Файл қосу

Полимерлердің молекулалық массалары




|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ                       |
|СемЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ                 |
|3 деңгейілі СМЖ құжаты          |ПОӘК             |                       |
|                                |                 |ПОӘК                   |
|                                |                 |042-18-10.1.32/01-2013 |
|ПОӘК                            |    18.09        |                       |
|Оқытушыға арналған «Жоғары      |2013ж.           |                       |
|молекулалық қосылыстар химиясы» |№ 1 басылым      |                       |
|пәнінің бағдарламасы            |                 |                       |








                       ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
                   «Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы»

          5В072100 – «Органикалық заттардың химиялық технологиясы»
                               мамандығы үшін

                          ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ
                                БАҒДАРЛАМАСЫ




















                                    Семей
                                    2013
                                   Кіріспе
1 ӘЗІРЛЕНГЕН

ҚҰРАСТЫРУШЫ                         «     28      »      08        2013   ж.
Оразжанова Л. К., х.ғ.к, доцент  м.а,  Шәкәрім  атындағы  Семей  мемлекеттік
университетінің «Химия» кафедрасы

2 ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1  Шәкәрім атындағы  Семей  мемлекеттік  университетінің  «Химия»  кафедра
отырысында
«   28    »     08      2013 ж.,  №   1   хаттама

Кафедра меңгерушісі                                       Мусабаева Б.Х.

2.2   Инженерлік-технологиялық   факультетінің   оқу-әдістемелік   бюросының
отырысында
«   12   »     09     2013 ж , №   1     хаттама

Төрайымы                              Толеубекова С.С.

3  БЕКІТІЛДІ
Университеттің   Оқу-әдістемелік   кеңесінің   отырысында   басып   шығаруға
мақұлдаған және ұсынылған
«  18    »     09     2013 ж, №    1    хаттама

ОӘК  төрайымы,  ОӘЖ  жөніндегі  проректор                               Г.К.
Искакова

4  алғаш рет ЕНГІЗІЛГЕН














                                   Мазмұны



|1  |Қолданылу саласы                                                       |
|2  |Нормативтік сілтемелер                                                 |
|3  |Жалпы ережелер                                                         |
|4  |Оқу пәнінің (модуль) мазмұны                                           |
|5  |Студенттердің өздік жұмысына арналған тақырыптардың тізімі             |
|6  |Пән бойынша оқу әдістемелік карта                                      |
|7  |Оқу әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз етудің картасы                   |
|8  |Әдебиеттер                                                             |






































      1 ҚОЛДАНУ САЛАСЫ

      «Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы» пәні бойынша  оқу  әдістемелік
кешенінің  құрамына  енгізілген  оқытушыға   арналған   пәннің   оқу   жұмыс
бағдарламасы  5В072100  –  «Органикалық  заттардың  химиялық   технологиясы»
мамандығының студенттері үшін арналған.

      2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

      «Жоғары молекулалық қосылыстар  химиясы»  пәнінің  оқытушыға  арналған
пәннің оқу жұмыс бағдарламасы келесі құжаттардың талаптары мен  ұсыныстарына
сәйкес берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін белгілейді:
- Мемлекеттік жалпыға міндетті   білім  стандарты,  Қазақстан  Республикасы
Білім және ғылым министрлігінің Бұйрығымен  енгізілген  және  бекітілген,  №
1080, «23» 08 2012 ж.
- СТУ  042-ГУ-4-2013  «Пәндердің  оқу  әдістемелік  кешенін  әзірлеуге  және
рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар» университет стандарты;
-  ДП  042-1.01-2013  «Пәндерің  оқу  әдістемелік  кешенінің  құрылымы  және
мазмұны» құжаттандырылған процедурасы.

