіру (0,5 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Ипотеканың маңызы, турлері, шетелдегі ипотекалық несие,ипотеканың
несиелендіру принциптері мен танысу.
17 Тақырып. Банктің проблемалы несиелеімен жұмысы (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.»Мәселелі» ссудалардың мәні мен қалыптасу мәселелері, мәселелі
ссудалармен жұмыс процедураларымен танысу.
18 Тақырып. Банктің лизингтік операциялаы (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Лизингтік операциялар және лизинг түрлерінің классификациясы, негізгі
элементтері, лизинг туралы келісім шарттың мазмүны мен танысу.
19 Тақырып. Коммерциялық банктедің факторингтік және фаффейтингтік
операциялары (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Факторингтің және форфейтингтің мәні ,мүмкіншілігі, қызмет ету
принциптері,түрлері, келісімдердің типтері мен танысу.
20 Тақырып. Банктің трастық операциялары (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2.Траст опеацияларының мәні, түрлері,жеке түлғалардың тапсырмасы бойынша
трастық қызмет қөрсетулер,траст бөлімінің уйымы мен танысу.
21 Тақырып. Жаңа банктік өнімдер және қызмет көрсету (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Пластикалық карта иелеріне қызмет ету бойынша коммециялық банктердің
операциялары, «клиент банк жүйесі» , пластикалық карталадың негізгі
түрлерінің жіктелуі мен танысу
22 Тақырып. Коммерциялық банктердің бағалы қағаздармен операциялары (1
сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Бағалы қағаздар нарығындағы қазақстандық банктердің жұмысының негізгі
бағыттары, РЕПО оперрациялары: қажеттілігі, бағалы қағаздар наығындағы
банктер жұмысының мәселелері және даму перспективалары мен танысу
23 Тақырып. ҚР валюталық операцияларды жүргізү тәртібі (0,5 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Қазақстан республикаксындағы операцияларды жүргізу, ағымдағы валюталық
операциялардың мінездемесі, капитал қозғалысымен байланысты операцияларымен
танысу.
24 Тақырып. Коммерциялық банктердің валюталық операциялары (0,5 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. ҚР валюталық операциялардың жүргізілуі тәртібі, валюталалық позиция,
оның ашылуы мен жабылуы, ағымдық валюталық операциялары, олардың түрлері,
валюталық тәукелдіктер ұғымы мен танысу.
25 Тақырып. Валюталық нарықтын туыңдылары (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Валюталық опциондар және олардың әртүлелігі, опционның бағасы анықтайтын
факторлар, фъючерстік және форвардық нарықтық сипатамасы, валюталық
арбитраж мен танысу .
26 Тақырып. Валюталық тәуекелдер және оларды сақтаңдыру әдістері (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. ВАлюталық тәукелдерділіктер және олардың пайда болу себептері, валюталық
тәукелдіктеді сақтандыру әдістері, СВОП типіндегі операциялары мен
танысу.
27 Тақырып. Халықаралық несиелер (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Халықаралық несие және оның қызметтері, фомалаы және оның жіктелуі,
түрлері мен танысу.
28 Тақырып. Банктік тауекелдер және оларды төмеңдету әдістеі (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Банктік тәуекелдіктер және олардың түрлері, трансляциялық валюталық
тәуекелдікті басқау әдісі, банктің ішкі тәуекелдіктері, банк
тәуекелдіктерін басқару стартегиясы мен танысу.
29 Тақырып. Коммерциялыһ банктердің өтімділігі және оларды басқару әдістері
(1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Банк өтімділігі және оларды анықтаушы факторлар, өтімдіділік қызметтері,
өтімділікті басқару әдістері, қөрсеткіштері мен танысу.
30 Тақырып. Банктік менеджмент , ғылым банкті басқару практикасы ретіңде
(1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Банктің менеджменттің принциптері, мақсаты, негізгі бағыттары, банк
саясатының мазмұны мен танысу.
31 Тақырып. Банктердің адамдар ресурстардың басқаруы (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Адамдық ресурстарды басқару концепциясы, банк қызметшілерінің жалған
жұмысты ұйымдастыруы, банктің туынды мәдениеті, қызметтерді құрылымдалуы
мен танысу.
32 Тақырып. Банктік менеджмент типтері және банкті басқару қателіктері (1
сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Жаман басқару және оның белгілері, ішкі бақылаудың әлсілсіздігі,
шығындар мен жоғалтуларды жабу әдістері мен танысу.
33 Тақырып. Банк активтерің басқару (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Активтерді басқару ұғымымен экономикалық мазмұны , активтердің бағасы,
активтерді басқару әдістер мен танысу.
34 Тақырып. Банктік маркетинг негіздері (1 сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Банк макетингінің мәні мен қәжеттілігі, анықтамасы, принциптері,
мақсаттары мен міндеттері, түрлері, әдістері, стратегиясы мен танысу.
35 Тақырып. ҚР коммерциялық банктедің қызметің қадағалау және реттеу (1
сағат)
1. Дәрісті ұсыну.
2. Банктің қадағалаудың мәні, мақстаты мен міндеттері, түрлері, фомалары,
банк қызметін лицензиялау мен танысу.
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ
ҚР - ның несиелендіру жүйесі мен оның негізгі элементтері
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
1. Іскерлік ойын үшін жаңа құрылған банк пен нарықта ұзак уақыт
әрекет етуші банктің несиелік саясатының негізгі қағидаларын кұрастыру.
2. Коммерциялық банктердің активтерін өз бетімен топтастырып, олар
бойынша провизияларды есептеу, алынған нәтижелерді түсіндіу.
Баяндама тақырыбы: Контокорренттік шот және оның пайда болу тарихы.
Контокорент бойынша несиелендіру ерекшеліктері.
Әдебиег: 9,11,15,16,17,18,21,26,-29,36,43,44,45,48,55.
Несие бағасы және % мөлшерлемелерді есептеу әдістері.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
1. Несие бағасын аньтқтау кажеттілігі.
2. Пайыздық тәуекел және оны азайту әдістері.
Әдебиет: 9,11,15,16,17,18,21,26,-29,36,43,44,45,48,55.
Несиелендіруді ұйысмдастыру.
Өзіндік жұмыс тапсыпрмасы.
1. Несие алу үшін қажет құжаттар тізімін өз бетімен дайындау- Оларды
ұсыну қажетін негіздеу.
2. Несие алу үшін құжаттарды рәсімдеу.
3. Несие келісімін құру, өз қарауына қарай оған түзетулер
еңгізу.
Неліктен жасалғанын түсіндіру.
Әдебиет: 9,11,15,16,17,18,21,26,-29,36,43,44,45,48,55.
Қазақстан Республикасы экономикасының жекесалаларын түсіндіру
ерекшеліктері.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
1. Шағын және орта кәсіпкерлікті несиелендіру мәселелері. Әдебиет:
9,11,15,16,17,18,21,26,-29,36,43,44,45,48,55.
Тұтыну несиесі. Баяндамалар тақырыбы:
1 .Батыстағы тұтыну несиесінің дамуы.
2.ҚР - ғы тұтыну қарыздары нарығының даму перспективалары.
Әдебиет: 21,26,-29,36,43,44,45,48,55.
Консорциалдық несиелер
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Мерзімдік басылым мәліметтері бойынша II деңгейлі
банктерді консорциалдық несиелендіру фактілері жайында оқу. Әдебиет: 21,26,-
29,36,43,44,45,48,55.
Коммерциялық несие. Банктердің вексельдермен операциялары.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
1. Бірнеше әр түрлі вексельдік бағдарламаларды қарастыру.
Бұл вексельдерді есепке алуға бола ма екенін анықтау. Әдебиет:
8,9,15,16,17,18,21,26,-29,36,43,44,45,48,55.
Банктің Проблемалы несиелермен жүмысы.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Коммерциялық банктердің мәліметтерін талдап "проблемалық"
қарыздарды анықтау және жаңа берілген қарыздарды сақтандыру үшін жүргізе
алатын шараларды қарастыру және бұл қарыздарға қай әдісті қолдануға
болатынын қарастыру. Әдебиет: 9,11,15,16,17,18,21,26,-
29,36,43,44,45,47,48,53,55,56.
Коммерциялық банктердің лшингтік операциялары.
Баяндамалар тақырыбы: Қазақстандағы лизингтік операциялардың даму
перспективалары. Әдебиет: 19,21,25,26,-29,31,36,43,44,45,48,55.
Коммерциялық банктердің факторингтік және форфейтингтік
операциялары.
Баяндамалар тақырыбы: Әлемдік банктік тәжірибедегі форфейтингтік
операциялардың дамуы. 19,21,25,26,-29,31,36,43,44,45,48,52,55.
Жаңа банктік қызметтер мен өнімдер.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Пластикалық карталар нарығын талдау, нарықты бөлшектеуді жүргізіп
қортындылар жасау.
Баяндамалар тақырыптары:
1. Әлемдегі пластикалык карточкаларының пайда болуы және
даму
тарихы.
2. ҚР - ғы пластикалык карточкалар нарығы.
Әдебиет: 18,19,21,22,23,26,-29,36,40,43,44,45,48,55.
Коммерциялық банктердің бағалы қағаздар мен операциялары.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Орналастыру бағдарламаларын талдау, Қазақстандық банктер үшін
неғұрылым тиімді нұсқасын таңдау, қортындылар жасап оларды негіздеу.
Баяндамалар тақырыбы:Бағдарламалары: Қазақстандық
банктердің тәжірибесі. Әдебиет: 7,13,18,19,21,26,-29,31,36,43,44,45,48,55.
Коммерциялық банктердің қызметтері мен әрекет етуінің негізгі шарттары.
Өзіндік жүмыс тапсырмасы.
Қазақстан Республикасынын Ұлттық банкінің статистикалық
мәліметтері негізінде 2-4 жылдық мерзім бойынша ҚР территориясында
банктер санын анықтау. Тәжірибелік мәліметтерді ҚР - ғы коммерциялық
банктердің жабылуы мен тоқталуының себептерін қарастыру. Әдебиет:
3,4,11,12,15,18,19,25,26,27,28-29,30,31,32,33,36,40,43,45,48,59.
Коммерциялық банктер қызметін макроэкономикалық реттеудің мазмүны мен
мәні.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Өткен мерзім бойынша ҚР-ның ақша несие саясатын статистикалық
мәлімметтер негізінде қарастыру.
Баяндама тақырыбы 1998 - 2002 жыл аралығындағы ҚР - ның ұлттық банкінің
ақша несие саясатына шолу жасау. Әдебиет:
1,2,3,4,11,12,15,18,19,25,26,27,28-29,33,40,43,45,48,56.
II денгейлі банктердің кызметтерін реттеудегі пруденциялық нормативтер.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
1. 1995 - 1999 жылдар аралығындағы экономикалық нормативтерінің
өзгеруіне сипатын қарастыру.
2.3-4 банк мәлімметтері бойынша коэффициенттерді өз бетімен есептеп
салыстырмалы талдау жасау.
Баяндама тақырыбы: Капиталды өлшеу мен капиталды қамтитын
стандарттарға қатысты банктік реттеу жүйелерінің жақындасуы.
Әдебиет: 3,4,11,12,15,17,18,19,20,25,29,35,40,43,45,48,52,54,59.
Банк ресурстары, олардың күрылуы мен реттелуі.
Коммерциялық банктердің пассивтік операциялары.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
1. Коммерциялық банктердің депозиттік саясатын қарастыру және баға
беру.
2. 2 жылдық мерзім бойынша, ҚР Үлттық банк
статистикалық
мәліметтері негізінде депозит нарығының анализін жүргізу, қортынды
жасау.
Баяндама тақырыбы: Қазақстан коммерциялық банктерінің салымдық саясаты.
Әдебиет: 4,15,18,19,23,26,27,28-29,33,36,38,43,45,49,55.
Қарыз алушының несиелік қабілеттілігі мен оны анықтау әдістемесі.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
1. Мәліметтер негізінде әр түрлі салалардың 2 кәсіпорнының несиелік
қабілеттілігін талдау. Қорытынды жасау.
