УМКД

КОМПАНИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ КОМПАНИЯНЫҢ ҚАРЖЫЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫ

6М050900 «Қаржы»

мамандықтары үшін

«Компанияның қаржылық Стратегиясы»

ПӘНІНІҢ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Семей 2013

Мазмұны:

|1 |Пайдалану саласы |4 |
|2 |Нормативтік сілтемелер |4 |
|3 |Жалпы мәліметтер |4 |
|4 |Әдебиеттер |7 |
|5 |Сөздіктер |8 |
|6 |Оқытушыға арналған пәннің жұмыс бағдарламасы |13 |
|7 |Магистрантке арналған пәннің жұмыс бағдарламасы |19 |
|8 |Сабақ түрлері бойынша (дәрістер, практикалық (семинар), |26 |
| |курстық) оқу-әдістемелік материалдар. | |

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Пәннің оқу-әдістемелік кешені

«_Компанияның қаржылық стратегиясы»

Университеттің Оқу-әдістемедік кеңесімен енгізілді және бекітілді

Енгізілу мерзімі ______________

Бөлім 1. Пайдалану саласы.

Берілген құжат сәйкес пән бойынша оқу процесін ұйымдастырудың негізгі
процедураларын жүйелеп, реттейді және «Компанияның қаржылық стратегиясы»
кафедрасында қолдануға ұсынылады.
Ол магистранттерді курс мазмұнымен, оның көкейкестілігі және
қажеттілігімен, курс саясатымен таныстырып, магистранттердің оқу процесінде
меңгеретін талаптары мен дағдыларын арттыруға мүмкіндік береді. Оқу -
әдістемелік кешен пәнді оқып үйренуде негізгі құрал болып табылады.

Бөлім 2. Нормативтік сілтемелер.

«Компанияның қаржылық стратегиясы» пәнінің оқу-әдістемелік кешені
Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінде өңделген «Пәннің оқу-
әдістемелік кешені туралы ереже» талаптарына сәйкес өңделген.

Бөлім 3. Жалпы мәліметтер.

3.1. Пән мазмұнының қысқаша сипаттамасы.
Компанияның қаржылық стратегиясы туралы ғылым экономикалық ғылымдар
жүйесінде маңызды орын алады. Компанияның қаржылық стратегиясы ғылымының
теориялық негіздері ұдайы өндіріс және мемлекет туралы ілім болып табылады.
Берілген курс экономикалық профиль магистранттерінің алған білімдерін
мейлінше дамытатын, нақтылайтын және тереңдететін профилдік пән болып
табылады.
Компанияның қаржылық стратегиясының пәні өндірістік қатынастардың
ажырамас бөлігі ретіндегі Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастары
болып табылады., олар мақсатты ақша қорлары қалыптасатын қоғамдық өнімді
бөлуге бағытталған өндірістік қатынастар сипатының өзіндік еркшелігімен
ерекшеленеді.
«Компанияның қаржылық стратегиясы» оқу курсының сызбасы және оның
құрылымы оқу процесін мейлінше жеңілдетуге мүмкіндік береді.
Курста Компанияның қаржылық стратегиясының табиғаты, функциялары,
олардың басқа экономикалық категориялармен өзара байланысы, шаруашылық
өмірдегі көрінісінің ерекшеліктері қарастырылады, Компанияның қаржылық
стратегиясылық қатынастарды ұйымдастырудың нысандары мен әдістері арқылы
жүзеге асырылу механизмі қарастырылады.
Ғылымның обьектісі Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстары-ақша
қаражаттарының және қорларының жиынтығы, сондай-ақ бұл Компанияның қаржылық
стратегиясы нысандарында іске асырылған көздері болып саналады.
Компанияның қаржылық стратегиясының субьектілері аталған қатынастардың
қатысушылары – шаруашылық, коммерциялық, мемлекеттік, қоғамдық және өзге
орнадары, мекемелер, үй шаруашылықтары, басқа экономикалық агенттер болып
табылады.
Компанияның қаржылық стратегиясыны зерттегенде теория мен практиканың,
тарихи және қисындық тәсілдемелердің бірлігін сақтау қағидалы түрде қажет
болуы тиіс.
Бағдарламада басқа экономикалық пәндермен өзара байланысқан курстың
негізгі бөлімдері мен негізгі бөлімдердің тақырыптарының мазмұндары
ашылған. Курсты оқыту әдістері, Компанияның қаржылық стратегиясыларға
арналған отандық және шетелдік әдебиеттер берілген. Бағдарламаға
сонымен қатар Қазақстан Республикасының Заңынан, Президент Жарлығынан,
ресми материалдар мен нормативтік актілерден, оқулықтар мен оқу
құралдарынан тұратын әдебиеттер тізімі енгізілген.
3.2. Берілген курстың мақсаттары:
- магистранттерге Компанияның қаржылық стратегиясының теориялық
аспектілері бойынша, Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенің
қызмет ету негіздері, жалпы мемлекеттік Компанияның қаржылық
стратегиясылар мен шаруашылық жүргізуші субьектілер Компанияның
қаржылық стратегиясыларының, бағалы қағаздар
нарығының негіздері және т.б. бойынша біртұтас білім жүйесін
қалыптастыру;
- пәннің мәнін және мазмұнын сипаттайтын терминологиялық ұғымдық ақпарат
беру;
- барлық ұғымдардың өзара байланысын, олардың ішкі мазмұнын ашу.

3.3. Пәнді оқытудағы негізгі міндеттер:
- магистранттерге Компанияның қаржылық стратегиясылардың, жалпы алғанда
Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенің теориясы бойынша тиісті
білім беру;
- оларға Компанияның қаржылық стратегиясылық сферада қызмет ету үшін
қажетті практикалық дағдыларды дарыту;
- Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің болашақ профессионалдарына
мүмкін болатын Компанияның қаржылық стратегиясылық жаңалықтар,
интернет-технологиялар және басқаларды ескере отырып жұмыстың негізгі
бағыттарын белгілеу.

3.4. Пәнді оқу нәтижесінде магистрант:
▪ Компанияның қаржылық стратегиясыладың қызмет етуі мен теориялық
аспектісін, сонымен қатар қазіргі Компанияның қаржылық стратегиясылық
жүйені, оның құрылымын ұйымдастырудың формалары мен принциптерін оқып
үйренеді;
▪ өз бетінше экономикалық шешім қабылдау және талдау дағдысын,
Компанияның қаржылық стратегиясы саласында практикалық дағдыларды
меңгереді;
▪ Компанияның қаржылық стратегиясы түсінігінің, Компанияның қаржылық
стратегиясыларды басқаруа, Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау,
Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу негіздерінің, Компанияның
қаржылық стратегиясылық жүйе түсінігінің, мемлекет, шаруашылық жүргізуші
субьектілер, үй шаруашылығы қатынастарының негізгідерінің теориялық
аспектілерін меңгереді;
▪ теорияда алған білімдерін практикамен ұштастыра білуді, Компанияның
қаржылық стратегиясы жүйесінің қызметін жетілдіруге мүмкіндік беретін
шараларды өңдеуді уйретеді;
▪ «Компанияның қаржылық стратегиясы» пәнінің экономикалық категорияларын,
қазіргі заманғы Компанияның қаржылық стратегиясылық саясатты, шаруашылық
операциялардың жүзеге асырырлуының негізгі ережелерін түсініп біледі;
▪ Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің экономикалық
категорияларының негіздері туралы, сонымен қатар мемлекет пен шаруашылық
жүргізуші субьектілер қызметтері және Компанияның қаржылық стратегиясылық
нарықтың қызмет ету негіздері және т.б. туралы түсінік алады;
▪ өзіндік экономикалық ойлауды, талдау нәтижелерін қорытындылауды, тиімді
шешім қабылдау бойынша шараларды өңдеуді үйреніп, практикалық дағдыда
меңгеріп, Компанияның қаржылық стратегиясы саласында ерекше арнайы білім
алады;
3.4. Курстың пререквизиттері: экономикалық теория, ақша, несие, банктер,.
3.5. Курстың постреквизиттері: мемлекеттік бюджет, салық және салық салу,
Компанияның қаржылық стратегиясылық менеджмент, Компанияның қаржылық
стратегиясылық бақылау және аудит, банк ісі, бағалы қағаздар нарығы.

Бөлім 4. Әдебиеттер:

«Компанияның қаржылық стратегиясы» курсын оқу барысында заңдылықтар
мен оқу әдебиеттері маңызды орын алады. «Компанияның қаржылық стратегиясы»
басқарудың қызметтерінің бірі болып табылады, сондықтан «Компанияның
қаржылық стратегиясы» пәнін оқу барысында нарықтық экономиканы жетілдіру
бағыттарын анықтайтын заңдылық органдардың шешімдерін сүйеніп, нарық
жағдайында экономиканы басқарудың тиімді әдістерін меңгеру қажет.
Сәйкесінше «Ақша, несие, банктер» курсы Қазақстан Республикасының
Парламентінің, Үкіметінің, Мемлекеттік реттеу және қадағалау органдарының
төменде көрсетілген заңдылық актілеріне сүйенеді.

Экономика және Компанияның қаржылық стратегиясы жөніндегі заңдылық және
нормативтік актілер

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы.
2. Қазақстан Республикасыныңң Азаматтық Кодексі
3. Қазақстан Республикасындағы жалры мемлекеттік басқару туралы.
4. Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексі.
5. Елдегі жағдай туралы және ішкі және сыртқы саясаттың негізгі бағыттары
туралы (тиісті жылға арналған), Республика Президентінің Қазақстан
халқына жыл сайынғы Жолдауы.
6. 2003-2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының индустралдық-
инновациялық дамуының стратегиясы.
7. 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасы Үкіметінің орта
мерзімді фискалдық саясаты.
8. Республикалық бюджет туралы. (тиісті жылға арналған.)
9. Салық және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы (Салық
Кодексі) Қазақстан Республикасының Кодексі.
10. Шаруашылық серіктестері туралы.
11. Акционерлік қоғамдар туралы.
12. Бағалы қағаздар нарығы туралы.
13. Инвестициялық қорлар туралы.
14. Қазақстанның инвестициялық қоры туралы.
15. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қорғау.
16. Жеке кәсіпкерлік туралы.
17. Мемлекеттік кәсіпорынтуралы.
18. Өндірістік кооперативтер туралы.

Коммерциялық емсе ұйымдар туралы.

20.Арнаулы экономикалық аймақтар туралы.
21.Банкроттық туралы.
22.Аудиторлық қызмет туралы.
23.Төменгі күн көріс туралы.
24. Қазақстан Республикасында зйнетақымен қамсыздандыру туралы.
25.Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы.
26.Мемлекеттік арнаулы әлеуметтік көмек туралы.
27.Мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы туралы.
28.Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс туралы.
29.Білім туралы.
30.Ғылым туралы.
31Сақытқ қызметі туралы.
32.Валюталық реттеу туралы.
33.Трансферттік бағаларды қолданукезіндегі мемлекеттік бақылау туралы.
34.Қазақстан Республикасының Кеден Кодексі.
35.Қазақстан Республикасының Компанияның қаржылық стратегиясы Министрлігі
туралы қағида.
36.ҚазақстанРеспубликасының экономика және бюджеттік жэоспарлау министрлігі
туралы қағида.

Оқулықтар және оқу құралдары.
1. Қ.Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев Компанияның қаржылық стратегиясы, Оқулық -
Алматы, 2003
2. Қ.Қ. Ілиясов, С. Құлпыбаев Компанияның қаржылық стратегиясы, ТОО
«Издательство LEM», Алматы, 2005
3. Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы. Учебник для вузов - Алматы: Фнн
Эко 2001 г.
4. Мельников В.Д. Основы финансов. Учебник. ТОО «Издательство LEM», Алматы,
2005
5. Е. Дербисов Финансы Казахстана, Алматы, «Ихтисат», 1996
6. П.И. Вахрин, А.С. Нешитой Финансы – М.: Учебник, 2000 г,
7. Балабанов А.И., Балабанов М.Т. Финансы СПб: Изд. «Питер», 2000,
8. Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник. Под ред. В.К. Сенчагова,
А.И. Архипова, М.: «Проект», 2000г.
9. Финансы. Учебник для вузов, под ред. М.В. Романовского и др.- М.: ЮНИТИ,
2000 г
10. Финансы, под ред. В.М. Родионовой- М.: Финансы и статистика, 1999
11. Берлин С.И. Теория финансов: Учебное пособие - Изд-во Приф, 2000 г.
11. Финансовое право. Учебник.(отв) редактор Н.И. Химичева- М.: Юристь,
1999 г.
12. Мельников В.Д. Закономерности и противоречия содержание сущности
финансов экономической науки. Сб. Науч. трудов. КАЗЭУ- Алматы, 2001 г
13. Шуляк П.Н. Финансы предприятия. Учебник-М.: Изд. Дом «Дашков и К»,
2000г
14. Финансы предприятий Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С.,1999 г
15. Шахов В.В. Введение в страхование. Изд-2-ое. Учебное пособие – М.: 2000

16. Л.П. Белых Основы финансового рынка, М., Финансы, изд. ЮНИТИ, 1999 г.
17. А.М. Бабич, Л.Н. Павлова Государственные и муниципальные финансы. М.
ЮНИТИ, 1999 г

Монографиялар мен жинақтар

1. Алпысбеков К. Артық Компанияның қаржылық стратегиясы қайда бөлінеді//
Егемен Қазакстан-2001-29 қазан
2. Әуелбаев С. Халық Компанияның қаржылық стратегиясы және қаражатының
теориясы// Компанияның қаржылық стратегиясы-қаражат-1999-№8-9, б.52-62
3. Бекболатұлы Ж. Компанияның қаржылық стратегиясы-несие мекемелерінің
тиімділігінің арттыру факторлары// Компанияның қаржылық стратегиясы-
қаражат-1999-№5-6, б.40-45
4. Елубаева Ж.М. Бюджетная система Республики Казахстан: теория и
направления развития.-Алматы, 2004
5. Зейнелғабдин А.Б.Компанияның қаржылық стратегиясыдан қайтарам қажет//
Егемен Қазакстан-2001-17 шілде
6. Зейнелғабдин А. Бюджет жүйесі, қалыптасу мен даму болашағы//Егемен
Қазақстан-2001-10 қараша
7. Зейнелғабдин А. Экономиканың нақты секторын қолдау бюджеттік
мүмкіндіктерді ұтымды пайдануды талап етеді // Егемен Қазакстан-2002-6
сәуір
8. Зейнельгабдин А.Б. Финансовая система: экономическое содержаниеи
механизм использования.-Алматы, Каржы-Каражат,1995
9. Интыкбаева С.Ж. Фискальная политика и ее роль в обеспечении
устойчивого развития экономики Казахстана-Алматы, Каржы-Каражат, 2002
10. Құсайынов Б. Бюджет жүйесі бұлтиып келеді// Егемен Қазақстан-2001-19
шілде
11. Келімбетов К. Бюджет жүйесін жетілдіру// Заң-2002-№3-б.27-34
12. Күлекеев Ж.Жоспарлы дамуға көшеміз// Ақиқат-2000-№7-б.27-32
13. Мұхамеджанов А. Сарапшылар қателесті, 2001 жыл каржы саласындагы тағы
бір ілгерілеу жылы болды.// // Егемен Казакстан-2002-1 кантар
14. Маянлаева Г.И. Организация страхового дела в Республике Казахстан,
Алматы-ТОО LEM, 2000
15. Маянлаева Г.И. Теория и практика страхового дела (в схемах и
таблицах.)-Алматы- ТОО LEM, 2000
16. Мельников В.Д. Государственное финансовое регулирование экономики
Казахстана-Алматы, Каржы-Каражат,1999
17. Мельников В.Д. Закономерности и противоречия содержания сущности
финансов в экономической науке..В сб.научных трудов КазЭУ
«Регулирование Казахсанской экономики: уроки, теория и практика Вып.4.-
Алматы. Экономика,2001
18. Мельников В.Д. Современная экономическая парадигма государственных
финансов. Материалы международной конференции «Казахстан на пути к
нововй модели развития: тенденции, потенциали императивы роста» Часть
6,8-Алматы, экономика,2001

19. Мельниколв В.Д.Общественные товар: приемлемость в теории и практике
государственных финансов Казахстана. Материалы международной научно-
практической конференции. Сб.научных трудов –Алматы, Экономика,1999
20. Мельников В.Д. К вопросу о трактовке категорий «деньги

-финансы»: ососбенности и противоречия современных подходов.Журнал
«Мир финансов»: декабрь, 2003
21. Пушкарева В.М.История финансовой мысли и политика налогов-М, Инфра М-
1996
22. Рудый К.Ф. Финансово-кредитные проблемы зарубежных стран.-М новове
знание,2003
23. Стиглиц Д.Ю. Экономика государственного сектора. Из-во МГУ.- М.:Инфра
- М,1997
24. Сумароков В.Н. Государственные финансы в системе макроэкономического
регулирования –М .: Финансы и статистика, 1996 г.

Бөлім 5. Сөздіктер.

Айлық есептік көрсеткіш – зейнетақы, жәрдемавқы және басқа да төлемақыларды
есептеу үшін, сондай-ақ айыппұл санкцияларын, салық төлемдері мен басқа да
төлемдерді қолдану үшін республикалық бюджет туралы заңда жыл сайын
белгіленетін көрсеткіш.
Акциздер – акцизделетін тауарларға және қызметтің акцизделетін түрлеріне
салынатын, олардың бағасына қосылатын және сатып алушы төлейтін жанама
салықтардың түрі.
Акционерлік қоғам – жарғылық қоры акционерлердің арасында таратылған
акциялардың белгілі бір санына бөлінгензаңи тұлға,акциялардың саны олардың
пайдадан өзінің ұлесін (дивидендтер) алу құқығын куәләндырады.
Акция – акционерлік қоғам шығаратынжәне акционерлік қоғамды басқаруға
қатысуға, ол бойынша дивиденд және акционерлік капиталына қатысатын және
иеленушісіне қоғам таратылған жағдайда олның мүлкінің
құқықтардыкуәләндыратын бағалы қағаз.
Арнаулы салық режимі – салық төлеушілердің жекелеген санаттары үшін
белгіленетін және жекелеген салық түрлерін және жер учаскесін пайдаланғаны
үшінтөлемді есптеу мен төлеудің, сондай-ақ олар бойынша салық есептемесін
берудің оңайлатылған тәртібін олдануды көздейтін бюджетпен есеп айырысудың
ерекше тәртібі.
Аудит – аудиторлың келісім шарт негізіндешаруашылық жүргізуші
субьектілердің бухгалтерлік (Компанияның қаржылық стратегиясы)
есептемесін, төлем есеп айырысу құжаттамалар, салық мағлұмдамаларын және
басқа Компанияның қаржылық стратегиясылық міндеттемелер ведомстводан
тыстәуелсіз тексерулерді жүзеге асыру жөніндегікәсіпкерлік қызмет түрі.
Бағалы қағаздар – иеленушілеріне мүліктік құқық және белгілі бір ақшалай
сома алуғақұқық беретін ақша немесе тауар құжаттары; мүліктік құқықты
куәләндыратын белгілі бір жазбалар мен басқа да белгілердің жиынтығы .
Банкротттық – ұКомпанияның қаржылық стратегиясылық күйреу, жұтау, жоспардың
күйреуі.
Бекітілген бюджет - тиісті Компанияның қаржылық стратегиясы жылына
арналған, Қазақстан Республикасының Парламенті немесе тиісті малихат
бекіткен құжат.
Бөлшек сауда – тауарларды тұтынушыларға олардың жеке пайдалануы үшін сату
жөніндегі кәсіпкерлік қызмет
Банк – бұл банктік қызметті жүзеге асыруға құқылы коммерциялық ұйым болып
табылатын заңды тұлға.
Брокер – қор және тауар биржаларында, валюта нарықтарында таураларды,
бағалы қағаздарды, валюталар мен басқа да құндылықтардысатып алушылар мен
сатушылар арасында мәміле жасау кезіндеарада жүретін делдал.
Бюджет – мемлекеттің міндеттері мен функцияларын іске асыруды Компанияның
қаржылық стратегиясымен қамтамасыз етуге арналған орталықтандырылған ақша
қоры.
Бюджет жүйесі – бюджеттердің және Қазақстан Республикасы Ұллттық қорының,
сондай-ақ бюджеттік процестер мен қатынастардың жиынтығы.
Бюджет профицитін пайдалану - қарыздар бойынша негізгі борышты өтеуге
бюджет профицитін, қарыздар қаражатын, бюджет қаражатының қалдықтарын
жұсау. Бюджет профитин пайдалану көлемі қарыздар бойынша негізгі борышты
өтеу сомасының алынған қарыздар және бюджет қаражаты қалдықтарының
қозғалысы сомасынан асып түсуі реінде белгіленеді.
Бюджет тапшылығы – таза бюджеттік кредит беруді және Компанияның қаржылық
стратегиясы активтерімен жасалатын операциялар бойынша сальдоны шегеріп
тастағандаға операциялық сальдоға тең тапшылық.Теріс белгімен алынған шама
– бюджет тапшылығы, оң белгімен алынған шама бюджет профициті болып
табылады.
Бюджет кірістері - салық және басқа да міндетті төлемдер , ресми
трансферттер, мемлекетке қайтарымсыз берілетінжәне мемлекеттің Компанияның
қаржылық стратегиясы активтерін сатуға байланысты емес, Қазақстан
Реепубликасының заңнамалық актілеріне сәйкес бюджетке есептелуге тиіс ақша.
Бюджеттік шығындар – қайтымсыз негізде бөлінетін бюджет қаражаты.
Валюталық саясат – бұл елдің ағымдық және стратегиялық мақсатына сәйкес,
халықаралық валюталық және басқа экономикалық қатынастар аумағында жүзеге
асырылатын шаралар жиынтығы.
Валюталық реттеу – нормативтік құқықтық актілерді жасау және бекіту,
ақпараттар жинау, валюталық заңдылықтардың орындалуына бақылау жасау,
заңмен көзделген санкцияларды қолдану шаралары.
Диверсификация – зейнетақы активтерінің жоғалып кетуқатерін азайту
мақсатында оларды уәкілетті орган белгілеген талаптарға сәйкес Компанияның
қаржылық стратегиясы құралдарына орналастыру.
Дивиденд – акционерлерге қолында бар акцияларының құндылықтарына қарай жыл
сайын төлеп отыратын және акционерлер арасында бөлінетін акционерлік қоғам
пайдасының бір бөлігі.
Дисконт – қор биржасында сатылатын бағалы қағаздардың бағасы мен оның
ағымдағы биржалық бағамының арасындағы айырма.
Жалпы табыс – кәсіпорынның, фирманаң өнім, тауарлар өндіру мен сату,
қызметтер көрсету нәтижесінде алынған ақшалай есептелген жиынтық табысы.
Жалпы ұлттық өнім – кеңінен таралған макроэкономикалық көрсеткіштердің бір,
ол елдің бір жыл бойына өнідірлген дайын өнімнің нарықтағы бағамен
есеителге құны болып табылады.
Жалпы ішкі өнім – аса маңызды микроэкономикалық, жалпылама көрсеткіштердің
бірі, ол осы елдегі де сондай –ақ басқа елдердегі де өндіріс факторларын
пайдалана отырып, ел ішінде бір жыл бойына жасалған түпкі өнімнің нарықтық
бағамен есептелген жжиынтық құнын білдіреді.
Инвестициялар – лизнг шартын жасаған кезден бастап лизинг заттарын, сондай
– ақ оларға құқықтарды қоса алғанда заңды тұлғаның жарғылы капиталына
инвестор салатын мүліктің барлық түрлері немесе кәспкерлік қызмет үшін
пайдаланылатынтіркелген активтерді ұлғайту.
Қазынашылық міндеттеме – ерікті негізде халық арасында таратылатын
мемлекеттік бағалы қағздардың түрі, ол иелерінің ақшалай қаражатты бюджетке
аударғанын куәләндырады және осы бағалы қағаздарды бүкіл иелену кезеңінде
тіркелген табыс алуына құқық береді.
Компанияның қаржылық стратегиясы – ақша құаражатын, Компанияның қаржылық
стратегиясы ресурстарын олардың жасалуы мен қозғалысы, бөлінісі мен қайта
бөлінісітұрғысынан алып қарайтын, сондай – ақ шаруашылық жүргізушк
субьектілер арасындағыөзара есеп айырысуларға, ақша айналысына байланысты
туындайтын экономикалық қатынастарды білдіретін қорытындылаушы экономикалық
термин.
Компанияның қаржылық стратегиясы менеджменті – кәсіпорында инвестицияларды
қоса барлық Компанияның қаржылық стратегиясы процестерін қалыптастыру және
реттеу, жоспарлау, шешімдер қабылдау, өкімдер әзірлеужәне бақылау сатыларын
қамтиды.
Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат – экономикалық саясаттың
құрамдас бөлігі; мемлекеттің өз функциялары мен міндеттерін жүзеге асыру
үшін Компанияның қаржылық стратегиясыны ұйымдастырып, пайдалану шараларының
жиынтығы; Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарын жұмылдыру, оларды
тарату нысандары мен әдістерінде Компанияның қаржылық стратегиясы
заңнамасында мемлекеттік кірістер мен шығыстар құрылымында көрініс табады.
Қор биржасы – бағалы қағаздар нарығының кәсіпқой қатысушылары құратын
акционерлік қоғам нысанындағы өзін - өзі реттейтін коммерциялық емсе ұйым.
Конверсиондық операциялар - сол елдің қолма-қол және қолма-қолсыз ұлттық
валюталарына қолма-қол және қолма-қолсыз шетел валюталарын сатып алу және
сату мәмілелері.
Компанияның қаржылық стратегиясы лизингі – бұл уақытша пайдалануға берген
лизинг затының мерзімі ішінде өзінің толық амортизациялық құнын төлеп
шығаруымен немесе өзін өзі өтеуімен байланысты ұзақ мерзімді лизинг.
Материалдық емесп активтер – жылдық жиынтық табыс алу үшін ұзақ мерзімді
кезең ішінде пайдаланылатын активтер.
Мемлекеттік бюджет– араларындағы өзара өтелетін операцияларды есепк
алмағанда, республикалық және жергілікті бюджеттерді біріктіретін, талдама-
лы ақпарат ретінде пайдаланылатын және бекітуге жатпайтын жиынтық бюджет.
Мемлекеттік кредит – кредит қатынастарының жүйесі, бұл қатынасарды мемлекет
өз органдары арқылы қарызгер, алд жеке және заңды тұлғалар кредиторлар
болып табылады. Мемлекеттік кредит арқылы қайтарымдылық негізінде
мемлекеттің шығындарын Компанияның қаржылық стратегиясыландыру үшін ақшалай
қаражаттар шоғырландырады.
Негізгі құралдар – қызмет ету мерзімі бір жылдан асатын материалдық
активтер.
Облигация – шығару кезінде айналыс мерзімі алдын-ала белгіленген, оны
шығару шарттарына сәйкес облигацияны шығарған тұлғадан ол бойынша сыйақы
алу және оның айналыс мерзімінің аяқталуы бойынша облигацияның ақшалай
немесе эзге де мүліктік балама түріндегі нақты құнын алу құқығын
куәләндыратын бағалы қағаз.
Сақтандыру – сақтық ұйымы өз активтері есебінен жүзеге асыратын сақтық
төлемі арқылы сақтандыру шартында белгіленген сақтық жағдайы немесе өзге де
оқиғалар туындаған кезде жеке немесе заңды тұлғаның заңдылық мүдделерін
мүліктік жағынан қорғауға байланысты қатынастар кешені.
Салықтар – мемлекеті біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілді
бір мөлшерде жүргізетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын бюджетке
төленетін міндетті ақшалай төлемдер.
Секвестр – бюджет қаражаттарын жұмсаға белгілі бір шектерде тиым салуды
көздейтін арнайы тетік, ол бюджетті атқару кезінде бекітілген бюджетке
түсетін түсімдер қысқартылған, соның нәтижесінде бекітілген бюджеттік
бағдарламаларды толыөқ көлемде Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
мүмкін болмайтын жағдайда енгізіледі.
Төлем балансы – төлем түріндегі ақшаның елден елге қозғалуын сипаттайтын
кете, тізімдеме. Төлем балансы елдің шетелде белгілі бір кезең бойына
төлеген төлемдері мен осы кезең бойына елге түскен төлемдер сомасының
арасалмағын сипаттайдытез іске асатын бағалы заттарды немесе бағалы
қағаздарды кепілге алып, берілетін несие.
Төтенше мемлекеттік бюдж – республикалық және жергілікті бюджеттердің
негізінде қалыптастырылатын және Қазақстан Республикасындағыб төтенше
немесе соғыс жағдайларында енгізілетін бюджет. Төтенше мемлекеттік бюджетті
бюджеттік жоспарлау жөніндегі орталық уәкілетті орган әзірлейді және
Қазақстан Республикасының заңдылығында белгіленген тәртіппен Қазақстан
Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітіледі.
Трансферттер – бюджетке және Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына,
сондай-ақ бюджеттен, соның ішінде жэеке немесе заңды тұлғаларға Қазақстан
Республикасының Ұлттық қорынан бюджетке төленетін өтеусіз және
қайтарылмайтын төлемдер.
Ұлттық қор – Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасының
Ұлттық банкіндегі шотында шоғырландырылатын, мемлекеттің Компанияның
қаржылық стратегиясылық актив түріндегі, сондай – ақ материалдық емес
активтерді қоспағанда өзге де мүлік түріндегі активтер.
Хеджирлеу - белгілі бір шетел валютасында активтерді және міндеттемелерді
сатып алу барысында бағамдық айырманың пайда болуымен байланысты мүмкін
болар зияндардан қорғау (сақтандыру) тәсілі болып табылады.
Пайыз тәуекелі – берілген несиелерге байланысты пайыз мөлшерлемелерінен
тартылған қаражаттарп бойынша төленетін пайыз мөлшерлемелерінің артып кетуі
нәтижесінде коммерциялық банктер, несиелік мекемелер және инвестициялық
ұйымдар қызметі процесіндегі зияндардың пайда болу қаупі.
Резервтік қор – банк қызметінде пайда болуы мүмкін зияндардың орнын жабу
мақсатында құрылған ақшалай қаражаты.
Эмиссиялық бағалы қағаздар – заңдылық актілерде көрсетілген белгілерге
сәйкес келмейтін бағалы қағаздар.
Эмитенттер – қолданылып жүрген заңдарға сәйкес эмиссиялық бағалы қағаздар
шығаруды жүзеге асыратын заңды тұлғалар.

Бөлім 7. Магистранттерге арналған «Компанияның қаржылық стратегиясы»
пәнінің жұмыс бағдарламасы. (Syllabus).

7.1. Магистранттерге арналған «Компанияның қаржылық стратегиясы» пәнін
оқыту бойынша әдістемелік нұсқаулар.
7.1.1. Курс барысы: 19 тақырып «Компанияның қаржылық стратегиясы» курсының
барлық мазмұнын қамтиды.
Оқу жоспары бойынша пәнді оқытуға 45 аудиторлық сағат, соның ішінде 30
сағат дәріс, және 15 сағат практикалық (семинарлық) сабақтар қарастырылған.
Аудиторлық дәріс курсы является магистрант білімін жүйелендіретін
негізгі және маңызды көзі болып табылады.
Дәріс – берілген пәннің теориялық сұрақтарын қарастыру мақсаты болып
табылатын оқу сабағының нысаны.
Дәрістің негізгі бағыты барлық оқу сабақтарының, сонымен қатар
магистранттердің өздік жұмыстарының негізгі мазмұны мен сипатын, негізгі
бағыттарын анықтай отырып, білім негізін салу.
Берілген пәнді тиімді оқыту шарты болып практикалық (семинарлық)
сабақтарды жүргізу табылады.
Практикалық сабақтар – магистранттердің өз бетінше жұмыс орындауын
дамытуға және практикалық талаптар мен дағдыларды дамытуға бағытталған оқу
сабақтарының нысанының бірі болып табылады. Пән бойынша практикалық
сабақтар магистранттерге ғылыми әдебиеттер негізінде өздік жұмыстарды
орындауға және ауызша өз ой-пікірін жеткізе білуге мүмкіндік беретін
семинарлар түрінде өткізіледі.
Практикалық (семинарлық) сабақтар жоспар бойынша жүргізіледі және
магистранттердің үнемі сабаққа дайындығын, олардың жауаптарын мұқият
тыңдауды, теориялық білімді есептер мен тапсырмаларды орындаумен бекітуді
талап етеді.
Практикалық сабақтар пәннің күрделі сұрақтарын терең меңгеруге және
магистранттердің өздік жұмыстарын қорытындылаудың негізгі нысаны болып
табылады. Осы практикалық сабақтарда магистранттер проблеманы білікті
жеткізе білуге, өз ой-пікірін еркін айта білуге мүмкіндік береді.
ОСӨЖ орындауға әдістемелік нұсқау: оқытушының жетекшілігімен
магистранттің өздік жұмысына төменде көрсетілген курстық жұмыс тақырыптары
жатады.ОСӨЖ ауызша сұрау түрінде жүргізіледі. ОСӨЖ орындауға әдістемелік
нұсқаулар: жұмыс А4 стандартты парақтың бір жағына жазылады. Жұмысты
орындау барысында келесідей өлшемдерді сақтау қажет: сол жағынан - 25-30
мм, оң жағынан – 10 мм, жоғарғы және төменгі жағынан – 20 мм. Қызыл жол бес
белгіге немесе 15-17 мм-ге тең.
Курстық жұмыс тақырыбын қолжазба түрінде немесе компьютермен жазуға
болады. Қолжазба әдісімен мәтін қара немесе көк түсті сиямен, анық жазумен
жазылуы тиіс. Бір жұмыста түрлі түсті сия қолдануға болмайды (графиктерді,
диаграммаларды, суреттерді, кестелерді орындағанда түрлі түсті сия
қолдануға болмайды.)
Курстық жұмыс қолмен жазылғанда мәтіннің әрбір беті 28-30 жолдан тұруы
қажет, әрбір жол ортасы 60-65 белгіден болуы керек, мұндағы әрбір сөздер
арасындағы пробел бір белгі болып есептеледі. Қолжазбалық мәтінге №3
трафареті қолданылады. Курстық жұмыстың қолжазбалық нұсқадағы жалпы көлемі
қосымшаларды есептемегенде 30 беттен кем болмауы тиіс. Жұмыс беттерінде еш
қателіктер жіберілмеуі тиіс – жолдарды және сөздерді сызу, жоларалық
қосымша жазулар және т.б.рұқсат етілтейді. Сонымен қатар, жалпы
қабылданбағандардан басқа сөздерді және сөз тіркестерін қысқартуға
болмайды. Жұмыс парақтың жоғарғы жағынан нөмірленеді.
Жұмыстың әрбір тарауы жаңа беттен басталады, ал бөлімдер жолдың ортасынан
мәтіннен бір жол қалдырғаннан кейін жазыла береді.
Екінші жағдайда жұмыс мәтіні компьютерде Microsoft Word мәтіндік
редакторінде, Timеs New Roman шрифімен, 14 мөлшермен, жартылай жоларалық
интервалмен басылады. Курстық жұмыстың жалпы көлемі 20 беттен кем болмауы
тиіс.
Магистрант жұмысты орындау үшін барлық ақпараттарды, яғни Интернет
жүйесінің ақпараттарын мәтінде сәйкес сілтемелер көрсету арқылы қолдануға
болады.
Егер берілген тақырып сандық мәліметтермен қарастыруды қажет етсе,
онда ақпарат көздерінен кейінгі сандық мәліметтер келтіріуі керек.
Курстық жұмысты жазу барысында міндетьті түрде тақырып бойынша сандақ
мәліметтер келтіріліп, оларға Компанияның қаржылық стратегиясылық және
экономикалық талдаулар жасалып, оған талдау жасалады. Рефератты орындаған
соң берілген тақырып бойынша қолданылған әдебиеттер тізімі жазылып,
магистранттің қолы мен орындаған мерзімі көрсетілуі керек.
СӨЖ орындауға әдістемелік нұсқаулар: «Компанияның қаржылық стратегиясы»
курсы бойынша кредиттік технология магистранттерімен СӨЖ реферат түрінде
орындалады. СӨЖ орындауға кіріскенде магистранттер берілген ревераттың
тақырыбын зерттеуі керек. Сонымен қатар ұсынылған әдебиеттер мен
инструктивтік материалдарды қолдануға болады. Жұмыс А4 стандартты парақтың
бір жағына жазылады. Магистранттерге өздік жұмысты дәптерге жазуға рұқсат
етіледі. Жұмысты орындау барысында келесідей өлшемдерді сақтау қажет: сол
жағынан - 25-30 мм, оң жағынан – 10 мм, жоғарғы және төменгі жағынан – 20
мм. Қызыл жол бес белгіге немесе 15-17 мм-ге тең.
Жұмыс тақырыбын қолжазба түрінде немесе компьютермен жазуға болады.
Қолжазба әдісімен мәтін қара немесе көк түсті сиямен, анық жазумен жазылуы
тиіс. Бір жұмыста түрлі түсті сия қолдануға болмайды (графиктерді,
диаграммаларды, суреттерді, кестелерді орындағанда түрлі түсті сия
қолдануға болмайды.)
Жұмыс қолмен жазылғанда мәтіннің әрбір беті 28-30 жолдан тұруы қажет,
әрбір жол ортасы 60-65 белгіден болуы керек, мұндағы әрбір сөздер
арасындағы пробел бір белгі болып есептеледі. Қолжазбалық мәтінге №3
трафареті қолданылады. Жұмыстың қолжазбалық нұсқадағы жалпы көлемі
қосымшаларды есептемегенде 5 беттен кем болмауы тиіс. Жұмыс беттерінде еш
қателіктер жіберілмеуі тиіс – жолдарды және сөздерді сызу, жоларалық
қосымша жазулар және т.б.рұқсат етілтейді. Сонымен қатар, жалпы
қабылданбағандардан басқа сөздерді және сөз тіркестерін қысқартуға
болмайды.
Жұмыстың әрбір тарауы жаңа беттен басталады, ал бөлімдер жолдың ортасынан
мәтіннен бір жол қалдырғаннан кейін жазыла береді.
Екінші жағдайда жұмыс мәтіні компьютерде Microsoft Word мәтіндік
редакторінде, Timеs New Roman шрифімен, 14 мөлшермен, жартылай жоларалық
интервалмен басылады. Жұмыстың жалпы көлемі 5 беттен кем болмауы тиіс.
Рефератқа қысқаша жоспар құру керек. Рефератты орындаған соң берілген
тақырып бойынша қолданылған әдебиеттер тізімі жазылып, магистранттің қолы
мен орындаған мерзімі көрсетілуі керек.