      3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

3.1 Пәннің мазмұнын қысқаша сипаттау:
      Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы  полимерлердің  құрылымдары  мен
қасиеттерін,    сондай-ақ    пайдалану    кезендерің    зерттейтін    ғылым.
Полимерлердің маңызы зор,  сондықтан  оларды  өндіру  мен  тиімді  пайдалану
–халық шаруашылығын дамытудағы негізгі бағыттардың бірі.
3.2  Аталмыш  курстың  мақсаты:  студенттерді  полимерлер  туралы   ғылымның
негіздерімен таныстыру, полимерлердің химиясы, физика-химиясы және  физикасы
жөнінде негізгі мағлуматтарды  беру  және  полимерлерді  қолданудың  маңызды
орындарымен таныстыру.
3.3  Пәнді  оқып  білудің  негізгі  мақсаты:  полимерлі   заттың   химиялық,
физикалық ерекшеліктері жөнінде теориялық мағлуматтар  беру  және  әр  түрлі
полимерлерді алу, химиялық түрлендіру, олардың құрылымы мен  физика-химиялық
қасиеттерін зерттеуді жүзеге асыра алатындай практикалық тәжірибеге  үйрету.

3.4 Оқып білудің нәтижесінде студент мыналарды:
                                               •     Жоғары      молекулалық
                                                 қосылыстардың       негізгі
                                                 ерекшеліктері,      олардың
                                                 ерекше   дене    мағынасына
                                                 байланысты       практикада
                                                 қолдануды білу
                                               •    Полимерлі     денелердің
                                                 құрылысы    және    негізгі
                                                 физикалық       қасиеттері,
                                                 полимерлерді алудың негізгі
                                                 әдістері,      полимерлерді
                                                 зерттеудің            соңғы
                                                 жетістіктері,     полимерлі
                                                 денелерді   өндірісте   алу
                                                 және                  өндеу
                                                 технологияларының
                                                 негіздерін білу
                                               •   Полимерлерді   әр   түрлі
                                                 әдістермен    синтездегенде
                                                 қойылған        практикалық
                                                 талапты  шешуде   пайдалана
                                                 білу
                                               • Макромолекуланың  құрылысын
                                                 зерттеуде соңғы  жетістікті
                                                 экспериментті     әдістерді
                                                 қолдана білу; полимерлердің
                                                 молекулалық        массалық
                                                 мінездемелерін,      физика
                                                 химиялық          зерттеуін
                                                 пайдалана білу
                                               • Полимерлерді өңдірісте  алу
                                                 және   өңдеу   технологиясы
                                                 жөнінде   алған   теориялық
                                                 және практикалық білімдерін
                                                 пайдалана білу керек
3.5 Курстың пререквизиттері:
   1. Бейорганикалық химия
   2. Химиялық саңдық анализ
   3. Органикалық химияның теориялық негіздері
   4. Органикалық молекулалардың функционалды туындылыраның химиясы
3.6 Курс постреквизиттері:
   1. Электрохимиялық анализ әдістері
3.7 Оқу жоспарынан көшірме
                                                                     1 кесте
|Курс                                                            |Семестр  |
|2                                                               |3        |
|Микромодуль 1 – Жоғары молекулалық қосылыстар туралы жалпы мәліметтер     |
|Дәріс сабақтары                                                           |
|Жоғары молекулалық қосылыстар туралы ғылымның мәні мен          |1        |
|мәселелері                                                      |         |
|Полимер туралы ғылымның мәні мен мәселелері. Оның дамуының      |         |
|негізгі тарихи деңгейлері. ЖМҚ химиясының негізгі түсініктері   |         |
|мен анықтамалары. Полимерлену дәрежесі.                         |         |
|Полимерлердің молекулалық массалары                             |1        |