2. Несиелік тәуекелді бағалаудың сатистикалық үлгілерін пайдалана
отырып есептеу жүргізу және алынған мәліметтерді салыстыру.
Әдебиет: 9,14,17,18,19,21,23,26,27,28,29,31,36,38,43,48,50,53,56.
Банк қарыздарының қайтарымдылығын қамтамасыз ету нысандары.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
1. Кепіл, кепілдеме, кепілдікті рәсімдеуді дербес жүргізу. Баяндама
тақырыбы:
1. Банк қарыздарын камтамасыз етудің шетел тәжірибесі.
2. ҚР - ғы кепіл мен кепілдіктер: банк тәжірибесінде
қолдану
ерекшеліктері.
Әдебиет: 4,9,15,16,17,18,19,26,29,31,36,38,43,48,51,53,56.
Халықаралық несиелердің нысандары.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Халықаралық несиелердің толық және орташа мерзімін
әртүрлі формуламен анықтап алынған нәтижелерді салыстыру. Қорытынды жасау.
Әдебиет: 1,5,6,10,21,24,26,29,30,31,37,39,41,42,43,44,55,57,59.
Банктік тәуекелдер мен оларды төмендету әдістері.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Тәуекелдің 2-3 түрінің бағалауын жүргізіп корытынды жасау.
Баяндама тақырьтптары.: Банкілік тәуекелдерді басқару стратегиясы.
Әдебиет: 4,9,12,14,15,16,17,19,20,21,23,25,26-29,31,34,43,45,51,53,56,58.
Коммерциялық банктердің өтімділігі мен оны басқару әдістері.
Өзіндік жүмыс тапсырмасы.
2 банк баланстары бойынша өтімділік коэффициенттерінің өз бетімен
есептеу және көрсеткіштерін салыстыру. Алынған нәтижелерді бағалау.
Әдебиет: 4,12,13,14,15,17,20,21,26-29,31,34,36,38,43,45,48,51.
Банк менджменті ғылым ретінде, банкті басқару тәжірибесі мен өнері.
Баяндама тақырыбы: ҚР- ның II деңгейлі банктеріндегі
банк менеджментінің ерекшеліктері. Әдебиет:
20,21,27,29,34,35,43,45,48,53,55,59,
Банктің адам ресурстарын басқару.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Қазіргі кезеңдегі Қазақстандық банктердің қызметкерлер тобының даму
ерекшеліктері. Әдебиет: 20,21,27,29,34,35,43,45,48,53,55.
Банк активтерін басқару.
Өздік жұмыс тапсырмасы.
ҚР- дағы II деңгей банктерінің активтерін басқару мәселелері. Активтерді
басқарудың халықаралық тәжірибесі. Әдебиет: 5,6,7,8,9,10,12,17,21,26-
29,34,36,45,48.]
Банктік маркетинг ерекшеліктері.
Өзіндік жұмыс тапсырмасы.
Жаңа банктік өнім құрастырып оның маркетингтік зерттеулерін жүргізу.
Қазақстандағы және шетелдегі банк өнімдері нарығын бағалау. Қазақстандағы
пластикалық карточкалар нарығының клиенттерін топтастыруды
жүргізу.
Баяндамалар тақырыптары: 1. Қазақстанның банктік өнімдер нарығы. 2.Әлемдік
банктік тәжірибедегі жаңа банк өнімдері мен қызметтері. Әдебиет:
20,21,22,27,29,34,38,43,46,47,48,55.
Әдебиеттер
1. Указ Президента Республики Казахстан от 12 ноября 1993 г. № 1399 “О
введении национальной валюты Республики Казахстан”.
2. Закон Республики Казахстан от 13 декабря 1993 г. № 2591-XII “О денежной
системе Республики Казахстан”
3. Указ Президента Республики Казахстан Имеющий силу Закона от 30 марта
1995 года № 2155 “О национальном Банке Республики Казахстан” (внесены
изменения и дополнения в соответствии с Указом Президента РК. имеющим силу
Закона от 20.07.95 № 2370, от 02.08.95 № 2396, от 5.12.95 г № 2672; от
27.01.96 г. № 2830; Законами РК от 03.07.96 г № 18-1, от 07.12.96 № 50-1,
от 11.07.97 г. № 154-1; № 200-1 от 08.12.97 г., от 29.06.98 г. № 236-1)
4. Указ Президента имеющий силу Закона “О банках и банковской деятельности
в Республике Казахстан” от 31 августа 1995 года (с учетом изменений и
дополнений от 6 марта 1996 года, 7 декабря 1996 года и 11 июля 1997 года).
5. Указ Президента Республики Казахстан от 20 июля 1995 года № 2372 имеющий
силу Закона “О государственном регулировании отношений, связанных с
драгоценными металлами и драгоценными камнями” (с изменениями, внесенными в
соответствии с Законом РК от 03.07.1996 г.)
6. Закон Республики Казахстан от 24 декабря 1996 года № 54-1 “О валютном
регулировании” (внесены изменения Законом РК от 11 июля 1997 года № 154-1,
Законом РК от 9 июля 1998 года № 277-1)
7. Закон Республики Казахстан от 5 марта 1997 года № 277-1 “О рынке ценных
бумаг” (внесены изменения Законом РК № 134-1 от 19.06.97, Законом РК № 154-
1 от 11.07.97, Законом РК № 282-1 от 10.07.98 г.)
8. Закон Республики Казахстан от 28 апреля 1997 года № 97-1 ЗРК “О
вексельном обращении в Республике Казахстан”
II. Инструктивно-нормативные акты Национального банка Республики Казахстан.
(Сборник указанных актов в 5-ти томах, Алматы 1997 год).
9. Правила краткосрочного кредитования экономики Республики Казахстан.
Утверждено Правлением Национального Банка РК 11 февраля 1994 года (протокол
№ 4).
10. Правила проведения валютных операций в Республике Казахстан. Утверждено
Правлением Нацбанка РК от 24 ноября 1994 года. № 188. (с учетом изменений
от 24 января 1995 года № 1, 18 мая 1995 № 8, 16 ноября 1995 года № 212, 29
февраля 1996 года № 139, 13 июня 1996 года № 131).
11. Правила Национального банка Республики Казахстан от 26 февраля 97 г. №
456 Правила предоставления банками второго уровня в Национальный банк
Республики Казахстан формы ежедневного баланса и дополнительных данных для
расчета пруденциальных нормативов и иных обязательных к соблюдению норм и
лимитов.
12. Постановление Национального банка РК от 23 мая 1997 года № 219 “Правила
“О пруденциальных нормативах”” (внесены изменения и дополнения в
соответствии с постановлением Правления Нацбанка РК от 27.10.97 г. № 380,
от 28.08.98 № 157)
13. Временная инструкция Национальной комиссии Республики Казахстан по
ценным бумагам от 12 июня 1998 г. № 7 “О порядке расчета и применения
пруденциальных нормативов для организаций, осуществляющих деятельность по
управлению портфелем ценных бумаг ”
14. Методические указания по анализу банками кредитоспособности заемщика
протокол № 26 от 27.10.94 г.
15. Положение Нацбанка Республики Казахстан от 23 мая 1997 года № 222 “О
минимальных резервных требованиях”
16. Положение Национального банка РК от 31 декабря 1996 года № 340 “ О
классификации ссудного портфеля и резервах (провизия), необходимых для
покрытия возможных убытков от кредитной деятельности Национального Банка
Казахстана”
17. Положение Национального банка Республики Казахстан от 23 мая 1997 года
№ 218 “О классификации активов банка и условных обязательств и расчете
провизии по ним банками второго уровня Республики Казахстан” (с
изменениями, внесенными постановлениями Правления НБ РК от 15.09.97 г. №
351; от 15.10.97 г № 375)
18. Инструктивные материалы, положения и методические рекомендации по
вопросам банковской деятельности Национального банка Республики Казахстан .
19. В качестве дополнительных источников рекомендуются официальные издания
Национального банка РК.
а) Вестник Национального банка - официальное издание Национального банка
периодичность издания 2 раза в месяц, содержит оперативную информацию о
текущем состоянии банковской системы и финансовых рынков, отдельные
нормативные документы, регулирующие деятельность банков, решения Правления
и Директората Национального банка.
б) Статистический бюллетень - ежемесячное издание на русском и английском
языках, содержащее статистическую информацию о денежно-кредитных отношениях
и деятельности банков РК.
в) Экономическое обозрение - ежеквартальное специальное аналитическое
издание, содержащее статьи по анализу эффективности проводимой денежно-
кредитной и валютной политики, политики в области расчетов. Кроме того,
рекомендуется журнал Ассоциации банков Республики Казахстан “Банки
Казахстана” и журнал “Аль-пари”, “Деньги и кредит”, «Банковское дело», «
Банковские услуги», «Банковские технологии», «Транзитная экономика», «
Саясат» и др.
III. Оқу құралдары.
|20. Кошенова Б.А. Акша, несие, банктер, валюта катынастары. - А-ты, 2000 |
|21. Ақша, несие, банктер. Ред. Ғ.Сейтқасымов. - А.,2001 |
|22. Баймуратов, У. Деньги и финансы: нелинейная система.-Алматы: |
|Экономика,2005 |
|23. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Сейткасимов - А-ты,1996 |
|24. Банковское дело :Уч./ Под ред. Сейткасимова Г.С.. - Алматы, 1998 |
|25. Банковское дело : Уч. / Под ред. О.И.Лаврушина. - М., 1999 |
|26. Банковское дело : Уч. / Под ред. Колесникова В.И. - М., 1996 |
|27. Общая теория денег и кредита. / Ред. Жуков Е.- М.,1995, М., 2000 |
|28. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Лаврушин - М.,1998, М., 2000 |
|29. Деньги. Кредит. Банки. / Ред. Жуков Е.- М.,1999, М., 2000 |
|30. Финансы, денежное обращение, кредит / Под ред. В.К. Сенчагова, А. |
|Архипова. - М. 1999, М., 2000 |
|31. Финансы. Денежное обращение. Кредит./ Ред. Дробоздина.- М.,2000 |
|32. Свиридов О.Ю. Деньги, кредит, банки. - М., 2000 |
|33. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. - Спб, 2000 |
|34. Долан Э.Дж. Деньги, банковское дело и ден. - кредитная политика. – М., |
|1996 |
|35. Кредиты, займы, ссуды. - М., 1998 |
|36. Мнацаканян А.Г. Деньги и кредит. - Калининград, 2000 |
|37. Селюков А.Д. Гос. и муниципальный кредит. - М., 2000 |
|38. Финансы, денежное обращение, кредит. - М., 2000 |
|39. Финансы, деньги, кредит. - М., 2000 |
|40. Чернова В.Э. Финансы, денежное обращение и кредит. - Спб, 2000 |
|41. Хамитов, Н.Н. Банк ісі :Лекциялар курсы.-Алматы:Экономика,2006. |
|42. Хамитов, Н.Н. Банковское дело :Курс лекций.-Алматы,2005 |
|43. Панова Г.С. Кредитная политика коммерческого банка. – М. 1997 |
|44. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Сейткасимов – А-ты,1996 |
|45. Банковское дело :Уч./ Под ред. Сейткасимова Г.С.. – Алматы, 1998 |
|46. Банковское дело : Уч. / Под ред. О.И.Лаврушина. – М., 1999 |
|47. Банковское дело : Уч. / Под ред. Колесникова В.И. – М., 1996 |
|48. Общая теория денег и кредита. / Ред. Жуков Е.- М.,1995, М., 2000 |
|49. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Лаврушин - М.,1998, М., 2000 |
|50. Деньги. Кредит. Банки. / Ред. Жуков Е.- М.,1999, М., 2000 |
|51. Финансы, денежное обращение, кредит/В.К. Сенчагова.–М.,1999, 2000 |
|52. Финансы. Денежное обращение. Кредит./Дробоздина.–М,. 2000 |
|53. Свиридов О.Ю. Деньги, кредит, банки. – М., 2000 |
|54. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. – Спб, 2000 |
|55. Долан Э.Дж. Деньги, банковское дело и ден.–кредитная политика.–М., 1996 |
|56. Севрук В.Т. Банковский маркетинг. - М.,1994 |
|57. Егоров Е.В. и др. Маркетинг банковских услуг. - М.,1999 |
|58. Нургалиев К.Р., Тулембаева А. Банковский маркетинг: Уч. п. – Алматы, |
|1998 |
|59. Роуз П. Банковский менеджмент. - М.,1995 |
|60. Сазанов С. Банковский менеджмент в условиях межгосударственных |
|интеграций. - А-ты, 1999 |
|61. Бор З.,Пятенко В. Менеджмент банков. - М.,1997 |
|62. Родзинский Ю.Л. Банковская деятельность: Регулирование и надзор. - Спб, |
|2000 |
|63. Банковский надзор и аудит: Уч.п. ,/ Под ред. И.Д. Мамоновой. - М., 1995 |
|64. Баймуратов, У. Деньги и финансы: нелинейная система. -Алматы:, 2005. |
|- Т.I |
|65. Общая теория денег и кредита :Учеб. для вузов /Е.Ф.Жуков и др..-М.,1995 |
IV. Шет ел әдебиеті.
66. Аристобуло де Хуан. Имеет ли значение неплатежеспособность банка? И что
с ней делать? ИЭР Мирового банка, Вашингтон, 1991 г (на русском и
английском языках).