7.1.2. Курс саясаты:

Қатысу - магистрант дәріске, практикалық сабақтарға міндетті түрді
қатысуы керек. Егер сіз белгілі бір себептермен сабаққа қатыспасаңыз,
онда меңгермеген мәліметтер үшін жауапкершілікті өзіңізге аласыз.
Тәртіп - сабақ барысында тәртіп бұзушылық үшін магистрант аудиториядан
шығарылып жіберіледі және курс бойынша «қанағаттанарлықсыз» деген баға
алады.
Бақылау тапсырмалары – олар міндетті түрде орындалып , белгіленген
уақытта тапсырылуы керек. Мерзімінен кеш тапсырылған жұмыстардың бағасы
кемітіледі.
Үй тапсырмасы - әрбір сабаққа магистранттер әдебиеттердің негізгі және
қосымша тізіміне сәйкес дайындалуы керек. Сабаққа кешігіп қалған немесе
дәріске қатыспаған магистранттер автоматты түрде 0 балл алады.
Тапсырмаларды дайындау: 0 балл, кешіктіріліп тапсырылған жұмыстарды балдары
кемітіледі.
Межелік аттестация - межелік аттестация қорытындысы сабаққа қатысу
есебімен, магистранттің өздік жұмысымен уақытында тапсыруымен, сабақ
барысында ауызша не жазбаша формада жауап беруімен бағаланып, межелік
бақылаудың қорытындысы ескеріліп шығарылады. Семестр барысында 2 межелік
аттестация өтеді.
Көшіріп алу және плагиат – кез келген көшіріп алу немесе плагеат (басқа
магистранттенрдің дайын жұмыстарын көшіріп алу) үшін аудиториядан шығарылып
жіберіледі немесе бүкіл курс бойына «қанағаттанарлықсыз» деген баға
қойылады.
Ұялы телефондар – сабақтың өтуі барысында өшіріліп тастауы керек.
Емтихан – «Компанияның қаржылық стратегиясы» курсы бойынша қорытынды
емтиханды емтиханға босатылған барлық магистранттер билет негізінде
тапсырады. Емтихан барлық оқытылған курсты қамтиды. Емтихан кезінде
көшіріп алуға қатаң түрде тыйым салынады.

7.1.3. Магистранттің білімін тексеру.

Магистранттер білімін тексеру келесідей нысанда жүзеге асырылады:
• ағымдық бақылау (апта сайын жүргізіледі)
• рубеждік бақылау (7 и 15 апталар)
• қорытынды бақылау – академиялық мерзім соңында бір рет
жүргізіледі (мамандықтың ҚР ГОСО сәйкес емтихан және курстық
жұмысты қорғау).
Ағымдық бақылау – бұл дәріс, практикалық, лабораториялық сабақтар мен
оқытушының жетекшілігімен магистранттердің өздік жұмыстарының шегінде
жүргізілетін магистранттер білімін үнемі тексеру.
Пәнді оқыту барысында ағымдық бақылаудың әр түрлері қолданылуы мүмкін:
- ауызша сұрау;
- жазбаша сұрау;
- жалпылама сұрау;
- үй тапсырмасын сұрау;
- пікірталас, тренингтер, дөңгелек стөлдер, кейстер;
- тесттер;
- есептер.
Магистранттердің білімін рубеждік (рейтингтік) бақылау бекітілген
кестеге сәйкес академиялық мерзімнің 8-ші (Р1) және 15-ші (Р2) аптасында
жүргізіледі. Пән бойынша баға 100 пайыздық шкаламен қойылады.
Пән бойынша аралық аттестация жүргізу кезінде бірінші және екінші
рейтинг нәтижелерінің орташа балы мен емтиханда алатын балдары ескеріледі.

«Компанияның қаржылық стратегиясы» пәні бойынша оқу процесінің
күнтізбелік кестесі
Кесте 3
|№ р/с |Апталар |1 |2 |
|1 |Сабаққа қатысу |10 |6 |
|2 |Практикалық сабаққа қатысуы мен жауаптары |15 |9 |
|3 |Үй тапсырмаларын орындау (ҮТ) |10 |6 |
|4 |Жазбаша аналитикалық жұмыстар (ЖАЖ) |30 |18 |
| |(ғылыми жұмыс, реферат, сызбаларды, | | |
| |кестелерді, слайдтарды, экономикалық | | |
| |есептерді, кроссворд-тарды құрастыру, | | |
| |статистикалық мәліметтерді сараптау, курс | | |
| |бойынша эссе жазу, презентация ) | | |
|5 |ОСӨЖ орындау кестесіне сәйкес тапсырмалар |15 |9 |
| |мен есептерді шешу арқылы аудиторлық бақылау| | |
| |жұмыстарын орындау. | | |
|6 | № 1 рубеждік бақылау |10 |6 |
|7 | № 2 рубеждік бақылау |10 |6 |
| |БАРЛЫҒЫ |100 |60 |

Әріптік эквивалент, балл және пайыз түрінде баға шкаласы

Кесте 6.
|Әріптік жүйе бойынша |Балдың сандық |Пайыздық қатынас|Дәстүрлі жүйе |
|баға |эквиваленті | |бойынша баға |
|А |4,0 |95 – 100 |Өте жақсы |
|А– |3,67 |90 – 94 | |
|В+ |3,33 |85 – 89 | |
| | | |Жақсы |
|В |3,0 |80 – 84 | |
|В– |2,67 |75 – 79 | |
|С+ |2,33 |70 – 74 | |
| | | | |
| | | |Қанағаттанарлық |
|С |2,0 |65 – 69 | |
|С– |1,67 |60 – 64 | |
|D+ |1.33 |55 – 59 | |
|D |1,0 |50 – 54 | |
|F |0 |0 – 49 |Қанағаттанғысыз |
|I |NA |- |Аяқталмаған |
|P |- |өтті |Пәнді оқыды |

Бөлім 8. Дәріс және практикалық (семинарлық) сабақ түрі бойынша
оқу-әдістемелік материалдар.

8.1. Сабақ түрі бойынша пәннің мазмұны және сағаттарды бөлу.

Кесте 7

|№ |Тақырыптың атауы |Дәріс |СПС |ОСӨЖ |СӨЖ |
|1. |Кіріспе. Компанияның қаржылық |2 |1 |2 |1 |
| |стратегиясылардың экономикалық мәні, | | | | |
| |функциялары мен ролі. | | | | |
|2. |Компанияның қаржылық стратегиясылық |1 |0,5 |1 |0,5 |
| |жүйені ұйымдастыру. | | | | |
|3. |Компанияның қаржылық стратегиясылық |2 |0,5 |2 |0,5 |
| |саясат және Компанияның қаржылық | | | | |
| |стратегиясылық механизм. | | | | |
|4. |Компанияның қаржылық стратегиясыларды |1 |0,5 |1 |0,5 |
| |басқаруды ұйымдастыру. | | | | |
|5. |Компанияның қаржылық стратегиясылық |1 |0,5 |1 |0,5 |
| |жоспарлау және Компанияның қаржылық | | | | |
| |стратегиясылық болжау. | | | | |
|6. |Компанияның қаржылық стратегиясылық |2 |1 |2 |1 |
| |қатынастарды құқықтық қамтамасыз ету. | | | | |
|7. |Компанияның қаржылық стратегиясылық |2 |1 |2 |1 |
| |бақылау. | | | | |
|8. |Шаруашылық жүргізуші субьектілер |2 |1 |2 |1 |
| |Компанияның қаржылық стратегиясыларының | | | | |
| |қызмет ету негіздері. | | | | |
|9. |Мемлекеттік Компанияның қаржылық |2 |1 |2 |1 |
| |стратегиясылардың жалпы сипаттамасы. | | | | |
|10.|Мемлекеттік бюджет. |2 |1 |2 |1 |
|11.|Жергілікті Компанияның қаржылық |2 |1 |2 |1 |
| |стратегиясыларды ұйымдастыру. | | | | |
|12.|Мемлекеттік кірістер. |2 |0,5 |2 |0,5 |
|13.|Мемлекеттік шығындар. |1 |0,5 |2 |0,5 |
|14.|Мемлекеттік кредит және мемлекеттік қарыз|1 |1 |1 |1 |
|15 |Сақтандырудың экономикалық және |1 |1 |1 |1 |
| |әлеуметтік негіздері. | | | | |
|16 |Экономиканы мемлекеттік Компанияның |1 |1 |1 |1 |
| |қаржылық стратегиясыландыру және реттеу. | | | | |
|17 |Компанияның қаржылық стратегиясылық |2 |1 |2 |1 |
| |нарық. | | | | |
|18 |Сыртқы экономикалық қатынастар |2 |0,5 |2 |0,5 |
| |жүйесіндегі Компанияның қаржылық | | | | |
| |стратегиясылар. | | | | |
|19 |Компанияның қаржылық стратегиясы және |1 |0,5 |1 |0,5 |
| |инфляция. | | | | |
| | | | | | |
| |Барлығы: |30 |15 |30 |15 |

8.2. Дәріс сабақтары.
Тақырып 1. Кіріспе. Компанияның қаржылық стратегиясылардың экономикалық
мәні,
функциялары мен ролі.

1. Компанияның қаржылық стратегиясы ұғымы, оның мәні мен қажеттілігі.
2. Компанияның қаржылық стратегиясының функциялары мен ролі.
3. Компанияның қаржылық стратегиясының басқа экономикалық категориялармен
өзара байланысы.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастардың обьектісі ретінде
Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстары мен қорлары.

1. «Компанияның қаржылық стратегиясы» түсінігі ақшалай формада
қоғамдық өнімді таратумен байланысты экономикалық катынастыр
жиынтығын қамтиды. «Компанияның қаржылық стратегиясы» термині
латынның «finis» - соңы, төлемнің аяқталуы, экономикалық
қатынастар субьектілерінің арасындағы есеп айырысуды білдіреді.
Кейіннен бұл термин «financia» деп түзетіліп, ақшалай төлем,
кейіннен мемлекеттің немесе кез келген шаруашылық жүргізуші
субьектің кірістері мен шығыстарының жиынтығы ретінде кең
мағынанда қолданылып келеді. Компанияның қаржылық
стратегиясылардың ақшалай сипаты олардың құндық экономикалық
категорияларға қатыстылығын көрсетеді.
Компанияның қаржылық стратегиясылардың негізі болып ақшалй
Компанияның қаржылық стратегиясылардың айналымы табылады. Товарлы - ақшалай
қатынастарының қозғалысы Компанияның қаржылық стратегиясылардың қызмет
етуіне жағдай жасайды. Тауарлы - ақшалай қатынастардың тіршілік ету
себептері: қоғамдық еңбек бөлінісі, еңбектің ерекшелігі, сыртқы
экономикалық байланыстардың дамуы. Компанияның қаржылық стратегиясылар
ақшалай қатынастардың үздіксіз бөлігі, сондықтан олардың ролі мен мағынасы
экономикалық қатынастардан ақшалай қатынастардың алатын орнына тәуелді
болады. Бірақ кез келген ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылық
қатынастарды бейнелейді.
Ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар өндіріс процесінде еркін
қозғалыста қызмет етеді Ұдайы өндірістік процесс өзара байланысқан, бір-
бірінен тәуелді, бірін-бірі өзара жалғастыратын келесідей стадиялардан
тұрады: өндіріс, тарату, айытбас және тұтыну.
Компанияның қаржылық стратегиясылардың спецификалық белгілері:
- Компанияның қаржылық стратегиясылар ақшалай формада болады;
- Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастар тьаратушылық
сипатта болады;
- олар әртүрлі мақсатты бағыттағы ақшалай қорлар қозғалысында
айқындалады;
- мақсатты ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлар
қоғамдық өндірістің және өндірістік емес сфераның барлық
қатысушыларында Компанияның қаржылық стратегиясылық әдістер
көмегімен қалыптасады.
2.Компанияның қаржылық стратегиясылардың функциялары олардың қызмет
ету аясын, яғни оның мәнін, категорияларға тән ерекшеліктерін айқындайды.
Сонымен қатар функция арқылы категорияның қоғамдық сипаты және оның
экономикалық табиғаты сипатталады.
Қазіргі кезде Компанияның қаржылық стратегиясылардың екі концепциясы
бар: таратушылық және ұдайы өндірістік. Таратушылық концепцияға сәйкес
Компанияның қаржылық стратегиясылар екі функция атқарады: тарату және
бақылау.
Ал ұдайы өндірістік концепция жақтаушылары Компанияның қаржылық
стратегиясылардың келесідей функцияларын көрсетеді:
- ақшалай табыстар мен қорларды қалыптастыру;
- ақшалай табыстар мен қорларды пайдалану;
- бақылау.
3.Компанияның қаржылық стратегиясылар жалпы қоғамдық өнімді, ұлттық
табысты тарату және қайта таратуға қатыса отырып таратудың басқа да құндық
категорияларымен, яғни баға, несие, еңбек ақы, сақтандырумен тығыз
байланысты. Бұл ақшалй категориялар тарату процесімен қатар ұдайы
өндірістік циклдің басқа да стадияларына қатысады. Бірақ олардың қатысу
формасы мен мөлшері біркелкі емес.
Еңбек өнімінің натуралдық-заттық формадан ақшалай формаға ауысуын және
оның бір иеленушіден екінші иеленушіге сату және сатып алу актісі негізінде
қозғалысын сипаттай отырып, баға алғашқы құндық категория ретінде
болады.Компанияның қаржылық стратегиясылар мен несиенің өзара байланысы
Компанияның қаржылық стратегиясылық және несиелік ресурстарды қалыптастыру
негізінде байқалады. Компанияның қаржылық стратегиясылар еңбек ақымен де,
сақтандырумен де тығыз байланысты.
4.Экономикалық ғылымда Компанияның қаржылық стратегиясылар тек
экономикалық категория ретінде ғана емес, сонымен қатар ерекше өндірістік
қатынастар жиынтығы ретінде қарастырылады. Қорлар мен оларды қалыптастыру
қайнар көздері ұлттық шаруашылықтың сәйкес звеноларының Компанияның
қаржылық стратегиясылық ресурстарын көрсетеді. Осылайша, Компанияның
қаржылық стратегиясылар-бұл мемлекетпен, басқа экономикалық агенттермен
жалпы қоғамдық өнімді, ұлттық табысты тарату және қайта таратукезінде
құрылған ақшалай жинақтар мен ақшалай қорлар.
Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар мемлекеттің Компанияның
қаржылық стратегиясылық қуаттылығының ерекше көрсеткіші. Компанияның
қаржылық стратегиясылық ресурстардың қалыптасу қайнар көздері алуан түрлі.
Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар орталықтандырылған және
орталықтандырылмаған тәртіппен қалыптасады. Орталықтанған тәртіппен
мемлекеттік бюджет, зейнетақы қоры, бюджеттен тыс қорлар ресурстары
қалыптасады. Ал орталықтандырылмаған әдістермен материалдық өндіріс
сферасының шаруашылық субьектілерінің тұтыну қоры, амортизациялық бөлулер
қоры, Компанияның қаржылық стратегиясылық резервтермен валюталық қорла,
шаруашылық органдардың басқа да ақшалай қорлары қалыптасады.
Тақырып 2. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйені ұйымдастыру.

1. Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесі туралы түсінік.
2. Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің құрылымы.
3. Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесін ұйымдастыру принциптері.

1.Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің ұғымы Компанияның қаржылық
стратегиясы ұғымының одан әрі дамуы және нақтылана түсуі болып табылады.
Компанияның қаржылық стратегиясы ждүйесінің ұғымы кейде тар мағынада, тек
мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясы мекемелерінің жиынтығы ретінде
қолданыларды бұл жеткіліксіз.
Өзінің тарихи дамуында Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесі ұзақ
эволюциядан өтті
Жалпы институтционалдық тұрғыдан – ол мемлекетте іс-әрекет ететін бір-
бірімен өзара байланысты Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастарының
жиынтығы.

Қазақстан Республикасының Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйесінің
құрылымы

2. Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесі терминінің жоғарыда
келтірілген анықтамасында Компанияның қаржылық стратегиясының мәнділік
сипаттамасын, оның қоғамдық-экономикалық процестегі орынын негіздей отырып
Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесін сыныптаудың қағидалы үлгісі
қойылған.Осы критерийге сәйкес Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесі
келесідей үш бөлікті қамтиды:
1.Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастарының жиынтығы.
2.ақша қорларының жиынтығы.
3.басқарудың Компанияның қаржылық стратегиясылық аппараты.

3.Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесін құрудың негізі мына
принциптерге негізделген:
1.Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесін ұйымдастыруда централизм мен
демократизмнің үйлесуі;
2.Ұлттық және аймақтық мүдделерді сақтау;
3.Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің бірлігі;
4.Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің жеке құрамды элементтерінің
функционалдық арналымы;
Тақырып 3. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат және Компанияның
қаржылық стратегиясылық механизм.

1. Әлеуметтік–экономикалық процестердегі Компанияның қаржылық стратегиясы
саясатының мазмұны, міндеттері, мақсаттары және қағыттары.
2. Компанияның қаржылық стратегиясы механизмінің мазмұны мен құрылымы.
3. Компанияның қаржылық стратегиясыны басқару ұғымы.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлаудың мазмұны, міндеттері,
принциптері мен әдістер, Компанияның қаржылық стратегиясы
жоспарларының жүйесі және Компанияның қаржылық стратегиясылық
көрсеткіштер.
5. Компанияның қаржылық стратегиясылық-құқықтық қатынастар және
Компанияның қаржылық стратегиясы заңдылығы жүйесіндегі Компанияның
қаржылық стратегиясылық-құқықтық нормалар мен актілер.
6. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылаудың мәні мен мазмұны, оның
жіктелуі және Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау әдістері.

1.Саясат мемлекет қызметінің барлық бағыттарын қамтиды. Саясат ықпал
жасаудың элементі болып табылатын қоғамдық қатынастардың сферасына қарай
экорномикалық немесе әлеуметтік, мәдени немесе техникалық, Компанияның
қаржылық стратегиясы немесе несие, ішкі немесе сыртқы саясат туралы айтады.

Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат – бұл мемлекеттің өз
функцияларын және міндеттерін атқару үшін Компанияның қаржылық
стратегиясылық қытынастарды қалыптастыру және пайдалану бойынша мемлекеттік
шаралар жиынтығы. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат жалпы
экономикалық саясаттың құрамдас бөлігі болып табылады.
Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат өзіне бюджет, салық, ақша,
несие, баға және кеден саясатын қамтиды. Мезгілінің ұзақтығына және
шешілетін мәселелердің сипатына қарай мемлекеттің Компанияның қаржылық
стратегиясылық саясаты Компанияның қаржылық стратегиясылық стратегия және
Компанияның қаржылық стратегиясылық тактика болып бөлінеді.
Компанияның қаржылық стратегиясылық стратегия экономикалық және
әлеуметтік стратегиямен анықталып, перспективаға есептелген және ірі
ауқымды міндеттерді шешуді қарастыратын Компанияның қаржылық стратегиясылық
саясаттың ұзақ мерзімді курсы.
Компанияның қаржылық стратегиясылық тактика Компанияның қаржылық
стратегиясы байланытарын ұйымдастыруды дер кезінде өзгертіп отыру,
Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстарды қайта топтастыру арқылы
қоғамды дамытудың нақтылы кезеңінің мәселелелрін шешуге бағытталған.
Қазіргі жағдайда Компанияның қаржылық стратегиясылық саясаттың негізгі
бағыттары мыналар болып табылады:
1) шаруашылық жүргізуші субьектілер Компанияның қаржылық
стратегиясысының сферасында нарықтық қатынастарды нығайту жөнінде шаралар
жүргізу;
2) дағдарысты жағдайды жою және Компанияның қаржылық стратегиясы
жүйесін сауықтандыру;
3) халықты әлеуметтік қорғау жөнінде шаралар кешенін жүргізу.
Компанияның қаржылық стратегиясылық саясаттың бағыттары фискалдық және
экономикалық сасат болып табылады. Фискалдық саясат ең маңыздысы
мемелекеттік бюджет болып табылатын орталықтандырылған мемлекеттік қорларды
толықтырумен, экономикалық саясат экономикалық процестерді реттеумен
байланысты.
Экономикалық дағдарыстан шығу және одан әрі серпінді даму мемлекеттің
сындарлы және негізгі саясаты арқылы болуы мүмкін. Компанияның қаржылық
стратегиясылық саяаттың басты субьектісі мемлекет болып табылады.
Мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясы саясатының мазмұны
айтарлықтай күрделі, өйткені ол шаралардың ауқымды кешенін, оны дәйекті
жүзеге асыру стадияларын қамтиды, олар:
1) экономикалық заңдардың әрекеті, экономиканың жағдайы, қоғамның
әлеуметтік-экономикалық дамуының перспективалары негізінде елдегі
Компанияның қаржылық стратегиясының ғылыми негізделген тұжырымдамасын
әзірлеу;
2) экономикалық саясаттың тиісті мақсаттары мен міндеттерін негіздей
отырып, Компанияның қаржылық стратегиясы саясатының стратегиялық және
тактикалық шараларын тұжырымдау;
3) белгіленген іс-әрекеттерді Компанияның қаржылық стратегиясы
механизмі арқылы із жүзінде жүзеге асыру.
Қазіргі кезеңде Компанияның қаржылық стратегиясы саясатының көмегімен
шешілетін басты міндеттердің қатарына мыналарды жатқызуға болады:
а) елдің дамуының әрбір нақты кезеңінің ерекшеліктері негізінде
Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстардың неғұрлым мүмкін болатын
көлемін жасаудың жағдайларын қамтамасыз ету;
ә) Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарын қоғамдық өндірістің
сфералары арасында, ұлттық шаруашылық секторлар арсында ұтымды бөлу және
пайдалану, ресурстарды белгілі бір мақсаттарға бағыттау;
б) экономикалық дамудың белгіленген бағыттарын орындау үшін тиісті
Компанияның қаржылық стратегиясы механизмін жасап, оны үнемі жетілдіріп
отыру.
Компанияның қаржылық стратегиясы саясатының мақсаты – қоғам дамуының
аса маңызды қажеттіліктрін қанағаттандыруға қажет Компанияның қаржылық
стратегиясы ресурстарын толық жұмылдыру.
Компанияның қаржылық стратегиясылық саясатты жүргізгенде оның келесідей
принциптерін жүзеге асырудың аса маңызы бар:
-қолда бар нақты Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстарды
негіздей отырып, бюджеттерді қалыптастыру, бекіту және атқару кезінде
қоғамдық өндірістің барлық қатысушыларының, әлеуметтік, ұлттық және кәсіби
топтрадың мүдделерін сақтау;
-Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастардың жоспарлы
ұйымдастырылуын қамтамасыз ету;
-Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенің барлық сфераларында
шығындар мен табыстарды теңестіру;
-Компанияның қаржылық стратегиясылық резервтерді құру;
-мемлекет пен шаруашылық жүргізуші субьектілердің арасында Компанияның
қаржылық стратегиясылық ресурстарды тиімді бөлу;
2. Компанияның қаржылық стратегиясы саясаты нақты шаруашылық өмірде
Компанияның қаржылық стратегиясы механизмі арқылы іске асырылады, ол
Компанияның қаржылық стратегиясыларды ұйымдастыру, жоспарлау және басқару
түрлдерінің, нысандарының және әдістерінің жүйесі болып табылады.
Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм – экономикалық және
әлеуметтік даму үшін жағдайлар жасау мақсатында қоғам қолданатын
Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастарын ұйымдастыру нысандарының,
Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарын қалыптастырып, пайдалану
әдістерінің жиынтығы.
Жалпы шаруашылық механизм сияқты Компанияның қаржылық стратегиясылық
механизмнің де өзіне тән ішкі құрылымы бар, ол айтарлықтай күрделі.

Компанияның қаржылық стратегиясылық механизмнің жүйесі

3.Компанияның қаржылық стратегиясыны басқару – бұл Компанияның қаржылық
стратегиясыны және әлеуметтік-экономикалық жүйелерді жетілдіру және дамыту
мақсатымен ықпал жасау процесі және Компанияның қаржылық стратегиясы
қатынастарының бүкіл жиынтығының тиімді жүмыс істеуіне жетуді және осының
негізінде тиісті Компанияның қаржылық стратегиясы саясатын жүргізуді
қамтамасыз ету жөніндегі мемлекет шараларының жиынтығы.
Компанияның қаржылық стратегиясылық басқару келесідецй негізгі
принциптерге негізделеді:
1)басқарудағы демократизм;
2)Компанияның қаржылық стратегиясылық мәсілілірге саяси көзқарас;
3)басқарудағы экономикалық және әкімшілік әдістерінің оңтайлы үйлесуі.
4)басқарудың ғылымдылығы;
5)орталықтандырылған, салалық және аумақтық басқарудағы келісушілік;
6)басқарудағы жауапкершілік;
7)шаруашылық шешімдердің сабақтастығы.
Бұл буынның Компанияның қаржылық стратегиясысын басқаруды
министрліктердің, ведомстволардың, концерндердің, ассоциациялардың,
қоғамдардың, серіктестердің Компанияның қаржылық стратегиясы департаменті
мен бөлімдері, шаруашылық жүргізуші субьектілердің Компанияның қаржылық
стратегиясы бөлімдері мен Компанияның қаржылық стратегиясы службалары
жүзеге асырады.
Қоғамдық ұйымдардың Компанияның қаржылық стратегиясысын осы ұйымдардың
Компанияның қаржылық стратегиясы бөлімдері мен топтары басқарады.
Компанияның қаржылық стратегиясыны басқарудың стратегиялық, яғни
Компанияның қаржылық стратегиясыны жалпы басқару және оперативтік басқару
болып ажыратылады.Стратегиялық басқару Компанияның қаржылық стратегиясы
ресурстарын келешекте болжау арқылы анықтауда, мақсатты бағдарламаларды
және басқаны іске асыруға арналған Компанияның қаржылық стратегиясы
ресурстарының ауқымын белгілеуде көрінеді. Оны дәстүр бойынша мемлекеттік
биліктің және басқарудың жоғарғы органдары Президент аппараты, Праламент;
Үкімет, Компанияның қаржылық стратегиясы министрлігі, Экономика және
бюджеттік жоспарлау министрлігі жүзеге асырады.
4.Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау мәні, мақсаттары,
принциптері және әдістері.Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау-
бұл Компанияның қаржылық стратегиясылық механизмнің ішкі жүйесі және
әлеуметтік- экономикалық жоспарлаудың маңызды құрамдас бөлігі. Компанияның
қаржылық стратегиясылық жоспарлау ерекшелігі өндірістің материалдық- заттық
элементтеріне қарағанда ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар
қозғалыстың салыстырмалы ерекшелігіне негізделген құндық формада іске
асырылады. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлаудың тікелей
обьектісі болып табыстарды және жинақтарды тарату, қалыптастыру,
орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ақшалай Компанияның қаржылық
стратегиясылар қорларын қалыптастыру және пайдалану табылады. Сонымен
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау- ақшалай табыстарды
қалыптастыру, тарату және қайта тарату, экономикалық процестерді жоспарлы
басқару болып табылады. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау
мақсаты келесілер:
-Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарын қалыптастыру қайнар
көздерін анықтау;
-орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қорлар арасында,халық
шаруашылық және әкімшілік территориялық бөлімшелер арасында Компанияның
қаржылық стратегиясыларды таратудың тиімді пропорцияларын бекіту;
-ресурстарды нақты бағытта пайдалануды анықтау және қажетті
резервтерді құру.
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау халық шаруашылығын
басқарудың маңызды функциясы болып табылады. Ол мемлекеттік үкімет және
басқару органдарымен,сонымен қатар барлық кәсіпорындармен, бірлестіктермен,
ұйымдармен, мекемелермен іске асырылады.
Шаруашылық жүргізудің нарықтық жағдайында Компанияның қаржылық
стратегиясылық жоспарлау көпшілік мөлшерде шаруашылық жүргізудің соңғы
нәтижесіне әсер ететін факторлардың анықталмағандығымен байланысты болжау
ретінде жүргізіледі.Индикативтік, яғни нұсқаушы жоспарлау қолданылады.Ол
ақпараттық, координациялық роль атқарады және экономикалық ретттеушілер
арқылы Компанияның қаржылық стратегиясылық қызмет субъектілеріне жанама
әсер етеді.Халық шаруашылығын болжау жүйесінде Компанияның қаржылық
стратегиясылық жоспарлау маңызды роль атқарады.
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау халық шаруашылығын
жоспарлаудың маңызды принциптеріне негізделген.Компанияның қаржылық
стратегиясылық жоспарлау принциптері:
-орталықтандырылған және орталықтандарылмаған қатынастардың үйлесуі;
-біртұтастық;
-үздіксіздік;
Бірніші принцип екі негіздің органикалық үйлесуін білдіреді, яғни
орталықтандырылған Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарды құру
кезінде жергілікті инициативаны максималды дамыту. Орталықтандырылған
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспар мемлекеттік біртұтас Компанияның
қаржылық стратегиясылық саясатты жүргізуге мемлекеттік масштабта
Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстарды тарату, қайта таратуды
мақсатты басқаруға мүмкіндік береді.
Біртұтастық принципіне Компанияның қаржылық стратегиясылық
жоспарлаудың экономикалық және әлеуметтік жоспарлануымен тығыз байланыста
және өзара тәуелділікте айқындалады. Мұндай Компанияның қаржылық
стратегиясылық жоспарлар негізінде экономикалық және әлеуметтік дамудың
жоспарлары мен болжаулар көрсеткіштері жатады. Сонымен бірге Компанияның
қаржылық стратегиясылық жоспарлау барысында халық шаруашылығы дамуының
белгіленген параметрлері нақтыланады, экономикалық және әлеуметтік даму
жоспарының жекеленген элементтері және бөлімдерінің баланстық байланыстары
тексеріледі.Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлаудың біртұтастығы
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлаудың барлық түрлерінің тығыз
байланысын білдіреді. Жоғарғы ұйымдардың Компанияның қаржылық
стратегиясылық жоспарларының көрсеткіштері ішкі ведомствалық
кәсіпорындардың жоспарлық жобалануынан тұрады. Ал мемлекеттік деңгейде
құрылатын Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлар жергілікті басқару
органдары кәсіпорындарының және ұйымдардың Компанияның қаржылық
стратегиясылық жоспарларында базаланады.
Жоспарлаудың үздіксіздік принципі перспективалық және жылдық
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлардың тығыз байланысын
көрсетеді. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлаудың үздіксіздігі
ағымдағы және перспективалық жоспарлар арасындағы үзілісті жоюға,
шаруашылық ұйымдарды дымытудың нақты перспективаларын анықтай отырып оларды
неғұрлым жақсы ориентирлеуге, реттеуге мүмкіндік береді.
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлауда келесідей әдістер
қолданылады:
1.экстрополяциялық (коэффициенттік) әдіс- Компанияның қаржылық
стратегиясылық көрсеткіштерді, олардың динамикасын белгілеу негізінде
анықтаудан тұрады. Есептер, есептік жетістіктер және оларды салыстырмалы
тұрақты өсу қарқынына корректировкалау базасында жүргізіледі. Мұндай
реттің келесідей жетіспеушіліктері болады. Ішкі шаруашылық резервтерді
айқындауды ынталандырмайды. Өйткені жоспарлы тапсырмалардың артық орындалуы
жоспарланатын периодта олардың автомматты түрде ұлғаюына әкеледі.
Материалдық және ақшалай ресурстардың пайдалануына кері әсер етеді.
2. Нормативтік әдіс.Бұл әдістің көмегімен жоспарлық Компанияның
қаржылық стратегиясылық көрсеткіштер бекітілген нормалар мен нормативтер
негізінде анықталады.
3.Баланстық әдіс-шығындардың оларды жабу қайнар көздерімен
байланысына Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспардың барлық
бөлімшелерінің, сонымен қатар өндірістік және Компанияның қаржылық
стратегиясылық көрсеткіштердің өзара байланысына негізделген. Компанияның
қаржылық стратегиясылық баланс талаптарын сақтау шығындар мен кәсіпорын,
ұйым, барлық халық шаруашылығы арасындағы диспропорцияны болдырмауға халық
шаруашылығын дамыту пропорцияларын және қажетті темптерін анықтауға
мүмкіндік жасайды.
4.Бағдарлама-мақсаттық әдіс-әртүрлі деңгейде іске асырылатын ғылыми-
техникалық бағдарлама базасында Компанияның қаржылық стратегиясылық
болжаудың әдістерінің бірі ретінде іске асырылады.
5.Экономикалық-математикалық әдіс. Мұнда ұзақ периодқа болжаулар
жасау үшін ЭВМ және әртүрлі есептеу варианттары қолданылады.
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарды құру этаптар бойынша
іске асырылады.
1.жоспарлаудың бірінші этапыпда есептік мерзімге Компанияның қаржылық
стратегиясылық көрсеткіштерді орындаудың экономикалық талдауы жүргізіледі.
Компанияның қаржылық стратегиясылық көрсеткіштерді талдау өндірістік
мәліметтермен байланыста өткізіледі. Жоспарлық түсімдерді және шығындарды
іс жүзіндегі өндірістік көрсеткіштермен салыстыру Компанияның қаржылық
стратегиясылардың толық пайдаланылмау себептерін айқындауға, оларды
пайдалану тиімділігі деңгейін анықтауға ішкі шаруашылық резервтерді
айқындауға мүмкіндік береді.
2-ші этапта әлеуметтік және экономикалық даму жоспарлары,
көрсеткіштері негізінде жоспарланатын жылға табыстар мен шығындардың нақты
түрлерінің есептері жүргізіледі.
5.Компанияның қаржылық стратегиясы құқығы – бұл қоғам дамуының тиісті
кезеңіндегі мемлекеттің міндеттерін жүзеге асыру үшін қажетті ақша қорларын
жасау, бөлу және пайдалану процесінде пайда болатын Компанияның қаржылық
стратегиясы қатынастарын реттейтін заң нормаларының жиынтығы.
Компанияның қаржылық стратегиясы құқығында Компанияның қаржылық
стратегиясы-құқықтық нормалар –құқықтың негізгі бастапқы элементтері, яғни
мемлекет белгілеген және Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастарындағы
мемлекеттік мәжбүрлеу шараларымен қамтамасыз етілген қылықтың қатаң белгілі
бір ережесі пайдаланылады.
Компанияның қаржылық стратегиясы – құқықтық нормалар міндеттеушілік,
тыйым салушылық және уәкілеттілік болып бөлінеді.
Мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясылық қызметі оның ақша
қорларын жасау , бөлу және пайдалану сияқты үш жалпы бағытта іс-әрекет
ететін сан қырлы функцияларынан көрінеді.Мемлекеттің Компанияның қаржылық
стратегиясылық қызметі мына факторларға:
-мемлекеттің іс-қимыл етуінің нақтылы кезеңдеріндегі оның міндеттеріне;
-Компанияның қаржылық стратегиясы құқығы субьектілерінің қызметі
негізделген меншіктің нысандарына;
-мемлекет кірістерінің көздеріне;
-ақша қаражаттарын пайдалану мақсаттарына;
-мемлекеттің қарамағына түскен қаражаттар мен оларға деген
қажеттіліктердің ара салмағына байланысты әртүрлі әдістермен жүргізіледі.
Компанияның қаржылық стратегиясы-құқықтық актілер дегеніміз қарастырылған
нысанда қабылданған және заңдық салдары бар мемлекеттік билік пен басқару
органдарының олардың құзырына кіретін Компанияның қаржылық стратегиясылық
қызметтің мәселелері жөніндегі шешімдер. Компанияның қаржылық стратегиясы-
құқықтық актілердің жиынтығы Компанияның қаржылық стратегиясы заңнамасын
құрайды.
Компанияның қаржылық стратегиясы-құқықтық актілер заңдылық негіздері
бойынша нормативтік және жеке, заңнамалық және қосалқы, жоспарлы-
Компанияның қаржылық стратегиясылық болып бөлінеді.
6.Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау- Компанияның қаржылық
стратегиясы жүйесінің баорлық буындарының ресурстарын жасау, бөлу және
оларды пайдалану негізділігі тексеруге бағытталған спецификалық қызмет.
Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылаудың ерекшелігі оның ақша
нысанында жүзеге асырылатынында.Компанияның қаржылық стратегиясылық
бақылаудың функциялары:
-қаражаттардың жұмсалуын тексеру;
-Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің барлық буындары бойынша
мемлекттік ресурстарға қаражаттарды жұмылдырудың уақыттылығ мен
толымдылығын тексеру;
-есеп және есептеме қағидаларының сақталуын тексеру.
Бақылаудың негізгі принциптері: бақылаудың реттілігі, біртұтастығы,
әмбебаптылығы, оның алдын алу сипаты, әрекеттілігі, нақтылығы, жариялылығы,
тәуелсіздігі
Компанияның қаржылық стратегиясылық тәртіп-бұл белгіленген ұйғарымдардың
және мемлекеттің , оның шаруашылық жүргізуші субьектілерінің ақша қорларына
жасаудың, бөлудің және пайдаланудың тәртібін айқын сақтау.
Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау Компанияның қаржылық
стратегиясылық бақылаудың сыныптамасы субьектілердегі айырмашылықтарға ,
бақылау іс-қимылдарын жүргізудің уақытына, бақылауды жүргізудің тәсілдеріне
негізділегн.
Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылаудың түрлері бойынша
сыныпталуы:

Мерзіміне қарай Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау алдын-ала,
ағымдағы және кезекті болып болып бөлінеді.