|Полимерлердің молекулалық-массалық сипаттамалары. Молекулалық   |         |
|масса бойынша таралуы. Орташаланған молекулалық массалар.       |         |
|Полимерлердің номенклатурасы мен классификациясы                |1        |
|Полимерлердің номенклатурасы. Рационалды номенклатура және оның |         |
|кемшіліктері. Сызықты полимерлердің жүйелік номенклатурасының   |         |
|негізі. Полимерлер классификациясының химиялық құрылымға, алыну |         |
|жолдарына, пайда болуына тәуелділігі. Табиғи және синтетикалық  |         |
|полимерлер. Органикалық, элементорганикалық және бейорганикалық |         |
|полимерлер. Гомополимерлер, сополимерлер. Карботізбекті және    |         |
|гетеротізбекті полимерлер.                                      |         |
|Зертханалық сабақтар                                                      |
|Ұнтақ тәрізді полимерлер тығыздығын анықтау                     |1        |
|Микромодуль 2 – Макромолекулалар және олардың ерітіндідегі қасиеттері     |
|Макромолекуланың конформациялық изомериясы мен конформациясы    |2        |
|Макромолекуланың иілгіштігі. Еркін мүшеленген тізбектің моделі. |         |
|Гаусс шумақтары. Ішкі айналудың энергетикалық қырғауылы.        |         |
|Тізбектің термодинамикалық және кинетикалық иілгіштігі.         |         |
|Статистикалық сегмент туралы түсінік.                           |         |
|Макромолекулалардың ерітінділердегі тәртібі                     |2        |
|Полимерлер ерітінділерінің табиғаты. Полимер еріткіш жүйелерінің|         |
|фазалық диаграммалар. Ерудің критикалық температуралары.        |         |
|Полимерлердің ісінуі. Полимердің ерітіндідегі жағдайының        |         |
|теңдеуі. Екінші вириалды коэффициент және полимер ерітіндісінің |         |
|θ-жағдайы. Макромолекулалардың гидродинамикалық қасиеттері.     |         |
|Ерітінділердің тұтқырлығы. Марк-Кун-Хаувинк теңдеуі.            |         |
|Ионданушы макромолекулалар (полиэлектролиттер)                  |1        |
|Ионданушы макромолекулалардың ерекшеліктері.                    |         |
|Полиэлектролиттердің гидродинамикалық қасиеттері. Амфотерлі     |         |
|полиэлектролиттер. Изоэлектрлік және изоионды нүктелер.         |         |
|Полимерлердің концентрлі ерітінділері, полимерлі гидрогельдер.  |         |
|Зертханалық сабақтар                                                      |
|Полиакрил қышқылының диссоциация констатасын анықтау            |1        |
|Тігілген полимерлердің ісіну кинетикасын зерттеу                |1        |
|Микромодуль 3- Полимерлердің құрылымы мен физика-механикалық қасиеттері   |
|Полимерлердің фазалық және физикалық күйлері                    |2        |
|Аморфты полимерлердің құрылымы мен молекуладан ірі құрылымдары. |         |
|Аморфты полимерлердің қасиеттері. Полимерлердің термомеханикалық|         |
|қасиеттері. Жоғарыэластикалық күй. Полимерлердің релаксациясы.  |         |
|Гистерезис.                                                     |         |
|Полимерлердің шыны тәрізді күйі                                 |1        |
|Полимерлі шынылардың ерекшеліктері. Мәжбүр эластикалық күй және |         |
|созылу изотермасы. Мәжбүр эластикалық деформациялардың          |         |
|механизмі. Бұйымдарды қалыптау. Шынылардың серпімді             |         |
|деформациялары мен мәжбүр эластикалық релаксация. Полимерлерді  |         |
|пластификациялау.                                               |         |
|Полимерлердің тұтқыр-аққышты күйі                               |1        |
|Тұтқыр ағу механизмі. Полимерлердің ағу қисықтары. Аққыштық     |         |
|температурасының және балқыма тұтқырлығының молекулалық         |         |
|салмақтан тәуелділігі. Тұтқырлық аномалиялары. Механикалық      |         |
|шынылау.                                                        |         |
|Кристалдық полимерлер және олардың физика-механикалық касиеттері|2        |
|Полимерлердің кристалдануына қажетті шарттар. Кристалдану       |         |
|кинетикасы. Кристалдану мен балқу температурасы. Кристалдық     |         |
|полимерлердің құрылымы мен молекуладан ірі құрылымы.            |         |
|Термомеханикалық қисықтары. Кристалдық полимерлердің және       |         |
|полимерлі шынылардың созылуы кезіндегі «суық ағудың» молекулалық|         |
|механизмі және созылу изотермалары. Кристалды және аморфты      |         |
|полимерлердің бағдарланған құрылымдары. Механикалық қасиеттердің|         |
|анизотропиясы.                                                  |         |
|Микромодуль 4 – Полимерлер синтезі                                        |
|Полимерлеу                                                      |2        |