67. Банковское дело и финансовое управление рисками. Уч. пособие. М. Озиус
и В. Путнам. (на русском и английском языках) Под ред. Шакила Фаруки. ИЭР
мирового банка. Вашингтон, 1992 г.
68. Введение в регулирование, надзор и анализ банковской деятельности.
Роберт С. Портер. (на русс. и англ. языках). ИЭР мирового банка. Вашингтон,
1996 г
69. Международное банковское дело. Уильям Риггинз. (на русском и английском
языках). ИЭР мирового банка. Вашингтон, 1992 г.
70. Управление рисками коммерческих банков. К. Валравен. (на русском и
английском языках). ИЭР мирового банка. Вашингтон, 1996 г.
71. Рынок иностранной валюты, ИЭР мирового банка. Вашингтон, 1995 г.
72. Учебная программа по банковскому и финансовому менеджменту в 2-х томах.
(на русском и английском языках). ИЭР мирового банка. Вашингтон. 1993 г.
73. Шакил Фаруки. Словарь банковских финансовых терминов. Мировой банк.
Вашингтон, 1993 г.
«Банк ісі» пәні бойынша рефераттар тақырыптары.
1. Қазақстан Республикасында қазіргі кезеңдегі
консорциаалдық несиелендіру.
2. Шағын және орта кәсіпкерлік құрылуы мен дамуындағы банктер мәні.
3. Ипотекалық несиелеу үлгілері және оларды ҚР-да
қолдану перспективалары.
4. Несиелеуді жүзеге асыруда вексельдерді пайдалану мәселелері мен
перспективал ары.
5. ҚР банктеріндегі проблемалық несиелермен жұмыс.
6. ҚР II деңгейлі банктеріндегі лизингтік операциялардың даму мәселелері
мен перспективалары.
7. Қазақстандағы "карточкалық бизнесті" енгізу мәселелері
мен перспективалары.
8. Бағалы қағаздар нарығындағы банктер қызметінің даму мәселелері мен
перспективалары.
9. ҚР - ның валюта нарығы: құрылуы мен даму перспективалары.
10. ҚР - сы экономикасының дамуындағы халықаралық несиелер мәні.
11. Интернет - банкинг: дамуы мен реттеу мәселелері.
12. Банктік технологиялар және интернет: қызметтер сыныптамасы және даму
перспективалары.
13. Тәуекелдерді басқару облысындағы банктік технологиялар.
14. Банктердегі қазіргі кезеңдік кадрлық менеджмент аспектілері.
15. Қазақстан банктеріндегі банктік қызметтер мен өнімдер нарығын
жетілдіру.
16. Қазақстандық банк жүйесінің қазіргі жағдайының
даму перспективалары.
17. Банк жүйесі, оның ҚР экономикасындағы мәні мен орны.
18. Пруденциялдық нормативтер және олардың банктер
қызметін реттеудегі мәні.
19. Банк өтімділігін басқару мәселелері.
20. ҚР банк жүйесін қайта құрудың өзекті мәселелері.
21. Банктерді капитализациялау мәселелері және оларды шешу жолдары.
22. ҚР депозиттік нарығының даму мәселелері мен перспективалары.
23. ҚР - ғы қысқа мерзімдік несиелеудің қазіргі кезеңдегі мәселелері мен
перспективалары.
24. Несие қабілеттілік рейтингтері мен олардың банктің лимиттік саясатын
құрастырудағы рөлі.
25. ҚР деңгейлі банктеріндегі несиелерді қамтамасыз етудің
жеке нысандарын қолдану мәселелеріне перспективалары.
26. Несиелеу барысында туындайтын мәселелер және оларды шешу
жолдары.
27. Қазақстандық банктердегі маркетинг ерекшеліктері мен мәселелері.
28. Қазақстан банктері және САМЕL рейтингтік жүйесі.
"Банк ісін үйымдастыру" пәні бойынша димломдық жұмыстар
тақырыптары.
1. Коммерциялық банктер ресурстары.
2. Коммерциялық бактердің депозиттік операциялары.
3. Нарықтық экономика жағдайындағы ҚР депозиттік саясаты.
4. ҚР - ғы депозиттерді сақтандыру жүйесі.
5. Коммерциялық банктердің активтік операциялары.
6. Банктік қызметтің дәстүрлі емес түрлерінің дамуы.
7. ҚР - ғы қыска мерзімдік несиелерді ұйымдастыру.
8. Коммерциялық банктердің инвестициялық операциялары.
9. Коммерциялық банктің бағалау қағаздары мен операциялары.
10. Ю.ҚР - дағы ұзақ мерзімдік несиелеудің дамуы.
11.Ауыл шаруашылық кәсіпорындарын несилеу ерекшеліктері.
12.Өнеркәсіптік кәсіпорындарды несиелеу ерекшеліктері.
ІЗ.Коммерциялық банктердің несиелік саясаты.
15. Несие қайтарымдылығын қамтамасыз ету нысандары.
16. Кепілдеме - несиені камтамасыз етудің негізгі нысаны ретінде.
17. Коммерциялық банктердің пайыздық саясаты.
18. Коммерциялық банктердің лизингтік операциялары.
19. Коммерциялық банктердің факторингтік операциялары.
20. Коммерциялық банктердің трасттық операциялары.
21.ҚР - ғы банкаралық есептеулердің ұйымдастырылуы.
22.ҚР- ғы тұтынушылық несиесінің даму перспективалары.
23. Банктік тәуекелдерді басқару.
24. Несиелік тәуекелді басқару.
25. Банктің маркетингтік қызметі.
26. Банктің нарықтық мүмкіндіктерін талдау.
27. Банктің өнімдік стратегиясы.
28. Коммерциялық банктердің стратегиялық жоспарлауы.
29. Коммерциялық банктердегі инвестициялық жобалардың талдауы мен
несиеленуі.
30. ҚР- ғы коммерциялық банктердің инвестициялық саясаты.
31. Шетел валютасымен операциялық және валюталық тәуекелдерді
басқару.
32.Банктік менеджмент және оның Қазақстандағы даму ерекшеліктері.
33. Банк қызметін бағалаудағы өтімділік және төлем қабілеттілік.
34. Бағалы қағаздар нарьғының инфроқұрылымы, костодиондық қызмет.
35. ҚР - ның әрекет етуші банк жүйесі.
36. ҚР Ұлттық банкі, оның банк жүйесіндегі орны мен мәні.
37. Нарықтык экономика жағдайындағы ҚР- ның акционерлік банктері.
38. Коммерциялық банк қызметін талдау: мазмұны, мақсаты мен жүргізілу
тәртібі. Қаржы экономикалық көрсеткіштерді есептеу тәртібі.
39. Банкілік қызметтердің түрлері және олардың дамуы.
39.ҚР - ның қазіргі кезеңдегі ақша несие саясаты, оның мазмүны,
мақсаты, жүргізілу тәртібі.
4О.Банктің қарыз алушылармен өзара қатынасының экономикалық және
құқықтық негіздері.
41.Қарыз алушының төлем қабілеттілігі нарықтық
қатынастар жағдайында несиені басқару негізі ретінде.
42. Кәсіпорындардың сыртқы экономикалық қызметін несиелеу.
43. Шағын және орта кәсіпкерлікті несиелеу (кооперативтер шағын
кәсіпорындар, жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер мысалында).
44. Инвестицияларды қайтарымдылық негізде қаржыландыру және
несиелендіру мәселелері.
45. Банктердің мемлекеттік кәсіпорындарды қаржыландыру кезінде
капитал салымдарының шоғырлануын бақылауы.
46. Тұрғын үй құрылысын қаржыландыру және несиелеу.
47. Пайыздық мөлшерлемелер мен дисконт бағасының деңгейлері
теңгенің ішкі құнының сипаттамасы ретінде.
48. Төлемдік жүйе және оның қырда даму тенденциялары.
49. ҚР - ның халықаралық валюта - несиелік қатынастарының дамуы.
50. ҚР - дағы валюта - есептік реттеу.
51. Шетел валютамен келісімдер және валюта айырбасы тәуекелдерін
басқару.
52. ҚР - ғы халықаралық есептесу нысандарының дамуы. Тауарлар мен
қызметтер үшін халықаралық есептесу бойынша операцияларды есепке
алу және рәсімдеу.
53. ҚР - ның валюталық қор биржасы және оның қызметі.
54. ҚР - да валюта - есептесу қатынастарын реттеу мәселелері.
55. ҚР - ғы акционерлік банк активтерін басқару мәселелері.
56. Бағалы қағаздар нарығы - ҚР қаржы нарығының ажырамас бөлігі
ретінде.
57.Банкаралық есептесулерді ұйымдастырудағы клирингтік палата мәні.
58. Банктердің пассив операциялары.
59. КБ қызметін реттеудегі Ұлттық банк мәні.
60. II деңгей банкінің қызметінің есебі, талдауы және аудиті.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАРЖЫ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ФАКУЛЬТЕТ
"БЕКІТЕМІН"
ҚЭФ
деканы
_________Кожагельдиев Б. К.
"___"_____________ 2009 ж
050509 "Қаржы" мамандыѓыныњ күндізгі және сырттай оқыту бөлімінің
студенттері үшін "Банк ісі" пәнінен курстық жұмысты орындау бойынша
ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
Семей, 2009ж
050509 "Қаржы" мамандықтарының күндізгі және сырттай оқыту бөлімінің
студенттері үшін "Банк ісі" пәнінен курстық жұмысты орындау бойынша
әдістемелік нұсқауды құрастырған "Қаржы" кафедрасының аға оқытушысы
С.Ж. Есенгельдинова
Қаржы кафедрасының жиналысында бекітілді
"___"__________ 2009 ж., хаттама № _____
Кафедра меңгерушісі ________________ э.ғ.к.., С.Ж. Масалимова
ҚЭФ ОӘБ бекітілді
Хаттама № _____ "____"____________ 2009 ж.
ҚЭФ ОӘБ төрағасы _______________э.ғ.к., М.Х.. Айдарханов
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
1. Курстық жұмысты рәсімдеу
2. Курстық жұмыс тақырыптары.
3. Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
1. Курстық жұмысты рәсімдеу
1. Курстық жұмыс бойынша мәтіндік кұжаттарды өндеуге қойылатын жалпы
талаптар.
Курстық жұмыс А4 форматының ақ қағазды стандартты бетінің бір жағына
жазылады.
Курстық жұмыс кеселдей жиек мөлшерлерін сақтай отырып орындалады: сол
жағынан 25-30мм, оң жағынан 10 мм, жоғарғы және төменгі жиек мөлшері 20 мм.
Азат жол 5 белгіге немесе 15-17 мм тең.Tақырыпшалар мәтіннен төменгі және
жоғарғы жағынан бір жолмен өзгешеленеді.