Тақырып 8. Шаруашылық жүргізуші субьектілер Компанияның қаржылық
стратегиясыларының
қызмет ету негіздері.

1. Шаруашылық жүргізуші сібьектілер Компанияның қаржылық
стратегиясыларының негіздері.
2. Шаруашылық жүргізуші субьектілердің сыныптамасы.
3. Негізгі ұйымдық құқықтық нысандарының шаруашылық жүргізуші субьетілері
Компанияның қаржылық стратегиясысының ерекшеліктері.
4. Коммерциялық негізде жұмыс істейтін шаруашылық жүргізуші
субьектілердің Компанияның қаржылық стратегиясысы.
5. Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелердің Компанияның қаржылық
стратегиясысы.

1.Шаруашылық жургізуші субъектілердің Компанияның қаржылық стратегиясысы
- бірыңғай Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің қүрамды бөлігі және
айрықша сферасы болып табылады, оның орталықтандырылмаған бөлігін қүрайды,
материалдық және материалдық емес игіліктер жасалатын және елдің
Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарының негізгі болігі қалыптасатын
қоғамдық өндірістің басты буынына қызмет корсетеді. Елдегі ақша
қатынастарының аса маңызды сферасын, атап айтқанда, жасалатын қоғамдық
өнімді, үлттық табысты және ұлттық байлықты — халықтың қажеттіліктерін,
өндірістік емес сфераның материалдық шығындарын қамтамасыз етудің көздерін
алғашқы бөлуді қамтитындықтан бұл буынның Компанияның қаржылық
стратегиясысы Компанияның қаржылық стратегиясылардың негізгі, бастапқы
бөлігі болып табылады.
Шаруашылық жүргізуші субъектілер Компанияның қаржылық стратегиясысының
болуы, жалпы мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясысы сияқты, тауар-
ақша қатынастарьшың өмір сүруімен және экономикалық заңдардың іс-әрекетімен
байланысты.
Шаруашылық жүргізуші субъектілер Компанияның қаржылық стратегиясысы
өзіне қоғам-дық пайдалы қызметтің сан алуан сфераларындағы өнеркәсіп, ауыл
шаруашылығы, құрылыс, көлік, жабдықтау-өткізу (делдалдық), сауда, дайындау,
геологиялық барлау, жобалау қызметін, халыққа тұрмыстық қызмет көрсетуді,
байланысты, тұрғын үй-коммуналдық қызметтерін, түрлі Компанияның қаржылық
стратегиясы, кредит, сақтық, ғылыми, білім, медицина, ақпарат, маркетинг
жөне басқа қызметті жүзеге асыратын кәсіпорындардың, фирмалардың,
қоғамдардың, концерндердің, ассоциациялардың, салалық министрліктер мен
басқа шаруашылық органдардың, шаруашылықаралық, салааралык,, кооперативтік
ұйымдардың, мекемелердің Компанияның қаржылық стратегиясыларын кіріктіреді.
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің Компанияның қаржылық стратегиясысы
сферасындағы сан алуан қатынастар олардың шаруашылық қызметі процесінде
басқа шаруашылық жүргізуші субъектілермен болатын мынадай топтарға
бірілендірілген ақша қатынастарына саяды:
басқа әр түрлі кәсіпорындармен және ұйымдармен (олар: өнім өткізуден
түсім-ақша алу, еткізуден тыс табыстар түсіру, материалдық шығындарды
төлеу, шарт міндеттерін бұзган кезде айыппұл төлеу және алу, бағалы
қағаздарды өткізу, басқа кәсіпорындардың акциялары мен облигацияларына
қаражаттарды инвестициялау, олар бойынша дивидендтер мен пайыздар төлеу
жонс алу процесінде, коммерциялық несиелеу кезінде қалыптасады);
өзінің еңбек ужымымен (бүл қатынастар еңбекке ақы төлеуді, сыйлық қорын
жасауды, табысты (пайданы) бөлу және түтыну қорынан қызметкерлерге
жөрдемақылар төлеуді, сонымен бірге қызметкерлердің қаражаттарын тартуды
(бағалы қағаздар сату, көсіпорынның Компанияның қаржылық стратегиясы
ресурстарын қалыптастыру үшін үлестік жарналарды) ортақтастырады;
мемлекетпен — бюджетке салықтар төлеу, бюджеттен Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру кезінде, мемлекеттік бағалы қағаздарды сатып алған
кезде, сондай-ақ олар бойынша төлемдер алғанда, валюта қорлары мен
ресурстарын қалыптастырғанда;
банктермен (Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастарының бүл тобы
банк несиелерін алу, оларды қайтару, несиелер бойынша пайыздар төлеу,
банктерге уақытша пайдалануға белгілі бір төлем мен бос ақшаны беру, банк
өткізетін бағалы қағаздармен жасалатын операциялар нысаны түрінде іске
асады);
сақтық органдарымен — мүлікті, қызметкерлерді, коммерциялық жөне
коммерциялық емес тәуекелді сақтандыру жөнінде;
жоғары ұйымдармен — ішкі салалық қайта бөлу шегінде (пайданы,
табыстарды, капиталды қайта бөлу кезінде, жалгерлік төлемдер бойынша және
басқалары);
қүрылтайшылармен (бұл қатынастар құрылтайшылардың жарғылық капиталды
қалыптастыру үшін Компанияның қаржылық стратегиясы жарналарын (салымдарын)
төлеу кезінде, сондай-ақ кәсіпорынның пайдасын бөлгенде және оның бір
бөлігін шартқа сәйкес қүрылтайшыға аударған кезде қалыптасады) және т.с.с.
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің Компанияның қаржылық
стратегиясысына, бір жағынан, жалпы Компанияның қаржылық стратегиясылардың
экономикалық табиғатын сипаттайтын белгілер, басқа жағынан, қоғамдық
өндірістің түрлі сферасындағы Компанияның қаржылық стратегиясылардың қызмет
етуіне байланысты ерекшеліктер тән. Сонымен бірге бүл Компанияның қаржылық
стратегиясыға тән мынадай негізгі белгілерді атауға болады:
1.Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастарының көпқырлылыгы,
олардың нысанда-
ры мен мақсатты арналымының сан алуандығы;
2.өндірістік қүралдардың (капиталдардың) міндетті болуы және оларды
қалыптастырумен, көбейтумен және қайта бөлумен байланысты қатынастардың
пайда болуы. Өндірістік капиталдар — бұл өндірістің серпінді элементі, олар
өндірістің өзі сияқты үздіксіз қозғалыста болады; сонымен қатар құн
нысандарының түрақты ауысымы болып отырады. Кәсіпорын қызметінің кез келген
мезетінде өндірістік қүралдар материалдық-заттай және ақша нысанында болуы
мүмкін;
3.жоғары белсенділік, шаруашылық қызметінің барлық жағы-
на әсер ету мүмкіндігі;
4.шаруашылық жүргізуші субъектілердің Компанияның қаржылық
стратегиясысы бүкіл Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің айқындаушы
негізі болып табылады.
Сөйтіп, шаруашылық жүргізуші субъектілердің Компанияның қаржылық
стратегиясысы деп өнім (жұмыс, қызметтер көрсету) өндіріп, сату кезінде
ақшалай табыстарды, қорланымдарды және қорларды жасаумен, бөлумен және
пайдаланумен байланысты экономикалық қатынастарды айтады.

3.Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қүрамына материалдық өндірістің
барлық кәсіпорындары және нарықтық экономика жағдайында өзінің қызметін
коммерциялық есеп негіздерінде жүзеге асыратын өндірістік емес сфераның бір
бөлігі кіреді
Шаруашылық жүргізуші субъектілер — кәсіпорындар мен ұйымдар (фирмалар,
компаниялар, фермер шаруашылығы, шаруашылық серіктестіктері, ассоциациялар
(бірлестіктер), ұлттық компаниялар жөне басқалары), мекемелер әр түрлі
белгілері бойынша сыныпталады және оларды не ол, не бұл түрі бойынша
айырудың негіздемелері Компанияның қаржылық стратегиясыны ұйымдастырудың
сипатына елеулі әсер етуі мүмкін (7.1 сызбаны қараңыз).
Межелеудің ең жалпы белгісі кәсіпорындар меп ұйымдарды қызмет
сфераларының біріне — материалдық немесе материалдык, емес (өндірістік
емес) сфераға жатқызу болып табылады. Қызметтің материалдық сферасының
кәсіпорындары бүкіл қоғамның тіршілік әрекетінің негізі болып табылатын
материалдық өнімдер мен игіліктерді жасайды. Бүл сферада жасалғаи өнімнің
бір бөлігі оның салалары ішінде (өндірістік түтынудың онімдері) түтынылады,
басқа бөлігі түпкілікті түтынуға, соның ішінде өндірістік емес сфераға да
бағытталады. Өндірістік емес сфера қызметінің нөтижелері қызметгердің
нысанын қабьщдайды, қызметгерді жасаудың процесі, әдеттегідей, оларды
түтыну процесімен тоқайласады, яғни олар қордалауға, сақтауға жатпайды1.
Қоғамдық өндірістің екі сферасының аталған қағидалы ай-ырмашылықтары бүл
сфералардың Компанияның қаржылық стратегиясысын үйымдастыруға — Компанияның
қаржылық стратегиясыландыру, өнімдер мсн қызметтер құнының жасалу
процестеріндегі Компанияның қаржылық стратегиясы қорларыныц қозғалысы
кезінде де, сондай-ақ қызметтің Компанияның қаржылық стратегиясы
нәтижелерін қалыптастыру — қорланымдарды, табыстарды немесе пайданы бөлу
және пайдалану кезінде де әсерін тигізеді. Мысалы, материалдык, сфера
қорларының қозғалысында өндірістік босалқы қорларды, аяқталмаған өндірісті
жасаумен, дайын өнім және өндірістік емес сфераға сипатты емес бірқатар
басқа процестердің қоғалысымен байланыстылары елеулі орын алады.
Сыныптаманың басқа белгісі шаруашылық жүргізуші субъектілердің
Компанияның қаржылық стратегиясылық қызметінің сипаты — коммерциялық және
коммерциялық емес қызметі болып табылады.
Коммерциялық және коммерциялық емес қызмет болып межелену Қазақстан
Республикасының Азаматтық Кодексінде бекітіліп берілген, онда заңи тұлға
үғымы анықталады Заңи тұлға деп меншік, шаруашылық жүргізу немесе жедел
басқару құқығындағы оқшау мүлкі бар және сол мүлікпен өз міндеттемелері
бойынша жауап беретін үйымды айтады. Өз атынан мүліктік және мүліктік емес
жеке қүқықтық міндеттергс ие болып, оларды жүзеге асыра алады, сотта
талапкер және жауапкер бола алады.
Өз қызметінің негізгі мақсаты ретінде пайда келтіре алмайтын
(коммерциялық үйым) не мұндай мақсат ретінде пайда келтіре алмайтын және
алынған пайдасын қатысушылар үлестірмейтін (коммерциялық емес ұйым) ұйым
заңи тұлға бола алады
Коммерциялық ұйым болып табылатын заңи тұлға мемлекеттік кәсіпорын,
шаруашылық серіктестігі, өндірістік кооператив нысандарында құрылуы мүмкін.
Коммерциялық емес ұйым болып табылатын заңи тұлға мекеме, қоғамдық
бірлестік, түтыну кооперативі, қоғамдық қор, діни бірлестік нысанында және
заң күжаттарында көзделген опс дс нысанда қүрылуы мүмін және ол кәсіпкерлік
қызметпен өзінің жарғылық мақсаттарына сай келуіне қарай ғана
айналыса алады.
Сыныптаудың бүл белгісіне қатысты Компанияның қаржылық стратегиясыны
ұйымдастыру қызметті қамтамасыз етудің түрлі қағидаттарына: коммерцияяық
есепке немесе белгілі бір деңгейде шаруашылық жүргізуші субъектілердің
қажеттіліктерін жабатын бюджеттік Компанияның қаржылық стратегиясыландыруга
есептелген. Егер мекеме коммерциялық және коммерциялық емес қызметті
ұштастыратын (үйлестіретін) болса, онда бүл қызмет тиісті Компанияның
қаржылық стратегиясылық зардаптарға ұшыратады: мұндай қызметтің өзін-өзі
Компанияның қаржылық стратегиясыландырылуын үйымдастыру, салықтар мен басқа
міндетті төлемдерді төлеу, алынған табыстарды немесе пайданы бөлу.
Коммерциялық қызметтің мақсаты табыс алу болып табылады. Коммерциялық
негізде материалдық өндіріс сферасы кәсіпорындарының басым бөлігі және
материалдық емес сфера ұйымдары мен мекемелерінің едәуір бөлігі жұмыс
істейді.
Өндірістік емес сфера мекемелерінің едәуір бөлігі: мемлекеттік басқару,
қорғаныс, мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру және қамсыздандыру, құқық
тәртібін қорғау, айналадағы ортаны қорғау, денсаулық сақтау мен білім
берудің, мәдениеттің және шығармашылықтың үлкен тобы, іргелі ғылым
коммерциялық емес секторда қалып отыр. Коммерциялық емес қызмет табыс
(пайда) алуға емес, бүкіл қоғам үшін, соның ішінде халықты әлеуметтік
қорғауды қамтамасыз етуге қажет функциялар мен іс-қимылдарды орындауға
бағытталған.
Шаруашылық жүргізуші субъектілерді сыныптаудың маңызды белгісі меншіктің
белгілі бір нысанына тиістілігі (қатыстылығы) болып табылады. Заңнамаға
сәйкес Қазақстан Республикасында меншіктің екі нысаны қабылданған: жеке
меншік және мемлекеттік меншік. Жеке меншік азаматтардың және (немесе)
мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен олардың бірлестіктері ретіңде болады,
жеке меншіктің айырықша турі ретінде қоғамдық ұйымдардың меншігі болады.
Мемлекеттік меншік республикалық және коммуналдық меншік болып
ажыратылады.
Меншіктің аталған нысандарының ішінде шаруашылықты жүргізудің
ұйымдастырушылық-құқықтық нысандарының көптеген түрлерін туғызатын әртүрлі
шаруашылық қүрылымдары қалыптасуы мүмкін:
1.Мемлекеттік меншіккс негізделген мемлекеттік кәсіпорындар, соның
ішінде:
республикалық — Қазақстан Рсспубликасының экономикалық және әлеуметтік
дамуының жалпы мемлекеттік міндеттерін шешу үшін;
коммуналдық меншіктегі кәсіпорындар — тиісті аумақтың халқының
әлеуметтік-экономикалық қажеттіліктерін қанағаттандыру жөніндегі
міндеттерді шешу үшін, жергілікті бағынышта болады.
2.Заңды тұлғалардың жеке меншігіне негізделген көсіпорындар:
әр түрлі тұрпаттағы шаруашылық серіктестіктері, соның ішінде акционерлік
қоғамдар, кооперативтік кәсіпорындар мен үйымдар.
3. Қогамдық бірлестіктердің меншігіне негізделген косіпорындар.
4.Қүрылтайшылардың, соның ішінде шетелдік заңды түлғалар мен
азаматтардың мүлкін біріктіру негізіндегі бірлескен кәсіпорындар.
5.Азаматтардың меншігіне негізделген жеке меншікті косіпорындар.
6.Меншіктің жоғарыда келтірілген өр түрлі нысандарының
қатысуындағы аралас кәсіпорындар.
Меншіктің барлық нысандарының теңдігі мен меншік субъектілерінің қүқығын
теңдей қорғау Қазақстан Республикасының заңнамасымен кепілденілген.
Шаруашылық жүргізудің ұйымдастырушылық-қүқықтық нысаны Қазақстан
Республикасының Азаматтық кодексімен анықталған, ол шаруа-шылық жүргізуші
субъектілердің қүқықтық тәртібіне айтарлықтай өзгерістер енгізді.
Кәсіпорындардың ұйымдастырушылық-қүқықтық нысандары мен олар-дың
мөлшерін ажырата білген жөн. Кәсіпорындардың ұйымдастырушылық-қүқықтық
нысандары меншік нысанымен - мемлекеттік, жеке (әр түрлілігімен) меншікпен
анықталады. Мөлшері бойынша кәсіпорындар жөне кез келген нысан шағын, орта
және үлкен болуы мүмкін. Заңнамалық тәртіппен қызметтің әр түрлі сфералары
шағын кәсіпорыңдарының өңдірістік және ұйымдық міндеттерді жедел шешуге
мүмкіндік беретін тиімді құрылымдар ретінде олардың дамуын ынталаңдыру
мақсатында параметрлері анықталуы мүмкін.
Жалпы меншіктің әртүрлі нысандары кәсіпорындарының Компанияның қаржылық
стратегиясысы ортақ қағидаттарға негізделген. Алайда бұл кәсіпорындардың
ұйымдастырушылық-қүқықтық мәртебесіндегі айырмашылықтар кәсіпорындарды
басқару механизмінің кейбір ерекшеліктерін, мүліктік жауапкершілік сипатын
және осымен байланысты болатын Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарын
қалыптастырып, болудің нысандарын анықтайды.
Бұл ең алдымен жарғылық капиталды қалыптастыру көздеріне, табысты бөлуге
және бюджетпен өзара қатынастарды ұйымдастыруға қатысты болып отыр.
Шаруашылық жүргізудің ұйымдастырушылық-құқықтық нысаны жар-ғылық
капиталды жасаудың процесіндегі Компанияның қаржылық стратегиясы
қатынастарының мазмүнын анықтайды.
Кәсіпорындардың үйымдастырушылық-қүқықтық нысандарын жіктеудің
критерийлері мыналар болып табылады: меншіктің түрі, меншіктің субъектісі,
мүлік иесінің мүліктік жауапкершілігінің сипаты (толық, шектелген, қосымша)
және кәсіпорынды басқарудың механизмі. Осы критерийлерді ескере отырып,
кәсіпорындар жеке, жекеше, серіктестіктер (толық серіктестік,
жауапкершілігі шектеулі серіктестік, акционерлік қоғамдар), кооперативтік,
жалгерлік, мемлекеттік, шетелдік және бірлескен кәсіпорындар ретіндс құрыла
алады. Олардың барлығы бірыңғай зандылық негізде іс-әрекете егеді және
кәсіпорындардың Компанияның қаржылық стратегиясысын үйымдастырудың ортақ
қағидаттарына бағынады.
Экономиканы реформалау, нарықтық қатынастардың дамуы мемлекеттік, жекеше
немесе ұжымдық меншікке негізделген түрлі үйымдастырушылық-қүқықтық
нысандардың көсіпорындары мен ұйымдарының қалыптасуын қажет етеді. Соңғы
екеуі меншіктің мемлекеттік емес нысанын қүрайды.
Қәсіпорындардың, үйымдардың, мекемелердің әр түрлі сыныптамалық
сипаттамаларының сан алуандығы, олардың шаруашылык, органдар бөлігіндегі
мүмкін болатын үйлесуі Компанияның қаржылық стратегиясы жуйесінің бұл
буынының Компанияның қаржылық стратегиясы механизмін күрделендіреді, оны
үнемі жетілдіруді, қызметті айқын заңнамалық реттемелеуді, жақсы жолға
қойылған басқаруды және Компанияның қаржылық стратегиясылық процестерді
бақылауды қажет етеді.

4.Кәсіпорын экономиканың негізгі буыны ретінде меншік нысандары мен
шаруашылық жүргізудің әр алуандығы, тауар-ақша қатынастары мен рыноктың
дамуы кезінде жүмыс істейді.
Кәсіпорындарды үйымдық-қүқықтық нысандары бойынша межелеу олардың
Компанияның қаржылық стратегиясысын үйымдастырудағы айырмашылықтарға:
капиталдың қалыптасуына, өндірістік-шаруашылық қызметін Компанияның
қаржылық стратегиясыландыруға, шаруашылықты жүргізудің нәтижелеріне әкеп
соғады.
Меншік нысандарына қарай шаруашылық жүргізуші субъектілердің қорларын
қалыптастырудың ерекшеліктері болады. Мысалы, өндірістік кәсіпорындардың
Компанияның қаржылық стратегиясы қорлары мына көздер есебінен қүрылады:
меншікті көздер (амортизациялық аударымдар, табыс (пайда), басқалары); банк
несиелері; бағалы қағаздар шығарудан түсетін қаражаттар; мемлекеттік
кәсіпорындарда қаражаттардың бұл көздері қажет жағдайларда бюджеттен және
бюджеттен тыс қорлардан Компанияның қаржылық стратегиясы бөлумен
толықтырылады; коопера-тивтерде — кооператив мүшелерінің үлестік
жарналарының қаражаттары. Практикада көбінесе меншіктің аралас нысандарымен
шарттасылған қорлардың көздері бойынша оларды қүрудың аралас нысандары
кездеседі. Мысалы, негізгі қүралдар мен айналымдағы акгивтердің үлкен
бөлігі мемлекетке жататын мемлекеттік кооперативтерде қызметкерлердің
үлестік жарналары болымсыз рөл атқарады. Мемлекеттік акционерлік қоғамдарда
да осылай.
Кәсіпорындар мен ұйымдардың мүлкін жалга бергенде айрықшалықты төлем —
жалға берілген мүлік қүнының амортизациялық аударымдарын, жалға беру
мерзімінің өтуіне қарай объекгілерді жөндеу үшін жалдаушының жалға берушіге
беретін қаражаттарын, жалга алынған мүлікті қоғамдық қажетті пайдаланудан
түсетін пайданың (табыстың) бір бөлігін (жалгерлік пайызды) кіріктіретін
жалгерлік ақы қолданылады.
Өндірістің бастапқы қорларының қалыптасуына сәйкес шаруашылық қызметтің
мынадай Компанияның қаржылық стратегиясылық нәтижелері бөлінеді және
пайдаланылады: жалпы табыс, пайыздық табыс, дивидендтер, үлестік табыстар,
бюджеттің (бюджеттік кредиттердің) және бюджеттен тыс қорлардың шығыстарын
өтеу.
Үлестік жарна негізінде жүмыс істейтін кәсіпорындардың-шаруашылық
серіктестіктерінің, кооперативтердің бірлескен кәсіпорындардың Компанияның
қаржылық стратегиясысын үйымдастыру мұндай кәсіпорымдар Компанияның
қаржылық стратегиясысының қалыптасу жөне алынған табыстарды әрбір
қатысушының мүліктегі үлесіне сәйкес кейінгі бөлудің ерекшеліктерімен
анықталады. Мұндай кәсіпорындардың қүрылтайшылары мен қатысушылары
өздерінің салымдарын ақша қаражаттары. мүліктер түрлі түрлері (үйлер,
ғимараттың, жабдықтың және басқаларының), мүлікті қүқықтар (жерді, табиғи
ресурстарды, мүлікті, зияткерлік (интеллектуалдық) меншікті пайдалану
күкыктары) түрінде жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы Президентінің "Шаруашылық серіктестіктері туралы"
заң күші бар жарлығына сәйкес шаруашылық серіктестігі –жарғылық капиталы
қүрылтайшылардың салымдарына (үлесіне) бөлінгем, өз қызметінің негізгі
мақсаты пайда түсіру деп есептелетін және заңды тұлға болып табылатын
коммерциялық ұйым. Шаруашылык серіктестіктің мынадай нысандары белгіленген:
1.толық серіктестік;
2.сенім серіктестігі;'
3.жауапкершілігі шекгеулі серіктестік;
4.қосымша жауапкершілігі бар серіктестік;
5.акционерлік қоғам.
Толық серіктестіктің пайдасы мен залалдары қатысушылар арасында, егер
қүрылтайшылардың шартында немесе қатысушылардың келісімінде өзгеше
белгіленбесе, олардың серіктестіктің жарғылық капиталындағы үлесінің
мөлшеріне бара-бар бөлінеді; сенім серіктестігі мен жауапкершілігі шектеулі
серіктестікте дс осылай бөлінеді.
Акционерлік қоғамдар туралы Қазақстан Республикасының заңына сәйкес
өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражаттарды тарту мақсатымен акциялар
шығаратын заңды тұлға акционерлік қоғам деп танылады.
Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастарының акционерлік қоғам
сәйкес белгілі бір ерекшеліктері акцияларды өндірістік және коммерциялық
қажеттіліктерді Компанияның қаржылық стратегиясыландыру ретіңде қолданғанда
көрінеді. Бұған акционерлік қоғамдар қызметінің ұйымдық нысандарының әр
алуандығы (халықтық акционерлік қоғам) мүмкіндік туғызады. Компанияның
қаржылық стратегиясыны үйымдастыруға акциялар категорияларының
(кәсіпорынның акциялары, еңбек үжымының акциялары, акционерлік қоғамдардың
акциялары), олардың түрлерінің (артықшылықты, жай акциялар) әр алуандығы
әсер етеді.
Акционерлік қоғамның баланстық таза табысы заңнамамен қарастырылған
тәртіппен анықталады. Таза табыс (салықтарды төлегеннен кейін) қоғамның
қарамағында қалады жөне акционерлердің арасында дивидендтер турінде
бөлінеді, резервтер-ге, өндірісті дамытуга немесе қоғам жиналысының
шешімімен қарастырылған өзге мақсаттарға аударылады.
Меншіктің акционерлік нысаны экономикалық жағынан дамыған елдерде тиімді
жүмыс істеуде және дүниежүзілік практикада көпшілікке танылған нысан болып
табылады. Ол үсақ меншік иелерінің көпшілігін — акция үстаушыларды қазіргі
кезеңде кәсіпорындардың немесе салалардың қаражаттарын неғүрлым тиімді
қалыптастыруға қатысуға араластырады (тартады), Компанияның қаржылық
стратегиясы ресурстарының қызметтің аса басымырақ сфераларына қайта
қүйылымына мүмкіндік жасайды. Акционерлік нысанның қүндылығына
қаражаттардың жеке иелері үшін, тіпті жеке Компанияның қаржылық стратегиясы
институттары үшін қиын болатын жеткілікті ірі кәсіпорындарды қүру
мүмкіңдігі жатады. Акционерлік кәсіпорынның көлемі тек оның нарықтық
сүранымның ауқымымен, басқарушылықпен, рыноктың даму пер-спективаларымен
ғана сәйкестенеді.
Экономикада едәуір орынды мемлекеттік сектор алады. Бүл секторда
кәсіпорындардың мынадай түрлері жүмыс істейді:
1.шаруашылық жургізу қүқығына негізделген кәсіпорындар;
бүл қүқық мүлікті мемлекеттен меншік иесі ретінде алған жөне осы мүлікті
иелену, пайдалану және оған билік ету қүқықтарын заңнамада белгіленген
шекте жүзеге асыратын мемлекеттік кәсіпорынның заттық қүқығы болып
табылады;
2.жедел басқару қүқығына негізделген (қазыналық кәсіпорын)
косіпорындар. Бүл қүқық қазыналық кәсіпорынның меншік иссінен алған және өз
қызметінің мақсатына, меншік иесінің тапсырмалары мен мүліктің мақсатына
сәйкес заңнамалық актілерде
белгіленген шекте сол мүлікті иелену, пайдалану және оған билік ету күқығын
жүзеге асыратын заттық қүқық болып табылады.
Мемлекеттік меншіктің түріне қарай кәсіпорындар:
I) республика меншігіндегі кәсіпорындар — республикалық мемлекеттік
кәсіпорындар;
2) коммуналдық меншігіндегі кәсіпорындар коммуналдық мемлекеттік
кәсіпорындар болып бөлінеді;
Басқа мемлекеттік кәсіпорын қүрып мемлекеттік косіпорын еншілес
мемлекеттік кәсіпорын болып табылады.
Мемлекеттік көсіпорын үшін мемлекеттің тапсырмасын орындау міндетті
болып табылады. Мемлекеттік кәсіпорындар қызметі негізгі міндетмақсаты
(арналымы) қоғам мен мемлекеттің қажетіне қарай айқындалатын мынадай
әлуеметгік-экономикалық міндеттерді шешу болып табылады, олар:
1) мемлекеттің қорғаныс қабілетін материалдық жағынан қам-
тамасыз ету және қоғам мүддесін қорғау;
2) экономиканың жеке меншік секторы қамтыған немесе жеткіліксіз
қамтылған қоғамдық өндірістің сфералары мен салаларында бірінші
қажеттіктегі тауарларды өндіру (жүмыстар атқару,қызметтер көрсету);
3) мемлекеттік монополияға жатқызылған немесе мемлекеттің функциясы
болып табылатын сфералардағы қызметті жүзеге асыру.
Кәсіпорынға қатысты уәкілді орган меншік иесінің және мемлекеттік
басқару органдарының басқару функцияларын орындайды.
Меншік иесі кәсіпорынды қүру, оның қызметінің предметі мен мақсаттары,
қайта үйымдастыру және тарату, мүліктің сакталуын бақылау мөселелерін
шешеді. Меншік иесінің кәсіпорын мүлкін пайдаланудан түскен таза табыстың
бір бөлігін алуға қүқығы бар.
Меншік иесіне аударуға жататын таза табыстың үлесі уәкілді органның
Компанияның қаржылық стратегиясы министрлігімен келісілген пайданы бөлудің
жыл сайын анықталатын таза табысты бөлу нормативіңде белгіленеді.
Мемлекеттік кәсіпорындардың мүлкін негізгі қүрал-жабдықтар мен айналым
қаражатгары, сондай-ақ кәсіпорынның дербес балансында көрсетілген
қүндылықтар қүрайды, Мемлекеттік кәсіпорындардың мүлкі оған меншік иесі
берген мүліктің, өз қызметі нәтижесінде сатып алған мүлікті (ақшалай
табыстарды қоса), зандармен тыйым салынбаған өзге де көздер ессбінен
қалыптасады.
Шаруашылық жүргізу қуқығындагы мемлекеттік кәсіпорын қызметтің сан алуан
сферасында қүрылып, іс-әрекет етуі мүмкін.
Кәсіпорын өндіретін тауарлардың (атқарылатын жүмыстардың, көрсетілетін
қызметтердің) бағалары кәсіпорынның оларды өндіруге кеткен шығыңцарды толық
өтеуге, оның қызметін шығынсыз етуге және өз кіріс есебінен Компанияның
қаржылық стратегиясыландыруды қамтамасыз етуге тиіс.