|Полимерлеу процестерінің классификациясы. Радикалды полимерлеу. |         |
|Иницирлеу, тізбектің өсу реакциясы, үзілу реакциясы және        |         |
|тізбектің берілуі. Полимерлеу ингибиторлары. Полимерлеу         |         |
|кинетикасы. Теломеризация. Полимерленуге әсер ететін жағдайлар. |         |
|Радикалды сополимерлеу. Сополимер құрамының теңдеуі,            |         |
|сополимерлену константасы. Полимерленуді массада, ерітіндіде,   |         |
|суспензияда, эмульсияда жүргізу.                                |         |
|Ионды полимерлену және сополимерлеу                             |2        |
|Катиондық полимерлеу. Аниондық полимерлеу. Иницирлеу реакциясы, |         |
|катализаторлар, сокатализаторлар түрлері. Тізбектің өсуі.       |         |
|Катиондық полимерлеу кинетикасы. Иондық-координациялық          |         |
|полимерлеу. Циглер-Натта катализаторлары, полимерленудің        |         |
|механизмі және құрылымы.                                        |         |
|Поликонденсация                                                 |2        |
|Гомо- және гетерополиконденсациялау. Полимерлеу және            |         |
|поликонденсациялау процестерінің ерекшеліктері.                 |         |
|Поликонденсациялық тепе теңдігі және молекулалық массасы.       |         |
|Сызықты поликонденсацияланудың кинетикасы. Поликонденсацияны    |         |
|балқымада, ерітіндіде және фазалардың бөліну шекарасында        |         |
|жүргізу.                                                        |         |
|Зертханалық сабақтар                                                      |
|Стиролды полимерлеу                                             |2        |
|Новолакты фенолформальдегидті шайырларды алу                    |2        |
|Резолды фенолформальдегидті шайырларды алу                      |2        |
|Микромодуль 5 – Полимерлерді химиялық түрлендіру                          |
|Полимераналогты және ішкімолекулалық түрлендіру                 |2        |
|Полимерлердің химиялық түрленуінің ерекшеліктері: тізбектің     |         |
|әсері, конфигурациялық, конформациялық және электростатикалық   |         |
|әсерлерлокалды конфигурацияның, концентрацияның және молекуладан|         |
|ірі құрылымдардың әсерлері. Ионалмастырғыш полимерлер.          |         |
|Макромолекулалардың полимерлену дәрежесін жоғарлататын химиялық |1        |
|реакциялар                                                      |         |
|Молекулааралық реакциялар. Каучуктарды вулкандау. Блок және     |         |
|жалғанған алу және олардың қасиеттері. Термоэластопластар.      |         |
|Полимерлердің деструкциясы                                      |2        |
|Полимерлердің химиялық және физикалық деструкциясы. Тізбекті    |         |
|және кездейсоқ деструкцияның механизмі. Деполимерлену.          |         |
|Термототығу және фотохимиялық деструкция. Полимерлерді          |         |
|тұрақтандыру.                                                   |         |
|Зертханалық сабақтар                                                      |
|Поливинил спиртін поливинил ацетатының сілтілік алкоголизімен   |1        |
|алу                                                             |         |
|Поливинил спиртін поливинил ацетатының қышқылдық алкоголизімен  |1        |
|алу                                                             |         |
|Микромодуль 6 – Синтетикалық полимерлер                                   |
|Карбогомотізбекті полимерлер                                    |2        |
|Карбогомотізбекті полимерлердің сипаттамалары, қолданылуы.      |         |
|Моноолефиндердің және диолефиндердің полимерлері және           |         |
|сополимерлері. Карбоциклды полимерлер.                          |         |
|Карбогетеротізбекті полимерлер                                  |2        |
|Карбогетеротізбекті полимерлердің сипаттамасы, қолдану          |         |
|аймақтары. Негізгі тізбегінде оттегі бар полимерлер. Негізгі    |         |
|тізбегінде азот бар полимерлер. Негізгі тізбегінде күкірт бар   |         |
|полимерлер.                                                     |         |
|Элементогетеротізбекті полимерлер                               |1        |
|Полисилоксандардың сипаттамалары, қолдану аймақтары. Силоксан   |         |
|каучуктары мен қаптамалар                                       |         |
|Зертханалық сабақтар                                                      |
|Табиғи полимерлердің қасиеттері                                 |1        |
|Пластмассалар қасиеттері                                        |1        |
|Каучук пен резина қасиеттері                                    |1        |
|Натуралды талшықтардың қасиеттері                               |1        |