Курстық жұмыс тақырыбын екі қолжазба түрінде немесе компьютермен жазуға
болады. Қолжазба әдісімен мәтін қара немесе көк түсті сиямен, анық жазумен
жазылуы тиіс. Бір жұмыста түрлі түсті сия қолдануға болмайды (графиктерді,
диаграммаларды, суреттерді, кестелерді орындағанда түрлі түсті сия
қолдануға болмайды.)
Курстық жұмыс қолмен жазылғанда мәтіннің әрбір беті 28-30 жолдан тұруы
қажет, әрбір жол ортасы 60-65 белгіден болуы керек, мұндағы әрбір сөздер
арасындағы пробел бір белгі болып есептеледі. Қолжазбалық мәтінге №3
трафареті қолданылады. Курстық жұмыстың қолжазбалық нұсқадағы жалпы көлемі
қосымшаларды есептемегенде 30 беттен кем болмауы тиіс. Жұмыс беттерінде еш
қателіктер жіберілмеуі тиіс – жолдарды және сөздерді сызу, жоларалық
қосымша жазулар және т.б.рұқсат етілтейді. Сонымен қатар, жалпы
қабылданбағандардан басқа сөздерді және сөз тіркестерін қысқартуға
болмайды.
Жұмыстың әрбір тарауы жаңа беттен басталады, ал бөлімдер жолдың ортасынан
мәтіннен бір жол қалдырғаннан кейін жазыла береді.
Екінші жағдайда жұмыс мәтіні компьютерде Microsoft Word мәтіндік
редакторінде, Timеs New Roman шрифімен, 14 мөлшермен, жартылай жоларалық
интервалмен басылады. Курстық жұмыстың жалпы көлемі 20 беттен кем болмауы
тиіс.
2. Жұмыстың мӘтіндік бӨлімін ӨҢдеу ережелері.
1. Мәтіндік бөлімді құру.
Жұмыс мәтіннің жалпы бөлігін бөлімдерге бөледі және бөлім астыға
бөледі. Бөлімдер араб цифрларымен белгіленген және азат жолдан жазылған
кезекті номерлерге ие болуы керек. Курстық жұмыстар 3 бөлімнен тұруы қажет.
Әрбір бөлім бірнеше бөлім астылардан тұрады (мысалы 1,2,3).
Курстық жұмыстың бөлім астылары тек берілген бөлім бойынша ғана
нөмірленуі тиіс. Бөлім асты нөмірлері нүктемен бөлінген бөлімдер
нөмірлерінен тұрады. Бөлімді және бөлім астын өндеуге мысал (1):
1. Салыќтардыњ экономикалыќ мазм±ны.
1. Салыќтардыњ мәні және мағынасы.
2. Салыќтардыњ негізгі қызметтері.
3. Шетел тәжірибесі.
2. Тақырыпшалар.
Курстық жұмыстың әрбір бөлімін жаңа беттен бастау керек, сондықтан
тақырыпша беттің жоғарғы жағына жазылады немесе теріледі және келесі
тақырыпшадан бір интервалға жылжуымен ерекеленеді.
Компьютерлік нұсқада курстық жұмыстың құрылымдық элемент
тақырыпшалары «Кіріспе», «Мазмұны», «Қорытынды», «Қолданылған әдебиеттер
тізімі», «Қосымша», негізгі бөлімінің бөлімшелерінің атауларын жаңа беттен
жазу және нұктесіз жолдың ортасына қою керек.
Қолжазбалық нұсқада бөлім тақырыпшаларын басқа әріптен бастап кішкене
әріппен жазу жіберіледі.
Бөлімасты тақырыпшаларын азат жолдан бастау керек және бірінші әріпті
- бас әріппен, қалғандарын кішкене әріппен жазуға болады (екі нұсқаға да).
Тақырыпша аяғына нүкте қоймайды. Тақырыпшаларды белгілеп сызбайды.
Егер тақырыпшалар бірнеше сөйлемнен тұрса, оларды нүктемен бөледі, бірақ
соңына нүкте қоймайды. Тақырыпшаларды сөздерді бөлуге болмайды. Бөлім асты
нөмірленуі бөлімнің бірінші әріпіні астына қойылуы тиіс.
Жұмыстың құрылымдық элементтерінің тақырыпшалары мен мәтіннің
арасындағы қашықтың 1 интервалдан кем болмауы тиіс. Бөлімдер және
бөлімастыларының тақырыпшаларының арасындағы қашықық 1-2 см болуы кере (№3
трафарет).
3. Мәтінді мазмұндау.
Курстық жұмыс мәтіні қысқа, нақты және әртүрлі түсініктемелерді жібермеуі
тиіс.
Мәтіндік бөлімде жіберілмейді:
- орыс орфографияның ережелерінде белгіленгеннен басқа сөздерді қысқарту
- физикалық өлшемдерді бірліктерін, егер олар цифрсыз қолданса қысқарту,
тек формула мен суреттердегі кестелердің астында немесе жанындағы әріпті
блгілемегеннен басқа жағдайда.
- Кері өлшем белгілерінің алдына (-) математиканың белгісін қолдануға. (-)
математиканың белгісінің орнына, формулалар, кестелер, және суреттерден
басқаларда «алу» сөзін жазу керек.
- Цифрсыз математикалық белгілерді (аз немесе тең), (артық немесе тең),
(тең емес), сондай ақ № (нөмір), % (пайыз) қолдануға.
4. Формулаларды рәсімдеу
Формулалар қара немесе көк сиямен анық; белгілер, цифрлар, әріптер
формуланың мағынасының мәніне сәйкес дұрыс орналысып жазылуы тиіс.
Формула жолдарының және бөлу сызықтарының арасында, олардың еркін
орналасуын жіберетін интервалдар сақталады. Формулалар жазылуында
белгілердің және интервалдардың дұрыс қатынасын сақтау қажет. Формула
негізгі мәтіннен бір жолмен ерекшеленеді. Мысалы.
П = МСПЖ – (t*Д) (1)
Формулаға енетін белгілердік және есептік коофициенттердің тиіс.
Әрбір белгі мәнін, олар формулада келтірілген кезектілікте жаңа жолдан
басталып жазылады. Белгілеменің бірінші жолы, «Мұндағы» деген сөзден
басталуы қажет, одан кейін К сызықша, мысалы несие сомасы:
КП = Кхtх E (2)
Мұндағы: К – несие сомасы, теңге
t – жылдар (айлар) саны
Е проценттік ставка , %
Формулалар сызба шрифтімен 2,5 мм – ден кем емес биіктікте жазылуы
тиіс. Егер барлық формулалар жұмыс мәтінінде болса, қосымшада келтірілген
формулардан басқасы бөлім шегінде араб цифраларымен номерленеді, формула
номері нүктемен бөлінген. Формула реттік номер мен бөлім номерінен тұрады.
Мысалы: ….(3.1.) Номерді домалақ жақша ішінде формула жолының деңгейінде
беттің оң жағына жазады. Формуланы алмаспайтындай номерлеуге болады.
Формуланы келесі жолға тасымалдау тек қана орындалып отырған
операция белгісінде болады және белгі келесі жолдың басында қайталанып
жазылады. Формуланы тасымалдағанда көбейту (х) белгісі қолданылады.
Мәтіндегі формула номеріне сілтеме домалақ жақшамен беріледі,
мысалы: …………(2.1.) формуласындағы.
2.5. Библиогарфиялық сілтемелер.
Курстық жұмысы жазу барысында автор мәліметті немесе жеке нәтижелерін
қайдан алғаны туралы ақпарат көздеріне библиографиялық сілтеме
пайдалануына болады.
Библиографиялық сілтеме жазылған құжат туралы нақты тура мағұлматты
қамтамасыз етеді, қажетті ақпаратты көрсетеді, құжатты іздестіруге
мүмкіндік береді, сонымен қатар оның мазмұны көлемі, мәтіндік тілі туралы
ақпарат алуға мүмкіндік береді.
Қайнар көздеріне сілтеме тік жақшамен жұмыс мәтінінде келтірілген
цитатадан кейін көрсетіледі. Мысалы: …… М: Ф. Шеримова [12] және Н.А.Шеген
[23] деп есептейді”.
Егер шығарманың белгілі бір бетіне сілтеме жасаласа, онда сілтеме
келесідей үлгіде болады: “Меньшиков өзінің кітабында [20. – б. 29) ] былай
деп жазды…”
Көп томдық басылымдардағы сілтемелер, сонымен қатар томның номерін
көрсетеді көрсетеді. Мысалы: [18-Т1-б.75]
Егер тізім номерленбесе, онда сілтемеде библиографиялық сипаттаманың
бастапқы сөздері қойылады: автордың аты, бөлімнің алғашқы сөздері және
шығарылған жылы. Мысалы: [Ильясов К.К., Исахова П.Б.,2003], [Мемлекеттік
бюджеттің шығындары].
Егер сілтеме сол автордың бір жылда шыққан әр түрлі шығармаларына
берілсе, онда басылымға алфавит тәртібінде әріптер қосылады: [[Ильясов
К.К., Исахова П.Б., 2003 а], [Ильясов К.К., Исахова П.Б., 2003 ә ]].
Жалпы құжатқа немесе оның бөлімдері мен қосымшаға сілтеме жасалады.
Бөлімшелерге, тарауларға, кестелерге және суреттерге жасауға болмайды.
Мәтіндегі ақпарат көздеріне сілтеме жасағанда тік жақша ішіне
алынған, әдебиеттер тізімі бойынша реттік сан келтіру қажет.
2.6. Ескерту.
Мәтінге және кестеге ескерту тек анықтама және түсініктеме
мәліметтерге көрсетіледі. Егер ескерту біреу болса. Онда оны номерлемейді
және “Ескерту” деген сөздеп кейін нүкте қойылады. Егер ескертулер бінешеу
болса, онда “Ескерту” сөзінен кейін қос нүкте қойылады. Ескерту нүктемен
және домалық жақшамен араб цифраларымен номерленеді, Мысалы: Ескерту:
1)
2)
Егер ескерту кестенің соңында болса, онда барлық жағынан сызықтармен
жабылған болуы керек.
2.7. Суреттік мәліметтер.
Суреттік мәліметтердің негізгі түрлеріне мыналаржатады:сызу, техникалық
сурет,сызба, диаграмма,график және кесте. Курстық жұмыстың мәтіндік
форматында кестеден басқасының барлығы сурет ретінде болады.Мысалы:
1 сурет. «Негізгі өндірістік қорлардың құнының өсу динамикасы»
Суреттерді барлық жұмыс барысында араб цифрларымен реттік номермен номерлеу
керек.
Мәтіндік жұмыстағы сызба,график, диаграмммаларды көрсеткеннен кейін 1
жол қалдырумен немесе келесі бетте немесе қосымшада көрсетіледі. Барлық
суреттерде сілтемелер болуы керек. Суретті мәтінге енгізген жағдайда,
диаграмма немесе сызба салғанда да негізгі мәтіннен бір жол қалдыру керек,
ал суреттің аты осы суреттің астына жазылады. Мысалы:
| |
| |
| |
| |
| |
1кв 2кв 3кв
4кв
1 сурет. « Негізгі өндірістік қорлардың құнының өсу динамикасы.»
Егер кестенің графигіндегі сандық мәліметтер физикалық өлшемнің
әртүрлі бірлігінде болса, онда әрбір графаның тақырыпшасында оларды жеке
көрсетеді. Егер кестедегі барлық өлшемдер белгілі бір физикалық өлшемде
көрсетілсе (мысалы: мың теңге),онда физикалық өлшемнің қысқартылған түрі
кестенің үстіне жазылады. Кестеде өлшемдер белгілі бір физикалық өлшем
бірлігіндегі графалар берілген кезде,егер басқа да физикалық өлшем
бірлігінде көрсетілген ккөрсеткіштер кестенің үстіне жазылады,ал басқа
физикалық өлшемдер туралы мағұлматтар сәйкес келетін графаның тақырыпшасына
жазылады.
Жазу үлгісі:
1 кесте.