Мемлекеттік тапсырысты орывдау есебіне кәсіпорын өндіретін жонс
өткізетін тауарлардың (жүмыстардың, қызметгердің) бағаларын уөкілді
органның келісуі бойынша жоғарьща айтылған талаптарды ескере отырып
белгілейді.
Кәсіпорын мемлекеттік тапсырыстан тыс өндіретін жөне өткізетін
тауарлардың (жүмыстардың, қызметтердің) бағасын өзі дербес белгілейді.
Кәсіпорын өз қызметінен алған меншікті табыстар есебінен ұсталады.
Мемлекеттік көсіпорынға қаражат заңнамада көзделген тәртіппен беріледі.
Кәсіпорын иесіне аударылуға тиіс табыстың (пайданың) үлесі жыл сайын
уәкілді орган Компанияның қаржылық стратегиясы министрлігінің (тиісінше —
оның жергілікті органдарымен) келісімі бойынша белгіленетін пайданы бөлудің
нормативінде көрсетіледі жөне тиісті бюджеттердің кірісіне аударылады.
Жедел басқару құқығындағы мемлекеттік мүлікке ие кәсіпорын қазыналық
болып табылады.
Қазыналық кәсіпорындар заңнамада белгіленген тәртіппен:
1.төтенше және авариялық жағдайларда кен-қүтқару және өзгее арнаулы
жүмыстарды орындау, өрттен, су тасқынынан және басқа сүрапыл апаттардан
қорғау;
2.заңнамада Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың арнайы төртібі
белгіленген мемлекеттік автомобиль жолдарының және басқа инфрақүрылым
объектілерінің жүйесін үстау мен дамыту;
3.почта байланысы мен телекоммуникация, жалпы республикалық және
халықаралық байланыс желісін пайдалану саласындағы қызмет;
4.топографиялық-геодезиялық жөне картографиялық жұмыстар жүргізу;
5.денсаулық сақтау, табиғатты қорғау, білім беру, әлеуметгік қорғау, ғылым
жөне мәдениет сферасында өндірістік-шаруашылық қызметі жүзеге асыру үшін
қүрыла алады. Қазыналық көсіпорын өндіретін және өткізетін тауарлардың
(атқаратын жұмыстардың,
көрсететін қызметтердің) бағаларын уәкілді орган белгілейді. Қазыналық
кәсіпорындардың қызметі уәкідді орган бекітетін смета бойынша өз табысының
есебінен Компанияның қаржылық стратегиясыландырылады. Көсіпорынның меншікті
табыстары оның шығындарын жабуға жеткіліксіз болған
жағдайда қажетті жетпеген қаражаттар тиісті бюджеттен бөлінеді.
Қазыналық көсіпорынның сметадан тыс алған табыстары тиісті бюджетке
аударылуға жатады.
Еншілес кәсіпорын — өз мүлкінің есебінен басқа мемлекеттік косіпорын
құрған заңи тұлға. Еншілес кәсіпорындар құру құқығын шаруашылық жүргізу
қүқығындағы кәсіпорындар ғана пайдалана алады.
Еншілес кәсіпорындар негізгі кәсіпорынды, соның ішінде монополияға қарсы
заң талабы күщіндегі кәсіпорынды ықшамдау, негізгі көсіпорынның филиалдарын
дербес заңи тұлға етіп қайта қүру, негізгі өндірістің тиімділігін арттыру
үшін қосымша мамандандырылған өндіріс құру, негізгі өндірісті оіаи пні емес
қызмет пен функция түрлерінен босату мақсатында құрылды.
Көсіпкерлік қызметті жүргізудің тиімді ұйымдастырушылық-құқықтық
нысандарының бірі шетелдік фирмалар қатысқаи бірлескен кәсіпорындар болып
табылады. Бірлескен кәсіпорындардың мүлкі шартта анықталған мөлшерде
қатысушылардың жарналары есебінен құрылады. Бірлескен кәсіпорындар
мемлекетпен белгіленген салықтарды төлейді,

Коммерциялық шаруашьшық жүргізуші субъектілер табыс (пайда) алу
мақсатында қүрылады. Олар өзінің қызметін мынадай нысандарда жүзеге асыра
алады: мемлекеттік және муниципалдық кәсіпорындар; шаруашылық қоғамдар мен
серікгестіктер; өндірістік кооперативтер. Коммерциялық негіздерде
материалдық өндіріс сферасы кәсіпорындарының басым бөлігі жөне материалдық
емес сфера үйымдары мен мекемелерінің едәуір бөлігі жүмыс істейді:
коммерциялық банктер, сақтық үйымдары, Компанияның қаржылық стратегиясы
секторының басқа мекемелері (жинақ ақша-депозит мекемелері, инвестиция-лық
қорлар, қор биржалары, бағалы қағаздар рыногы мен ақша-кредит рыноктарына
қызмет көрсететін әр түрлі мекемелер), сауда-делдалдық кәсіпорындар, ерікті
қоғамдық қорлар, трасттық компаниялар және басқалары.
Кіріс түсіру негізгі мақсаты болып табылмайтын және алынған таза табысты
қатысушылар арасында бөлмейтін заңи түлға коммерциялық емес ұйым деп
танылады.
Коммерцялық кәсіпорындар мен үйымдардың Компанияның қаржылық
стратегиясысы деп өндірістік капитаддарды қалыптастыру, өнім өндіріп, оны
өткізу, меншікті Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарын жасау,
Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың сыртқы көздерін тарту, оларды
бөлу және пайдалану процесіндегі экономикалық қатынастарды айтады.
Коммерциялық кәсіпорындар мен үйымдардың Компанияның қаржылық
стратегиясысын үйымдастыру белгілі бір қағидаттарға негізделген, олардың
қатарына мыналар жатады:
коммерциялық-шаруашылық есеп Компанияның қаржылық стратегиясылық қызмет
саласындағы дербестік, өзін-өзі өтеу, өзін-өзі Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру, Компанияның қаржылық стратегиясы шаруашылық қызметінің
қорытындысына ынталылық, оның нәтижелері үшін жауаптылық, кәсіпорынның
қызметіне бақылау жасау;
жоспарлылық;
меншікгің барлық нысандарының тендігі;
Компанияның қаржылық стратегиясы резервтерінің болуы.
1. Коммерциялық (шаруашылық) есеп — кәсіпорындар мен ұйымдардың
шаруашылық-Компанияның қаржылық стратегиясы қызметін жүргізудің мәні
мен атқаратын қағидаты және басты әдісі. Коммерциялық есеп
кәсіпорынға оның қызметі үшін, оның жарғылық капиталынан құрылатын
қажетті негізгі және айналым қүралдары пайдалануға бөліп берілетінін
білдіреді.
Коммерциялық есептің айқындаушы қағидаттары өзін-өзі өтеушілік пен өзін-
өзі Компанияның қаржылық стратегиясыландыру болып табылады.
Өзін-өзі өтеушілік — шаруашылық жүргізудің негіз қалаушы қағидаты, ол
кәсіпорынның өз өнімін (орындалған жүмыстарды, көрсетілген қызметгерді)
өткізуден түсетін түсім-ақша есебінен оны өндіру жөне жеткізілім жөніндегі
бүкіл шығындарды өтеуді білдіреді. Өзін-өзі өтеушіліктің төменгі шегі —
залалсыздық, яғни кірістер мен шығыстардын сандық тендігі.
Коммерциялық есеп қащцаты кәсіпкерлік нысанында іске асырылады. Нарықтық
қатынастардың дамуы меншіктің барлық нысандарының теңдігі қағидатын,
мүлікке иеліктің бостандығын жөне қызмет сфераларын тандауды іске асырудың
негізінде шаруашылық бастамаға жөне азаматтардың көсіпкершілігіне жағдайлар
жасайды.
Өзін-өзі Компанияның қаржылық стратегиясыландыру — нарықтық экономика
жағдайында кәсіпорындардың шаруашылық қызметінің табысты болуының міндетті
шарты. Бүл қағидат өнім өндіру мен кәсіпорынның өндірістік-техникалық
базасын үлғайту жөніндегі шығындардың толық өтелуіне негізделеді, ол әрбір
кесіпорын өзінің ағымдағы және күрделі шыгандарын меншікті көздері есебінен
жауып отыратындығын білдіреді
Жаргылық капитал мемлекет, басқа меншік иесі немесе қүрыл-тайшы берген
көсіпорын (үйым) мүлкінің (капиталының) мөлшерін сипаттап көрсетеді жене
алғашқьща, шаруашылық жүргізуші субъектілерді қүрғанда өндірістік
капиталды, материалдық емес активтерді, айналым қүралдарын сатып алудың
көзі болып табылады. Оның қаражаттары есебінен кәсіпкерлік қызметті жүзеге
асыруға қажетті жағдайлар жасалады.
Жарғылық капиталдың мөлшері шаруашылық қызмет процесінде өзгеріп отырады:
Тутыну қорына мыналар жатады:
бүкіл қызметкердің (өндірістік жөне өндірістік емес) еңбегіне ақы төлеу
шығындары;
ақшалай төлемдер, соның ішінде жылдың қорытывдысы бой-мпііш сыйақылар;
материалдық көмек:
еңбек жәпе әлеуметтік жеңілдіктерді белгілеуге жұмсалатын қаражаттар;
қызметкерлердің акциялары мси салымдары бойыішіа мүліккс төленетін
табыстар (дивидендтер, пайыздар);
оңтайландырғыштық ұсыныстар, өнер табу және жаңалық ашу үшін берілетін
сыйақылардан бөлек басқа да жеке сипаттағы төлемдер.
Қорлану қоры:
кәсіпорынның қарамағында қалатын табыс;
негізгі капжалды қалпына келтіруге жүмсалатып аморги іация лық
аударымдар;
шығып қалған мүлікті өткізуден түскен түсім-ақша;
банктердің несиелері;
басқа да көздер есебінен қалыптасады.
Қорлану қоры үлғаймалы үдайы өндірісті қамтамасыз сту шығыңдарын
Компанияның қаржылық стратегиясыландыруға:
негізгі және айналым капиталдарын молықтыруға;
ғылыми-техникалық прогресті дамытуға, жаңа өнімдерді иге-руге;
табиғат қорғау шараларын жүзеге асыруға;
өндірістік және әлеуметтік инфрақүрылым объектілерін са-луға үлестік
қатысуға;
әлеуметтік инфрақүрылым объектілерін салуға қатысуға пай-даланылады.
Ірі көсіпорындар мен үйымдар кешенді түтыну мен қорлану қорларының
орнына көздері мен шығындарының мазмүны жағы-нан үқсас мынадай жеке-жеке
қорлар көздерін қүрып, пайдалана алады: жалақы, еңбекке ақы төлеу,
өндірісті дамыту, әлеуметтік даму қорлары.
Үдайы өндірістік шығындарды үздіксіз Компанияның қаржылық
стратегиясыландыруды қамтамасыз етуде Компанияның қаржылық стратегиясы
резервтерінің (резервтік капитал, тоуекел қоры, сақтық қоры) маңызы зор.
Нарыққа көшу жағдайында олардың маңыздылығы артпаса, кемімейді. Компанияның
қаржылық стратегиясы резервтерін шаруашылық жүргізуші субъектілердің өздері
меншікті Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстары есебінен басқару
қүрылымдары (норматиитік аударымдар негізінде), мамандандырылған сақтық
ұйымдары және мемлекет жасай алады. Оның мақсаты - шаруашылық-Компанияның
қаржылық стратегиясы жағдайы нашарлаған кезде пайда болган қосымша
шығындарды жауып, кәсіпорындардьщ Компанияның қаржылық стратегиясы жағдайын
түрақтандыруды қамтамасыз ету. Қор кәсіпорынның тұтыну, қорлану жоне басқа
қорларына жіберілмес бүрыш оның қарамағында қалатын табыс есебінен қүралады
(осы мақсаттар үшін олардың жсткіліктілігі жағдайын-да).
Кәсіпорындар мен үйымдардың валюта қорлары валюта қаражаттарының
есебінен мына көздерден қалыптасады:
экспорттық валюталық түсім-ақшадан;
жарғылық капиталға түсетін жарналардан;
банктердің, солардың ішіңде шетел, басқа Компанияның қаржылық
стратегиясы мекемелерінің және шетелдік заңи түлғалардың валюталық
несиелерінен;
ішкі валюта рыногында өкілетті банктер мен айырбастау пунктері арқылы
валюта сатып алу;
бейрезиденттер көрсететін Компанияның қаржылық стратегиясы
көмегі(гранттар).
Жөндеу қоры кәсіпорындарда негізгі капиталдарды жөндеудің барлық
түрлерін: күрделі, орташа, ағымдағы түрлерін жүргізу үшін жасалады, олар
өнімнің, жүмыстар мен қызметтер көрсетудің озіндік қүны есебінен
Компанияның қаржылық стратегиясыландырылады. Жөндеу жүмыстарына жүмсалатын
болашақ шығындарға қарай жөндеу қорына аудары-латын аударымдардың
нормативтерін кәсіпорындар ездігінше белгілсй алады, бүл шығындардың көлемі
негізгі капиталдардың жай-күйімен және тозығының дөрежесімен анықталады.
Ішінара жопдсугс жүмсалатын шығындар болашақ кезендерге жатқызьша-тып
іш.ігыстардың есебінен жабылуы мүмкін.
Негізгі өндірістік капиталдар мен материалдық емес активтер өндіріс
процесінде үзақ уақыт бойы қатысады жөне өзінің қүнын біртіндеп, бөліп-
бөліп тозығына қарай жаңа өнімнің қүнына көшіреді. Көшу процесін
амортизация, көшірілген қүнның үлесін амортизация нормасы, ал бүл үлестің
ақшалай керінісін амортиза-циялық аударымдар деп атайды.
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің меншікті қаражаттарына
қүрылтайшылардың алғашқы жарналары, амортизациялық аударымдар жөне таза
табыс (пайда) жатады.
Алғашқыда шаруашылық жүргізуші субъектілерді қүрған кездс өндірістік
капиталдарды, материалдық емес активтерді, айнадым қүралдарын сатып алудың
көзі жаргылық капитал болып та былады
Тартылган Компанияның қаржылық стратегиясылай қаражаттар акцияларды
орналастыру-дан, еңбек үжымы мүшелерінің, заңи және жеке түлғалардың жар-
наларынан алынған ақшаны қамтвды.
Қарыз қаражаттарына коммерциялық банктердің үзақ мерзімді несиелері,
негізгі капиталдарды Компанияның қаржылық стратегиясы лизингі негізінде
сатып алу және инвестициялық салық несиесі жатады.
Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің бастапқы буыны ретінде
шаруашылық жүргізуші субъектілердің Компанияның қаржылық стратегиясысы
базистік категория, яғни тап осындай нысанада жүмыс істейтін айырықшалықты
белгілері мен ерекшеліктері бар объективті экономикалық қатынастардың
жиынтығы болып табылады. Бірақ ақша қорлары қозғалысының объектісі бар,
субъектілердің нақтылы мүдделері жөнінде көрінетін кез келген қатынастар
сияқты, олар реттеуді, тиісті Компанияның қаржылық стратегиясы ағыны-ның
бағыттарын, олардың қозғалысын ретке келтіруді қажет етеді. Бүл
қондырмалықтарга жататын, нақтылы орындаушылардың санасымен, машығымен және
іскерлігімен жасалатын субъективті басқарушы іс-әрекеттері ақьшы жүзеге
асырылады. Экономика-лық зандармен анықталатын базистік аса маңызды
қүбылыстар-дың талабына бағдарлануы тиіс, бүл талаптарды үнемі ескеріп оты-
руы тиіс, яғни базистің шарттарына бағынышты болуы тиіс болғандықтан
қондырмалықтарға жатады. Бүл басқарылатын іс-әрекеттерге Компанияның
қаржылық стратегиясы менеджменті үғымы — тиімді пайдалану мақ-сатымен
кәсіпорынның ақша ағынының, кәсіпорынның бүкіл қара-жаттарының қозғалысы
механизмін басқару жүйесі жатады.
Компанияның қаржылық стратегиясы жүйесінің бүл буынында нарық
жағдайындағы басқару Компанияның қаржылық стратегиясы менеджменті деп
аталады және кәсіпорындар мсн үйымдардың кәсіпкерлік қызметі арқылы жөне
соның шсңберінде әлеуметтік-экономикалық процестерді басқарудың нысаны
болып табылады.
Компанияның қаржылық стратегиясы менеджменті уәждемелерге — адамдардың
немесе үжымдардың қажеттіліктері мен тиісті қылықтарын анықтайтын
мақсаттарды іске асыру жөніндегі қызметкс нсгіздслсді. Уож-деме іскерлік
белсенділікті, еңбск онімділігі мсн сапасын ынталандыру процесінде
керінеді.
Жалпы Компанияның қаржылық стратегиясы менеджменті Компанияның қаржылық
стратегиясыны басқарудың ілгеріде ба-яндалған қағидаттарына негізделген. Ол
басқарудың тиісті элементтерін — ақпаратты, жоспарлауды (болжауды),
үйымдасты-руды, ретгеуді, бақылауды кіріктіреді. Компанияның қаржылық
стратегиясы менеджментін жүзеге асырудың шарты нарықтық ортаның болуы болып
табылады,
Компанияның қаржылық стратегиясы менеджментінде шешімдер қабылдау
тоуекелдіктерімен, яғни жобаланған нүсқамен салыстырғанда табысты кем алу
немесе зиянның пайда болуы ықтималдығымен кездесіп отырады. Тәуекелдікті
талдау оның көздері мен себептерін анықтаудан, ысы-раптың белгілі бір
деңгейінің ықтималдығын елшеуді, яғни тәуекеддіктің қолайлы дәрежесін
белгілеуден басталады. Тәуекеддік статистикалық, сараптық және
қүрамдастырылған әдістермен анық-талады. Компанияның қаржылық стратегиясы
менеджментінде шешімдер қабыдцау тәуекелдіктің барлық түрін — өндірістік,
коммерциялық, Компанияның қаржылық стратегиясы төуекелдіктерінің үйлесуін
қажет етеді.

5.Өндірістік емес сферада коммерциялық негізде қызмет ететін түрғын үй-
коммуналдық және тұрмыстық қызмет көрсету, сақ-тандыру, банк және басқа
кәсіпорындарымен (үйымдарымен) қатар, коммерциялық емес қызмет жүргізетін
үйымдардың үлкен бөлігі жүмыс істейді.
Кіріс түсіру негізгі мақсаты болып табылмайтын және алын-ған таза
табысты қатысушылар арасында бөлмейтін заңи түлға ком-мерциялық емес уйым
деп танылады.
Коммерциялық емес үйымдар туралы Қазақстан Республика-сының Заңына
сәйкес коммерциялық емес үйымдар әлеуметтік, мәдени, ғылыми, білім беру,
қайырымдылық, басқару мақсатта-рына қол жеткізу; азаматтардың жөне
үйымдардың қүқықтарын, занды мүдделерін қорғау, даулар мен жанжалдарды
шешу, азамат-тардың рухани және өзге қажеттіліктерін қанағаттандыру; азамат-
тардың денсаулығын сақтау, қоршаған ортаны қорғау, дене шы-нықтыру мен
спортты дамыту: заң көмегін көрсету үшін, сондай-ақ коғамдық игіліктерді
және өз мүшелерінің (қатысушыларының) игіліктерін қамгамасыз етуге
бағыггалған басқа да мақсатгарда қүрылуы мүмкін.
Коммерциялық емес үйымдар мекеме, қоғамдық бірлестік, акционерлік қоғам,
түтьшу кооперативі, қор, діни бірлестік, қауым-дастық (одақ) нысанындағы
заңи түлғалардың бірлестігі нысанын-да және заңнамалық актілерде көзделген
өзге де нысанда қүры-луы мүмкін. Бүл үйымдардың қызметінің мақсаты пайда
немесе табыс табу емес, керісінше қогамдық қажеттіліктерді қанагаттандыру
болып табылады.
Коммерциялық емес үйымдардың Компанияның қаржылық стратегиясысы деп
материалдық смес игіліктер мен қызметтерді жасау мақсатында материалдық
ондіріс салаларында жасалған үлттық табысты қайта бөлу нәтиижесінде
қүрылатын ақшақорларының қозғалысын ортақтандыратын ақша қатынастарының
жиынтығын түсінеді.
Коммерциялық емес үйымдардың Компанияның қаржылық стратегиясысын
үйымдастыруға негізінен олардың уйымдық-қуқықтық нысандары әсер етеді.
Сондықтан коммерциялық емес үйымдар Компанияның қаржылық стратегиясысының
ерекшеліктерін анықтау үшін оның қүрамына кіретін мекемелерді, үйымдарды,
олардың қызметінің сипатын, басқаруды үйымдастырудың және Компанияның
қаржылық стратегиясыландырудың әдістерін ескере отырып зерделеген жөн.
Сметалық Компанияның қаржылық стратегиясыландыру — меншікті табыстары
жоқ үйымдар мен мекемелердің шығыстарын жабу үшін мемлекеттік бюджеттен
ақша қаражаттарын беру. Өндірістік емес мекемелерді үстауға жүмсалатын
бюджеттен Компанияның қаржылық стратегиясы бөлудің көлемі, мақсатты бағыты
және оны бөлу шығыстардың сметасымен анықталады. Сметалық тәртіппен білім
беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамсызданды-ру мекемелері, мемлекеттік
биліктің, мемлекеттік басқару мен қор-ғаныстың органдары, ғылыми,
шығармашылық, мәдениет мекемелерінің бір бөлігі Компанияның қаржылық
стратегиясылавдырылады. Бірқатар мекемелерді сметалық қаржьшандыру кезінде
шығындарды қамтамасыз етудің қосымша көздері пайдаланылуы, қызметтерді
түтынушьшардың жарналары мен төлемдері бағытталуы мүмкін.
Сметалық Компанияның қаржылық стратегиясыландыру бюджеттің қаражаттарын
пайдала-і іуды қатаң қадағалайды, тек баптардың белгілі бір шеңбері түрғы-
сында ғана оларды қайта бөлуге шамалы мүмкіндіктер береді. Бюд-жст
қаражаттарын жүмсауға мекемелерді Компанияның қаржылық стратегиясыландыруды
жүзеге асыратын Компанияның қаржылық стратегиясы органдары тарапынан
бақылау қойылған.
Шаруашылық жургізудің шаруашылық-коммерциялық есебі шы-і і.шдарды
материалдық емес қызметтер көрсету мен игіліктерді сатудан түскен түсім-
ақшадан өтелетін мекемелер мен үйымдарда колдапылады. Бүл үйымдардың
қызметтері ақыға көрсетіледі. Бүла рға ақылы негізде жүмыс істейтін білім
беру мсн дснсаулык, сақтау мекемелері, салалық ғылыми-зерттеу институттары,
біркдгар шы-ғармашьшық мекемелері, ойын-сауық орындары жатады.
Шығындардың өзін-өзі өтеу әдісі ақылы кызмсет исгі иидсіі шаруашылық
қызметін үйымдастыруды қаристырады, бүл қызметтердің бағасы қорланымсыз
шығыстардыц колсміпс қатио ты анықталады. Бүл едіс мөдсни-ағарту қызмсті,
бос уақытгы үйым-дастыру саласында (түрмыстық, көсіби машықтар мен білім
алу жөніндегі, шет тіддерді, мүдцелер бойынша үлтгық клубтарда оқып —
үйренудің курстары мен мектептері) қолданылады.

Қызметтің коммерциялық емес түрлері (мемлекеттік секторды шығара отырып)
жөнге келтірілген нарықтық экономикасы бар елдерде айтарлықтай дамып отыр.
Кітапханаларды, мүражайлар-ды, ауруханаларды, оқу орындарын, театрларды, әр
түрлі қайы-рымдылық қорларды, көсіптік бірлертіктерді үйымдастырудың
коммерциялық емес нысаны жекеше бастаманы қоғамдық-пайда-лы қызметпен
үйлестіруге мүмкіндік береді. Бүл тәрізді даму қоғам-дық игіліктерді
өндірушілер пайдаланатын салық жеңілдіктерімен ғана түсіңдірілмейді.
Жеңілдік беру кезінде мемлекет әр түрлі үйым-дарды, сарайларды, мүндағы
басты критерий — көрсетілетін қызметтердің қоғамдық пайдалылығының
дәрежесі. Мемлекет сон-дай-ақ халыққа қызмет көрсететін белгілі бір
үйымдарды Компанияның қаржылық стратегиясыландырады.
Коммерциялық емес үйымдар қызметін Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру коздері әр түрлі болып келеді. Оларды бүл қүрылымдардың
іс-орекет етуіне, мемлекеттің қатысу дәрежесіне қарай топтасты-руга болады:
бюджет қаражатгары;
мсмлекеттік бюджеттен тыс қорлар;
жаппай шараларға билетгер сатудан алынған қаражатгарды қоса, опім
откізуден түскен түсім-ақша;
түрлі коммерциялық қүрылымдардың ақшалай аударымдары, келісімшарттарға
сөйкес орындалған жүмыстар менқызмсттср көрсеткені үшін түскен қаражат
түсімдері;
мүлікті жалға беруден түскен түсім-ақша;
халықтың қаражаттары;
кадрларды дайындаудан (қайта дайындаудан, біліктілікті ар-тырудан және
т.с.с.) түскен табыс және басқалары.

Коммерциялық емес үйымдар мен мекемелердің шыгыстары қағидада, жарғыда
немесе өзге бекітілген қүжатта қарастырылған олардың функциялық қызметін
қамтамасыз етуге бағытталған. Шығыстардың қүрамы мен қүрылымы үйымның
немесе мекеме қатысушыларының қызмет бағыттарының біріне тиістілігіне,
сондай-ақ бүл қызметті жүргізуде пайдаланылатын әдіске қарай анықталады.
Шаруашылық есеп пен өзін-өзі өтеу негіздерінде іс-өрекет ететін үйымдар
мен мекемелер жүмыстың Компанияның қаржылық стратегиясылық нәтижелерін
есептеп, жоспарлайды және оларды кәдуілгі Компанияның қаржылық стратегиясы
жоспарының немесе бизнес-жоспардың көрсеткіштерінде ресімдейді. Бүл
жағдайда өндіріс пен қызмет көрсетуге жүмсалатын шығывдардың тізбесі
материалдық өндіріс сферасында жинақталатынға үқсас болып келеді, бірақ
қүрылымында материалдық шығындардың үлес салмағы едәуір аз болып, еңбекке
ақы төлеуге, әлеуметтік мүқтаждарға аударылатын аударымдарға (әлеуметтік
салықты қоса) жүмсалатын шығындар басымырақ болады. Басқа күрылымдық
ауытқулар болуы мүмкін, мысалы қымбат түратын жабдық пен приборларды
пайдаланатын ғылыми мекемелерде амор-тизациялық аударымдардың үлесі үлкен
болады.
Коммерциялық емес қызмет жүргізетін үйымдар мен мекемелер өздерінің
Компанияның қаржылық стратегиясы жоспарларын өздері жасайды. Мүның үстіне
тек бюджет қаражаттары есебінен Компанияның қаржылық стратегиясыланатын
мекемелер шығындардың сметаларын жасайды, онда мекеме қызметінің сипатты
көрсекіштері және қаражатгарды сыныптаманың бөлімшелері бойынша бөлу қамтып
көрсетіледі, ал өздерінің қажеттіктерін бюджет қаражаттарымен ғана емес,
Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарының басқа да түрлерімен
қамтамасыз ететін үйымдар мен мекемелер шыгындар мен табыстардың сметаларын
жасайды.
Экономикалық жіктеме бойынша сметаларда шығындар әдетте санатқа,
сыныпқа, ішкі сыныпқа, өзгешелікке топтастырылады.
Ағымдағы шыгыстар санаты мына сыныптарды жатқызады:
1. Ішкі сыныптардың қүрамында тауарлар мен қызметтерге жүмсалатын
шығыстар:
өзгешелігі бар жалақы: негізгі жалақы, қосымша ақша төлемдері, өтемақы
төлемдері, жинақтаушы зейнетақы қорларына төленетін міндетті зейнетақы
жарналары;
жұмыс берушілердің жарналары: әлеуметтік салық, автокөлік қүралдары
иелерінің қүқықтық-азаматгық жауаптылығын міндетті сақтандыруға,
мемлекеттік мекемелердің қызметкерлерін мемлекеттік емес міндетті
сақтандыруға төленетін жарналар;
тауарлар мен қызметтерді сатып алу (өзгешеліктері: тамақ өнімдері,
дәрілік заттар және таңу қүралдары, ағымдағы шаруашылық мақсаттарына
арналған заттар мен материалдар, жүмсақ жабдық және дүние-мүлік, айрықша
жабдық пен материалдар, іс сапарлар мен қызмет бабындағы жүріп-түрулар,
ғимаратты жалдау);
коммуналдық қызметтерге, көлікке, электр қуатына, жылуға ақы толеу;
басқа ағымдағы шығыстар (өзгешелігі: жабдық пен қүрал-саймандарды,
үйлер, үй-жайлар мен ғимараттарды үстау, жалпы міндетті орта білім беру
қорының шығындарын өтеу және басқалары);
басқадай ағымдығы шығыстар.
Сыйақылар (мүдделер) төлеу, ішкі сыныптардың қүрамындағы басқадай
ағымдағы шығыстар:
ішкі қарыздар бойынша сыйақылар (мүддслср) төлеу;
сыртқы қарыздар бойынша сыйақылар (мүдделер) төлеу.
3. Ішкі сыныптардың қүрамындағы субсидиялар* және ағымдағы трансферттік
төлемдер:
субсидиялар;
жеке түлғалар беретін ағымдағы трансфсрттср (әлеуметтік қамсыздандыруға
беру, зейнетақылар, стипендиялар мен басқадай трансферттер);
басқадай субсидиялар;
өзгешелігі бар трансферттср: мемлекеттік емес коммерциялық емес
үйымдарға, үй шаруашылығына беру, зейнетақылар, стипендиялар, жөрдемақылар,
сақтандыруга төленетіи мемлекеттік жарналар, басқадай трансферттер;
мемлекетгік басқарудың басқа деңгейлеріне берілетін басқадай
трансферттер, өзгешілігі: субвенциялар, бюджеттік алынымдар, басқадай
ағымдағы трансферттер;
шет жаққа берілетін трансферттер;
әр түрлі басқадай трансферттер.
"Курделі шығыстарсанаты мына сыныптарды қамтиды:
ішкі сыныптардың қүрамындағы негізгі капиталды сатып алу;
өзгешелігі бар негізгі капиталды сатып алу: активтерді, үйлер мен
ғимараттарды, басқадай активтерді сатып алу;
негізгі капиталды жасау, соның ішінде өзіндік ерекшелікті: үйлер мен
ғимараттарды, жолдарды салу, басқадай күрделі активтерді жасау;
күрделі жөндеу, соның шінде үйлерді, жолдарды жөндеу, басқадай жөндеу;
босалқы қорлар жасау үшін тауарлар сатып алу;
жерді және материалдық емес босалқы қорларды сатып алу;
ел ішіндегі күрделі трансферттер, соның ішінде (өзгешслігі): мемлекеттік
кәсіпорындарға, Компанияның қаржылық стратегиясы мсксмслсрінс, мсмлсксттік
басқарудың басқа деңгейлерінс бсру;
басқадай күрделі трансфеттср;
шет жаққа берілетін күрделі трансфсттср, сош.ің іиііпдс халы-қаралық
үйымдар мен шетелдік мемлсксггсрдің үкімстгсріііс бсру, шет жаққа берілетін
басқадай күрделі трансфсрп ср.
"Кредит беру, Компанияның қаржылық стратегиясыландыру" санаты мына
сыныптарды қамтиды:
ішкі сыныптар құрамындағы кредитгер беру және акционерлік капиталға
үлескерлікпен қатысу;
ерекшелігі бар ішкі несиелендіру: мемлекеттік басқарудың ба-
сқадеңгейлерін, мемлекеттік кәсіпорыңдарды, Компанияның қаржылық
стратегиясы мекемелерін, жеке түлғаларды несиелендіру, басқадай ішкі
несиелендіру;
ерекшелігі бар сыртқы несиелендіру: әр түрлі сыртқы несиелеңдіру;
ерекшеліктері бар шет елдік акционерлік капиталға үлескерлікпен қатысу;
халықаралық үйымдар мен басқадай шетелдік үйымдардың акцияларын сатып
алу;
ерекшеліктері бар заңи түлғаның акционерлік капиталына салынған басқару
органдарының инвестициялары болып табылатын төлемдері.
"Компанияның қаржылық стратегиясыландыру " санаты мына ішкі сыныптарды
қамтиды:
өзгешеліктері бар ішкі борышты өтеу: мемлекеттік басқарудың басқа
деңгейлеріне қарыз борышты өтеу, ішкі рынокқа орналастырылған мемлекеттік
бағалы қағаздар бойынша борышты өтеу, басқадай ішкі борышты өтеу;
кәсіпорындар мен халықтың арасывда орналастырылатын ішкі қарыздарды
етеу;
сыртқы борышты өтеу.
Өндірістік емес сфера салаларына бағытталған қаражаттардың келемі
олардың қызметінің нәтижелеріне қоғамның қажеттіліктерімен, сондай-ақ
өндірілген үлттық табыспен анықталады. Алайда қазіргі кезде ол көбінесе
мемлекеттік бюджеттің жағдайына, жүргізіліп отырған Компанияның қаржылық
стратегиясы саясатына байланысты болып отыр.

Тақырып 9. Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылардың жалпы
сипаттамасы.

1. Мемлекеттің экономикалық қызметі.
2. Қоғамдық тауарлар, игіліктер және қызмет көрсету.
3.Мемлекет Компанияның қаржылық стратегиясысының ұғымы мен құрамы.
4. Мемлекеттік кірістер ұғымы мен құрамы.
5. Мемлекеттік шығыстар жүйесі және мемлекеттік шығындар сыныптамасы.