      5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК  ЖҰМЫСТАРЫНА АРНАЛҒАН ТАҚЫРЫПТАРДЫҢ ТІЗІМІ
5.1  Полимерлердің  молекулалық-массалық  сипаттамалары.  Молекулалық  масса
бойынша таралуы. Орташаланған (орташа) молекулалық массалар (орташа  саңдық,
орташа массалық және z-орташа)
5.2 Полимерлердің концентрлі ерітінділері, полимерлі гидрогельдер
5.3 Механикалық шынылау
5.4 Полимерлерді тұрақтандыру принциптері


      6 ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ


                                                                      3кесте
|Тақырыбы                           |Көрнекті    |Өз бетімен оқып |Бақылау  |
|                                   |құралдар,   |үйренуге        |нысаны   |
|                                   |ТСО,        |арналған        |         |
|                                   |плакаттар,  |сұрақтар        |         |
|                                   |зертханалық |                |         |
|                                   |тақталар    |                |         |
|Дәріс сабақтар       |Зертханалық  |            |                |         |
|                     |сабақтар     |            |                |         |
|1                     |2           |3           |4               |5        |
|Жоғары молекулалық    |Ұнтақ       |Модельдер,  |1. Полимер,     |Есеп     |
|қосылыстар туралы     |тәрізді     |плакаттар   |олигомер,       |шығару   |
|ғылымның мәні мен     |полимерлерты|            |мономер,        |         |
|мәселелері.           |ғыздығын    |            |макромолекула   |         |
|                      |анықтау     |            |ұғымдары        |         |
|Полимерлердің         |            |            |                |         |
|молекулалық массалары |            |            |                |         |
|Полимерлердің         |Полиакрил   |Химиялық    |Рациональды,    |Есеп     |
|номенклатурасы мен    |қышқылының  |ыдыс,       |жүйелік         |шығару   |
|классификациясы       |диссоциация |реактивтер  |номенклатура    |         |
|                      |констатасын |            |                |         |
|                      |анықтау     |            |                |         |
|Макромолекуланың      |            |Химиялық    |Тізбектің       |Есеп     |
|конформациялық        |            |ыдыс,       |ұзындығы,       |шығару   |
|изомериясы мен        |            |реактивтер  |статистикалық   |         |
|конформациясы         |            |            |сегмент         |         |
|Макромолекулалардың   |Тігілген    |Химиялық    |Полимерлердің   |Есеп     |
|ерітінділердегі       |полимерлерді|ыдыс,       |ісінуі,         |шығару   |
|тәртібі               |ң ісіну     |реактивтер  |θ-жағдай, екінші|         |
|                      |кинетикасын |            |вириалды        |         |
|                      |зерттеу     |            |коэффициент.    |         |
|Ионданушы             |            |Химиялық    |амфотерлі       |Есеп     |
|макромолекулалар      |            |ыдыс,       |полиэлектролитте|шығару   |
|(полиэлектролиттер)   |            |реактивтер  |р, изоэлектрлік,|         |
|                      |            |            |изоионды        |         |
|                      |            |            |нүктелер.       |         |
|Полимерлеу            |Стиролды    |Модельдер,  |теломеризация,  |Есеп     |
|                      |полимерлеу  |плакаттар   |«гель-эффект»   |шығару   |
|                      |            |            |құбылысы        |         |
|Ионды полимерлену және|Новолакты   |Модельдер,  |катиондық,      |Есеп     |
|сополимерлеу          |фенолформаль|плакаттар   |аниондық        |шығару   |
|                      |дегидті     |            |полимерлеу      |         |
|                      |шайырларды  |            |                |         |
|                      |алу         |            |                |         |
|Поликонденсация       |Резолды     |Модельдер,  |гомо-           |Есеп     |
|                      |фенолформаль|плакаттар   |гетерополиконден|шығару   |
|                      |дегидті     |            |сация           |         |
|                      |шайырларды  |            |                |         |
|                      |алу         |            |                |         |
|Полимераналогты және  |Поливинил   |Модельдер,  |ионалмастырғыш  |Есеп     |
|ішкімолекулалық       |спиртін     |плакаттар   |полимерлер      |шығару   |
|түрлендіру            |поливинил   |            |                |         |
|                      |ацетатының  |            |                |         |
|                      |сілтілік    |            |                |         |
|                      |алкоголизіме|            |                |         |
|                      |н алу       |            |                |         |
|Макромолекулалардың   |Поливинил   |Модельдер,  |каучуктарды     |Есеп     |
|полимерлену дәрежесін |спиртін     |плакаттар   |вулкандау       |шығару   |
|жоғарлататын/төмендете|поливинил   |            |                |         |
|тін химиялық          |ацетатының  |            |                |         |
|реакциялар            |қышқылдық   |            |                |         |
|                      |алкоголизіме|            |                |         |
|                      |н алу       |            |                |         |
|Полимерлердің         |            |Модельдер,  |полимерлерді    |Есеп     |
|деструкциясы          |            |плакаттар   |тұрақтандыру    |шығару   |
|Карбогомотізбекті     |Табиғи      |Модельдер,  |моноолефиндер   |Есеп     |
|полимерлер            |полимерлерді|плакаттар   |полимерлері     |шығару   |
|                      |ң           |            |                |         |
|                      |қасиеттері. |            |                |         |
|                      |Пластмассала|            |                |         |
|                      |р қасиеттері|            |                |         |
|Карбогетеротізбекті   |Каучук пен  |Модельдер,  |полиэфирлер,    |Есеп     |
|полимерлер            |резина      |плакаттар   |полиацеталдар   |шығару   |
|                      |қасиеттері  |            |                |         |
|Элементогетеротізбекті|Натуралды   |Модельдер,  |полисилоксандар |Есеп     |
|полимерлер            |талшықтардың|плакаттар   |                |шығару   |
|                      |қасиеттері  |            |                |         |