Маркасы бойынша құрал-жабдық сипаттамасы.
|Көрсеткіш |Типі үшін норма |
|атауы | |
| |Р-25 |Р-75 |Р-150 |Р-300 |
| 1 | 2 | 3 |4 |5 |
|1) Максималды | | | | |
|өтімділік | | | | |
|мүмкіндігі дс |25 |75 |150 |300 |
|кіші емес | | | | |
|2) Масса,кг, | | | | |
|артық емес |10 |30 |60 |200 |
Егер дипломдық жұмыста бір кестеден артық болса, онда оларда бөлім
шегінде араб цифрларымен номерленеді. Кестенің номері бөлім және нүктемен
бөлінген кестенің реттік номерінен тұрады. «Кесте 2.1.»(Екінші бөлімнің
бірінші кестесі)
Егер құжатта бір ғана кесте болса, онда оған номер қойылмайды және
кесте сөзі жазылмайды.
Мәтінде барлық кестеге сілтеме болуы керек,егер кестеде номер
болса,кесте сөзі толық жазылады.Мысалы: ….1.1 кестеде.
2.8 Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі бөлек бетте жазылады.Пайдаланылған
қайнар көздер келесі тәртіппен жазылады:
1. Заңдылық актілер.
2. Монографиялық және оқулық кітаптары
3. Журнал және газеттердегі статьялар
4. Нұсқаулық мәліметтер
5. Статистикалық жинақтар,есептік материалдар
Әдеби қайнар көздер авторлардың фамилиясы бойынша алфавиттік тәртіппен
жазылуы керек, ал қалғандары-хронологиялық тәртіппен. Журналдарда жазылған
статьяларды қолдану барысында авторды, статьяның атын, журналдың шығу
мерзімін және атын,номерін,бетін кқрсету қажет. Мысалы:
Кітаптар.
1. Мельников В.Д.,Ильясов К.К. Финансы.- Алматы: К.К.200472 бет.
Журналдағы статьялар.
1. Кашин В.А. Ресейдің көзқарастарын қорғау үшін екі рет салық салуды
болдырмаудың әдістері және олардың мәні. Қаржы-қаражат, 1997 №5,бет 11-13
Пайдаланған әдебиеттер тізімінен кейін қосымша орналасады.
Курстық жұмыс кафедраға белгіленген мерзілде өткізіледі.
2.9 Қосымша
Тақырыпты толық ашу үшін және жұмысты қолдануға қолайлы болу үшін
көмекші сипаттағы қосымшаны қолдануға болады. Қосымшада мыналар болуы
мүмкін: үлкен форматтағы кесте графикалық материал, суреттері,
есептеулер,курстық жұмысты толықтыратын басқа да материалдар. Олар жұмыстың
жалғасы ретінде келесі беттерінде жазылады және жұмыстың жалпы
номерленуіне кіреді. Жұмыс мәтінінде міндетті түрде қосымшаға сілтеме болуы
керек. Әрбір қосымшаны әрбір беттен « Қосымша» деп жазбаша әріппен
жазылған сөзді көрсетумен жазады және оның белгіленуі келесідей: Мысалы:
«Қосымша-1»
2. Курстық жұмыс тақырыптары.
1. Ақшалардың пайда болуы және олардың мәні
2. Қазіргі ақшалай жүйенің даму тенденциялары
3. Нарықтық экономикадағы ақша қызметтері
4. Қазіргі жағдайдағы ақшалай айналыс заңы
5. Ақшалай жүйе: оның негізі типтері және элементтері
6. Ақшалай айналыстағы кредиттік ақшалар рөлі
7. Ақшалай масса және ақша айналыс жылдамдағы
8. Ақшалай агерегаттар айналыстағы ақша массасының құрамдас бөлігі ретінде
9. Қазақстандағы ақшалай реформалар және олардың спецификасы
10. Ақша құнынның жалпыға ортақ эквиваленті ретінде
11. Ақшалай айналысты реттеу
12. Ақша, несие және ақша-несиелік реттеу теориялары
13. Ақшалай айналысты тұрақтандыру формалары және әдістері
14. Инфляция және ақша
15. Несие экономикалық категория ретінде
16. Несие мәні, құрылымы және қажеттілігі
17. Несиелік ресурстар және олардың қалыптасу қайнар көздері
18. Экономиканы дамытуда несие рөлі
19. Несие формалары және түрлері
20. Ақшалай айналыс сферасындағы несие рөлі
21. Ссудалық проценттің экономикалық мәні және оны рөлі
22. Несие және ақшаның өзара байланысы
23. Ұдайы өндіріс процесіндегі ақша рөлі
24. Ақшасыз айналыс, оны ұйымдастыру
25. Мемлекеттің инфляцияға қарсы саясат бағыттары
26. Экономиканы сауықтыруда ақша-несиелік саясат ролі
27. Қазақстан Республикасында қызмет ететін банктік жүйе
28. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, оның банк жүйесіндегі орны және
рөлі
29. Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасының Акционерлік
банктері
30. Банкаралық қатынастар: даму перспективалары
31. Банктік қызметтер түрлері және олардың даму мәселелері
32. Қазақстан Республикасының қазіргі кезендегі ақша-несиелік саясаты, оның
мазмұны, мақсаты, іске асыру реті
33. Ссудалық проценттің экономикалық мазмұны және нарықтық экономика
жағдайындағы Қазақстан Республикасындағы проценттік саясат
34. Шағын бизнесті несиелендіру
35. Тұрғындардың тұтынушылық қажеттіліктерін несиелендіру (жеке банк
мысалында)
36. Инфляция жағдайында ақшалай айналысты ұйымдастыру мәселелері
37. Төлемдік жүйе және оның Қазақстан Республикасындағы даму тенденциялары
38. Қазақстан Республикасындағы даму тенденциялары
39. Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік қатынастарын
дамыту
40. Қазақстан Республикасында валюта-есептік реттеу
41. Коммерциялық банктердегі басқарудағы маркетинг
42. Қазақстан Республикасының валюта-қорлық биржасы және оның қызметі
43. Қазақстан Республикасы коммерциялық банктер қызметіндегі экономикалық
тәуекелдер, оларды басқару мәселелері
44. Банктік қызмет нарығы, банк өнімі
45. Қазақстан Республикасындағы вексельдік айналыс: жағдайы және
перспективалары
46. Қазақстан Республикасында банктік ссудалар нарығын қалыптастыру
47. Тұтынушылық несие формалары және олардың Қазақстан Республикасында
банктік қызметті реттеу және банктік қадағалау
48. Нарық жағдайында Қазақстан Республикасында банктік қызметті реттеу
және банктік қадағалау
49. Бағалы қағаздар нарығы-Қазақстан Республикасының қаржы нарығының
үздіксіз бөлігі ретінде
50. Банкаралық есеп айырысуда клирингтік палаталар рөлі
3. ӘДЕБИЕТТЕР
1. 1. Указ Президента Республики Казахстан от 12 ноября 1993 г. № 1399 “О
введении национальной валюты Республики Казахстан”.
2. Закон Республики Казахстан от 13 декабря 1993 г. № 2591-XII “О денежной
системе Республики Казахстан”
3. Указ Президента Республики Казахстан Имеющий силу Закона от 30 марта
1995 года № 2155 “О национальном Банке Республики Казахстан” (внесены
изменения и дополнения в соответствии с Указом Президента РК. имеющим силу
Закона от 20.07.95 № 2370, от 02.08.95 № 2396, от 5.12.95 г № 2672; от
27.01.96 г. № 2830; Законами РК от 03.07.96 г № 18-1, от 07.12.96 № 50-1,
от 11.07.97 г. № 154-1; № 200-1 от 08.12.97 г., от 29.06.98 г. № 236-1)
4. Указ Президента имеющий силу Закона “О банках и банковской деятельности
в Республике Казахстан” от 31 августа 1995 года (с учетом изменений и
дополнений от 6 марта 1996 года, 7 декабря 1996 года и 11 июля 1997 года).
5. Указ Президента Республики Казахстан от 20 июля 1995 года № 2372 имеющий
силу Закона “О государственном регулировании отношений, связанных с
драгоценными металлами и драгоценными камнями” (с изменениями, внесенными в
соответствии с Законом РК от 03.07.1996 г.)
6. Закон Республики Казахстан от 24 декабря 1996 года № 54-1 “О валютном
регулировании” (внесены изменения Законом РК от 11 июля 1997 года № 154-1,
Законом РК от 9 июля 1998 года № 277-1)
7. Закон Республики Казахстан от 5 марта 1997 года № 277-1 “О рынке ценных
бумаг” (внесены изменения Законом РК № 134-1 от 19.06.97, Законом РК № 154-
1 от 11.07.97, Законом РК № 282-1 от 10.07.98 г.)
8. Закон Республики Казахстан от 28 апреля 1997 года № 97-1 ЗРК “О
вексельном обращении в Республике Казахстан”
II. Инструктивно-нормативные акты Национального банка Республики Казахстан.
(Сборник указанных актов в 5-ти томах, Алматы 1997 год).
9. Правила краткосрочного кредитования экономики Республики Казахстан.
Утверждено Правлением Национального Банка РК 11 февраля 1994 года (протокол
№ 4).
10. Правила проведения валютных операций в Республике Казахстан. Утверждено
Правлением Нацбанка РК от 24 ноября 1994 года. № 188. (с учетом изменений
от 24 января 1995 года № 1, 18 мая 1995 № 8, 16 ноября 1995 года № 212, 29
февраля 1996 года № 139, 13 июня 1996 года № 131).
11. Правила Национального банка Республики Казахстан от 26 февраля 97 г. №
456 Правила предоставления банками второго уровня в Национальный банк
Республики Казахстан формы ежедневного баланса и дополнительных данных для
расчета пруденциальных нормативов и иных обязательных к соблюдению норм и
лимитов.
12. Постановление Национального банка РК от 23 мая 1997 года № 219 “Правила
“О пруденциальных нормативах”” (внесены изменения и дополнения в
соответствии с постановлением Правления Нацбанка РК от 27.10.97 г. № 380,
от 28.08.98 № 157)
13. Временная инструкция Национальной комиссии Республики Казахстан по
ценным бумагам от 12 июня 1998 г. № 7 “О порядке расчета и применения
пруденциальных нормативов для организаций, осуществляющих деятельность по
управлению портфелем ценных бумаг ”
14. Методические указания по анализу банками кредитоспособности заемщика
протокол № 26 от 27.10.94 г.
15. Положение Нацбанка Республики Казахстан от 23 мая 1997 года № 222 “О
минимальных резервных требованиях”
16. Положение Национального банка РК от 31 декабря 1996 года № 340 “ О
классификации ссудного портфеля и резервах (провизия), необходимых для
покрытия возможных убытков от кредитной деятельности Национального Банка
Казахстана”
17. Положение Национального банка Республики Казахстан от 23 мая 1997 года
№ 218 “О классификации активов банка и условных обязательств и расчете
провизии по ним банками второго уровня Республики Казахстан” (с
изменениями, внесенными постановлениями Правления НБ РК от 15.09.97 г. №
351; от 15.10.97 г № 375)
18. Инструктивные материалы, положения и методические рекомендации по
вопросам банковской деятельности Национального банка Республики Казахстан .
19. В качестве дополнительных источников рекомендуются официальные издания
Национального банка РК.
а) Вестник Национального банка - официальное издание Национального банка
периодичность издания 2 раза в месяц, содержит оперативную информацию о
текущем состоянии банковской системы и финансовых рынков, отдельные
нормативные документы, регулирующие деятельность банков, решения Правления
и Директората Национального банка.
б) Статистический бюллетень - ежемесячное издание на русском и английском
языках, содержащее статистическую информацию о денежно-кредитных отношениях
и деятельности банков РК.
в) Экономическое обозрение - ежеквартальное специальное аналитическое
издание, содержащее статьи по анализу эффективности проводимой денежно-
кредитной и валютной политики, политики в области расчетов. Кроме того,
рекомендуется журнал Ассоциации банков Республики Казахстан “Банки
Казахстана” и журнал “Аль-пари”, “Деньги и кредит”, «Банковское дело», «
Банковские услуги», «Банковские технологии», «Транзитная экономика», «
Саясат» и др.