1.Мемлекеттік экономикалық өмірге көптеген факторларға тәуелді қатысады.
Мемлекеттің экономикалық қызметін келесідей функцияларға жинақтайды.
1) экономикалық дамудың қалыпты қозғалысына әсер еттетін заңдық
базаны қамтамасыз ету;
2) монополиялық қызметті шектеу және бәсекелестікті қорғау;
3) табысты және асыл байлықты қайта қайтару;
4) экономиканы тұрақтандыру;
5) ресурстарды қайта тарату;
Аталып өткен функциялар қызметі тікелей және жанама түрде Компанияның
қаржылық стратегиясы категорияларын пайдаланумен байланысты. Көпшілік
жағдайда бұл байланыс мемлекеттің 3-ші, 4-ші, 5-ші, функцияларында
айқындалады.
Табысты және байлықты мемлекет қайта таратады, өйткені нарықтық жүйе
олардың алғашқы таратылуына теңсіздік туғызады.
Мемлекет азаматтар табысын теңестіру үшін салықтық жүйе,
трансферттерді, еңбек ақы, бағаны реттеуді пайдаланады. Экономиканы
тұрақтандыру бойынша қызметі экономикалық коньюктураның тербелісін
тудыратын жұмыспен қамту және инфляция деңгейін бақылаудан, сонымен қатар
экономикалық өсуді ынталандыру ьойынша шаралардан тұрады.
Экономикалық ресурстарды қайта тарату екі жағдайда нарықтық жүйенің
жетілмеуінен болады.
-кейбір товарлардың тең көлемдегі өндірісінен ауытқуы;
-нарықтық ресурстарды бөлуден бас тартуды және олардың қоғамдық
товарлар, игіліктер және қызметтер өндірісі үшін толық бөлінбеуі.
Бірінші жағдайда кейбір товарларды өндіру және тұтыну, осы товарларды
тікелей тұтынушы және өндіруші болып табылмайтын субъектілердің шығындарын
немесе пайдаларын туғызады. Бұл құбылыс жанама әсер немесе “переливтер” деп
атайды және берілген шаруашылық пройестердің қатысушысы болып табылмайтын
тұлғалардың немесе азаматтар тобының пайдасын немесе шығындарын көрсетеді.
Жанама әсер шығындарына қоршаған ортаны ластаумен, шу шығарумен және т.б.
әртүрлі қолайсыз жағдайлармен байланысты шығындар жатады. Бұл жағдайда
өндірушілер өздерінің шығындарының бір бөлігін тұрғындарға ауыстырады және
өндірушілердің шығындары азаяды.
Осының нәтижесінде өндірушілердің өндіріс көлемі артады, сәйкесінше
берілген товарларды өндіру үшін ресурстар ұлғайтылған көлемде түседі.
Сонымен мемлекет өндіріс, салаларды Компанияның қаржылық
стратегиясыландыруда тікелей қатысады.Олар қоғамдық және әлеуметтік деп
аталады.
2.Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылар Компанияның қаржылық
стратегиясылық жүйенің звеносы ретінде мемлекеттік сектордың өндірістік
және әлеуметтік қатынастарының қызметі мен байланысты.
Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылардың экономикалық
мазмұны олар мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстарын
қалыптастыру үшін қоғамдық өнім мен ұлттық байлықтың құнын тарату және
қайта таратумен байланысты және алынған қаражаттарды мемлекеттің,
мемлекеттік кәсіпорындардың функцияларын орындауға пайдаланумен байланысты
ақшалай қатынастарды білдіреді.
Осы сферадағы Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастардың
субъектілері мемлекет, басқару органдары, кәсіпорындар,ұйымдар, мекемелер,
азаматтар.
Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылар тарату және бақылау
функцияларын атқарады.
Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылар құрамына келесідей:
мемлекеттік бюджет, бюджеттен тыс қорлар, мемлекеттік несие, мемлекеттік
кәсіпорындар мен ұйымдар Компанияның қаржылық стратегиясылары. Экономикалық
және әлеуметтік сфераны мемлекеттік басқарудың деңгейі бойынша мемлекеттік
Компанияның қаржылық стратегиясылар жалпы мемлекеттік және жергілікті болып
бөлінеді.
Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылар құрамына бюджеттік
қатынастар маңызды орын алады. Бюджеттік қатынастар көмегімен ақшалай
Компанияның қаржылық стратегиясылар қайта таратылады.
Республикалық бюджет ресурстары жалпы мемлеккеттік шараларды:
мемлекеттік мақсатты кешенді бағдарламарды, қорғаныс,шекаралардықорғауды,
мемлекеттік басқаруды, әлеуметтік сфераны дамытуды, халықаралық
міндеттемелерді орындауды Компанияның қаржылық стратегиясыландыруға
жұмсалады.
Жергілікті бюджет экономикалық процестерді реттеу, өндірістік күштерді
орналастыру, территориялық инфрақұрылымдарды дамыту, еңбек ресурстарын
ұдайы өндіру үшін қолданылады. Жергілікті бюджет әлеуметтік шығындарды
Компанияның қаржылық стратегиясыландыруда маңызды роль алады.
Бюджеттен тыс қорлардың бағыты- арнайы мақсатты бөлулер және басқа
қайнар көздер есебінен жеке мақсатты шараларды Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру.
Мемлекеттік несиеде қатынастар кәсіпорындардың, ұйымдардың,
тұрғындардың уақытша бос ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясыларын
шоғырландырып, оларды мемлекеттік органдарға берумен байланысты.
Халықаралық несиеде қатынасқа шетел мемлекеттері, компаниялары,
мемлекетаралық Компанияның қаржылық стратегиясылық мекемелер қатысады.
Мемлекеттік сектордың қызмет етуі мемлекеттік меншіктің бар болуына
негізделеді.
Меншіктік жіктеу бойынша мемлекеттік заңды тұлғалар мүлкі және
мемлекеттік қазына деп бөлінеді.
Мемлекеттік заңды тұлғалардың мүлкі заңды түрде негізделген және
мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың қызмет етуі үшін негіз болады.
Мемлекеттік қазына республикалық және жергілікті болып бөлінеді.
Республикалық қазынаға жағады:
1) Республикалық бюджет Компанияның қаржылық стратегиясылары;
2) Мемлекеттік алтын валюталық запастары;
3) Мемлекеттің меншігіндегі мүліктер (жер, оның байлықтары,
өсімдіктер, аңдар, т.б. табиғи ресурстар)
Жергілікті қазынаға жатады:
1) жергілікті бюджет Компанияның қаржылық стратегиясылары;
2)коммуникалдық меншікке қатысты мүліктер.
Осылайша мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылардың ролі мен
мәні мемлекеттің экономикалық функцияларын орындауға және әрбір этапта
қоғамның даму мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруға негізделуімен
айқындалады.

Тақырып 10. Мемлекеттік бюджет.

1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен ролі.
2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы.
3. Мемлекеттік бюджеттің кірістер мен шығыстарының құрамы мен құрылымы.
4. Бюджеттік процесс.

1.Мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субьектілермен және халықпен
қалыптасатын Компанияның қаржылық стратегиясы қатынастары жалпы қоғамдық
өнімді құндық бөлудің ерекше саласын құрайды және қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыруға арналған орталықтандырылған ақша қорын қалптастырумен және
пайдаланумен байланысты болады. Компанияның қаржылық стратегиясы
қатынастарының бұл жиынтығы «мемлекеттік бюджет» ұғымының экономиикалық
мазмұнын құрайды. Демек, мемлекеттік бюдет мемлекеттің орталықтандырылған
ақша қорын жасау және оны ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыру мақсаттарына пайдалау жолымен құоғамдық өнімнің тарату және
қайта тарату процесінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары
арасында пайда болатын экономикалық қатынастарды білдіреді.
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы Компанияның
қаржылық стратегиясы сияқты тарату және бақылау функцияларын орындайды.
Мемлекеттік бюджет ұлттық экономиканы басқарудың басты
механизмдерінің бірі. Сонымен қатар мемлекеттік бюджет орындалуы міндетті
мемлекет заңдарының бірі болып табылады және негізгі Компанияның қаржылық
стратегиясы жоспары, әлеуметтік экономикалық процестерді реттеу
механизмінің жиынтық ұғымы ретінде қарастыруға болады.
2.Бюджет жүйесін ұйымдастыру мен құрудың принциптері оның буындарының
өзара қатынастары мен байланысының ұйымдық нысандары, бюджет элементтері
мен құқықтарынң жиынтығы бюджет құрылысын құрайды
Бюджет құрылысныда басты орынды бюджет жүйесі алады, ол экономикалық
қатынастарға және құқықтық нормаларға негізделген түрлі деңгейлердің,
сонымен қатар бюджет процесі мен қатынастарының жиынтығын білдіреді. Бюджет
жүйесінің құрылымы келесі сызбада көрсетілген:

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі

3.Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және
пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс жасауы ерекше
экономикалық нысандар- бюджет кірістері мен шығыстары арқылы болып
отырады.Кірістер мелекетті қаждетті ақша қаражаттарымен қамтамасыз етеді,
ал шығыстар орталықтандырылған ресурстарды жалпы мемлекеттік
қажеттіліктергі сәйкес бөледі. Шығыстардың кірістерден асып түсуі бюджет
тапшылығын тудырады. Ал, керісінще процесс бюджет профицитін білдіреді.
Бюджет тапшылығын Компанияның қаржылық стратегиясыландыру әдістері:
ақша белгілерін шығару, мемлекеттік қарыздар, шетелдік қарыздар, ұлттық
байлықты пайдалану.
Бюджет кірістері салықтық және басқа да міндетті төлемдер, ресми
трансферттер, мемлекетке өтеусіз негізде берілетін, қайтарымсыз сипаттағы
және мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясы активтерін сатумен
байланысты емес, бюджетке есептелуге тиісті ақшалар болып табылады.
Бюджет шығындар қайтарымсыз негізде бөлінетін бюджет қаражаттары.
Шығынардың қатаң мақсатты арналымы болады, олар жалпы сипаттағы мемлекеттік
қызметтер көрсету, қорғаныс, қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқық, сот
қылмыстық атқару қызметі, білім беру, денсаулық сақтау, әлеуметтік көмек
және әлеуметтік қамсыздандыру, мәдениет, спорт, туризм, ақпараттық
кеңістік, көлік және коммуникация, және басқалар.
4.Бюджеттік процесс – бюджетті жоспарлау, әзірлеу, қарау, бекіту,
атқару, нақтылау, түзету жөніндегі, бюджеттің атқарылуы бойынша бюджет
есебі мен есептемені жүргізу, мемлекеттік Компанияның қаржылық
стратегиясылық бақылау, сонымен бірге байланыстырылған гранттарды жоспарлау
және пайдалану жөніндегі бюджет заңдылығымен регламенттелінген қызмет.
Бюджеттік процестің барлық стадиялары өзара байланысты және қоғамның
экономикалық процестерін ғана емес, сонымен бірге саяси өмірінің тікелей
бейнеленуі болып табылады.

Тақырып 11. Жергілікті Компанияның қаржылық стратегиясыларды ұйымдастыру.

1. Жергілікті Компанияның қаржылық стратегиясының мәні мен маңызы.
2. Жергілікті бюджеттердің мәні , кірісттері мен шығыстары.
3. Арнаулы экономикалық аймақтардың Компанияның қаржылық стратегиясысы.

1.Жергілікті Компанияның қаржылық стратегиясы – ақша нысанындағы
қоғамдық өнімнің бір бөлігін жергілікті басқару органдары өздеріне арналған
функцияларға сәйкес жасау, бөлу, пайдалану процесіндегі Компанияның
қаржылық стратегиясы қатынастарының жүйесі. Жеогілікті Компанияның қаржылық
стратегиясы мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясы жүйеісінің маңызды
құрамдас бөлігі болып табылады. Ол жергілікті бюджеттерді, арнаулы
бюджеттен тыс қорларды және басқарудың жергілікті органдарының
қарамағындағы шаруашылық жүргізуші субьектілердің Компанияның қаржылық
стратегиясысын кіріктіреді.
Жергілікті Компанияның қаржылық стратегиясы отандық экономика үшін
біршама ұғым. Бүкіл жергілікті бюджеттер елдің мемлекеттік бюджетінің
бірыңғай жүйесіне енгізілген 1938 жылдан бастап, жергілікті Компанияның
қаржылық стратегиясы дербес категория ретінде өзінің өмір сүруін тоқтатқан
болатын.
Бүгінде, жұртқа мәлім, қоғамда экономикалық қатынастарды
орталықсыздандыру мемлекеттің жалпы экономикалық саясатын жүзеге асыруда
аймақтардың дербестігі мен ролін арттырып отыр.
Нарықтық қатынастардың қалыптасуы жағдайында жергілікті органдар
қызметінің аясы кеңейе түсуде, олар әлеуметтік, экономикалық, экологиялық,
демографиялық сипаттағы проблемаларды шешудеедәуір дербестікке ие бола
бастады.
Басқарудың жергілікті органдарына мемлекеттің әлеуметтік
бағдарламаларын жүзеге асыру жөнінде маңызды міндеттер жүктелген. Халыққа
қызмет көрсету жөніндегі шараларды Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
негізінен жергілікті Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстары есебінен
жүзеге асырылады. Әлеуметтік – тұрмыстық инфрақұрылымның салалары халыққа
қызметтер көрсетуді бюджет қаражаттарынан қалыптасатын қорлар есебінен
көрсетеді. Бұл, тиісінше жергілікті Компанияның қаржылық стратегиясының
ролі мен маңызын арттырып отыр. Оның қызметінің тиім-
ділігі бірқатар жағдайларға – жергілікті Компанияның қаржылық
стратегиясының бүкіл теориялық аспектілерін анық етіп шешіп алуға, елдің
бюджет құрылысының жалпы-мемлекеттік құрылысқа нақты сәйкестігіне
байланысты болып келеді.
Жергілікті Компанияның қаржылық стратегиясының ролі, оның құрылымы
мен бағыты бүтіндей билік пен басқарудың жергілікті органдарына жүктелінген
функциялардың сипатымен, сондай-ақ мемлекеттік әкімшілік – аумақтық
құрылысымен және оның саяси-экономикалық бағыттылығымен сипатталады.
2. Жергілікті бюджеттер бюджеттік жүйенің тәуелсіз звеносы болып
қызмет етеді. Бюджеттің тәуелсіздігі - ол тіркелген табыс базасының
негізінде аймақтық басқару органдарының өздерінің бюджеті көлемін баптар
бойынша табыс пен шығыс құрамын және мөлшерін анықтау болып табылады.
Жергілікті бюджеттер тұрғындарға өндірістің соңғы нәтижесін жеткізетін
басты каналдардың бірі болып табылады.
Жергілікті бюджеттердің экономикалық мәнін келесі қызметтері арқылы
көрсетуге болады:
- жергілікті басқару органдарының қызметін Компанияның қаржылық
стратегиясылық қамтамасыз ететін ақшалай қорларды құру;
- бұл қорларды халық шаруашылығы салалары арасында бөлу және
пайдалану;
- басқару органдарының қол астындағы кәсіпорындардың, ұйымдардың,
мекемелердің Компанияның қаржылық стратегиясы шаруашылық қызметтерін
бақылау.
Жергілікті бюджет - бұл жергілікті өзін-өзі басқарудың міндеттері мен
функцияларын Компанияның қаржылық стратегиясылық қамтамасыз етуге арналған
ақшалай қаражаттар қорларының құрылуы мен пайдаланылуының формасы.
Жергілікті бюджеттер Қазақстан Республикасы Компанияның қаржылық
стратегиясы жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.
Жергілікті бюджеттердің елдің экономикалық және әлеуметтік дамуындағы
ролі келесілерден көрінеді:
- жергілікті бюджеттерде Компанияның қаржылық стратегиясылық
ресурстарды шоғырландыру жергілікті өзін-өзі басқару органдарына өздерінің
өкілеттілігін Қазақстан Республикасының Конститициясына сәйкес жүзеге асыру
үшін Компанияның қаржылық стратегиясылық базасын құру- жергілікті
бюджеттердің басты ролі болып табылады. Бұл бюджеттер арқылы жалпы мақсатты
міндеттерді орындауды қамтамасыз ететін және жергілікті өзін-өзі басқару
органдары функцияларының жүзеге асырылуы үшін Компанияның қаржылық
стратегиясылық базасын қалыптастыратын жергілікті бюджеттердің ақшалай
қорлары пайда болады;
- жергілікті бюджеттерді қалыптастыру сол аймақтарға толықтай
мөлшерде, оның әлеуметтік-экономикалық дамуына қаражаттарды пайдалануда
Компанияның қаржылық стратегиясылық шаруашылық дербестігін көрсетуге,
сондай-ақ бюджеттен Компанияның қаржылық стратегиясыланатын білім беру,
денсаулық сақтау мекемелері, мәдениет және тұрғын-үй қоры мен жергілікті
мақсаттағы коммуникацияның жоспарлы дамуын қамтамасыз етуге мүмкіндік
береді;
- жергілікті бюджеттер арқылы аймақтардың әлеуметтік-экономикалық
дамуын теңестіру жүзеге асырылады. Бұл мақсатпен аймақтардың әлеуметтік-
экономикалық дамуының бағдарламалары құрылып, іске асырылады;
- жергілікті өзін-өзі басқару органдары Компанияның қаржылық
стратегиясылық бюджеттік қаражаттарға ие бола отырып, өндірістік емес
сферадағы мекемелерге мемлекеттік және муниципалдық қызмет көрсететін
Компанияның қаржылық стратегиясылық шығындардың нормативтерін жоғарылата
немесе төмендете алады;
- жергілікті басқару органдары жергілікті бюджеттерде Компанияның
қаржылық стратегиясылық ресурстар бөлігін шоғырландыра отырып,
орталықтандырылған түрде Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстарды
аймақта өнеркәсіптің, ауыл шаруашылығының және әлеуметтік сфераның
басымдықты салаларының дамуы сияқты стратегиялық міндеттерді шешуге
бағыттай алады;
- жергілікті бюджеттер Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар
арқылы Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың ұтымды пропорциялары мен
материалдық және еңбек ресурстарының тиімді пайдаланылуын ынталандыруға,
сондай-ақ жаңа жұмыс орындарын құру мен аймақта жұмыссыздық деңгейін
төмендету проблемаларын шешуге мүмкіндік беретін жаңа жергілікті
өндірістерді құруға ықпалын тигізеді.
Жергілікті бюджеттердің ролі аймақтардың әлеуметтік-экономикалық
дамуында жоғары атқарушы органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару
органдарының, олардың бюджеттерді құру мен орындау бойынша сәйкес
өкілеттілігіне байланысты.
3. Аймақтардың экономикалық дербестігі абсолюттік бола алмайды. Ол
әрдайым салыстырмалы және және аймақ неғұрлым кіші болса, бұл дербестіктің
көріну шегі де аз болады, яғни шешімдер қабылдауда орталыққа тәуелсіз еркін
болады. Оның үстіне аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуының қазіргі
деңгейі, бюджеттік өзарар қатынастардың қалыптасқан сипаты, нарықтық
экономикаға көшу кезеңінің күрделілігі республика жергілікті бюджеттерінің
көпшілігінің нақтылы дербестілігі туралы айтуға мүмкіндік бермейді.
Сондықтан әлеуметтік инфрақұрылымды халықты әлеуметтік игіліктердің
кепілдікті минимумымен қамтамасыз ететін мөлшерлерде Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру үшін қаражаттардың жеткіліктілігі қағидатыжүзеге
асырылуы тиіс. Әрбір әкімшілік-шаруашылық бірлігі дербестігінің бір оңтайлы
деңгейі болуы тиіс, бұл деңгейдің критерийі осы аймақтық экономикалық
мүдделерінің ең жоғары мүмкіндікте іске асыруда болып келеді.
Аймақтардың экономикалық дербестінің маңызды шарттарының бірі оларды
аймақтық ресурстарды жаңғырту табиғатты қорғаужөніндегі шараларды
Компанияның қаржылық стратегиясыландыруға қажет қаражаттардың кепілдікті
көздерін жасау болып табылады.
Аймақтың экономикасын басқарудағы орталықтандырылған және жергілікті
негіздердің оңтайлы үйлесуін анықтаудың ортақ қағидаты былайша
тұжырымдалады: экономикалық дамудың стратегиясын анықтаудағы централизм,
оны іске асырудағы дербестік.
Оперативтік-шаруашылық дербестігі жергілікті буында шығыстардың елу
пайызынан кем емесін жабатын кірістердің оқшауланылған, бекітіліп берілген
жүйесін жасауды, бюджетке ұзақ мерзімге кірістердің қатаң бекітіліп
берілуін қажет етеді.
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдерде ұлттық табысты бюджет арқылы
қайта бөлу фискалдық федерализм теориясы негізінде жүзеге асырылады.

Тақырып 14. Мемлекеттік кірістер.

1.Мемлекеттік кірістер мәні.
2.Мемлекеттік кірістер классификациясы.

Мемлекеттік кірістер болып меншіктің қызмет етуіне материалдық базаны
құру үшін мемлекет меншігіне түсетін Компанияның қаржылық стратегиясылар
жиынтығы қалыптасатын экономикалық қатынастар жүйесі болып табылады.
Кірістер Компанияның қаржылық стратегиясылармен тығыз байланыста қызмет
ететін зкономикалық категория. Олар бұл Компанияның қаржылық
стратегиясыларды шығындаумен байланысты белгілі қызмет нәтижелері. Кірістер
өндіріс нәтижелері болып табылады және қайта құрылған өнімнің тарату
стадиясында пайда болады. Олар аралық сипатта болуы мүмкін, яғни
қалыптасуынан кейін таратудың жаңа зтапына көшеді немесе өндірістің жаңа
стадиясы айырбасқа көшу жолымен соңғы кірістер ретінде қызмет атқаруы
мүмкін. Соңғы кірістер тікелей жинақтау және тұтынуға пайдаланылатын
кірістер. Кірістің аралық сипаты бір шаруашылық жүргізуші субъектінің
кірістері екінші субъектінің шығындары есебіне қалыптасатындығымен
айқындалады. Мысалы: кәсіпкерлік сектордың табыс салығын төлеу кезіндегі
шығындары мемлекеттік бюджет кірістері болып табылады. Ұлттық табысты
тарату нәтижесінде мемлекеттің алғашқы кірістері қалыптасады. Алғашқы
кірістер тарату және қайта таратудың күрделі процестеріне түседі. Осы
процестер нәтижесінде ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар қорлары
және ең бірінші мемлекеттік бюджет қалыптасады. Компанияның қаржылық
стратегиясылар көмегімен тұрғындар кірістерінің бір бөлігі жалпы
мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін алынады. Кәсіпорын пайдасы
таратуға жатқызылады. Оның бір бөлігі мемлекеттік бюджетке түседі, ал
екінші бөлігі кәсіпорында қалады және ішкі шаруашылық қажеттіліктерге
пайдаланылады. Кірістер ұғымының материялдық-заттық негізі болып
мемлекетте, кәсіпорында, ұйымда және тұрғындарда орталықтандырылған белгілі
ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар табылады. Мемлекеттік
кірістердің экономикалық табиғаты және оларды ұйымдастыру, шарушылық
жүргізу жүйесі мемлекеттің экономикалық және саяси ролімен
шартталған.Мемлекеттік кірістердің қалыптасуы осы процеске мемлекеттің
активті қатысуы кезінде іске асырылады. Ол бюджетке орталықтанатын таза
табыстың үлесін бекітеді, сонымен қатар тұрғындардың жеке кірістерінің
бөлігін және қоғамның басқа Компанияның қаржылық стратегиясыларын
концентрациялайды.мемлекет өндіріс Компанияның қаржылық стратегиясыларының
бір бөлігінің сәйкесінше қосалқы өнімнің меншік иесі болып табылады.
Мемлекеттік меншіктен кірістерге келесілер жатады:
1.Пайда қосылған құнға салынатын салық, акциздер, әлеуметтік сақтандыруға
жарналар түрінде мемлекеттік кірістер және ұйымның таза кірісі.
2.Мемлекеттік мүліктен кіріс (мемлекеттік тұрғын үй қоры, жер, орман, су
т.б.)
3.Мемлекеттік ұйымдармен, мекемелерден көрсетілетін ақылы қызметтен
кірістер.
4.Бюджеттік мекемелердің арнайы Компанияның қаржылық стратегиясылары және
т.б.
“Мемлекеттік кірістер” және “мемлекеттік Компанияның қаржылық
стратегиясылық ресурстар” ұғымдарын шатастырмау қажет.Компанияның қаржылық
стратегиясылық ресурстар мазмұны бойынша мемлекеттік кірістер ұғымынан кең
ұғым. Мемлекеттік кірістерден басқа Компанияның қаржылық стратегиясылық
ресурстар құрамына табыстар болып табылмайтын, бірақ қоғамдық
қажеттіліктерде пайдаланылатын Компанияның қаржылық стратегиясылар кіреді.
Мысалы:негізгі құралдарды қалыпқа келтіруге амортизациялық
бөлулер,айналмалы Компанияның қаржылық стратегиясылардың артықшылықтары,
кредиторлық қарыз сомалары және т.б. Бұл ақшалай Компанияның қаржылық
стратегиясылар тікелей кірістер болып табылмайды, яғни Компанияның қаржылық
стратегиясылар шығындарына байланысты белгілі бір қызметтің нәтижесі болып
табылмайды. Мемлекеттік заемдарда түсімдер мемлекеттің Компанияның қаржылық
стратегиясылықресурстары болып табылады, бірақ бұлар мемлекеттік кірістер
ретінде қарастырыла алмайды. Өйткені бұл қарыз Компанияның қаржылық
стратегиясылар. Мемлекеттік қарыздың қайнар көзі ұлтық табыстар ,ал тарату
және қайта тарату кезінде
мобилизацияланады. Мемлекеттік мен қамтамасыз етіледі.
2.Мемлекеттік кірістерді классификациялау мемлекеттік кірістеррдің
экономикалық табиғатын, олардың құрамын және мақсаты бағын, қалыптасу
принциптерін, яғни мемлекеттік кірістердің барлық жүйесін терең түсінуге
мүмкіндік береді. Меншік формаларының ұйымдастыру –заңдық бейнеленуінен
тәуелді мемлекеттік кірістер келесілерден тұрады:
1.мемлекеттік кәсіпорын және ұйым кірістерінен.
2.жеке меншік сектордың салықтық түсімдерінен.
3.тұрғындардың салықтық түсімдерінен.
4.коллективтік кәсіпорын және ұйымдардың салықтық түсімдерінен.
5.қоғамдық ұйымдардың салықтық түсімдерінен.
Құрылу сферасынан тәуелді мемлекеттік кірістер келесідей
классификацияланады: материалдық өндіріс сферасында қалыптасатын кірістер,
өндірістік емес сферада қалыптасатын кірістер.
Компанияның қаржылық стратегиясылық мазмұны бойынша кірістер:
1.салықтық
2.салықтық емес( мемлекет игілігінен алу және жекешелендіру
Компанияның қаржылық стратегиясылары, ақшалай-заттай лотереядан табыстар
болып бөлінеді)
Салықтық табысты мобилизациялау жағдайында меншік формасының өзгеруі
мүмкін. Мобилизациялау әдістері бойынша кірістер орталықтандырылған және
орталықтандырылмаған болып бөлінеді. Жалпы қоғамдық өнім және ұлттық табыс
құнының жеке құраушылары мемлекеттік табыстардың жеке Компанияның қаржылық
стратегиясылық ресурстардың жүйесін қалыптастырады. Олардың ішінде негізгі
орынды пайда, қосылған құнға салынатын салық акциздер, сыртқы экономикалық
байланыстардан табыстар, әлеуметтік қажеттіліктерге бөлулер түріндегі таза
табыс алады. Кірістердің берілген түрлері таратушылық процестерде әртүрлі
қалыптасып, меншіктің әртүрлі формасында кәсіпорында қалыптасады.
Таза табыс қосалқы өнімнің ақшалай формадағы құнын бейнелейді, яғни
сату кезінде қосалқы өнім таза табыс формасына көшеді. Қосалқы өнімнің
сәйкесінше таза табыстың бөлігі- пайда. Әртүрлі аспектілерде пайданы
товарлық өндірістің экономикалық категориясы ретінде халық шаруашылығының
алғашқы звеноларының шаруашылық есептік көрсеткіші ретінде сипаттауға
болады. Компанияның қаржылық стратегиясылық аспектіде пайда экономика
салаларында құрылатын ақшалай жиындардың негізгі формаларының бірі ретінде
сипатталады. Шаруашылықтың тәжірибеде пайда болып өнімді өткізуден
табыстан, жанама салықтарды шегерген соманы, өнімнің өзіндік құнынан асатын
сомасы есептеледі.Сонымен өзінің спецификалық формасын пайда өнімді өткізу
процесінде алады, ал өндіріс сферасында құрылады. Пайда өзгермелі шама
болып табылады. Өйткені ол өзіндік құн деңгейінен тәуелді болады. Халық
шаруашылығында пайда 3 функция атқарады:
1. Кәсіпорынның, коммерциялық қызметі жағдайын бағалау көрсеткіші
ретінде.
2. Таратушы, яғни жеке салалар және өнім түрлері бойынша
рентабельділіктің әртүрлі деңгейі арқылы табыстарды қайта таратуда
айқындалады.
3.Кәсіпорын және олардың жұмысшыларын экономикалық ынталандыру.

Тақырып 13.Мемлекеттік шығыстар.

1. Мемлекеттік шығыстардың мәні құрамы мен сыныптамасы.
2. Экономиканы Компанияның қаржылық стратегиясыландыру.
3. Әлеуметтік мәдени шараларға жұмсалатын шығыстар.
4. Халықты әлеуметтік қрғау шығыстары.
5. Ғылыми-техникалық прогресті Компанияның қаржылық стратегиясыландыру.
6. Қорғанысқа және басқаруға жұмсалатын шығыстар.

1.Мемлекеттік шығындар мемлекеттің қызмет етуімен байланысты ақшалай
шығындарды білдіреді. Экономикалық категория ретінде мемлекеттік шығындар
қоғам қажеттіліктерін қанағаттандыру және қоғамдық өндірісті дамыту және
жетілдіру мақсаттарына жалпы қоғамдық өнімді тарату және қайта таратумен
байланысты экономикалық қатынастарды білдіреді.
Мемлекеттік шығындар құрамына мемлекеттік бюджет, мемлекеттік
бюджеттен тыс қорлар, мемлекеттік кәсіпорындар, ұйымдар, мекемелер
шығындары жатады.
Мемлекеттік сектор кәсіпорындардың шығындарына келесілер жатады:
1) өндірістік, шаруашылық-эксплутациялық қызметпен байланысты шығындар;

2) ұдайы өндірісті кеңейтуге шығындар;

3)бюджетке және бюджеттен тыс қорларға төлемдер;
4)ынталандырушы қорларға шығындар.
Мемлекеттік шығындардың ролі елдің тұрғындары қоғамдық товарлармен,
игіліктермен, қызметтермен қамтамасыз ету үшін бағытталатындығымен
анықталады.

Бағыттары және мақсаттары бойынша барлық шығындар жиынтығы мемлекеттік
шығындар жүйесін құрайды.
Мемлекеттік шығындарды ұйымдастыруға оларды болжамдаумен, сонымен
қатар Компанияның қаржылық стратегиясыларды пайдаланумен қатар Компанияның
қаржылық стратегиясыларды пайдалану және Компанияның қаржылық
стратегиясыландырудың қатаң тәртібін белгілеумен қол жеткізіледі. Сондықтан
мемлекеттік шығындарды ұйымдастырудың негізгі принциптерінің бірі-
жоспарлық.
Сонымен қатар мемлекеттік шығындарды ұйымдастырудың келесідей түрлері
бар;
1)мемлекеттік шығындарды Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың
мақсатты сипаты;
2)мемлекеттік шығындарды Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың
қайтымсыз сипаты;
3)жоспарлауды орындау шегінде Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
4)ресурстарды пайдалануды үнемдеу режимін сақтау;
5)оларды жабудың бюджеттік, несиелік және меншіктікті қайнар көздердің
тиімді сәйкестігі.
5.Мемлеттік шығындарың жеке түрлері экономикалық мазмұны мен мәні
Мемлекеттік шығындардың бөлудің маңызды критериі олардың өндіріс процесіне
және ұлттықтабысты құру процесіне қатыстылығы.Осыған cәйкес мемлекеттік
шығындар экономикалық мазмұны бойынша келесідей топтарға бөлінелі:
1)материалдық өндіріспен байланысты және өндірістік сфераға қатысты
шығындар;
2)өндірістік емес сфера қызметіндегі шығындар;
3)мемлекеттік резервтерді құруға шығындар.
Бірінші топ шығындары мемлекеттің шаруашылықпен шартталған және
ұлттық табысты құрумен байланысты.
Мемлекеттік шығындардың екінші тобы қоғамның қоғамдық қажеттіліктерін
қанағаттандыру үшін ұлттық табысты тұтынумен байланысты.
Үшінші топтағы мемлекеттік шығындар-төтенше жағдайларда өндірістік
және өндірістік емес сфера қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталады.
Заттық (мақсатты) белгісі бойынша мемлекеттік шығындар
экономикаға,әлеуметтік-мәдени шараларға,ғылымға, қорғаныс және басқару
шығындарына бөлінеді.
Территориялық белгісі бойынша мемлекеттік шығындар экономикалық
аймақтар бойынша бөлінеді.
Материалдық өндіріс сферасында салалық белгісі бойынша мемлекеттік
шығындар өндіріске, құрылысқа,ауыл шаруашылығына, транспорт және байланыс,
сауда, жабдықтау шығындарына, білім беруге, ғылымға, денсаулық сақтауа
әлеуметтік-мәдени шараларға, қорғанысқа, басқаруға бөлуге болады.
Мемлекеттік шығындарды Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың екі
әдісі бар:
1)шаруашылық есептік (хозрасчетный) кәсіпорындар мен ұйымдарды Компанияның
қаржылық стратегиясыландыру;
2)сметалық-бюджеттік Компанияның қаржылық стратегиясыландыру.
Бюджеттік Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың келесідей
формалары қолданылады: дотация, субвенция, субсидия.
Дотация кезіеде ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар
қайтымсыздық тәртіппен бюджеттен және бюджеттен тыс қорлардан кәсіпорындар
мен ұйымдар шығындарын жабу үшін немесе төменгі бюджеттеіді теңестіру үшін
бөлінеді.
Субвенциялар-тұрғындарды әлеуметтік қолдауды қамтамасыз ету бойынша
бағдарламалар мен шараларға мақсатты мемлекеттік Компанияның қаржылық
стратегиясылық көмек формасы Компанияның қаржылық стратегиясыларды
мақсатсыз пайдаланған жағдайда қайтарылады.
Субсидиялар- үлестікнегізде белгілі бір шараларды қайтымсыз
Компанияның қаржылық стратегиясыландыруға бюджет, бюджеттен тыс және арнайы
қорлар есебінен ақшалай және натуралдық формадағы көмек.
2.Экономиканы дамытуға шығындар өндіріс көлемінің үнемі өсуіне және
оның тиімділігін арттыру үшін жағдай жасауға бағытталған ақшалай
Компанияның қаржылық стратегиясылар. Оларға келесілер жатады:
1. күрделі салымдар;
2. негізгі қорларды жөндеу;
3. айналым қорларының өсімі (прирост);
4. материалдық резервтерді құру;
5. арнайы қорларды және мақсатты Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру қорларын құру; қалыптастыру;

Экономикада шығындарда маңызды орынды күрделі салымдар, яғни ұлттық
шаруашылықтың барлық салаларының негізгі қорларын кеңейтуге бағытталған
материалдық, еңбек және ақшалай ресурстардың жиынтығы алады.
Күрделі салымдар құрамына жататын шығындар:
1.құрылыс монтаж жұмыстарына;
2.құрал жабдықтарды, инвентарларды, инструменттерді алуға;
3.қайта құрылатын кәсіпорын үшін маман кадрларды дайындауға шығындар;
Күрделі салымдар келесілер есебінен Компанияның қаржылық
стратегиясыландырылады:
1.шаруашылық жүргізуші субьектілердің меншікті Компанияның қаржылық
стратегиясылары;
2.банктердің ұзақ мерзімді несиелері;
3.тұрғындар жинақтары;
4.бюджеттен ассигнованиялар;
3.Тұрғындарды әлеуметтік қорғауға шығындар.
Шығындардың бұл тобы мемлекеттік шығындар жүйесінде көп үлесті орын алады.
Әлеуметтік қорғау қоғамдық дамудың нақты жағдайларына сәйкес
азаматтарды кепілденген қалыпты өмір сүру деңгейімен қамтамасыз ету үшін
мемлекеттік және басқа институттар арқылы оларды жүзеге асыру механизімі
мен приоритеттер жүйесін білдіреді. Ол деңгей қоғамның әлеуметтік
экономикалық даму жағдайынан, жалпы ішкі өнім көлемінен, жинақталған ұлттық
байлықтан, оларды тарату сипатынан және осы жүйені жүзеге асыру
механизімінің тиімді қызметінен тәуелді.
Минималды әлеуметтік төлем мөлшерін есептеу үшін орта жандық
тұтынушылық бюджет, размерлі негіз болады.Ол үшін жанұяға қажетті негізгі
тамақтану өнімдері, киім, медикаменттер отын,қызмет көрсетулер бойынша
минималды тұтыну корзинасының құны мен құрылымы есептеледі.
Тұрғындарды әлеуметтік қорғауға шығындар Компанияның қаржылық
стратегиясылық құжаттарда, жоспарлар мен есеп берулерде әлеуметтік
қамтамасыз етуге және әлеуметтік көмекке шығындар болып саналады.
Әлеуметтік қамтамасыз ету қоғамның жұмысқа қабілетсіз жұмыс
істемейтін мүшелерін материалдық қолдау бойынша кең спектрлі қатынастарды
қамтиды.
Әлеуметтік көмек күн көрісі төмен (малоимущим) тұрғындарға
таратылады. Кедейлік шегі -1780. Ең төмен күн көріс 4496. Бұлар мемлекет
және қайырымдылық қорлар есебінен Компанияның қаржылық
стратегиясыландырылады.
Осылайша әлеуметтік қорларды Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
үшін Компанияның қаржылық стратегиясыларды қалыптастырудың үш әдісін
қарастыруға болады: сақтандыру, бюджеттік, қайырымдық жарналар.
Пенсия- бұл азаматтарды кәрілікте қамтамасыз ету үшін, толық және
бөлшектеп жұмысқа қабілетсіздікті, қажетті еңбек стажына жетуімен
байланысты кепілденген айлық ақшалай төлем.
Пособие-жұмыстағы уақытша үзіліске (больничный) және белгілі бір
жағдайларда жоғарғы шығындарды компенсациялау үшін (по уходу за ребенком,
жерлеуге, босануға, санаторилерге жолдама алу үшін ) кепілденген ақшалай
төлем.
Кез-келген мемлекет өзінің жаңа ғылыми –техникалық прогресс
жетістіктерін қорғаныс қабілеттерін қолдау керек. Бұл мемлекеттің маңызды
функцияларының бірі.
Қорғанысты Компанияның қаржылық стратегиясыландыру республикалық
бюджет есебіне жүргізіледі
4.Мемлекеттік шығындардың маңызды бағыты болып әлеуметтік мәдени шараларға
шығындарды, яғни оқу ағарту, ақпараттық қызметтер (баспасөз, радио,
телевидение) мәдениет, өнер, денсаулық сақтау, әлеуметтік қамтамасыз ету
шығындарын Компанияның қаржылық стратегиясыландыру болып табылады.
Осы топ шығындарының қалыптасу қайнар көздері- мемлекеттік бюджет пен
арнайы бюджеттен тыс қорлар. Қалған бөлігі шаруашылық жүргізуші
субьектілердің кірістері есебінен орталықтандырылмаған тәртіппен
қалыптасады.
Қазіргі кезде әлеуметтік сфера мекемелері Компанияның қаржылық
стратегиясыландырудың шаруашылық есеп бастамасына (хоз. расчетное начало)
біртіндеп көшуде. Білім беру сферасында- бұл кепілденген бюджеттік
нормаларға қосымша білім беру және кәсіп қойлық тәжірибеде ақылы оқытуды
қолдану, денсаулық сақтауда- ақылы медициналық қызмет көрсетулердің дамуы,
әлеуметтік қорғауда- жинақтау зейнет ақы қорларына сақтанушылық бөлулер.