      7 ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТПЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ КАРТАСЫ


                                                                     4 кесте
|Оқулықтардың, оқу           |Даналардың саны|Студенттердің |Қамтамасыз    |
|әдістемелік құралдардың     |               |саны          |етілу пайызы  |
|атауы                       |               |              |              |
|1                           |2              |3             |4             |
|1. Семчиков Ю.Д.            |3              |5             |60%           |
|Высокомолекулярные          |               |              |              |
|соединения: Учебник для     |               |              |              |
|вузов. М.: Академия, 2010,  |               |              |              |
|368 с.                      |               |              |              |



      8 ӘДЕБИЕТ:

8.1 Негізгі әдебиеттер
8.1.1 Семчиков Ю.Д. Высокомолекулярные соединения: Учебник  для  вузов.  М.:
Академия, 2010, 368 с.

8.2 Қосымша әдебиеттер
   1. Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы. Авторлар ұжымы.Алматы: Санат. –
      1995, 320б.
   2. Стрепихеев  А.А.,  Деревицкая  В.А.  Основы  химии  высокомолекулярных
      соединений: Уч. пособие. М.: Химия, 1976. 436 с.
   3. Киреев В.В. Высокомолекулярные  соединения:  Учебник  для  вузов.  М.:
      Высш.школа, 1992. 512 с.
   4.  Шур  А.М.  Высокомолекулярные  соединения:  Уч.  Пособие.  3-е  изд.,
      перераб. и доп. М.: Высшая школа, 1981. 656 с.
   5. Тагер А.А. Физико-химия полимеров: М.: Химия, 1978. 544с.
   6. Кабанов В. Практикум по высокомолекулярным соединениям. –  М.:  Химия,
      1985. 224 с


































































Пәндер