III. Оқу құралдары.
|20. Кошенова Б.А. Акша, несие, банктер, валюта катынастары. - А-ты, 2000 |
|21. Ақша, несие, банктер. Ред. Ғ.Сейтқасымов. - А.,2001 |
|22. Баймуратов, У. Деньги и финансы: нелинейная система.-Алматы: |
|Экономика,2005 |
|23. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Сейткасимов - А-ты,1996 |
|24. Банковское дело :Уч./ Под ред. Сейткасимова Г.С.. - Алматы, 1998 |
|25. Банковское дело : Уч. / Под ред. О.И.Лаврушина. - М., 1999 |
|26. Банковское дело : Уч. / Под ред. Колесникова В.И. - М., 1996 |
|27. Общая теория денег и кредита. / Ред. Жуков Е.- М.,1995, М., 2000 |
|28. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Лаврушин - М.,1998, М., 2000 |
|29. Деньги. Кредит. Банки. / Ред. Жуков Е.- М.,1999, М., 2000 |
|30. Финансы, денежное обращение, кредит / Под ред. В.К. Сенчагова, А. |
|Архипова. - М. 1999, М., 2000 |
|31. Финансы. Денежное обращение. Кредит./ Ред. Дробоздина.- М.,2000 |
|32. Свиридов О.Ю. Деньги, кредит, банки. - М., 2000 |
|33. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. - Спб, 2000 |
|34. Долан Э.Дж. Деньги, банковское дело и ден. - кредитная политика. – М., |
|1996 |
|35. Кредиты, займы, ссуды. - М., 1998 |
|36. Мнацаканян А.Г. Деньги и кредит. - Калининград, 2000 |
|37. Селюков А.Д. Гос. и муниципальный кредит. - М., 2000 |
|38. Финансы, денежное обращение, кредит. - М., 2000 |
|39. Финансы, деньги, кредит. - М., 2000 |
|40. Чернова В.Э. Финансы, денежное обращение и кредит. - Спб, 2000 |
|41. Хамитов, Н.Н. Банк ісі :Лекциялар курсы.-Алматы:Экономика,2006. |
|42. Хамитов, Н.Н. Банковское дело :Курс лекций.-Алматы,2005 |
|43. Панова Г.С. Кредитная политика коммерческого банка. – М. 1997 |
|44. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Сейткасимов – А-ты,1996 |
|45. Банковское дело :Уч./ Под ред. Сейткасимова Г.С.. – Алматы, 1998 |
|46. Банковское дело : Уч. / Под ред. О.И.Лаврушина. – М., 1999 |
|47. Банковское дело : Уч. / Под ред. Колесникова В.И. – М., 1996 |
|48. Общая теория денег и кредита. / Ред. Жуков Е.- М.,1995, М., 2000 |
|49. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Лаврушин - М.,1998, М., 2000 |
|50. Деньги. Кредит. Банки. / Ред. Жуков Е.- М.,1999, М., 2000 |
|51. Финансы, денежное обращение, кредит/В.К. Сенчагова.–М.,1999, 2000 |
|52. Финансы. Денежное обращение. Кредит./Дробоздина.–М,. 2000 |
|53. Свиридов О.Ю. Деньги, кредит, банки. – М., 2000 |
|54. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. – Спб, 2000 |
| |
|Семей, 2009ж |
|050509 "Қаржы" мамандықтарының күндізгі және сырттай оқыту бөлімінің |
|студенттері үшін "Банк ісі" пәнінен курстық жұмысты орындау бойынша |
|әдістемелік нұсқауды құрастырған "Қаржы" кафедрасының аға оқытушысы |
|С.Ж. Есенгельдинова |
| |
|Қаржы кафедрасының жиналысында бекітілді |
|"___"__________ 2009 ж., хаттама № _____ |
|Кафедра меңгерушісі ________________ э.ғ.к.., С.Ж. Масалимова |
| |
| |
|ҚЭФ ОӘБ бекітілді |
|Хаттама № _____ "____"____________ 2009 ж. |
|ҚЭФ ОӘБ төрағасы _______________э.ғ.к., М.Х.. Айдарханов |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|МАЗМҰНЫ |
| |
|Кіріспе |
|Курстық жұмысты рәсімдеу |
|Курстық жұмыс тақырыптары. |
|Қолданылатын әдебиеттер тізімі. |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|1. Курстық жұмысты рәсімдеу |
| |
|Курстық жұмыс бойынша мәтіндік кұжаттарды өндеуге қойылатын жалпы талаптар.|
|Курстық жұмыс А4 форматының ақ қағазды стандартты бетінің бір жағына |
|жазылады. |
|Курстық жұмыс кеселдей жиек мөлшерлерін сақтай отырып орындалады: сол |
|жағынан 25-30мм, оң жағынан 10 мм, жоғарғы және төменгі жиек мөлшері 20 мм. |
|Азат жол 5 белгіге немесе 15-17 мм тең.Tақырыпшалар мәтіннен төменгі және |
|жоғарғы жағынан бір жолмен өзгешеленеді. |
|Курстық жұмыс тақырыбын екі қолжазба түрінде немесе компьютермен жазуға |
|болады. Қолжазба әдісімен мәтін қара немесе көк түсті сиямен, анық жазумен |
|жазылуы тиіс. Бір жұмыста түрлі түсті сия қолдануға болмайды (графиктерді, |
|диаграммаларды, суреттерді, кестелерді орындағанда түрлі түсті сия |
|қолдануға болмайды.) |
|Курстық жұмыс қолмен жазылғанда мәтіннің әрбір беті 28-30 жолдан тұруы |
|қажет, әрбір жол ортасы 60-65 белгіден болуы керек, мұндағы әрбір сөздер |
|арасындағы пробел бір белгі болып есептеледі. Қолжазбалық мәтінге №3 |
|трафареті қолданылады. Курстық жұмыстың қолжазбалық нұсқадағы жалпы көлемі |
|қосымшаларды есептемегенде 30 беттен кем болмауы тиіс. Жұмыс беттерінде еш |
|қателіктер жіберілмеуі тиіс – жолдарды және сөздерді сызу, жоларалық қосымша|
|жазулар және т.б.рұқсат етілтейді. Сонымен қатар, жалпы қабылданбағандардан |
|басқа сөздерді және сөз тіркестерін қысқартуға болмайды. |
|Жұмыстың әрбір тарауы жаңа беттен басталады, ал бөлімдер жолдың ортасынан |
|мәтіннен бір жол қалдырғаннан кейін жазыла береді. |
|Екінші жағдайда жұмыс мәтіні компьютерде Microsoft Word мәтіндік |
|редакторінде, Timеs New Roman шрифімен, 14 мөлшермен, жартылай жоларалық |
|интервалмен басылады. Курстық жұмыстың жалпы көлемі 20 беттен кем болмауы |
|тиіс. |
| |
|Жұмыстың мӘтіндік бӨлімін ӨҢдеу ережелері. |
|Мәтіндік бөлімді құру. |
|Жұмыс мәтіннің жалпы бөлігін бөлімдерге бөледі және бөлім астыға бөледі. |
|Бөлімдер араб цифрларымен белгіленген және азат жолдан жазылған кезекті |
|номерлерге ие болуы керек. Курстық жұмыстар 3 бөлімнен тұруы қажет. Әрбір |
|бөлім бірнеше бөлім астылардан тұрады (мысалы 1,2,3). |
|Курстық жұмыстың бөлім астылары тек берілген бөлім бойынша ғана нөмірленуі |
|тиіс. Бөлім асты нөмірлері нүктемен бөлінген бөлімдер нөмірлерінен тұрады. |
|Бөлімді және бөлім астын өндеуге мысал (1): |
|Салыќтардыњ экономикалыќ мазм±ны. |
|Салыќтардыњ мәні және мағынасы. |
|Салыќтардыњ негізгі қызметтері. |
|Шетел тәжірибесі. |
| |
|Тақырыпшалар. |
|Курстық жұмыстың әрбір бөлімін жаңа беттен бастау керек, сондықтан тақырыпша|
|беттің жоғарғы жағына жазылады немесе теріледі және келесі тақырыпшадан бір |
|интервалға жылжуымен ерекеленеді. |
|Компьютерлік нұсқада курстық жұмыстың құрылымдық элемент тақырыпшалары |
|«Кіріспе», «Мазмұны», «Қорытынды», «Қолданылған әдебиеттер тізімі», |
|«Қосымша», негізгі бөлімінің бөлімшелерінің атауларын жаңа беттен жазу және|
|нұктесіз жолдың ортасына қою керек. |
|Қолжазбалық нұсқада бөлім тақырыпшаларын басқа әріптен бастап кішкене |
|әріппен жазу жіберіледі. |
|Бөлімасты тақырыпшаларын азат жолдан бастау керек және бірінші әріпті - бас |
|әріппен, қалғандарын кішкене әріппен жазуға болады (екі нұсқаға да). |
|Тақырыпша аяғына нүкте қоймайды. Тақырыпшаларды белгілеп сызбайды. Егер |
|тақырыпшалар бірнеше сөйлемнен тұрса, оларды нүктемен бөледі, бірақ соңына |
|нүкте қоймайды. Тақырыпшаларды сөздерді бөлуге болмайды. Бөлім асты |
|нөмірленуі бөлімнің бірінші әріпіні астына қойылуы тиіс. |
|Жұмыстың құрылымдық элементтерінің тақырыпшалары мен мәтіннің арасындағы |
|қашықтың 1 интервалдан кем болмауы тиіс. Бөлімдер және бөлімастыларының |
|тақырыпшаларының арасындағы қашықық 1-2 см болуы кере (№3 трафарет). |
| |
|Мәтінді мазмұндау. |
|Курстық жұмыс мәтіні қысқа, нақты және әртүрлі түсініктемелерді жібермеуі |
|тиіс. |
|Мәтіндік бөлімде жіберілмейді: |
|орыс орфографияның ережелерінде белгіленгеннен басқа сөздерді қысқарту |
|физикалық өлшемдерді бірліктерін, егер олар цифрсыз қолданса қысқарту, тек |
|формула мен суреттердегі кестелердің астында немесе жанындағы әріпті |
|блгілемегеннен басқа жағдайда. |
|Кері өлшем белгілерінің алдына (-) математиканың белгісін қолдануға. (-) |
|математиканың белгісінің орнына, формулалар, кестелер, және суреттерден |
|басқаларда «алу» сөзін жазу керек. |
|Цифрсыз математикалық белгілерді (аз немесе тең), (артық немесе тең), (тең |
|емес), сондай ақ № (нөмір), % (пайыз) қолдануға. |
| |
|Формулаларды рәсімдеу |
|Формулалар қара немесе көк сиямен анық; белгілер, цифрлар, әріптер |
|формуланың мағынасының мәніне сәйкес дұрыс орналысып жазылуы тиіс. |
|Формула жолдарының және бөлу сызықтарының арасында, олардың еркін орналасуын|
|жіберетін интервалдар сақталады. Формулалар жазылуында белгілердің және |
|интервалдардың дұрыс қатынасын сақтау қажет. Формула негізгі мәтіннен бір |
|жолмен ерекшеленеді. Мысалы. |
|П = МСПЖ – (t*Д) (1) |
|Формулаға енетін белгілердік және есептік коофициенттердің тиіс. Әрбір белгі|
|мәнін, олар формулада келтірілген кезектілікте жаңа жолдан басталып |
|жазылады. Белгілеменің бірінші жолы, «Мұндағы» деген сөзден басталуы қажет, |
|одан кейін К сызықша, мысалы несие сомасы: |
|КП = Кхtх E (2) |
|Мұндағы: К – несие сомасы, теңге |
|t – жылдар (айлар) саны |
|Е проценттік ставка , % |
| |
|Формулалар сызба шрифтімен 2,5 мм – ден кем емес биіктікте жазылуы тиіс. |
|Егер барлық формулалар жұмыс мәтінінде болса, қосымшада келтірілген |
|формулардан басқасы бөлім шегінде араб цифраларымен номерленеді, формула |
|номері нүктемен бөлінген. Формула реттік номер мен бөлім номерінен тұрады. |
|Мысалы: ….(3.1.) Номерді домалақ жақша ішінде формула жолының деңгейінде |
|беттің оң жағына жазады. Формуланы алмаспайтындай номерлеуге болады. |
|Формуланы келесі жолға тасымалдау тек қана орындалып отырған операция |
|белгісінде болады және белгі келесі жолдың басында қайталанып жазылады. |
|Формуланы тасымалдағанда көбейту (х) белгісі қолданылады. |
|Мәтіндегі формула номеріне сілтеме домалақ жақшамен беріледі, мысалы: |
|…………(2.1.) формуласындағы. |
| |
| |
| |
|2.5. Библиогарфиялық сілтемелер. |
|Курстық жұмысы жазу барысында автор мәліметті немесе жеке нәтижелерін |