Тақырып 14.Мемлекеттік кредит және мемлекеттік қарыз.

1. Мемлекеттік кредиттің мәні.
2. Мемлекеттік кредиттің нысандары мен әдістері.
3. Халықаралық мемлекеттік кредит.
4. Мемлекеттік борыш және оны басқару.

1.Мемлекет пен муниципалдық құрылымдардың қарамағына елдің заңды және
жеке тұлғаларының бос ақша қаражаттары да, сонымен бірге басқа елдердің
және халықаралық Компанияның қаржылық стратегиясы-несие институттарының
ресурстары да несие капиталы ретінде уақытша пайдалауға жұмылдыру үшін және
бюджет тапшылығы проблемаларын шешу үшін тартылуы мүмкін. Оларды алудың
басты әдісі мемлекеттік кредит болып табылады.
Мемлекеттік кредит – жалпы мемлекеттік Компанияның қаржылық
стратегиясының басты буындарының бірі және кредит қатынастарының жиынтығын,
бұл қатынастарда мемлекет несиегердің де, қарыз алушының да, гаранттың да
ролінде көрінуі мүмкін.
Мемлекеттік кредиттің ерекшелігі қарызға берілген қаражаттардың
қайтарымдылығында, мерзімділігінде және ақылығында.
Мемлекеттік кредиттің көмегімен жұмылдырылған қаржаттар көбінесе
экономиканы Компанияның қаржылық стратегиясыландыруға бағытталатындықтан
оның өндірістік сипаты болуы тиіс. Мемлекеттік кредиттің функциялары: қайта
тарату, реттеу.
Мемлекеттік кредит түрлері бойынша ішкі, сыртқы, шартты болып
ажыратылады. Мемлекеттік кредиттің көздері- кәсіпорындарда, банктерде,
зейнетақы қорларында , сақтық қорларында, халықта пайда болатын уақытша бос
қаражаттар.
Мемлекеттік кредит ресурстарын:
-бюджет тапшылығын Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
-ұлттандырылған және аралас кәсіпорындарға жұмсалатын күрделі
жұмсалымдарды Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
-биліктің жергілікті органдарының шаруашылық органдарын Компанияның
қаржылық стратегиясыландыру;
-елдің ақша айналысын реттеу үшін пайдаланады.
2.Ішкі мемлекеттік кредиттің нысандары:
-мемлекеттік қарыздар шығару
-коммерциялық банктердегі халықтың салымдарының бір бөлігін мемлекеттік
қарыздарға айналдыру.
-қазынашылық несиелер.
Мемлекеттік кредиттің негізгі нысаны кредит қатынастары болып көрінетін
мемлекеттік қарыздар болып болып табылады.
Мемлекеттік қарыздар – нәтижесінде мемлекет белгілі бір мерзімге және
белгілі бір ақыға ақша қаражаттарының белгілі бір сомаларын алатын мемлекет
пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы қарыз қатынастары.
Қарыздар өтеу мезгілі, орны, орналастыру әдістері, қарыз валютасы,
эмитенттер, табыстылық түрлері бойынша ажыратылады. Өтеу мерзімі бойынша
қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ мерзімді болып бөлінеді. Орналастыру
орны бойынша қарыздар ішкі және сыртқы болып, орналастыру әдістері бойынша
еркін айналатын, жазылу бойынша орналастырылатын және мәжбүрлеме қарыздар
болып, эмитентке қарай қарыздар үкіметтің қарыздары және биліктің
жергілікті органдарының қарыздары болып және табыстылық түрлері бойынша
қарыздар пайыздық, ұтыс немесе лотереялық қарыздар болып ажыратылады.
3.Өзінің шығындарын жабуға мемлекет шетелдік кредиттерді де тартады.
Сыртқы экономикалық байланыстардың қарқындап өсуі халықаралық мемлекеттік
кредиттің тез дамуына жеткізіп, соның негізінде сыртқы берешектердің шапшаң
өсуіне себепкер болып отыр. Мемлекет өзіне қажжет ресурстарын жұмылдыру
үшін ұлттық шекарадан тысқары жерлердегі бос ақша көздерін барған сайын
белсенді пайдалануда.
Халықаралық мемлекеттік кредит – халықарарлық экономикалық қатынастар
сферасында елдердің материалдық ресурстарының қозғалысы, мемлекет
дүниежүзілік Компанияның қаржылық стратегиясы нарығында борышкер немесе
несиегер ретінде болатын қатынастардың жиынтығы.
Халықаралық кредиттің функциясы мемлекеттердің сыртқы экономикалық
қызметі процесінде тауар және ақша ресурстарын қайта тарату болып табылады.

4.Мемлекеттік кредит қызметінің нәтижесінде мемлекеттік борыш
түзіледі. Мемлекеттік борыш – бұл алынған және белгілі бір күнге өтелмеген
мемлекеттік қарыздардың сомасы. Орналастыру нарығына, қарыз валютасына және
басқа сипаттамаларына қарай мемлекеттік борыш мемлекеттік ішкі және сыртқы
борыш болып бөлінеді. Сондай-ақ күрделі және ағымдағы мемлекеттік борыш
болып бөлінеді.
Дүниежүзілік практикада мемлекеттік борыштың мөлшерін салыстырмалы
сыпаттау үшін арнайы көрсеткіш – борышқа қызмет көрсетудің коэффициенті
пайдаланылады.
Мемлекеттік борышты басқару – мемлекеттің өзі немесе оның кепілдігімен
алынған борышқа қызмет көрсету, оны жоспарлы өтеу, жаңа қарыздарды тарту
және жүзеге асырудың шарттарын жасау жөніндегі мемлекет шараларының бүкіл
спектрі; мемлекеттік орган уәкілетті органдары арқылы ұтымды әрі тиімді
қарыз алуды қамтамасыз ету және мемлекеттік кредитке қызмет көрсетудің
құнын оңтайландыру жөніндегі қызметі; басқару келешекте макроэкономикалық
қиыншылықтардан және төқлем баласының проблемаларынан аман болу мақсатында
жүзеге асырылады.
Мемлекеттік борышты басқарудың әдістері: қайта Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру, жаңғырту, мерзімді ұзарту, сәйкестендіру, кемімелі ара
салмақ бойынша облигацияларды айырбастау, қарызды өтеу мерзімін ұзарту,
мемлекеттік борыштан бас тарту.

Тақырып 15.Сақтандырудың экономикалық және әлеуметтік негіздері.

1. Сақтандырудың әлеуметтік-экономикалық мәні, оның іс-әрекет сфералары.
2. Жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыру.
3. Міндетті әлеуметтік сақтандыру.
4. Сақтық нарығы.

1.Сақтандыру – қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша сферасын
бейнелейтін көне категорияларының бірі. Сақтандыру сферасы адам өмірінің ,
өндірістік және әлеуметтік-экономикалық қызметтің барлық жағын қамтиды.
Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп – бұл өндіріс пен адам өмірінің
қауіп қатерлі сипаты.
Сақтандырудың мақсаты қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз
ету үшін азаматтарды, мүліктеді, өндіріс процестерін қоғамдық және ұжымдық
қорғау болып табылады.
Сақтандырудың экономикалық мәні барлық қатысушылардың төлемдері есебінен
оқыс оқиғаға ұшырағанға көмек көрсетілетіндігінде. Демек, сақтандыру –
қолайсыз құбылыстар мен күтпеген оқиғалар болған кезде жеке және заңды
тұлғалардың мүліктік мүдделерін қорғау және оларға материалдық зиянды төлеу
үшін мақсатты ақша қорларын құру және пайдалану жөніндегі қайта бөлгіштік
қатынастардың айрықша сферасы.
Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі бойынша мыналар сақтандырудың
нысандары болып табылады:
Міндеттілік дәрежесі бойынша – ерікті және міндетті;
Сақтандыру орбьектісі бойынша – жеке және мүліктік;
Сақтық өтемді жүзеге асыру негіздері бойынша – жинақтаушы және жинақтаушы
емес.
2.Жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыруға тән экономикалық қатынастар
қоғамдық өндіріс процесіндегі зиянның орнын, егер бұл процесс тікелей дүлей
апат пен басқа да төтенше немесе күтпеген оқығалардың нәтижеснде бұзылса,
толтырумен байланысты.
Сақтандырудың түрлері: жазатайым жағдайлардан және аурудан сақтандыру,
медициналық сақтандыру, көлік құралдарын сақтандыру, жүктерді сақтандыру,
мүліктік сақтандыру, азаматтық-құқықтық жауаптылықты сақтандыру,
кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыруөмірді сақтандыру аннуитеттік сақтандыру.
3.Міндетті әлеуметтік сақтандыру – заматтарды еңбек ету қабілеттерін
жоғарылатуына және жұмысынан айырылуына, сондай – ақ асыраушысынан
айырылуына байланысты кірістің бөлігін өтеу үшін мемлекет ұйымдастыратын,
бақылайтын және кепілдік беретін шаралардың жиынтығы, азаматтарды
әлеуметтікқорғаудың мемлекет жүзеге асыратын нысандарының бірі.
Әлеуметтік арналым қорларын қалыптастырудың екі қағидатыбар:
1)ұрпақтар ынтымақтастығының негізінде;
2)әлеуметтік қорларға көбінесе әлеуметтік қорға азаматтардың дербес
аударымдарының негізінде.

Тақырып 16. Экономиканы мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
және реттеу.

1. Экономиканы мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеудің
жалпы сипаттамасы мен сыныптамасы.
2. Макроэкономикалық тепе-теңдік және Компанияның қаржылық стратегиясы.
3. Фискалдық саясаттың нұсқалары.
4. Нарықтық тепе-теңдікке салықтардың әсері.

Тақырып 17. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарық.

1. Компанияның қаржылық стратегиясы нарығы туралы ұғым.
2. Бағалы қағаздар нарығы және бағалы қағаздардың түрлері.
3. Бағалы қағаздар нарығының қатысушылары.
4. Қор биржасы.
1.Бағалы қағаздар нарығын реттеу.
2.Қор биржалары.

1. Бағалы қағаздар нарығын құру және дамыту шаруашылықты бір
орталықтан Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың тиімсіз жүйесін және
салааралық қайта бөлуді өзгертуге, нарықтық құрылымдардың инвестицияға
деген сұраныстарын қанағаттандыруға және бұл нарыққа салааралық капиталдың
қайта құйылуын реттеуші болуға, ірі кәсіпорындар мен банктер жұмысының
барометрі болуға мүмкіндік береді. Бағалы қағаздар нарығының дамуы
экономиканы көтеруге мынадай шараларды іске асырғанда ғана ықпал етеді:
тауар нарығын қалыптастыру, монополияны шектеу, шағын кәсіпорынды,
кәсіпкерлікті қолдау, ақша айналысын ұлғайту.
Акцияларды шығару мемлекеттік құрылымдарды мемлекет иелігінен алудың
ең басты құралдарының біріне және өнеркәсіпті жандандыру мен қайта құруда
жеке және заңды тұлғалардың ақшалай табыстарын жұмылдырудың тиімді
құралдарына айналуда.
Бағалы қағаздар нарығының міндеті-бағалы қағаздарды сатушылар мен
сатып алушылардың көңілінен шығатын бағада инвестицияға толық қаражат
жұмсауды қамтамасыз ету болып табылады.
Бұл міндеттерді шешу бағалы қағаздар нарығында қызмет етуші
делдалдардың- брокерлер мен инвестициялық дилерлердің қатысуынсыз мүмкін
емес. Тек қана солар бағалы қағаздар нарығын қандай жағдайда да, қашан,
қандай шартпен және қандай курспен қағаздар шығару қажет екендігін біледі.
Бұл жерде брокер бағалы қағаздарды сатушыларды сатып алушылармен
кездестіріп, ол үшін комиссиондық ақы алса, ол инвестициялық дилер өз
есебінен және өз атынан бағалы қағаздарды сатып ала отырып, кейіннен қайта
сатады. Брокерлік және диллерлік операцияларды жүзеге асырышы ірі
инвестициялық компаниялар ішкі бағалы қағаздар нарығының басты тұлғалары
болып табылады.
Қазақстан Республикасының заңында көрсетілетін бағалы қағаздар
нарығының негізгі идеологиясы келесідей қағидалардан тұрады:
-әрбір потенциялды инвестор үшін бағалы қағаздарды эмиссиялаудың барлық
түрлері бойынша толық және нақты ақпараттардың болуы;
-бағалы қағаздар нарығының қатысушыларының (инвестициялық формалардың, қор
биржалары және тауар биржаларының қор бөлімдері, брокерлік фирмалар және
т.б.) біліктілігі.
Қор нарығы үнемі мемлекетпен реттеліп отыруы қажет. Қазақстанда қор
нарығы жеткіліксіз реттелуде. Оған қол жеткізу үшін инвесторлардың мүддесін
қорғайтын және бағалы қағаздар нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ететін
заңдылықтарды жетілдіру қажет.
Бағалы қағаздар нарығына мемлекеттік ықпал етудің мақсаты келесідей:
-макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ету;
-жарықтық ортаның бәсекелестік қабілетін қамтамасыз ету;
-бағалар қағаздар нарығы агенттерінің мүдделерін құқықтық және экономикалық
қорғау;
Құқықтық қорғау: бағалы қағаздарды әкімшілік-мемлекеттік тіркеу;
бағалы қағаздар нарығына кәсіби қатысушылардың қызметтеріне лицензиялар мен
сертификаттар беру, бағалы қағаздар нарығына жіберу ержелері, шетел
инвесторларын бағалы қағаздар нарығына жіберу ережелері.
Экономикалық қорғау: бағалы қағаздармен жасалатын операциялар бойынша
салықтық жеңілдіктер жүйесін жасау және қолдану; мемлекеттік бағалы
қағаздармен жасалатын операциялар жолымен нарықтық сұраныс пен ұсынысты
реттеу.
Ведомоствалармен өзін-өзі бақылау және өзін-өзі реттеуді қамтамасыз
етушілерге қор биржалары жатады.
2.Эконмикадағы өзгерістер жаңа экономикалық жағдайларға сәйкес
ресурстарды, оның ішінде Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарын
үйлестірудің формаларын қолдануды қажет етеді.
Қор биржасы-бұл бағалы қағаздардың бірқалыпты айналысы үшін қажетті
жағдайлармен қамтамасыз ететін ұйым. Қор биржасының мәні және атқаратын
қызметтері келесілерден көрінеді:
-қор нарығында биржалық делдалдардың бағалы қағаздарды сату жолымен
уаұытша бос ақшалай қаражаттарды жұмылдыру және шоғырландыру;
-өндірісті және ел үкіметінің шығыстарын несиелеу және Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру;
-Бағалы қағаздармен жасалатын операцияларды шоғырландыру, сұраныспен
ұсыныстың деңгейін көрсеттетін бағаларды белгілеу және жасалған капиталды
қалыптастыру.
Қор биржасы Компанияның қаржылық стратегиясы ресурстарын жинақтау,
шоғырландыру және қайта бөлу процесін ұйымдастырушы экономиканың басты
буыны болып табылады. Ол Компанияның қаржылық стратегиясы және өндірістік
капитал арасында делдал бола отырып, экономикалық дамудың қозғаушы
күштерінің бірі болып саналатын инвестициялық процеске ықпал етеді.
Компанияның қаржылық стратегиясы нарығының ұлттық ерекшкліктеріне
байланысты қор биржаларын ұйымдастырудың екі типі болады. Жеке құқықтық
сипаттағы және топтық құқықтық сипаттағы.
Қор биржасына биржалық комитет және басқарма жетекшілік етеді.
Биржаның өзін-өзі реттеудің әрекет етіп отырған әдісіне – листинг
жатады. Биржа ісіндегі листинг – бұл биржалық тізімге бағалы қағаздар
эмитеттерінің бірқатарын қосуды білдіреді.
Листинг – биржаның қасиетті міндеттемесі ретінде, оның басты
міндеттері потенциялды инвесторлардың қаражат жұмсауына дұрыс бағыт беру
және олардың мүдделерін қорғау болып саналады.
Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының даму болашағы үшін ресурстарды
жинақтау (материалдық база, адамдарды оқыту, заңдарды шығару, технология
мен ақпараттық база) сұрақтарын ғана қамтып қоймай, сондай-ақ нарыққа өту
барысында туындайтын макроэкономикалық және басқару шешімдерін талдау және
стратегиясын қамтитын бағалы қағаздар нарығын дамытудың ұзақ мерзімді
саясаты қажет.

Тақырып 18. Сыртқы экономикалық қатынастар жүйесіндегі Компанияның қаржылық
стратегиясылар.

1. Сыртқы экономикалық қызмет және оның даму бағыттарының сипаттамасы.
2. Сыртқы экономикалық қызметті реттеудің нысандары мен әдістері.
3. Валюта ресурстарын қалыптастыру және пайдалану
4. Елдің төлем балансы.

1.Қызметтің сыртқы экономикалық сферасы мемлекеттің, оның жеке және заңды
тұлғаларыныңғ ұқсас шетелдік қатысушыларымен және халықаралық Компанияның
қаржылық стратегиясы-несие институттарымен сауда, кредит, инвестициялық,
борыш, есеп-қисап, трансферт және өзге де операциялар кезінде қатысумен
байланысты қатынастардың кең шеңберін қамтиды.
Дамудың қазіргі кезеңінде сыртқы экономикалық байланыстарға мыналар
жатады:
1) сыртқы сауда;
2) шетелдік инвестициялау;
3) концессиялар;
4) ҚР халықаралық Компанияның қаржылық стратегиясы-несие ұйымдарына
қатысуы;
5) ынтымақтастық;
6) есеп-қисаптарды жүргізу.
Сыртқы экономикалық қызмет қалыпты жүзеге асырылуы үшін дамыған сыртқы
экономикалық инфрақұрылым қажет. Сыртқы экономикалық байланыстарды басқару
органдарының аса маңызды функциясы валюталық қатынастарды реттеу болып
табылады. Валюталық реттеу- нормативтік-құқықтық актілерді әзірлеу мен
бекіт, ақпарат жинау, валюта заңдылығының сақталуын бақылаужәне заңдарда
көзделген санкцияарды қолдану.
2.Сыртқы экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу әр түрлі нысандар
мен әдістерді қамтиды. Реттеудің негізгі нысандары мыналар болып табылады:
-сыртқы экономикалық қызметті Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
-салық салу;
-инвестциялау;
-сыртқы қарыз алу;
-сыртқы берешек;
-экспортты Компанияның қаржылық стратегиясыландыру.
Реттеу әдістері көрсетілген нысандарға сай келеді және тура, сондай-ақ
жанама әдістері болып бөлінеді.
3.Қазақстан Республикасының халықаралық экономикалық қатынастарын
дамытуда орталықтандырылған валюта қорларын қалыптастыру және пайдалану
арқылы сыртқы экономикалық байланыстарды Компанияның қаржылық
стратегиясылық реттеу маңызды роль атқарады. Халықаралық қатынастарға
мемлекеттің қатысуы және ұлттық валюта-теңгені нығайту үшін бүкіл ел
ауқымында да, аумақтық құрылымдар деңгейінде де орталықтандырылған валюта
қорлары құрылады.
Валюталық операциялар ағымдағы және капитал қозғалысына байланысты
операцияларға бөлінеді. Валюталық ресурстар Компанияның қаржылық
стратегиясы ресурстарының құрамдас бөлігі болып табылады және сәйкес
орталықтандырылған және орталықтандырылмаған болып бөлінеді.
5. Кез келген елдің дүниежүзінің басқа елдерімен экономикалық
байланыстары оның төлем балансында қамтып көрсетіледі.
Төлем балансы дегеніміз уақыттың белгілі бір межелдемесінде бір елдің
дүниежүзінің басқа елерімен шаруашылық операцияларды жалпы қорытып
көрсететін көрсеткіштердің жүйесі. Ол мына бөлімдерді қамтиды:
-ағымдағы шот (сауда балансы);
-капиталмен және Компанияның қаржылық стратегиясылармен болатын
операциялардың шоты (күрделі шот);
-резервтік активтер;
-таза қателер мен рұқсатнамалар.

Тақырып 19.Компанияның қаржылық стратегиясы және инфляция
1. Инфляцияның табиғаты және оның Компанияның қаржылық стратегиясылармен
өзара байланысы
2. Инфляцияға қарсы саясат шаралары.

1.Экономикалық құбылыс ретінде инфляция көптен бері өмір сүріп келеді.
Оны тіпті ақшаның шығуымен бірге пайда болды әрі ақшаның қызметімен тығыз
байланысты деп саналады. «Инфляция» термині ақша айналысына қатысты ХІХ
ғасырдың орта шенінде пайда болды және АҚШ-тың Азамат соғысы жылдары қағаз
долларының қисапсыз көп шығарылуымен байланысты болды. Инфляцияның дәстүрлі
ең жалпы анықтамасы – тауар айналымының қажеттілігімен салыстырғанда
айналыс сферасының артық қағаз ақша массасымен шамадан тыс толып кетуі оның
құнсыздануы және соның нәтижесі ретінде тауар мен қызмет көрсетулерге
бағаның өсуі, ақшаның сатып алуға жарамдылығының төмендеп кетуі.
Инфляция – ақша жүйесінің дағдарысты жай-күйі. Инфляцияға ішкі және
сыртқы факторлар, сонымен қатар ақшалай және ақшасыз факторлар әсер етеді.
Компанияның қаржылық стратегиясы және инфляцияның өзара байланысын
инфляцияның екі типі бойынша бақылап отыруға болады: сұраным инфляциясы
және шығындар инфляциясы.
2.Инфляцияның өрістеп күшеюі экономикалық және әлеуметтік қарама-
қайшылықтарды асқындырып жіьеретіндіктен мемлекет инфляцияны жою және ақша
айналысын тұрақтандырғаарналған шаралар қолдана бастайды. Инфляция кезінде
мемлекет іс қимылының екі нұсқасы болалы.
1.бейімделу саясаты;
2.инфляцияға қарсы шаралар.
Инфляцияға қарсы саясат - инфляциямен күреске бағытталған эконмиканы
мемлекеттік реттеужөніндегі шаралар кешені.
Дефляциялық саясат – мемлекеттің шығындарын азайту, несие үшін пайыздық
мөлшерлемелерді арттыру, салық ауртпалығын күшейту және ақша массасын
шектеу жолымен ақша-несие және салық механизмі арқылы ақша сұранымын
реттеуді қарастырады.
Кірістер саясаты – бағаға және жалақыға оларды толықтау матау немесе
олардың өсу шегін белгілеу жолымен параллельді бақылау жүргізуді қажет
етеді.
8.3. «Компанияның қаржылық стратегиясы» пәні бойынша практикалық
сабақтарды жүргізу бойынша әдістемелік нұсқаулар.
Тақырып 1. Кiрiспе. Компанияның қаржылық стратегиясылардың экономикалық
мәнi,функциялары мен ролі.
Экономикалық категория ретiндегi Компанияның қаржылық стратегиясылар
мәнi. Қоғамдық өнiмнiң кеңейтiлген өндiрiс процесiндегi, қоғамдық өнiмдi
алғашқы тарату процесi. Компанияның қаржылық стратегиясылардың спецификалық
ерекшелiктерi. Таратушылық және ұдайы өндiрiстiк концепцияға сәйкес
Компанияның қаржылық стратегиясылар функицялары. Кәсiпорынның Компанияның
қаржылық стратегиясылық қорлары және Компанияның қаржылық стратегиясылық
ресурстары, олардың қалыптасу қайнар көздерi.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 1. Кiрiспе. Компанияның қаржылық стратегиясылардың экономикалық
мәнi,функциялары мен ролі
Сұрақтар:
1. Компанияның қаржылық стратегиясылардың пайда болуы.
2. Компанияның қаржылық стратегиясылар ұғымы.
3. Компанияның қаржылық стратегиясылар функциялары.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар және олардың қалыптасу
қайнар көздерi.
1. Құндық экономикалық категориялардың өзара әсерi және өзара байланысы.

Негізгі әдебиеттер
1.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.7-47
2.Балабанов А.И., Балабанов М.Т. Финансы СПб: Изд. “Питер”, 2000, с.6, с.65
3.Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник. Под ред. В.К. Сенчагова,
А.И. Архипова, М.: “Проект”, 2000г., с.4

Қосымша әдебиеттер

1.Насенов А. Финансовые ресурсы в системе обеспечения воспроизводственных
процессов // Банки Казахстана, 2003 г., № 11, с.11-15

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 1. Кiрiспе. Компанияның қаржылық стратегиясылардың экономикалық
мәнi,функциялары мен ролі

Тапсырмалар

1. Жалпы қоғамдық өнімді және ұлттық табысты тарату және қайта тарату
кезінде Компанияның қаржылық стратегиясылық салымдар және мемлекетпен,
кәсіпорынмен, ұйымдармен қалыптасатын Компанияның қаржылық стратегиясылық
салымдар мен Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлар-бұл:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат;

B. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлар;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастар;
E. кәсіпорындар Компанияның қаржылық стратегиясылары.
2. Компанияның қаржылық стратегиясылардың спецификалық белгілеріне
жатпайды:
A. ақшалай формада болуы;
B. таратушылық сипатта болуы;
C. мақсатты бағытты қорлардың болуы;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлардың бір жақты қозғалысы;
E. дұрыс жауабы жоқ.
3. Берілген экономикалық категорияға тән қызмет өрісі, қызметтің мәнімен
айқындалуы, категорияға тән қасиеттерді айқындаудың спецификалық тәсілдері:
A. принцип;
B. функция;
C. тәсіл;
D. әдіс;
E. мақсаттар.
4. Таратушылық концепцияға сәйкес Компанияның қаржылық стратегиясы
функциясы:
A. ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясы қорларын қалыптастыру және
пайдалану;
B. ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясы қорларын қалыптастыру, ақшалай
Компанияның қаржылық стратегиясы қорларын пайдалану, бақылаушы;
C. тарату, бақылау;
D. тарату, бақылау, реттеу;
E. тарату, қайта өндіру.
5. Ұдайы өндірістік концепцияға сәйкес Компанияның қаржылық стратегиясылар
функциялары:
A. тарату, бақылау;
B. ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар қорларын қалыптастыру,
ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар қорларын пайдалану, бақылау;
C. тарату және ұдайы өндірістік;
D. ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар қорларын қалыптастыру,
ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар қорларын пайдалану, тарату;
E. тарату, бақылау, реттеу.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 2. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенi ұйымдастыру
“Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе” ұғымы, оның құрамы және
құрылымы. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе сызбасы, оны
ұйымдастырудың негiзгi принциптерi. Қазақстан Республикасының Компанияның
қаржылық стратегиясылық жүйесi. Қазақстан Республикасының Компанияның
қаржылық стратегиясы жүйесiнiң элементтерi және оның сипаттамасы. Нарықтық
өзгерiстердiң Компанияның қаржылық стратегиясылық Компанияның қаржылық
стратегиясылық жүйе құрылымына әсерi.

Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары

Тақырып 2. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенi ұйымдастыру

Сұрақтар:
1. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе мағынасы.
2. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенi құру принциптерi.
3. Қазақстан Республикасының Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйесiнiң
құрылымы.
4. Қазақстан Республикасының Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйесiн
жетiлдiру бағыттары.

Негізгі әдебиеттер

1.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.7-47
2.Балабанов А.И., Балабанов М.Т. Финансы СПб: Изд. “Питер”, 2000, с.6, с.65
3.Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник. Под ред. В.К. Сенчагова,
А.И. Архипова, М.: “Проект”, 2000г., с.4

Қосымша әдебиеттер

1.Е. Дербисов Финансы Казахстана, Алматы, “Ихтисат”, 1996, с.42-67
2.Влияние финансовой системы на экономику//Финансовый бизнес, 2001 г., №9,
с. 56
3.Основные тенденции развития современной финансовой системы//Вестник
Моск.унив. Сер.6. Экономика, 1999, №6, с.10
Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 2. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенi ұйымдастыру.

Тапсырмалар

1. Орталықтандырылмаған Компанияның қаржылық стратегиясыларға жатады:
A. мемлекеттік бюджет, мемлекеттік кредит;
B. кәсіпорын Компанияның қаржылық стратегиясысы, тұрғындар Компанияның
қаржылық стратегиясысы;
C. мемлекеттік бюджет, мемлекеттік кредит, кәсіпорын Компанияның қаржылық
стратегиясылары;
D. мемлекеттік кредит, бюджеттен тыс қорлар, тұрғындар Компанияның қаржылық
стратегиясылары;
E. материалдық өндіріс сферасы кәсіпорындарының Компанияның қаржылық
стратегиясысы, материалдық емес өндіріс сферасы кәсіпорындарының
Компанияның қаржылық стратегиясысы, мемлекеттік бюджет.
2. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйені құру принциптеріне жатпайды:
A. орталықтандыру мен демократизм сәйкестігі;
B. ұлттық және аймақтық қатынастарды сақтау;
C. біртұтастық;
D. жоспарлылық;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе элементтерінің функционалдық
белгілері.
3. Қоғамдық ұдайы өндірістің қандай стадиясында Компанияның қаржылық
стратегиясылар неғұрлым жоғары деңгейде айқындалады:
A. өндіріс;
B. тұтыну;
C. тарату;
D. айырбастау;
E. жинақтау.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе қандай бөлімдерден тұрады:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастар жиынтығы, ақшалай
Компанияның қаржылық стратегиясылар қорларының жиынтығы, басқарудың
Компанияның қаржылық стратегиясылық аппараты;
B. жалпымемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылар, тұрғындар
Компанияның қаржылық стратегиясылары, кәсіпорын Компанияның қаржылық
стратегиясылары;
C. материалдық өндіріс сферасы, материалдық емес өндіріс сферасы;
D. ақшалай салымдар, басқарудың Компанияның қаржылық стратегиясылық
аппараты;
E. басқарудың Компанияның қаржылық стратегиясылық аппараты,
орталықтандырылған және орталықтандырылмаған Компанияның қаржылық
стратегиясылар.
5. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастар жиынтығы, ақшалай қорлар
жиынтығы, басқарудың Компанияның қаржылық стратегиясылық аппараты бұл:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе звенолары;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе бөлімдері;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенің ішкі звенолары;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм звенолары;
E. Компанияның қаржылық стратегиясы принциптері.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 3. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат және Компанияның
қаржылық стратегиясылық механизм.
Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат мазмұнын ашу. Компанияның
қаржылық стратегиясылық тактика және Компанияның қаржылық стратегиясылық
стратегия. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясаттың мазмұны,
мiндеттерi, принциптерi, мақсаттары. Компанияның қаржылық стратегиясылық
механизм құрылымы. Компанияның қаржылық стратегиясылық рычагтар. Нарықтық
қатынастарға көшу кезiндегi Қазақстан Республикасының Компанияның қаржылық
стратегиясылық саясатының ерекшелiктерi.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 3. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат және Компанияның
қаржылық стратегиясылық механизм.
Сұрақтар:
1. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясаттың экономикалық мәнi.
2. әлеуметтiк-экономикалық процесстердегi Компанияның қаржылық
стратегиясылық саясат мазмұны.
3. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм мазмұны және құрылымы.
4. Қазақстан Республикасы Компанияның қаржылық стратегиясылық саясатының
ерекшелiктерi.

Негізгі әдебиеттер

1.Балабанов А.И., Балабанов М.Т. Финансы СПб: Изд. “Питер”, 2000, с. 121
2.П.И. Вахрин, А.С. Нешитой Финансы – М.: Учебник, 2000 г, с.13-22, с.41-53
3.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.48-61

Қосымша әдебиеттер

1. Финансовая политика//Менеджмент в России и за рубежом, 1999, № 2, с. 128

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 3. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат және Компанияның
қаржылық стратегиясылық механизм.

Тапсырмалар

1. Жалпы мақсатты бағытты белгісі бойынша бірлескен біртекті өзара
байланысқан элементтер жиынтығы – бұл:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизмнің ішкі жүйесі;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм блогы;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм элементі;

D. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм әдісі;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм формасы.
2. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизмінің ішкі жүйесіне не
жатпайды:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық рычагтар мен ынталандырулар;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық көрсеткіштер;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенің құқықтық режимі;
E. ұйымдастырушылық құрылым.
3. Ақшалай кірістерді және қорларды қалыптастыру және пайдаланумен
байланысты Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастардың айқындалу
формалары және әдістері- бұл:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық минимум;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық рычагтар;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат;
E. бюджеттік процесс.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат қалай бөлінеді?
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық стратегия және Компанияның қаржылық
стратегиясылық тактика;
B. салықтық саясат және бюджеттік саясат;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау және Компанияның қаржылық
стратегиясылық басқару;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық стратегия және Компанияның қаржылық
стратегиясылық жоспарлау;
E. мемлекеттік және жергілікті саясат.
5. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат – бұл:
A. абстрактылық түрде көрсетілген және экономикалық өмірдің белгілі жағын
сипаттайтын біртекті экономикалық қатынастар;
B. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқару, жоспарлау және
ұйымдастыру формалары, әдістері және түрлерінің жүйесі;
C. өзінің функцияларын және міндеттерін іске асыру үшін мемлекетпен
жүргізілетін мақсатты бағытталған шаралар жиынтығы;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизмнің ішкі жүйесі және
экономикалық және әлеуметтік жоспарлаудың маңызды құрамдас бөлігі;
E жоспарлық тапсырмаларды орындау үшін Компанияның қаржылық стратегиясылық
ресурстарды қолдану.
6. Қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамудың ірі масштабты мақсаттарын
шешуді қарастыратын және ұзақ мерзімді перспективаға есептелген курс:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық стратегия;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 4. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқаруды ұйымдастыру.
Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқарудың принциптерi және
мазмұны. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқарудағы ғылыми
көзқарас. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқарудың элементтерi.
Компанияның қаржылық стратегиясы министрлiгi және Мемлекеттiк Кiрiс
министрлiгiнiң құқықтары және мiндеттерi. Кәсiпорындар және ұйымдарды
басқару
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 4. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқаруды ұйымдастыру.
Сұрақтар:
1. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқарудың мазмұны.
2. Қазақстан Республикасында Компанияның қаржылық стратегиясыларды
басқаруды ұйымдастыру.
1. Кәсiпорындар Компанияның қаржылық стратегиясыларын басқару.

Негізгі әдебиеттер

1.Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник. Под ред. В.К. Сенчагова,
А.И. Архипова, М.: “Проект”, 2000г., с.43
2.П.И. Вахрин, А.С. Нешитой Финансы – М.: Учебник, 2000 г, с.13-22, с.67-78
3.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.62-84

Қосымша әдебиеттер

1.Управление финансами //Аудит и налогообложение, 2000 г.,№6, с. 2

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 4. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқаруды ұйымдастыру.

Тапсырмалар

1. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқару принциптеріне жатпайды:

A. басқарудағы демократизм;
B. басқарудың ғылымдылығы;
C. басқарудағы жауапкершілік;
D. басқарудағы жоспарлылық;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық сұрақтарға саяси көзқарас;
2. Жоспарлық тапсырмаларды орындау үшін Компанияның қаржылық стратегиясылық
ресурстарды маневрлау:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау;
B. Компанияның қаржылық стратегиясыларды ұйымдастыру;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм.
3. Компанияның қаржылық стратегиясылық басқарудың қандай элементі әртүрлі
кері ауытқуларды жоюға бағытталған және Компанияның қаржылық стратегиясы
ресурстары есебінен қызметтің барлық түрлеріндегі пропорцияны қамтамасыз
етуге негізделген?
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық ақпарат;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау;
C. Компанияның қаржылық стратегиясыларды ұйымдастыру;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық және аралас экономикалық және
әлеуметтік жүйелерге оларды жетілдіру және дамыту мақсатында әсер ету
процесі:
A. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқару;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм;
E Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау.
5. Кәсіпорынның барлық Компанияның қаржылық стратегиясыларын тиімді
пайдалану мақсатында кәсіпорынның ақшалай ағымдарының қозғалыс механизмін
басқару жүйесі:
A. Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқару;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық менеджмент;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе.
6. Қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамудың ірі масштабты мақсаттарын
шешуді қарастыратын және ұзақ мерзімді перспективаға есептелген курс:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық стратегия;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 5. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау және Компанияның
қаржылық стратегиясылық болжау.
Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау мазмұны. оның
ерекшелiктерi. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау объектiлерi
және субъектiлерi. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау
принциптерi, әдiстерi. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлауды iске
асыру этаптары. Қазақстан Республикасы Компанияның қаржылық стратегиясылық
жоспарларының жүйесi. Компанияның қаржылық стратегиясылық болжау
қажеттiлiгi. Мемлекеттiң жиынтық Компанияның қаржылық стратегиясылық
балансы. Кiрiстер және шығыстар балансы. Кәсiпорынның Компанияның қаржылық
стратегиясылық көрсеткiштерi. Нормалар және нормативтер.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 5. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау және Компанияның
қаржылық стратегиясылық болжау.
Сұрақтар:
1. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау және болжау мазмұны.
2. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлар жүйесi.
3. Мемлекеттiң және кәсiпорынның қызметiнiң Компанияның қаржылық
стратегиясылық көрсеткiштерi.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлауды жетiлдiру бағыттары

Негізгі әдебиеттер

1.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.88-103
2.Финансы. Учебник для вузов, под ред. М.В. Романовского и др.- М.:
Перспектива ЮНИТИ, 2000 г, с 45

Қосымша әдебиеттер

1.Финансовое планирование в рыночных условиях // Финансовый бизнес, 2003
г., №9-10, с.

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 5. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау және Компанияның
қаржылық стратегиясылық болжау.

Тапсырмалар

1. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау әдістері:
A. бюджеттік, сақтандыру;
B. экстрополяция, нормативтік, баланстық, бағдарлама-мақсаттық, экономика-
математикалық;
C. экстрополяция, бюджеттік, бағдарлама-мақсаттық, сақтандыру, қайырымдылық
жарналары;
D. кадастырлық, төлем көзінен, декларация бойынша, патент бойынша;
E. жоғарыдағылардың барлығы дұрыс емес.
2. Жоспарлауды және Компанияның қаржылық стратегиясыларды басқаруды
ұйымдастыру түрлері, формалары және әдістерінің жүйесі-бұл:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық саясат;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық тактика;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық стратегия;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм.
3. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлаудың негізінде
халықшаруашылығын жоспарлаудың келесідей маңызды принциптері жатады:
A. орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қатынастардың сәйкестігі,
бірлік, үздіксіздік;
B. бірлік, үздіксіздік, жоспарлылық;
C. орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қатынастардың сәйкестігі,
бірлік, жоспарлылық;
D. аймақтық және ұлттық мүдделердің оптималды сәйкестігі, бірлік және
үздіксіздік;
E. жоспарлылық, жауапкершілік, нақтылық.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық көрсеткіштерді олардың динамикасын
тағайындау негізінде Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау әдісі:
A. баланстық;
B. нормативтік;
C. бағдарлама-мақсаттық;
D. экономика-математикалық;
E. экстрополяция.
5. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлар келесідей бөлінеді:
A. жалпымемлекеттік және салалық;
B. жылдық және территориялық;
C. өндірістік және өндірістік емес сфера кәсіпорындарының жоспарлары;
D. кәсіпорындар, бірлестіктер жоспарлары;
E. алғашқы және жиынтық.
6. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау мақсаттарына жатпайды:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстардың қалыптасу қайнар
көздерін анықтау;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстарды пайдалануды бақылауды
ұйымдастыру;
C. оптималды пропорцияны белгілеу, Компанияның қаржылық стратегиясыларды
орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қорлар арасында тарату;
D. қажетті резервтерді құру;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстарды пайдаланудың нақты
бағыттарын анықтау.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 6. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастарды құқықтық
қамтамасыз ету.

Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастарды құқықтық реттеу.
Компанияның қаржылық стратегиясылық-құқықтық механизм. Компанияның қаржылық
стратегиясылық-құқықтық нормалар. Компанияның қаржылық стратегиясылық-
құқықтық әдiстерi. Мемлекеттiң Компанияның қаржылық стратегиясылық
қызметiнiң мазмұны. Компанияның қаржылық стратегиясылық-құқықтық актiлер.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 6. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастарды құқықтық
қамтамасыз ету.
Сұрақтар:
1. Компанияның қаржылық стратегиясылық құқық қатынастар және Компанияның
қаржылық стратегиясылық-құқықтық нормалар.
2. Мемлекеттiң Компанияның қаржылық стратегиясылық қызметi.
3. Компанияның қаржылық стратегиясылық-құқықтық реттеу.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылық заңдылықтар жүйесiндегi Компанияның
қаржылық стратегиясылық-құқықтық акттер.

Негізгі әдебиеттер

1.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.108-115
2.Финансовое право. Учебник.(отв) редактор Н.И. Химичева- М.: Юристь, 1999
г., с. 65

Қосымша әдебиеттер

Мельников В.Д. Закономерности и противоречия содержание сущности финансов
экономической науки. Сб. Науч. трудов. КАЗЭУ- Алматы, 2001 г , с. 23

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 6. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастарды құқықтық
қамтамасыз ету.

Тапсырмалар

1.Компанияның қаржылық стратегиясыларды белгілі-бір төлеушілер мен
алушыларға қатысты қолданатын құқықтық нормаларды нақтылайтын актілер:
A. заңдылық;
B. жеке;
C. ішкі заңдық;
D. жоспарлық-Компанияның қаржылық стратегиясылық;
E. нормативтік.
2. Біртекті Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастар тобын реттеуші
актілер:
A. заңдылық;
B. жеке;
C. ішкі заңдылық;
D. жоспарлы-Компанияның қаржылық стратегиясылық;
E. нормативтік.
3. Акттердің қандай түріне бюджеттің барлық түрлері, кәсіпорын және
ұйымдардың Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспары, бюджеттің шығындар
сметасы жатады?
A. заң шығарушы;
B. ішкі заңдық акттер;
C. жоспарлы Компанияның қаржылық стратегиясылық акттер;
D. жеке акттер;
E. нормативтік акттер.
4. Заңдық негіздері бойынша Компанияның қаржылық стратегиясы-құқықтық
актілер бөлінеді:
A. нормативтік және жеке;
B. заң шығарушы;
C. ішкі заңдық;
D. жоспарлы – Компанияның қаржылық стратегиясылық;
E. барлық жоғарыда аталып өткендер.
5. Компанияның қаржылық стратегиясы-құқықтық нормалар келесідей бөлінеді:
A. міндеттейтін, тыйым салатын, өкілетті;
B. жеке, жалпымемлекеттік;
C. міндеттейтін, тыйым салатын, реттеуші;
D. мәжбүрлі, ерікті;
E. нормативті, жеке, міндеттейтін, ішкі заңдық.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 7. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау.

Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау мәнi. Компанияның қаржылық
стратегиясылық бақылаудың принциптерi және мақсаттары.Субъектiлерiнен
тәуелдi Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау түрлерi. Аудиторлық
бақылау. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау әдiстерi. Ревизия
Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылаудың негiзi ретiнде. Қазақстан
Республикасында Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылауды ұйымдастыру.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 7. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау.
Сұрақтар:
1. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылаудың мағынасы және
экономикалық мәнi.
2. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау жiктелуi.
3. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау әдiстерi.
4.Қазақстан Республикасында Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылауды
ұйымдастыру

Негізгі әдебиеттер

1.П.И. Вахрин, А.С. Нешитой Финансы – М.: Учебник, 2000 г, с.13-22, с.82-
100
2.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.116-127

Қосымша әдебиеттер

1.Никольский Д.В. Государственный финансовый контроль в РФ и реформы
//Финансы, 2003 г., №2, с. 72-75

2.Сутулов Ф. Совершенствовать методику контроля // Каз. правда, 2003 г., 10
сентября

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 7. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау.

Тапсырма:

1. Сәйкес ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар қорлары бойынша жалпы
қоғамдық өнімнің құндық таратылуының негізделуін және олардың белгілі
мақсаттарға шығындалуын тексеруге бағытталған спецификалық қызмет;

A. Компанияның қаржылық стратегиясылық құқық;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық механизм.
2. Компанияның қаржылық стратегиясы жылы және есептік кезең аяқталған соң
жүргізілетін бақылау, бұл:
A. ағымдағы;
B. алдын ала;
C. кезекті;
D. толық;
E. тандап.
3. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау әдістеріне жатпайды:
A.тексеру;
B. зерттеу;
C. жоспарлау;
D. талдау;
E. ревизия.
4. Резервтерді анықтау және Компанияның қаржылық стратегиясылық
ресурстардың барлық түрлерін тиімді пайдалану жолдарын белгілеу мақсатымен
кәсіпорынның Компанияның қаржылық стратегиясылық қызметін кешенді түрде
зерттеу, бұл
A. тексеру;
B. зерттеу;
C. жоспарлау;
D. талдау;
E. ревизия.
5. Құжаттарды тексеру ғана емес сонымен қатар ақшалар, материалдық
құндылықтардың бар болуын білдіретін ревизия түрі:
A. құжаттық;
B. іс жүзіндегі;
C. толық;
D. тақырыптық;
E. таңдап.
6. Белгілі уақыт мерзімінде кәсіпорынның барлық қызметі тексерілетін
ревизия түрі:
A. толық;
B. іс жүзіндегі;
C. тандап;
D. тақырыптық;
E. құжаттық.
7. Ведомстволық бағынушылыққа және меншік формасына тәуелсіз бақылаудың кез-
келген объектісіне қатысты қолданылатын Компанияның қаржылық стратегиясылық
бақылау түрі:
A. аудиторлық;
B. жалпымемлекеттік;
C. ведомстволық;
D. қоғамдық;
E. ішкі шаруашылық
8. Ақшалай айналысты іске асыру процессінде жүргізілетін, бақылау:
A. аудиторлық;
B. кезекті;
C. ағымдағы;
D. алдын ала;
E. ішкі шаруашылық.
9. Нақты кәсіпорындарда, ұйымдарда, мекемелерде іске асырылатын Компанияның
қаржылық стратегиясылық бақылау:
A. ішкі шаруашылық;
B. аудиторлық;
C. ведомстволық;
D. жалпы мемлекеттік;
E. қоғамдық.
10. Субъектісінен тәуелді Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау
түріне жатпайды:
A. жалпы мемлекеттік;
B. ведомстволық;
C. ішкі шаруашылық;
D. ағымдағы;
E. тәуелсіз.
11. Аудиторлық қызметтің нәтижесі қандай құжатпен өңделеді:
A. тексеру актісі;
B. қорытынды;
C. жиынтық ведомость;
D. ақпараттық анықтама;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық нәтижелер туралы есеп.
12. Кәсіпорын және ұйымдардың мемлекеттік Компанияның қаржылық
стратегиясылық қорларын қалыптастыру, тарату, пайдаланудың белгіленген
тәртіптері мен ережелерін сақтау:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық құқықтық қатынастар;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық тәртіп;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлау;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық құқық.
13. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылауды ұйымдастыру формаларына
жатпайды:
A. ескертушілік сипат;
B. бірлік;
C. жариялылық;
D. жан-жақтылық;
E. шешілетін сұрақтарға саяси тұрғыда қарау.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 8. Шаруашылық жүргiзушi субъектiлер Компанияның қаржылық
стратегиясыларының

қызмет ету негiздерi.
Кәсiпорын және ұйым Компанияның қаржылық стратегиясыларының табиғаты,
олардың ұдайы өндiрiс процесiндегi ролi. Кәсiпорын және ұйым Компанияның
қаржылық стратегиясыларының функциялары. Кәсiпорын, мекеме және ұйым
Компанияның қаржылық стратегиясыларының ерекшелiктерi. Кәсiпорын ұйым,
мекемелердiң жiктелуi. Негiзгi ұйыдастырушылық құрылымдардың кәсiпорын
Компанияның қаржылық стратегиясыларының ерекшелiктерi. Шаруашылық
серiктестiктер, акционерлiк қоғамдар, мемлекеттiк кәсiпорындар Компанияның
қаржылық стратегиясылары.
Коммерциялық негiзде қызмет ететiн кәсiпорындардың Компанияның қаржылық
стратегиясыларын ұйымдастырудың негiзгi принциптерi. Коммерциялық есеп
мазмұны. Кәсiпорындардағы Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлар
түрлерi. Негiзгi өндiрiстiк қорлар. Айналмалы өндiрiстiк қорлар және
айналыс қорлары. өндiрiстiк қорлардың және олардың өсiмiнiң қайнар көздерi.
Кәсiпорын шығындары және олардың жiктелуi. Кәсiпорын пайдасын қалыптастыру.
Кәсiпорындардағы Компанияның қаржылық стратегиясылық менеджмент.
Компанияның қаржылық стратегиясылық менеджментте қолданылатын негiзгi
коэффициенттер және көрсеткiштер.

Коммерциялық емес қызмет, оның түрлерi және әдiстерi. Коммерциялық емес
ұйымдар және мекемелер қызметтерiнiң материалдық негiзi. Коммерциялық емес
қызметтердегi Компанияның қаржылық стратегиясылық ауытқулар топтары.
Коммерциялық емес қызметтi Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
спецификасы. Коммерциялық емес ұйымдар және мекемелердiң шығындары.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары

Тақырып 8. Шаруашылық жүргiзушi субъектiлер

Компанияның қаржылық стратегиясыларының қызмет ету негiздерi.
Сұрақтар:
1. Кәсiпорын, ұйым және мекеме Компанияның қаржылық стратегиясыларының
мазмұны.
2. Кәсiпорын, ұйым, мекемелер жiктелуi.
3.Негiзгi ұйымдастырушылық-құқықтық меншiк формаларының Компанияның
қаржылық стратегиясыларының ерекшелiктерi.
4..Кәсiпорын меншiктерiнiң Компанияның қаржылық стратегиясылық аспектiлерi
Коммерциялық кәсiпорындар Компанияның қаржылық стратегиясыларының мазмұны.
5. Кәсiпорынның Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлары.
6. Кәсiпорынның өндiрiстiк қорлары.
7. Кәсiпорындағы Компанияның қаржылық стратегиясылық менеджмент
8. Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер Компанияның қаржылық
стратегиясыларын ұйымдастыру.
9. Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер қызметтерiн Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру қайнар көздерi.
10. Коммерциялық емес ұйымдар мен мекемелер шығындары

Негізгі әдебиеттер

Қосымша әдебиеттер

1.Шуляк П.Н. Финансы предприятия. Учебник-М.: Изд. Дом “Дашков и К”,
2000г., с.78
2.Финансы предприятий Шеремет А.Д., Сайфуллин Р.С.,1999 г., с. 110

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.

Тақырып 8. Шаруашылық жүргiзушi субъектiлер Компанияның қаржылық
стратегиясыларының

қызмет ету негiздерi.

Тапсырмалар

1. Шаруашылық серіктестік формалары:
A. тұтынушылық кооператив, коммерциялық емес ұйымдар, еншілес кәсіпорындар;
B. жеке меншік кәсіпорындар, аралас кәсіпорындар, кооперативтер;
C. толық серіктестік, коммандиттік серіктестік, жаупкершілігі шектеулі
серіктестік, қосымша жауапкершілікті серіктестік, акционерлік қоғам;
D. коммандиттік серіктестік, аралас серіктестік, біріккен кәсіпорындар,
қоғамдық бірлестіктер, коммерциялық емес ұйымдар;
E. жабық типтегі акционерлік қоғамдар, еншілес кәсіпорындар, қосымша
жауапкершілікті серіктестік.
2. Өнімдерді, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді өндіру және сату бойынша
шығындардың орның толтыруды көрсететін шаруашылық есеп принципі:
A. өзін-өзі өтеу;
B. өзін-өзі Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
C. жоспарлылық;
D. бақылау;
E. тәуелсіздік.
3. Коммерциялық емес ұйымдарды Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
қайнар көздері:
A. күрделі салымдар, резервтік қор;
B. өзін-өзі Компанияның қаржылық стратегиясыландыру, сметалық Компанияның
қаржылық стратегиясыландыру;
C. жинақтау қоры және тұтыну қоры;
D. меншікті Компанияның қаржылық стратегиясылар, мемлекеттік бюджет
Компанияның қаржылық стратегиясылары, банк несиелері;
E. кәсіпорынның өндірістік қорлары.
4. Өзінің мүлкі есебінен басқа мемлекеттік кәсіпорындармен құрылған заңды
тұлға:
A. еншілес кәсіпорын;
B. акционерлік қоғам;
C. жауапкершілігі шектеулі серіктестік;
D. біріккен кәсіпорындар;
E. өндірістік кооператив.
5. Коммерциялық есептің анықтаушы белгісі болып келесілер табылады:
A. жоспарлылық, Компанияның қаржылық стратегиясылық резервтердің бар болуы;
B. өзін-өзі өтеу және өзін-өзі Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық тәуелсіздік және Компанияның
қаржылық стратегиясылық қызығушылық;
D. өзін-өзі өтеу, Компанияның қаржылық стратегиясылық тәуелсіздік;
E. өзін-өзі Компанияның қаржылық стратегиясыландыру және жоспарлылық;
6. Коммерциялық емес кәсіпорынның шаруашылық жүргізу әдістеріне келесілер
жатады:
A. коммерциялық есеп, баланстық әдіс, нормативтік әдіс;
B. сметалық Компанияның қаржылық стратегиясыландыру, шаруашылық есеп әдісі,
өзін-өзі өтеу әдісі;
C. кассылық және есептеу әдісі;
D. декларация бойынша, кадастрлық, төлем көзінен;
E. коммерциялық есеп, сметалық Компанияның қаржылық стратегиясыландыру,
кассалық әдіс.
7. Кәсіпорын және ұйымдар Компанияның қаржылық стратегиясыларының негізгі
белгілеріне жатпайды:
A. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастардың көпқырлылығы, олардың
мақсатты бағыттарының формалары және әдістерінің көптүрлілігі;
B. негізгі қорлардың міндетті түрде болуы;
C. жоғарғы белсенділік, кәсіпорынның шаруашылық қызметінің барлық жақтарына
әсер ету мүмкіндігі;
D. барлық Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйенің бастапқы негізін
көрсетеді;
E. Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлардың міндетті түрде болуы.
8. Кәсіпорынның Компанияның қаржылық стратегиясылық қорларына жатпайды:
A. жарғылық қор;
B. резервтік қор;
C. валюталық қор;
D. айналмалы қор;
E. еңбек ақы қоры.
9. Республикалық қазынаға кірмейді:
A. мемлекеттің алтын валюталық запастары;
B. мемлекеттің меншік құқығы бар мүлік;
C. республикалық меншікке жататын ерекшеленбеген мүлік;
D. республикалық бюджет Компанияның қаржылық стратегиясылары;
E. коммуналдық меншікке жататын ерекшеленбеген мүлік.
10. Айналмалы қорларға жатады:
A. негізгі қорлар және айналмалы қорлар;
B. айналмалы өндірістік қорлар және айналым қорлары;
C. резервтік және жарғылық;
D. айналмалы өндірістік қорлар және өндірістік запастар;
E. ремонттық және валюталық қорлар.
11. 1996-1998 жылдары Қазақстанда қабылданған жекешелендіру және қайта
құрылымдау бағдарламасында мемлекеттік кәсіпорын мүлігін сатудың қандай
түрлері қарастырылған:
A. аукцион, тендер;
B. көтерме және бөлшек саудалар;
C. саудада сату және тікелей адрестік сату;
D. аукцион және бөлшек сауда;
E. коммерциялық және еркін сауда.
12. Әлеуметтік қажеттіліктерді Компанияның қаржылық стратегиясыландыру үшін
Компанияның қаржылық стратегиясыларды қалыптастыру әдістері:
A. өзін-өзі өтеу және өзін-өзі Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
B. сметалық Компанияның қаржылық стратегиясыландыру және шаруашылық есеп
әдісі;
C. міндетті және ерікті;
D. сақтандыру, бюджеттік;
E. сақтандыру, бюджеттік, қайырымдылық жарналар.
13. Қазыналық кәсіпорындар не үшін құрылады:
A. топографо-геодезиялық және картографиялық жұмыстар өндірісі үшін;
B. денсаулық сақтау, қоршаған ортаны қорғау, білім беру және т.б.
саласындағы өндірістік –шаруашылық қызметті іске асыру үшін;
C. төтенше және авариялық жағдайлардағы әртүрлі арнайы жұмыстарды орындау
үшін;
D. байланыс және телекоммуникация сферасындағы қызметтер үшін;
E. жоғарыда аталғандардың барлығы.
14. Кәсіпорын Компанияның қаржылық стратегиясыларын ұйымдастырудың негізгі
принциптері:
A. жоспарлылық, Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың мақсатты сипаты,
Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың қайтымсыз сипаты;
B. нақтылық, толықтық, үнемі режимін сақтау;
C. коммерциялық есеп, барлық меншік формаларының тендігі, жоспарлылық,
Компанияның қаржылық стратегиясылық нәтижелердің бар болуы;
D. тұрақтылық, нақтылық, уақыттылық, толықтық, жоспарлылық;
E. жариялылық, үнем режимін сақтау, Компанияның қаржылық
стратегиясыландырудың қайтымсыздық сипаты.
15. Тегін берілетін қызмет және игілік кезінде коммерциялық емес
қызметтің шаруашылық қызметін жүргізу әдісі:
A. шаруашылық есеп;
B. өзін-өзі өтеу;
C. коммерциялық есеп;
D. номативтік;
E. сметалық Компанияның қаржылық стратегиясыландыру.
16. Рентабельді жұмысқа шаруашылық қызметтен табыстың шығындарға
сәйкестігін білдіретін коммерциялық кәсіпорындар Компанияның қаржылық
стратегиясыларын ұйымдастыру принципі:
A. меншіктің барлық формаларының теңдігі;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық резервтердің бар болуы;
C. коммерциялық есеп;
D. жоспарлылық;
E. өзін-өзі өтеу;
17. Компанияның қаржылық стратегиясылық қызметінің сипатына тәуелді
кәсіпорын, ұйым классификациясы:
A. өндірістік және өндірістік емес;
B. коммерциялық және коммерциялық емес;
C. мемлекеттік және жеке меншік;
D. мемлекеттік және қазыналық;
E. біріккен және тәуелсіз.
18. Әртүрлі кәсіпорындарда бірдей емес айналмалы Компанияның қаржылық
стратегиясылардың Компанияның қаржылық стратегиясылық нормалары және
нормативтері:
A. бірыңғай;
B. дифференциалды;
C. бекітілген;
D. есептік;
E. шекті.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 9. Мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясылардың жалпы
сипаттамасы.

Мемлекеттiң экономикалық өмiрге қатысуы. Экономикалық ресурстарды
қайта тарату қажеттiлiгi. “Жанама әсерлер” әсерi және оларды реттеу
шаралары. “Қоғамдық товар” ұғымы. Мемлекеттiк Компанияның қаржылық
стратегиясылар функциялары. Мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясылар
үзбелерi және олардың сипаттамасы. Мемлекеттiк меншiк формалары.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 9. Мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясылардың жалпы
сипаттамасы.
Сұрақтар:
1. Қоғамның экономикалық өмiрiне мемлекеттiң қатысу қажеттiлiгi.
2. Мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясылар ұғымы және құрамы.
3. Қоғамдық және әлеуметтiк товарлар, олардың өндiрiсi мен қамтамасыз
етiлуi.

Негізгі әдебиеттер

1.Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник. Под ред. В.К. Сенчагова,
А.И. Архипова, М.: “Проект”, 2000г., с.155
2.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.205-217

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 9. Мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясылардың жалпы
сипаттамасы.

Тапсырмалар

1. Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылар функциялары:
A. тарату, ұдайы өндірістік;
B. тарату, бақылау, реттеу;
C. тарату, бақылау;
D. ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар қорларын қалыптастыру,
ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылар қорларын пайдалану бақылау;
E. фискалдық реттеу, бақылау.
2. Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылар құрамына жатпайды:
A. мемлекеттік бюджет;
B. мемлекеттік несие;
C. бюджеттен тыс қорлар;
D. сақтандыру;
E. мемлекеттік кәсіпорындар мен бірлестіктер Компанияның қаржылық
стратегиясылары.
3. Үлестік негізде белгілі шараларды бюджет, бюджеттен тыс және арнайы
қорлар есебінен қайтымсыз Компанияның қаржылық стратегиясыландыру үшін
берілетін ақшалай немесе натуралды формадағы көмек:
A. дотация;
B. субвенция;
C. субсидия;
D. квота;
E. лицензия.
4. Мемлекеттік қызмет етуінің материалдық базасын құру үшін мемлекет
Компанияның қаржылық стратегиясыларына түсетін Компанияның қаржылық
стратегиясылар жиынтығын қалыптастыратын экономикалық қатынастар жиынтығы:
A. мемлекеттік бюджет;
B. мемлекеттік кірістер;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлар;
E. мемлекеттік шығындар.
5. Мемлекеттік ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясыларды тарату кезінде
қолданылатын әдістер:
A. Компанияның қаржылық стратегиясыландыру және жоспарлау;
B. міндетті және ерікті төлемдер;
C. баланстық және нормативтік;
D. Компанияның қаржылық стратегиясыландыру және несиелендіру;
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 10. Мемлекеттiк бюджет.

Мемлекеттiк бюджеттiң экономикалық табиғаты. Бюджеттiк қатынастардың
спецификасы. “Мемлекеттiк бюджет” ұғымы. Ұдайы өндiрiстегi мемлекеттiк
бюджет ролi. ҚР-ның мемлекеттiк бюджетiнiң кiрiстерi және шығыстары құрамы
және құрылымы. Бюджеттi құруда қолданылатын принциптер. Бюджеттiк жiктелу
және оның ерекшелiктерi. “Бюджет балансы” ұғымы. Бюджет тапшылығын
туғызатын факторлар. Бюджеттiк процестi ұйымдастыру.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 2. Мемлекеттiк бюджет.
Сұрақтар:
1. Мемлекеттiк бюджеттiң әлеуметтiк-экономикалық мазмұны мен ролi.
2. Мемлекеттiк бюджеттiң негiзгi функциялары және бюджеттiк атынастар
спецификасы.
3. Бюджеттi құру принциптерi.
4. Бюджеттiк жiктелу және оның ерекшелiктерi.
2. ҚР-ның бюджеттiк құрылымы және бюджеттiк жүйесi.

Негізгі әдебиеттер

1.Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник. Под ред. В.К. Сенчагова,
А.И. Архипова, М.: “Проект”, 2000г., с.168
2.Е. Дербисов Финансы Казахстана, Алматы, “Ихтисат”, 1996, с.100-169
3.П.И. Вахрин, А.С. Нешитой Финансы – М.: Учебник, 2000 г, с.13-22, с.143-
148
4.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.310-332

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 10. Мемлекеттiк бюджет.

Тапсырмалар

1.. Мемлекеттік бюджет келесідей принциптерге негізделген:
A. жоспарлылық, мерзімділік, тәуелсіздік;
B. жүйелілік, бірлік, үздіксіздік;
C. орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қатынастардың сәйкестігі,
бірлік, нақтылық;
D. біртұтастық, толықтық, нақтылық, жариялылық, дербестік;
E. реттеушілік, жан-жақтылық, әмбебаптылық.
2. Бюджет профициті деген не?
A. бюджеттің кіріс және шығыс бөлігінің теңдігі;
B. кірістердің шығыстардан асып кетуі;
C. шығыстардың кірістерден асып кетуі;
D. қоғамдық өндіріс шығындарының өсуі;
E. несиелендіру минус өтеу.
3. Үкіметпен мақұлданған республикалық бюджет туралы заң жобасы ҚР-ның
Парламентіне қандай мерзімде қарастырылуға ұсынылады:
A. 15 қырқүйектен кешіктірілмей;
B. 1 қырқүйектен кешіктірілмей;
C. 15 желтоқсаннан кешіктірілмей;
D. 15 қазаннан кешіктірілмей;
E. 1 желтоқсаннан кешіктірілмей.
4. Мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын құру жолымен
қоғамдық өндіріс құнын тарату және қайта тарату процесінде мемлекеттің және
қоғамдық өндірістің басқа да қатысушылары арасында туындайтын ақшалай
қатынастар:
A. бюджеттік қор;
B. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар;
C. кәсіпорын Компанияның қаржылық стратегиясылары;
D. резервтік қор;
E. мемлекеттік бюджет.
5. Бюджет дефицитін жабудың қандай әдістері қолданылады?
A. мемлекеттік займдар, салық салуды жоғарылату, ақша эмиссиясы;
B.салық салуды жоғарылату, транаферттер;
C. конверсия, унификация, мемлекеттік займдар;
D. субсидиялар, субвенциялар, дотациялар;
E. ақша эмиссиясы, банктік кредиттер;
6. Республикалық бюджеттің орындалуына бақылауды іске асырады:
A. Бюджеттік департамент;
B. Салықтық полиция;
C. Салықтық комитет;
D. Есептік комитет;
E. Президент.
7. Мемлекеттік қызмет етуінің материалдық базасын құру үшін мемлекет
Компанияның қаржылық стратегиясыларына түсетін Компанияның қаржылық
стратегиясылар жиынтығын қалыптастыратын экономикалық қатынастар жиынтығы:
A. мемлекеттік бюджет;
B. мемлекеттік кірістер;
C. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық қорлар;
E. мемлекеттік шығындар.
8. Бюджеттік жүйе –бұл:
A. мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясылық органдарының негізіне
салынған біртекті белгілері бойынша бюджет кірістері мен шығыстарының
жүйелі топтастырылуы;
B. мемлекеттің ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясыларының
орталықтандырылған қорларын қалыптастыру және пайдалану формалары мен
әдістерінің жиынтығы;
C. экономикалық қатынастар мен заңдық нормаларға негізделген жеке дербес
бюджеттер жиынтығы;
D. бюджетті құру, қарастыру, бекіту, орындалу және бюджеттің орындалуы
туралы есептің атқарылуына бақылау бойынша өкімет және басқару органдарының
қызметі;
E. ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылардың сәйкес қорларын
қалыптастыруға және пайдалануға негізделген қатынастар, сонымен қатар осы
қатынастарды ұйымдастыратын органдар жиынтығы.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 11. Жергiлiктi Компанияның қаржылық стратегиясыларды ұйымдастыру.

Мемлекеттiк бюджеттер мазмұны, олардың Компанияның қаржылық
стратегиясылық жүйе құрылымындағы орны. Жергiлiктi бюджеттер: олардың
аймақтың әлеуметтiк-экономикалық дамуындағы ролi. Жергiлiктi бюджеттiң
кiрiс бөлiгiнiң құрамы. Жергiлiктi бюджеттiң шығыс бөлiгiнiң құрамы. Арнайы
экономикалық аймақтар Компанияның қаржылық стратегиясыларының мазмұны.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 11. Жергiлiктi Компанияның қаржылық стратегиясыларды ұйымдастыру.
Сұрақтар:
1. Жергiлiктi Компанияның қаржылық стратегиясылардың экономикалық мәнi.
2. Жергiлiктi бюджеттер кiрiстерi және шығыстары.
3. Арнайы экономикалық аймақтар Компанияның қаржылық стратегиясыларын
ұйымдастыру ерекшелiктерi

Негізгі әдебиеттер

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 11. Жергiлiктi Компанияның қаржылық стратегиясыларды ұйымдастыру.

Тапсырмалар

Тақырып 12. Мемлекеттiк кiрiстер

Экономикалық категория ретiндегi “мемлекеттiк кiрiстер” ұғымы.
Алғашқы, аралық және соңғы кiрiстердi қалыптастыру. Мемлекеттiк кiрiстер
диалектикасы. әртүрлi қайнар көздерден қалыптасатын мемлекеттiк кiрiстердiң
құрамдас бөлiктерi. әртүрлi белгiлерi бойынша мемлекеттiк кiрiстердi
жiктеу.