|қайдан алғаны туралы ақпарат көздеріне библиографиялық сілтеме пайдалануына|
|болады. |
|Библиографиялық сілтеме жазылған құжат туралы нақты тура мағұлматты |
|қамтамасыз етеді, қажетті ақпаратты көрсетеді, құжатты іздестіруге |
|мүмкіндік береді, сонымен қатар оның мазмұны көлемі, мәтіндік тілі туралы |
|ақпарат алуға мүмкіндік береді. |
|Қайнар көздеріне сілтеме тік жақшамен жұмыс мәтінінде келтірілген цитатадан|
|кейін көрсетіледі. Мысалы: …… М: Ф. Шеримова [12] және Н.А.Шеген [23] деп |
|есептейді”. |
|Егер шығарманың белгілі бір бетіне сілтеме жасаласа, онда сілтеме келесідей |
|үлгіде болады: “Меньшиков өзінің кітабында [20. – б. 29) ] былай деп жазды…”|
|Көп томдық басылымдардағы сілтемелер, сонымен қатар томның номерін көрсетеді|
|көрсетеді. Мысалы: [18-Т1-б.75] |
|Егер тізім номерленбесе, онда сілтемеде библиографиялық сипаттаманың |
|бастапқы сөздері қойылады: автордың аты, бөлімнің алғашқы сөздері және |
|шығарылған жылы. Мысалы: [Ильясов К.К., Исахова П.Б.,2003], [Мемлекеттік |
|бюджеттің шығындары]. |
|Егер сілтеме сол автордың бір жылда шыққан әр түрлі шығармаларына берілсе, |
|онда басылымға алфавит тәртібінде әріптер қосылады: [[Ильясов К.К., Исахова |
|П.Б., 2003 а], [Ильясов К.К., Исахова П.Б., 2003 ә ]]. |
|Жалпы құжатқа немесе оның бөлімдері мен қосымшаға сілтеме жасалады. |
|Бөлімшелерге, тарауларға, кестелерге және суреттерге жасауға болмайды. |
|Мәтіндегі ақпарат көздеріне сілтеме жасағанда тік жақша ішіне алынған, |
|әдебиеттер тізімі бойынша реттік сан келтіру қажет. |
|2.6. Ескерту. |
|Мәтінге және кестеге ескерту тек анықтама және түсініктеме мәліметтерге |
|көрсетіледі. Егер ескерту біреу болса. Онда оны номерлемейді және “Ескерту” |
|деген сөздеп кейін нүкте қойылады. Егер ескертулер бінешеу болса, онда |
|“Ескерту” сөзінен кейін қос нүкте қойылады. Ескерту нүктемен және домалық |
|жақшамен араб цифраларымен номерленеді, Мысалы: Ескерту: |
|1) |
|2) |
|Егер ескерту кестенің соңында болса, онда барлық жағынан сызықтармен |
|жабылған болуы керек. |
| |
|2.7. Суреттік мәліметтер. |
|Суреттік мәліметтердің негізгі түрлеріне мыналаржатады:сызу, техникалық |
|сурет,сызба, диаграмма,график және кесте. Курстық жұмыстың мәтіндік |
|форматында кестеден басқасының барлығы сурет ретінде болады.Мысалы: |
|1 сурет. «Негізгі өндірістік қорлардың құнының өсу динамикасы» Суреттерді |
|барлық жұмыс барысында араб цифрларымен реттік номермен номерлеу керек. |
|Мәтіндік жұмыстағы сызба,график, диаграмммаларды көрсеткеннен кейін 1 жол |
|қалдырумен немесе келесі бетте немесе қосымшада көрсетіледі. Барлық |
|суреттерде сілтемелер болуы керек. Суретті мәтінге енгізген жағдайда, |
|диаграмма немесе сызба салғанда да негізгі мәтіннен бір жол қалдыру керек, |
|ал суреттің аты осы суреттің астына жазылады. Мысалы: |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|1кв 2кв 3кв 4кв |
| |
|1 сурет. « Негізгі өндірістік қорлардың құнының өсу динамикасы.» |
| |
|Егер кестенің графигіндегі сандық мәліметтер физикалық өлшемнің әртүрлі |
|бірлігінде болса, онда әрбір графаның тақырыпшасында оларды жеке көрсетеді. |
|Егер кестедегі барлық өлшемдер белгілі бір физикалық өлшемде көрсетілсе |
|(мысалы: мың теңге),онда физикалық өлшемнің қысқартылған түрі кестенің |
|үстіне жазылады. Кестеде өлшемдер белгілі бір физикалық өлшем бірлігіндегі |
|графалар берілген кезде,егер басқа да физикалық өлшем бірлігінде көрсетілген|
|ккөрсеткіштер кестенің үстіне жазылады,ал басқа физикалық өлшемдер туралы |
|мағұлматтар сәйкес келетін графаның тақырыпшасына жазылады. |
|Жазу үлгісі: |
|1 кесте. |
|Маркасы бойынша құрал-жабдық сипаттамасы. |
| |
|Көрсеткіш атауы |
|Типі үшін норма |
| |
| |
|Р-25 |
|Р-75 |
|Р-150 |
|Р-300 |
| |
|1 |
|2 |
|3 |
|4 |
|5 |
| |
|1) Максималды өтімділік мүмкіндігі дс кіші емес |
| |
| |
|25 |
| |
| |
|75 |
| |
| |
|150 |
| |
| |
|300 |
| |
|2) Масса,кг, |
|артық емес |
| |
|10 |
| |
|30 |
| |
|60 |
| |
|200 |
| |
| |
| |
|Егер дипломдық жұмыста бір кестеден артық болса, онда оларда бөлім шегінде |
|араб цифрларымен номерленеді. Кестенің номері бөлім және нүктемен бөлінген |
|кестенің реттік номерінен тұрады. «Кесте 2.1.»(Екінші бөлімнің бірінші |
|кестесі) |
|Егер құжатта бір ғана кесте болса, онда оған номер қойылмайды және кесте |
|сөзі жазылмайды. |
|Мәтінде барлық кестеге сілтеме болуы керек,егер кестеде номер болса,кесте |
|сөзі толық жазылады.Мысалы: ….1.1 кестеде. |
| |
|2.8 Пайдаланған әдебиеттер тізімі. |
|Пайдаланған әдебиеттер тізімі бөлек бетте жазылады.Пайдаланылған қайнар |
|көздер келесі тәртіппен жазылады: |
|Заңдылық актілер. |
|Монографиялық және оқулық кітаптары |
|Журнал және газеттердегі статьялар |
|Нұсқаулық мәліметтер |
|Статистикалық жинақтар,есептік материалдар |
|Әдеби қайнар көздер авторлардың фамилиясы бойынша алфавиттік тәртіппен |
|жазылуы керек, ал қалғандары-хронологиялық тәртіппен. Журналдарда жазылған |
|статьяларды қолдану барысында авторды, статьяның атын, журналдың шығу |
|мерзімін және атын,номерін,бетін кқрсету қажет. Мысалы: |
|Кітаптар. |
|Мельников В.Д.,Ильясов К.К. Финансы.- Алматы: К.К.200472 бет. |
|Журналдағы статьялар. |
|Кашин В.А. Ресейдің көзқарастарын қорғау үшін екі рет салық салуды |
|болдырмаудың әдістері және олардың мәні. Қаржы-қаражат, 1997 №5,бет 11-13 |
|Пайдаланған әдебиеттер тізімінен кейін қосымша орналасады. |
|Курстық жұмыс кафедраға белгіленген мерзілде өткізіледі. |
| |
|2.9 Қосымша |
|Тақырыпты толық ашу үшін және жұмысты қолдануға қолайлы болу үшін көмекші |
|сипаттағы қосымшаны қолдануға болады. Қосымшада мыналар болуы мүмкін: үлкен |
|форматтағы кесте графикалық материал, суреттері, есептеулер,курстық жұмысты |
|толықтыратын басқа да материалдар. Олар жұмыстың жалғасы ретінде келесі |
|беттерінде жазылады және жұмыстың жалпы номерленуіне кіреді. Жұмыс |
|мәтінінде міндетті түрде қосымшаға сілтеме болуы керек. Әрбір қосымшаны |
|әрбір беттен « Қосымша» деп жазбаша әріппен жазылған сөзді көрсетумен |
|жазады және оның белгіленуі келесідей: Мысалы: «Қосымша-1» |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|Курстық жұмыс тақырыптары. |
| |
|Ақшалардың пайда болуы және олардың мәні |
|Қазіргі ақшалай жүйенің даму тенденциялары |
|Нарықтық экономикадағы ақша қызметтері |
|Қазіргі жағдайдағы ақшалай айналыс заңы |
|Ақшалай жүйе: оның негізі типтері және элементтері |
|Ақшалай айналыстағы кредиттік ақшалар рөлі |
|Ақшалай масса және ақша айналыс жылдамдағы |
|Ақшалай агерегаттар айналыстағы ақша массасының құрамдас бөлігі ретінде |
|Қазақстандағы ақшалай реформалар және олардың спецификасы |
|Ақша құнынның жалпыға ортақ эквиваленті ретінде |
|Ақшалай айналысты реттеу |
|Ақша, несие және ақша-несиелік реттеу теориялары |
|Ақшалай айналысты тұрақтандыру формалары және әдістері |
|Инфляция және ақша |
|Несие экономикалық категория ретінде |
|Несие мәні, құрылымы және қажеттілігі |
|Несиелік ресурстар және олардың қалыптасу қайнар көздері |
|Экономиканы дамытуда несие рөлі |
|Несие формалары және түрлері |
|Ақшалай айналыс сферасындағы несие рөлі |
|Ссудалық проценттің экономикалық мәні және оны рөлі |
|Несие және ақшаның өзара байланысы |
|Ұдайы өндіріс процесіндегі ақша рөлі |
|Ақшасыз айналыс, оны ұйымдастыру |
|Мемлекеттің инфляцияға қарсы саясат бағыттары |
|Экономиканы сауықтыруда ақша-несиелік саясат ролі |
|Қазақстан Республикасында қызмет ететін банктік жүйе |
|Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі, оның банк жүйесіндегі орны және рөлі|
|Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасының Акционерлік |
|банктері |
|Банкаралық қатынастар: даму перспективалары |
|Банктік қызметтер түрлері және олардың даму мәселелері |
|Қазақстан Республикасының қазіргі кезендегі ақша-несиелік саясаты, оның |
|мазмұны, мақсаты, іске асыру реті |
|Ссудалық проценттің экономикалық мазмұны және нарықтық экономика |
|жағдайындағы Қазақстан Республикасындағы проценттік саясат |
|Шағын бизнесті несиелендіру |
|Тұрғындардың тұтынушылық қажеттіліктерін несиелендіру (жеке банк мысалында)|
|Инфляция жағдайында ақшалай айналысты ұйымдастыру мәселелері |
|Төлемдік жүйе және оның Қазақстан Республикасындағы даму тенденциялары |
|Қазақстан Республикасындағы даму тенденциялары |
|Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік қатынастарын дамыту |
|Қазақстан Республикасында валюта-есептік реттеу |
|Коммерциялық банктердегі басқарудағы маркетинг |
|Қазақстан Республикасының валюта-қорлық биржасы және оның қызметі |
|Қазақстан Республикасы коммерциялық банктер қызметіндегі экономикалық |
|тәуекелдер, оларды басқару мәселелері |
|Банктік қызмет нарығы, банк өнімі |
|Қазақстан Республикасындағы вексельдік айналыс: жағдайы және перспективалары|
|Қазақстан Республикасында банктік ссудалар нарығын қалыптастыру |
|Тұтынушылық несие формалары және олардың Қазақстан Республикасында банктік|
|қызметті реттеу және банктік қадағалау |
|Нарық жағдайында Қазақстан Республикасында банктік қызметті реттеу және |
|банктік қадағалау |
|Бағалы қағаздар нарығы-Қазақстан Республикасының қаржы нарығының үздіксіз |
|бөлігі ретінде |
|Банкаралық есеп айырысуда клирингтік палаталар рөлі |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|3. ӘДЕБИЕТТЕР |
| |
|1. 1. Указ Президента Республики Казахстан от 12 ноября 1993 г. № 1399 “О |
|введении национальной валюты Республики Казахстан”. |
|2. Закон Республики Казахстан от 13 декабря 1993 г. № 2591-XII “О денежной |