Салықтар мәнi. Салық салу принциптерi және ерекшелiктерi. Салықтар
функциялары. Салықтық жүйе және оның элементтерi. Салықтар жiктелуi.
Салықтарды алу әдiстерi және салықтық есеп әдiстерi. ҚР-ның cалықтық
жүйесi. Салық механизмi, салықтардың негiзгi элементтерi. Жанама салықтар.
Жалпы салықтар бойынша әкiмшiлiк ережелер.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары

Тақырып 4. Мемлекеттiк кiрiстер

Сұрақтар:
1. Мемлекеттiк кiрiстер мазмұны.
2. Мемлекеттiк кiрiстер жiктелуi.
3. Салықтар ұғымы.
4. ҚР-ның салықтық жүйесi.
5. Тура салықтар.
6. Жанама салықтар.
7. Салық алуды ұйымдастыру.
8. Салықты аудару және салықты төлеуден жалтару.

Негізгі әдебиеттер

1.А.М. Бабич, Л.Н. Павлова Государственные и муниципальные финансы: Учебник
для ВУЗов- М.: Финансы; ЮНИТИ, 1999 г.с.101
2.Берлин С.И. Теория финансов: Учебное пособие- Изд-во Приф, 2000 г., с.86
3.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.219-2
Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.

Тақырып 4. Мемлекеттiк кiрiстер

Тапсырмалар

1. Компанияның қаржылық стратегиясылардың мемлекетке түсуін қамтамассыз
ететін салықтар функциясы:
A. реттеу;
B. фискалдық;
C. бақылау;
D. ынталандыру;
E. қайта тарату.
2. Мемлекетке түсетін және пайдалану кезінде жойылатын салықтар:
A. тура;
B. арнайы;
C. жеке;
D. жалпы;
E. нақты.
3. Салықтың негізгі ауыртпалығын өзіне алатын салықтың соңғы
тасымалдаушысына салық ауыртпалығын аудару процесі:
A. салықты аудару;
B. салықтан жалтару;
C. салықтық реттеу;
D. салықтарды төлеу;
E. салықтарды алу.
4. Салық төлеуші табыс мөлшерін жеңілдіктерді, шегерістерді көрсететін және
салық сомасын есептейтін салық алу әдісі:
A. декларация бойынша;
B. кадастрлық;
C. патент бойынша;
D. кассалық;
E. табыс алу көзінен.
5. Бір обектіден субъектімен төленетін салық сомасы;
A. салықтық оклад;
B. салық ставкасы;
C. салық салу бірлігі;
D. салықтың қайнар көзі;
E. салық объектісі.
6. Салықты алу әдісіне жатпайды;
A. декларация бойынша;
B. кадастрлық;
C. патент бойынша;
D. кассалық;
E. төлем көзінен.
7. Салықтық қызмет мақсаттарына жатпайды:
A. экономиканың дамуына салық салудың әсерін және тиімділігін жүйелі оқу;
B. салық салу сұрақтары бойынша салық төлеушілер арасында түсіндіру
жұмыстарына;
C. салықтар және басқа да міндетті төлемдердің мемлекеттік бюджетке
уақыттылы және толық түсуі бойынша республикалық заңдардың орындалуын
қамтамассыз ету;
D. салық салу сұрақтары бойынша салық төлеушілер арасында ақпараттық жұмыс;
E. республикалық бюджетті ұйымдастыру және оның орындалуын бақылау.
8. Ынталандырушы фискалдық саясат құрастырады:
A. мемлекеттік шығындарды төмендету, салықтарды төмендету;
B. мемлекеттік шығындарды төмендету, салықтарды жоғарлату;
C. мемлекеттік шығындарды жоғарлату, салықтарды жоғарлату;
D. мемлекеттік шығындарды жоғарлату, салықтарды төмендету;
E. салықтарды жоғарлату, мемлекеттік шығындар өзгеріссіз.
9. Мобилизациялау әдісі бойынша кірістердің классификациясы:
A. салықтық және салықтық емес;
B. өндірістік және өндірістік емес;
C. коммерциялық және коммерциялық емес;
D. жеке меншік және мемлекеттік;
E. орталықтандырылған және орталықтандырылмаған.
10. Салық объектісі мөлшерінен тәуелсіз бірыңғай процент түрінде
бекітілетін ставкалар:
A. пргрессивті;
B. пропорционалды;
C. регрессивті;
D. қатаң;
E. проценттік.
11. Салық салудан толығымен босатылатын салық объектісінің ең төменгі
бөлігі:
A. есептелген табыс сомасынан шегерімдер;
B. салық ставкасын төмендету;
C. салық төлеуді шегіндіру;
D. салық салынбайтын минимум;
E. салық салынатын табыс құрамына енгізілмейтін сома.
12. Салық салынатын товарлардың кедендік құнына процентпен есептелетін
кедендік баждар-бұл:
A. адвалерлерлік;
B. спецификалық;
C. аралас;
D. сезондық;
E. арнайы.
13. Экономикалық белгілері бойынша салықтар келесідей жіктеледі:
A. тура және жанама;
B. нақты және жеке;
C. жалпы және арнайы;
D. табысқа және тұтынуға;
E. бекітілген және реттеуші.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 13 Мемлекеттiк шығындар.

“Мемлекеттiк шығындар” ұғымының мәнi. Мемлекеттiк шығындардың
әлеуметтiк-экономикалық ролi. Принциптерi. Мемлекеттiк шығындардың
критерилерi және жiктелу түрлерi. Мемлекеттiк шығындарды Компанияның
қаржылық стратегиясыландыру әдiстерi және формалары. Экономикаға.
әлеуметтiк-экономикалық шараларға шығындар. Бiлiм беруге, денсаулық
сақтауға шығындар. әлеуметтiк шараларды Компанияның қаржылық
стратегиясыландыруға шығындар. Қорғанысты Компанияның қаржылық
стратегиясыландыру шығындары.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 6 Мемлекеттiк шығындар.
Сұрақтар:
1. Мемлекеттiк шығындардың экономикалық мазмұны.
2. Мемлекеттiк шығындар құрамы және жiктелуi.
3. Экономиканы және әлеуметтiк-мәдени шараларды Компанияның қаржылық
стратегиясыландыруға шығындар.
3. Басқаруды және қорғанысты Компанияның қаржылық стратегиясыландыру ретi.

Негізгі әдебиеттер

1.А.М. Бабич, Л.Н. Павлова Государственные и муниципальные финансы: Учебник
для ВУЗов- М.: Финансы; ЮНИТИ, 1999 г.с.115
2.Берлин С.И. Теория финансов: Учебное пособие- Изд-во Приф, 2000 г., с.86

3.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.284-308

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 6 Мемлекеттiк шығындар.

Тапсырмалар

1. Экономикалық жіктелуіне сәйкес шығындар топтастырылады:
A. категория, сынып, ішкі сынып, ерекшелік;
B. сынып, ішкі сынып, ерекшелік;
C. функция, ішкі функция, ерекшелік;
D. ағымдағы шығындар және күрделі шығындар;
E. категория, объект, субъект.
2. Мемлекеттік бюджет шығындары келесі статьялар бойынша жіктеледі:
A. сынып, ішкі сынып, ерекшелік;
B. функционалдық және экономикалық;
C. ағымдағы шығындар, күрделі шығындар;
D. функция, ішкі функция, функционалдық топ;
E. категория, бөлім, ерекшелік.
3. Мемлекеттік шығындар құрамына кірмейді:
A. мемлекеттік бюджет шығындары;
B. мемлекеттік бюджеттен тыс қорлардың шығындары;
C.мемлекеттік кәсіпорындар шығындары;
D. тұрғындар шығындары;
E. өндірістік сфераның мемлекеттік мекемелерінің шығындары.
4. Ынталандырушы фискалдық саясат құрастырады:
A. мемлекеттік шығындарды төмендету, салықтарды төмендету;
B. мемлекеттік шығындарды төмендету, салықтарды жоғарлату;
C. мемлекеттік шығындарды жоғарлату, салықтарды жоғарлату;
D. мемлекеттік шығындарды жоғарлату, салықтарды төмендету;
E. салықтарды жоғарлату, мемлекеттік шығындар өзгеріссіз.
5. Заттық сипаты бойынша мемлекеттік шығындар келесідей бөлінеді:
A. республикалық және жергілікті бюджет шығындары;
B. экономикаға, ғылымға, қорғанысқа шығындар;
C. өнеркәсіпке, саудаға, ауыл шаруашылығына, транспортқа шығындар;
D. экономикаға шығындар, мемлекеттік резервтерді құруға шығындар;
E. материалдық өндіріспен байланысты шығындар, өндірістік емес сфераға
қатысты шығындар
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 14. Мемлекеттiк кредит және мемлекеттiк қарыз.

Мемлекеттiк кредит мәнi. Функциялары. Мемлекеттiк кредит формасы.
Мемлекеттiк кредит жiктелуi. Мемлекеттiк кредиттiк қатынастарда
қолданылытын әдiстер. Халықаралық мемлекеттiк кредит. Мемлекеттiк қарыз
ұғымы. Iшкi мемлекеттiк қарыз мәселелерi. Мемлекеттiк қарызды басқару және
оның негiзгi әдiстерi.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 14. Мемлекеттiк кредит және мемлекеттiк қарыз.
Сұрақтар:
1. Мемлекеттiк кредиттiң экономикалық мәнi.
2. Мемлекеттiк кредиттiң формалары және әдiстерi.
3. Халықаралық мемлекеттiк кредит.
4. Сыртқы мемлекеттiк қарыз.

-Негізгі әдебиеттер

1.Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник. Под ред. В.К. Сенчагова,
А.И. Архипова, М.: “Проект”, 2000г., с.282
2.Берлин С.И. Теория финансов: Учебное пособие- Изд-во Приф, 2000 г., с.106
3.П.И. Вахрин, А.С. Нешитой Финансы – М.: Учебник, 2000 г, с.13-22, с.305-
312

4.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.363-391

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.

Тақырып 14. Мемлекеттiк кредит және мемлекеттiк қарыз.

Тапсырмалар

1. Үлестік негізде белгілі шараларды бюджет, бюджеттен тыс және арнайы
қорлар есебінен қайтымсыз Компанияның қаржылық стратегиясыландыру үшін
берілетін ақшалай немесе натуралды формадағы көмек:
A. дотация;
B. субвенция;
C. субсидия;
D. квота;
E. лицензия.
2. Мемлекет борышқор ретінде болатын кредиттік қатынастар:
A. мемлекеттік кредит;
B. мемлекеттік қарыз;
C. мемлекеттік займ;
D. қазыналық міндеттеме;
E. халықаралық кредит.
3. Қарызға қызмет көрсету коэффициенті қалай анықталады:
A. қарыздық төлемдер/ елдің валюталық түсімдері;
B. қарыздық төлемдер х елдің валюталық түсімдері;
C. елдің валюталық түсімдері / қарыздық төлемдер;
D. қарыздық төлемдер / кредиттің процентік ставкалары;
E. қарыздық төлемдер + елдің валюталық түсімдері.
4. Мерзімі бойынша займның алғашқы жағдайының өзгерісін тұжырымдайтын
мемлекеттік қарызды басқару әдісі:
A. консолидация;
B. унификация;
C. конверсия;
D. қайта Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
E. займды өтеуді шегіндіру.
5. Табыстылығы бойынша займдар:
A. нарықтық және нарықтық емес;
B. қатаң және жүзуші табысы бойынша міндеттемелер;
C. біруақытта және бөлшектеп өтелетін;
D. проценттік, ұтыстық, нөлдік купонмен;
E. ішкі, сыртқы.
6. Қарыздық міндеттемелерге тән белгі:
A. тіркелген проценттік төлем;
B. мезгілінен бұрын өтеу құқығы;
C. өтеудің белгілі мерзімі;
D. қызметке қатысу құқығы;
E. купондық ставканы тағайындау.
7. Кредит алатын ел:
A. реципиент-ел;
B. донор мемлекет;
C. эмитент;
D. қарызданушы ел;
E. резидент.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 15. Сақтандыру экономикалық мәнi.

Сақтандырудың экономикалық табиғаты және оның қызметiнiң сфералары.
Сақтандырудың мақсаты және олардың категориялары. Сақтандыру қорларын
қалыптастыру әдiстерi. әлеуметтiк сақтандыру. әлеуметтiк қауiпсiздендiру
қоры. Жеке және мүлiктiк сақтандыру ерекшелiктерi. ҚР-дағы сақтандыру iсi.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 15. Сақтандырудың экономикалық мәнi.
Сұрақтар:
1. Экономикалық категория ретiндегi cақтандырудың мәнi және мағынасы.
2. Сақтандыру жiктелуi және түрлерi.
3. ҚР-да сақтандыру нарығын қалыптастыру.
4.Жеке және мүлiктiк сақтандыру ерекшелiктерi.

Негізгі әдебиеттер

1.Берлин С.И. Теория финансов: Учебное пособие- Изд-во Приф, 2000 г., с.98
2.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.393-403

Қосымша әдебиеттер

1.Шахов В.В. Введение в страхование. Изд-2-ое. Учебное пособие – М.:
Финансы и статистика, 2000 г., с. 65

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 15. Сақтандырудың экономикалық мәнi.
1. Сақтандырудың жылдық мерзіміне сақтандыру сомасының бірлігінен
сақтандыру төлемі:
A. сақтандыру жарнасы;
B. сақтандыру төлемі;
C. сақтандыру жағдайы;
D. сақтандыру тарифі;
E. сақтандыру зияны.
2. Сақтандыру формалары:
A. міндетті және ерікті;
B. мүліктік және жеке;
C. әлеметтік және медициналық;
D. жауапкершілікті сақтандыру және жеке сақтандыру;
E. толық және бөлшектеп сақтандыру.
3. Сақтандыру резервтерін және қорларын қалыптастырудың негізгі әдістері:
A. бюджеттік және кредитттік;
B. бюджеттік және сақтандыру;
C. бюджеттік, кредиттік, сақтандыру;
D. кредиттік және сақтандыру;
E. сақтандыру.
4. Сақтандыру салалары:
A. міндетті және ерікті;
B. мүліктік және жеке;
C. әлеуметтік және медициналық;
D. жауапкершілікті сақтандыру және жеке сақтандыру;
E. толық және бөлшектеп.
5. Сақтандыру келісім – шартына және заңына сәйкес сақтандыруды жабу үшін
төлем қарастырылатын жағдай – бұл:
A. сақтандырушылық орнын толтыру;
B. сақтандыру төлемі;
C. сақтандыру жағдайы;
D. сақтандыру тарифі;
E. сақтандырушылық зиян.
6. Зиянды жабу үшін жүргізілетін төлемдер:
A. сақтандыру жарнасы;
B. сақтандыру төлемі;
C. сақтандырушылық орнын толтыру;
D. сақтандыру тарифі;
E. сақтандыру зияны.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 16. Экономиканы мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
және реттеу.

Компанияның қаржылық стратегиясы-экономикалық реттеудiң шетелдiк
концепциялары. Экономиканы мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясылық
реттеу мәнi және жiктелуi. Макроэкономикалық тепе-теңдiк және Компанияның
қаржылық стратегиясылар. Шығындар мультипликаторы және салықтық
мультипликатор қызметi. Фискалдық саясат варианттары. Салықтардың нарықтық
тепе-теңдiкке әсерi

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 16. Экономиканы мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
және реттеу.

Сұрақтар:
1. Экономиканы мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу
экономиканы мемлекеттiк реттеу құрамдас бөлiгi ретiнде: мәнi және мағынасы.
2. Мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу жiктелуi.
3.Макроэкономикалық тепе-теңдiк және Компанияның қаржылық стратегиясылар.
Салықтардың нарықтық тепе-теңдiкке әсерi.

Негізгі әдебиеттер

1.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.424-444
2.Финансы, под ред. В.М. Родионовой- М.: Финансы и статистика, 1999, с.280

Қосымша әдебиеттер

1.Увакбаева Г. Государственное финансовое регулирование экономики
(теоретические аспекты) //Финансы Казахстана, 2003 г., №3, с. 40-43

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 16. Экономиканы мемлекеттiк Компанияның қаржылық стратегиясыландыру
және реттеу.

Тапсырмалар

Тақырып 17. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарық.

Компанияның қаржылық стратегиясылық нарықтың ерекшелiктерi және оның
басқа нарықтардан айырмашылығы. Компанияның қаржылық стратегиясылық
нарықтың қызмет ету алғышарттары. Бағалы қағаздар түрлерi. Бағалы қағаздар
эмиссиясының мақсаттары. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарықтың
қатысушылары. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарық жiктелуi. Қор
биржасының функциялары және оның Компанияның қаржылық стратегиясылық
қызметi.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 17. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарық.
Сұрақтар:
1. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарық: мағынасы, мәнi және қызмет
ету алғышарттары.
2. Бағалы қағаздар нарығы, Компанияның қаржылық стратегиясылық нарықтың
құрамдас бөлiгi ретiнде.
3.ҚР-да бағалы қағаздар нарығының дамуы.

Негізгі әдебиеттер

1.Финансы, денежное обращение и кредит: Учебник. Под ред. В.К. Сенчагова,
А.И. Архипова, М.: “Проект”, 2000г., с.293
2.Мельников В.Д., Ильясов К.К. Финансы: Алматы, 2001 г., с.446-466

Қосымша әдебиеттер

1.Л.П. Белых Основы финансового рынка, М., Финансы, изд. ЮНИТИ, 1999 г., с.
15-38

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.

Тақырып 17. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарық.

Тапсырмалар

1. Бағалы қағаздарға жатпайды:
A. акция;
B. облигация;
C. аккредитив;
D. қысқа мерзімі ноталар;
E. депозиттік сертификаттар.
3. Өз атынан және өз есебінен бағалы қағаздарды сатып алу-сатымен
айналысатын тұлға:
A. брокер;
B. дилер;
C. маклер;
D. эмитент;
E. инвестор.
7. Компанияның қаржылық стратегиясылық делдал сипатына тәуелді Компанияның
қаржылық стратегиясылық нарық моделі:
A. банктік, банктік емес, аралас;
B. банктік емес, сақтандыру, бюджеттік;
C. аралас, банктік емес, қорлық, сақтандыру;
D. бюджеттік және инвестициялық;
E. банктік емес, инвестициялық, сақтандыру.
11. Акционерлік қоғамды басқарудың жоғарғы органы:
A. акционерлердің жалпы жиылысы;
B. акционерлік қоғам кеңесі;
C. қадағалау кеңесі;
D. басқарма;
E. директорлар кеңесі.
14. Бағалы қағаздарды саудаға босату ережесі – бұл:
A. эмиссия;
B. делистинг;
C. демпинг;
D. листинг;
E. хайринг.
19. Қор биржасының функциясына жатпайды:
A. бағалы қағаздардың сенімділігін айқындау үшін нарыққа дейінгі
экспертиза;
B. бағалы қағаздармен операциялар концентрациясы;
C. бағалы қағаздармен келісімдер туралы ақпарат;
D. пайда алу мақсатын көздеу;
E. тиімді салаларға капиталдарды орналастыру жолымен нарық конъюнктурасын
реттеу.
23. Қор биржасы келесідей формада құрылады:
A. ашық акционерлік қоғам;
B. жабық акционерлік қоғам;
C. командиттік серіктестік;
D. холдинг;
E. ассоцияциялар.
25. Алғашқы иеленушілерге бағалы қағаздарды сататын эмитенттермен
инвестициялық институттар қандай құжат шығарады?
A. бағалы қағаздар эмиссиясының жоспары;
B. құжаттар пакеті;
C. бағалы қағаздар эмиссиясының проспектісі;
D. Компанияның қаржылық стратегиясылық қызмет нәтижелері туралы есеп;
E . бағалы қағаздар эмиссиясының жобасы.
26. Акционерлік қоғамдардың қызмет етуінің маңызды сұрақтарын шешу кезінде
иеленушіге вето құқығын беретін бағалы қағаз:
A. ерекшеленген акциялар;
B. қарапайым акциялар;
C. “алтын акциялар”;
D. облигациялар;
E. қазыналық міндеттемелер.
28. Жалған капиталға салым салу – басқа елдің заңды және жеке тұлғалармен
шығарылатын бағалы қағаздар келесілерді білдіреді:
A. тура инвестициялар;
B. күрделі салымдар;
C. дамытуға ресми көмек;
D. портфельдік инвестициялар;
E. шетел инвестициялары.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 18. Сыртқы экономикалық қатынастар жүйесiндегi Компанияның қаржылық
стратегиясылар.

Сыртқы экономикалық қатынастар сипаты және оның даму бағыттары.
Қазақстандағы экспорттық-импорттық операциялар. Сыртқы экономикалық
қызметтердi реттеу әдiстерi. Валюталық курс әсерiнiң механизмi. Кеден бажы
және оның бағыттары. Кәсiпорын және ұйымдар валюталық ресурстарын
қалыптастыру. Елдiң төлем балансы. Төлем балансының құрылымы және жағдайы.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 18. Сыртқы экономикалық қатынастар жүйесiндегi Компанияның қаржылық
стратегиясылар.
Сұрақтар:
1. Сыртқы экономикалық қызмет сипаты.
2.Сыртқы экономикалық қызметтi реттеу формалары және әдiстерi.
3. ҚР-дағы сыртқы сауда: экспорт және импорт.
4. Елдiң төлем балансы.

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 18. Сыртқы экономикалық қатынастар жүйесiндегi Компанияның қаржылық
стратегиясылар.

Тапсырмалар

1. Мемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеу типтері:
A. экономикалық, ішкі шаруашылық;
B. құндық, несиелік, валюталық;
C. әкімшілік, ішкі шаруашылық;
D. әкімшілік, экономикалық;
E. салықтық, бюджеттік, валюталық.
2. Компанияның қаржылық стратегиясылоық реттеудегі негізгі әдістерге
жатпайды:
A. валюталық курс;
B. коммерциялық есеп;
C. ақшалай капиталға проценттік ставка;
D. халықаралық төлем Компанияның қаржылық стратегиясыларының курсы;
E. валюталық тәуекелдерден сақтандыру әдістері.
3.Белгілі-бір уақыт интервалына берілген елдің әлемнің басқа елдерімен
шаруашылық операцияларын жалпылама сипаттайтын көрсеткіштер жүйесі:
A. кіріс және шығыс балансы;
B. төлем балансы;
C. жиынтық Компанияның қаржылық стратегиясылық баланс;
D. мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспары;
E. мемлекеттік бюджет.
4. Халықаралық кредитті ұсыну үшін мемлекеттік кредиттік ресурстар құрамы:
A. жинақтау қорларына қатысты мемлекеттік бюджет Компанияның қаржылық
стратегиясылары;
B. коллективтік ссудалық қорлар;
C. коммерциялық кредиттерді беру кезінде мемлекеттік кәсіпорындар және
ұйымдар қаражаттары;
D. ұлттық және халықаралық банктердің меншікті және тартылған қаражаттар;
Е.барлық жоғарыда аталып өткендер
5.. Компанияның қаржылық стратегиясылық қатынастар субъектілеріне қатысты
Компанияның қаржылық стратегиясы-құқықтық реттеу қандай сипатта болады:
A. мәжбүрлі;
B. қорғаушы;
C. хабарлаушылық;
D. А және В;
E. А және С.
6. Капиталдың қозғалысымен байланысты операцияларға жатпайды:
A. инвестициялар;
B. 180 күнне жоғары мерзімге экспорттық-импорттық келісімдерді
несиелендіру бойынша есеп айырысулар;
C. 180 күннен жоғары мерзімге несие беру және алу;
D. товарлар және қызметтер үшін есеп айырысулар;
E. жылжымайтын мүлікке мүліктік және басқа құқықтарды төлеу.
7.. Валюталық – Компанияның қаржылық стратегиясылық реттеудің негізгі
әдістері:
A. валюталық курс, ақшалай капиталға проценттік ставка;
B. субвенция, субсидия, дотация;
C. халықаралық төлем Компанияның қаржылық стратегиясыларының және бағалы
қағаздар курсы;
D. В және С;
E. А және С.
8. Қай бөлім төлем балансына жатпайды:
A. ағымдық шот;
B. Компанияның қаржылық стратегиясыландыру;
C. капиталмен операциялар шоты;
D. резервтік активтер;
E. таза қателіктер мен пропускілер.
9. Валюталық операциялар келесідей бөлінеді:
A. орталықтандырылған операциялар және орталықтандырылмаған операциялар;
B. ағымдағы операциялар және капитал қозғалысымен байланысты операциялар;
C. ағымдағы операциялар және күрделі операциялар;
D. капитал қозғалысымен байланысты операциялар және банктік операциялар;
E. банктік операциялар және бағалы қағаздармен операциялар.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Тақырып 19. Компанияның қаржылық стратегиясы және инфляция.

Инфляция табиғаты және оның Компанияның қаржылық стратегиясылармен
байланысы. Инфляцияның типтерi, олардың сипаты. Инфляцияның айқындалу
формалары және инфляция механизмi. 1991-1993 ж., 1994-1995 ж., 1996-1997 ж.
периодтарындағы Қазақстандағы инфляция себептерi. Инфляцияға қарсы саясат
шаралары.

Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.

Практикалық сабақтар жоспары
Тақырып 19. Компанияның қаржылық стратегиясы және инфляция.
Сұрақтар:
1. Инфляция: ұғымы, пайда болу себептерi, айқындалу формалары және типтерi.
2. Қазақстан Республикасындағы инфляциялық процесс ерекшелiктерi.
3. Инфляцияға қарсы саясат шаралары.

Оқытушы жетекшілігімен магистранттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар
жоспары.
Тақырып 19. Компанияның қаржылық стратегиясы және инфляция.

Тапсырмалар

1. Жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) және амортизациялық бөлулер арасындағы
айырмашылық:
A. нақты ЖҰӨ;
B. таза ұлттық өнім;
C. инфляцияға түзетілген ЖҰӨ;
D. инфляцияға түзетілген таза ұлттық өнім;
E. ұлттық табыс.
2. Инфляцияға қарсы фискалдық саясат келесідей жолмен жүргізіледі:
A. салықтарды төмендетумен, мемлекеттік шығындарды жоғарлатумен;
B. салықтарды жоғарлатумен, мемлекеттік шығындарды қысқартумен;
C. мемлекеттік шығындарды қысқартумен, салықтарды төмендетумен;
D. мемлекеттік шығындарды жоғарлатумен, салықтарды жоғарлатумен;
E. салықтарды төмендетумен, айналыстағы ақша массасын қысқартумен.
3. Практика инфляцияның қандай типтері бөлінеді?
A. күтілетін және күтілмейтін;
B. сұраныс және шығындар;
C. теңестірілген және теңестірілмеген;
D. қалыпты және жасырын;
E. ұшқыр және қарқынды.
4. Ақшаның құнсыздануы келесідей факторлардан туындайды:
A. айналысқа артық ақшаның шығарылуы, қолайсыз төлем блансы, үкіметке
сенімнің жойылуы;
B. қолайсыз төлем балансы, айналысқа ақшаның жеткіліксіз мөлшерде
шығарылуы;
C. айналысқа ақшаның жеткіліксіз мөлшерде шығарылуы;
D. айналысқа артық ақшаның шығарылуы, үкіметке сенімнің жойылуы, өндірістің
құлдырауы;
E. өндірістің құлдырауы, қолайсыз төлем балансы, айналысқа ақшаның
жеткіліксіз мөлшерде шығарылуы;
5. Инфляцияның қандай түрінде әртүрлі товарлардың құны біркелкі дәрежеде
және бір-біріне қатысты өзгеріссіз өседі:
A. балансталған;
B. балансталмаған;
C. күтілетін;
D. күтілмейтін;
Е. сатылы.
6. Бағаның өсу қарқыны бойынша инфляция түрлері:
A. қалыпты, ұшқыр, теңестірілген;
B. күтілетін, күтілмейтін;
C. жасырын, теңестірілген, теңестірілмеген;
D. қалыпты, ұшқыр, қарқынды;
E. импортталған, экспортталған.
ОСӨЖ жүргізу формасы: ауызша сұрау, тесттерді орындау

Курстық жұмыстар тақырыптары

1. Компанияның қаржылық стратегиясылардың мәні және обьективтік
қажеттілігі
1. Компанияның қаржылық стратегиясы функциялары олардың мәнін ашуы
ретінде.
2. Тауарлық-ақшалай қатынастар және Компанияның қаржылық стратегиясылар.
3. Компанияның қаржылық стратегиясылардың бақылаушы функциясы және
Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау.
4. Компанияның қаржылық стратегиясылардың бөлу және ұдайы өндіру
концепциясы.
5. Ақшалай Компанияның қаржылық стратегиясылардың қоры.
6. Компанияның қаржылық стратегиясылық ресурстар,олардың динамикасын және
құұрылымын талдау.
7. ҚР-ның Компанияның қаржылық стратегиясылық тұрақтануының жолдары.
8. Компанияның қаржылық стратегиясылардың басқа да экономикалық
категориялармен өзара байланысы.
9. Нарықтық экономикаға көшу жағдайында Компанияның қаржылық
стратегиясылық қатынастардың дамуы.
10. Өндірістің тиімділігін арттырудағы Компанияның қаржылық
стратегиясылардың ролі.
11. Ұдайы өндірістегі Компанияның қаржылық стратегиясылардың ролі.
12. Әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асырудағы Компанияның қаржылық
стратегиясылардың ролі
13. Макроэкономикалық реттеудегі Компанияның қаржылық стратегиясылардың
ролі.
14. Қазақстан экономикасын дамытудағы Компанияның қаржылық
стратегиясылардың ролі.
15. Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйе, оның құрылымы және
звенолардың өзара байланысы
16. Мемлекеттің Компанияның қаржылық стратегиясылық саясаты.
17. Экономикалық механизм жүйесіндегі Компанияның қаржылық стратегиясылық
механизм.
18. Нарыққа көшу жағдайындағы Компанияның қаржылық стратегиясылық
жоспарлаудың ерекшеліктері.
19. Компанияның қаржылық стратегиясылық жоспарлар мен болжаулардың жүйесі.
20. Қазіргі заман жағдайында қарджыларды басқару.
21. Компанияның қаржылық стратегиясылық қызмет пен Компанияның қаржылық
стратегиясылық есептерді басқарудың автоматттандырылған жүйесі.
22. Нарықтық қатынастарды қалыптастыру жағдайындағы кәсіпорындар мен
ұйымдардың Компанияның қаржылық стратегиясыларының мәні.
23. Коммерциялық бастамаларда қызмет ететін кәсіпорындар Компанияның
қаржылық стратегиясысы.
24. Компанияның қаржылық стратегиясылық бақылау: түрлері, формалары,
әдістері.
25. Аудит шаруашылық органдардың Компанияның қаржылық стратегиясылық
жағдайын зерттеу және бағалау формасы ретінде.
26. Өндірістік емес сферадағы мекемелер мен ұйымдардың Компанияның
қаржылық стратегиясылары.
27. 70, 80, 90-шы жылдар периодындағы кәсіпорынның бюджетке төлем жүйесі.
28. Пайда мен кіріс Компанияның қаржылық стратегиясылық бөлу обьектілері
ретінде.
29. Өндірістік қорлардың айналысын қамтамасыз етудегі Компанияның қаржылық
стратегиясылардың ролі.
30. Біріккен кәсіпорын Компанияның қаржылық стратегиясыларын ұйымдастыру.
31. Кіріске салық салу.
32. Акционерлік қоғамдардың Компанияның қаржылық стратегиясысы.
33. Айналыс Компанияның қаржылық стратегиясыларын Компанияның қаржылық
стратегиясыландырудың қайнар көздері және оларды пайдалану тиімділігін
арттыру жолдары.
34. Ауылшаруашылық кәсіпорындарының Компанияның қаржылық стратегиясыларын
ұйымдастыру ерекшеліктері.
35. Мемлекеттік кірістердің экономикалық мазмұны.
36. Қазақстан Республикасының салықтық реформасы.
37. Экономиканы салықтық реттеу.
38. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні, ролі.
39. Жалпы қоғамдық өнімді бөлуде бюджеттің ролі
40. Экономика дағдарысы жағдайындағы мемлекеттік бюджеттің ерекшеліктері
41. Қазақстанның бюджет жүйесінің дамуы, тарихи аспектісі.
42. Кірістер мен шығыстарды бюджеттік жүйенің жеке звенолары арасында
бөлу.
43. Мемлекеттік бюджетке кірістерді мобилизацилаудың формалары мен
әдістері және оларды жетілдіру мақсаты.
44. Егемендік жағжайындағы Республика бюджеті.
45. Ресурстарға төлемдер және олардың мемлекеттік кіріс жүйесіндегі орны.
46. Жергілікті бюджеттер, олардың шаруашылық және мәдени құрылыстағы орны.
47. Тұрғындар кірісін мобилизациялау әдістері және олардың даму
перспективасы.
48. Бюджеттік емес қорлар және олардың нарыққа көшу жағдайындағы ролі.
49. Мемлекеттік шығыстардың экономикалық мазмұны.
50. Экономиканы дамытуға кеткен шығындар.
51. Компанияның қаржылық стратегиясылық резервтердің қалыптасу формалары
мен әдістері.
52. Әлеуметтік сақтандырудың мәні мен мағынасы.
53. Қазақстанда зейнетақылық реформаны Компанияның қаржылық стратегиясылық
қамтамасыз ету проблемалары.
54. Ғылыми – техникалық прогресс және Компанияның қаржылық стратегиясылар.
55. Әлеуметтік-мәдени мақсаттарға кеткен шығындар.
56. Әлеуметтік сақтандыруға және әлеуметтік қамсыздандыруға кеткен
шығындар: Компанияның қаржылық стратегиясыландырудың қайнар көздері,
формалары мен әдістері.
57. Қайырымдылық қорлар жүйесін дамытудағы Компанияның қаржылық
стратегиясылардың ролі.
58. Қорғанысқа кеткен шығындар, қорғаныс өндірістерін конверсиялау
мәселелері.
59. Басқаруға кеткен шығындар, оларды қысқарту жолдары.
60. Сақтандырудың экономикалық ролі.
61. Жауапкершілікті сақтандыру, даму перспективалары.
62. Мемлекеттің балансы, Қазақстанда оның жағдайын жақсарту жолдары.
63. Нарыққа кқөшу жағдайында жеке сақтандыру жүйесін жетілдіру.
64. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарықтың қалыптасуы, жағдайы,
мүмкіншіліктері, проблемалары.
65. Құнды қағаздар нарығындағы мемлекеттің қызметі.
66. Қазақстанда медициналық сақтандырудың қалыптасу проблемалары.
67. Мемлекеттік несие және мемлекеттік қарыз.
68. Компанияның қаржылық стратегиясылар және инфляция.
69. Сыртқы экономикалық қатынастардың валюталық-Компанияның қаржылық
стратегиясылық механизмі.
70. Сыртқы экономикалық қызметтің дамуындағы кедендік баж салығы және
тарифтер.
71. Валюталық қорлардың қалыптасуы және қолданылуы.
72. Компанияның қаржылық стратегиясылық нарықты ұйымдастыру.
73. Еркін экономикалық аймақтардың Компанияның қаржылық стратегиясыларын
ұйымдастыру.

-----------------------
Қазақстан Республикасының Компанияның қаржылық стратегиясылық жүйесі

Жалпымемлекеттік Компанияның қаржылық стратегиясылар

Шаруашылық жүргізуші субьектілер Компанияның қаржылық стратегиясылары

Халықтың Компанияның қаржылық стратегиясысы

Мемлекеттік бюджет

Бюджеттен тыс қорлар

Мемлекеттік несие

Матер. өндіріс сферасының Компанияның қаржылық стратегиясысы.

Матер. емес өндіріс сферасының Компанияның қаржылық стратегиясысы.

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі

Ұлттық қор

Мемлекеттік бюджет