|системе Республики Казахстан” |
|3. Указ Президента Республики Казахстан Имеющий силу Закона от 30 марта 1995|
|года № 2155 “О национальном Банке Республики Казахстан” (внесены изменения и|
|дополнения в соответствии с Указом Президента РК. имеющим силу Закона от |
|20.07.95 № 2370, от 02.08.95 № 2396, от 5.12.95 г № 2672; от 27.01.96 г. № |
|2830; Законами РК от 03.07.96 г № 18-1, от 07.12.96 № 50-1, от 11.07.97 г. №|
|154-1; № 200-1 от 08.12.97 г., от 29.06.98 г. № 236-1) |
|4. Указ Президента имеющий силу Закона “О банках и банковской деятельности в|
|Республике Казахстан” от 31 августа 1995 года (с учетом изменений и |
|дополнений от 6 марта 1996 года, 7 декабря 1996 года и 11 июля 1997 года). |
|5. Указ Президента Республики Казахстан от 20 июля 1995 года № 2372 имеющий |
|силу Закона “О государственном регулировании отношений, связанных с |
|драгоценными металлами и драгоценными камнями” (с изменениями, внесенными в |
|соответствии с Законом РК от 03.07.1996 г.) |
|6. Закон Республики Казахстан от 24 декабря 1996 года № 54-1 “О валютном |
|регулировании” (внесены изменения Законом РК от 11 июля 1997 года № 154-1, |
|Законом РК от 9 июля 1998 года № 277-1) |
|7. Закон Республики Казахстан от 5 марта 1997 года № 277-1 “О рынке ценных |
|бумаг” (внесены изменения Законом РК № 134-1 от 19.06.97, Законом РК № 154-1|
|от 11.07.97, Законом РК № 282-1 от 10.07.98 г.) |
|8. Закон Республики Казахстан от 28 апреля 1997 года № 97-1 ЗРК “О |
|вексельном обращении в Республике Казахстан” |
| |
|II. Инструктивно-нормативные акты Национального банка Республики Казахстан. |
|(Сборник указанных актов в 5-ти томах, Алматы 1997 год). |
| |
|9. Правила краткосрочного кредитования экономики Республики Казахстан. |
|Утверждено Правлением Национального Банка РК 11 февраля 1994 года (протокол |
|№ 4). |
|10. Правила проведения валютных операций в Республике Казахстан. Утверждено |
|Правлением Нацбанка РК от 24 ноября 1994 года. № 188. (с учетом изменений от|
|24 января 1995 года № 1, 18 мая 1995 № 8, 16 ноября 1995 года № 212, 29 |
|февраля 1996 года № 139, 13 июня 1996 года № 131). |
|11. Правила Национального банка Республики Казахстан от 26 февраля 97 г. № |
|456 Правила предоставления банками второго уровня в Национальный банк |
|Республики Казахстан формы ежедневного баланса и дополнительных данных для |
|расчета пруденциальных нормативов и иных обязательных к соблюдению норм и |
|лимитов. |
|12. Постановление Национального банка РК от 23 мая 1997 года № 219 “Правила |
|“О пруденциальных нормативах”” (внесены изменения и дополнения в |
|соответствии с постановлением Правления Нацбанка РК от 27.10.97 г. № 380, от|
|28.08.98 № 157) |
|13. Временная инструкция Национальной комиссии Республики Казахстан по |
|ценным бумагам от 12 июня 1998 г. № 7 “О порядке расчета и применения |
|пруденциальных нормативов для организаций, осуществляющих деятельность по |
|управлению портфелем ценных бумаг ” |
|14. Методические указания по анализу банками кредитоспособности заемщика |
|протокол № 26 от 27.10.94 г. |
|15. Положение Нацбанка Республики Казахстан от 23 мая 1997 года № 222 “О |
|минимальных резервных требованиях” |
|16. Положение Национального банка РК от 31 декабря 1996 года № 340 “ О |
|классификации ссудного портфеля и резервах (провизия), необходимых для |
|покрытия возможных убытков от кредитной деятельности Национального Банка |
|Казахстана” |
|17. Положение Национального банка Республики Казахстан от 23 мая 1997 года |
|№ 218 “О классификации активов банка и условных обязательств и расчете |
|провизии по ним банками второго уровня Республики Казахстан” (с изменениями,|
|внесенными постановлениями Правления НБ РК от 15.09.97 г. № 351; от 15.10.97|
|г № 375) |
|18. Инструктивные материалы, положения и методические рекомендации по |
|вопросам банковской деятельности Национального банка Республики Казахстан . |
|19. В качестве дополнительных источников рекомендуются официальные издания |
|Национального банка РК. |
|а) Вестник Национального банка - официальное издание Национального банка |
|периодичность издания 2 раза в месяц, содержит оперативную информацию о |
|текущем состоянии банковской системы и финансовых рынков, отдельные |
|нормативные документы, регулирующие деятельность банков, решения Правления и|
|Директората Национального банка. |
|б) Статистический бюллетень - ежемесячное издание на русском и английском |
|языках, содержащее статистическую информацию о денежно-кредитных отношениях |
|и деятельности банков РК. |
|в) Экономическое обозрение - ежеквартальное специальное аналитическое |
|издание, содержащее статьи по анализу эффективности проводимой |
|денежно-кредитной и валютной политики, политики в области расчетов. Кроме |
|того, рекомендуется журнал Ассоциации банков Республики Казахстан “Банки |
|Казахстана” и журнал “Аль-пари”, “Деньги и кредит”, «Банковское дело», « |
|Банковские услуги», «Банковские технологии», «Транзитная экономика», « |
|Саясат» и др. |
|III. Оқу құралдары. |
| |
|20. Кошенова Б.А. Акша, несие, банктер, валюта катынастары. - А-ты, 2000 |
| |
|21. Ақша, несие, банктер. Ред. Ғ.Сейтқасымов. - А.,2001 |
| |
|22. Баймуратов, У. Деньги и финансы: нелинейная система.-Алматы: |
|Экономика,2005 |
| |
|23. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Сейткасимов - А-ты,1996 |
| |
|24. Банковское дело :Уч./ Под ред. Сейткасимова Г.С.. - Алматы, 1998 |
| |
|25. Банковское дело : Уч. / Под ред. О.И.Лаврушина. - М., 1999 |
| |
|26. Банковское дело : Уч. / Под ред. Колесникова В.И. - М., 1996 |
| |
|27. Общая теория денег и кредита. / Ред. Жуков Е.- М.,1995, М., 2000 |
| |
|28. Деньги. Кредит. Банки./ Ред. Лаврушин - М.,1998, М., 2000 |
| |
|29. Деньги. Кредит. Банки. / Ред. Жуков Е.- М.,1999, М., 2000 |
| |
|30. Финансы, денежное обращение, кредит / Под ред. В.К. Сенчагова, А. |
|Архипова. - М. 1999, М., 2000 |
| |
|31. Финансы. Денежное обращение. Кредит./ Ред. Дробоздина.- М.,2000 |
| |
|32. Свиридов О.Ю. Деньги, кредит, банки. - М., 2000 |
| |
|33. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. - Спб, 2000 |
| |
|34. Долан Э.Дж. Деньги, банковское дело и ден. - кредитная политика. – М., |
|1996 |
| |
|35. Кредиты, займы, ссуды. - М., 1998 |
| |
|36. Мнацаканян А.Г. Деньги и кредит. - Калининград, 2000 |
| |
|37. Селюков А.Д. Гос. и муниципальный кредит. - М., 2000 |
| |
|38. Финансы, денежное обращение, кредит. - М., 2000 |
| |
|39. Финансы, деньги, кредит. - М., 2000 |
| |
|40. Чернова В.Э. Финансы, денежное обращение и кредит. - Спб, 2000 |
| |
|55. Долан Э.Дж. Деньги, банковское дело и ден.–кредитная политика.–М., 1996 |
|56. Севрук В.Т. Банковский маркетинг. - М.,1994 |
|57. Егоров Е.В. и др. Маркетинг банковских услуг. - М.,1999 |
|58. Нургалиев К.Р., Тулембаева А. Банковский маркетинг: Уч. п. – Алматы, |
|1998 |
|59. Роуз П. Банковский менеджмент. - М.,1995 |
|60. Сазанов С. Банковский менеджмент в условиях межгосударственных |
|интеграций. - А-ты, 1999 |
|61. Бор З.,Пятенко В. Менеджмент банков. - М.,1997 |
|62. Родзинский Ю.Л. Банковская деятельность: Регулирование и надзор. - Спб, |
|2000 |
|63. Банковский надзор и аудит: Уч.п. ,/ Под ред. И.Д. Мамоновой. - М., 1995 |
|64. Баймуратов, У. Деньги и финансы: нелинейная система. -Алматы:, 2005. |
|- Т.I |
|65. Общая теория денег и кредита :Учеб. для вузов /Е.Ф.Жуков и др..-М.,1995 |
IV. Шет ел әдебиет.
66. Аристобуло де Хуан. Имеет ли значение неплатежеспособность банка? И что
с ней делать? ИЭР Мирового банка, Вашингтон, 1991 г (на русском и
английском языках).
67. Банковское дело и финансовое управление рисками. Уч. пособие. М. Озиус
и В. Путнам. (на русском и английском языках) Под ред. Шакила Фаруки. ИЭР
мирового банка. Вашингтон, 1992 г.
68. Введение в регулирование, надзор и анализ банковской деятельности.
Роберт С. Портер. (на русс. и англ. языках). ИЭР мирового банка. Вашингтон,
1996 г
69. Международное банковское дело. Уильям Риггинз. (на русском и английском
языках). ИЭР мирового банка. Вашингтон, 1992 г.
70. Управление рисками коммерческих банков. К. Валравен. (на русском и
английском языках). ИЭР мирового банка. Вашингтон, 1996 г.
71. Рынок иностранной валюты, ИЭР мирового банка. Вашингтон, 1995 г.
72. Учебная программа по банковскому и финансовому менеджменту в 2-х томах.
(на русском и английском языках). ИЭР мирового банка. Вашингтон. 1993 г.
73. Шакил Фаруки. Словарь банковских финансовых терминов. Мировой банк.
Вашингтон, 1993 г.
Периодикалык әдебиет
1. Вознесенский Е. П. Операции коммерческих банков// Банковские услуги №2
от 2002г.
2. Утеулин Б., Кенжеханов М. Система кредиования в банках.// Банки
Казахстана №5 от 2000г.
3. Хамитова К.М. Современные проблемы и перспективы краткосрочного
кредитования в РК // Банки Казахстана №2 от 2002г
4. Власов С.М., Рожков Ю.В. Управление ликвидностью коммерческого банка //
Банковского дело № 9 от 2001 г.
5. Королев О.Г. Анализ и управление рисками в деятельности в малых и
средних кредитных организации// Деньги и кредит №2 от 2002г.
6. Косован К. С. Управдение ресурсами в КБ .// Деньги и кредит №6 от 2001г
7. Лисак Б.И. Процентная политика коммерческого банка// Банки Казахстана
№3 от 1999г.
8. Едронова В.Н. Хасякова С.Ю. Классификация банковских кредитов и методов
кредитования.// Финансы и кредит №1 от 2002 г
-----------------------
100
80
60
40
20
0
100
80
60
40
20
0
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz