УМКД

Геодезиялық өлшемдерді автоматтандыру туралы жалпы ақпарат

ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

5В071100 Геодезия және картография мамандығына

«Геодезиялық өлшемдерді автоматтандыру жүйелері» пәніне арналған

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

Семей

2014

Алғы сөз
1. ӘЗІРЛЕГЕН
Құрастырған –Аубакирова С.М. Семей қаласының Шәкәрім атындағы
мемлекеттік университеті, «Геодезия және құрылыс» кафедрасының аға
оқытушысы «____»
_____201__ ж. № _____

2. ТАЛҚЫЛАНҒАН
2.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің
«Геодезия және құрылыс» кафедрасының отырысында

Хаттама «_____» _______ 201____ жылғы, № ______

Каф. меңгерушісі ____________ Күдеринова Н.А.

2.2. «Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар» факультетінің оқу-
әдістемелік бюросы отырысында

Хаттама «_____» _______ 201____ жылғы, № ______

Төрайым ____________ Бекбаева Р.С.

3. БЕКІТІЛГЕН
Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында келісіліп, баспаға
ұсынылды

Хаттама «_____» _______ 201____ жылғы, № ______

ОӘК төрайымы________________Искакова Г.К.

Мазмұны

1. Дәрістер.
2. Практикалық сабақтар
3 Студенттің өздік жұмысы (СӨЖ)

1. ДӘРІС САБАҚТАРЫ

Дәріс – мақсаты берілген пәннің теорялық дәрістерін қарауда логикалық
тұрақты формасы болып табылатын – оқу сабақ формасы.

№ 1 дәріс. Геодезиялық өлшемдерді автоматтандыру туралы жалпы ақпарат

Инженерлiк-геодезиялық жұмыстардың ерекшелiгi.
Геодезиялық өлшемдерді автоматтандыру курсының басқа мамандықтармен
байланысы.
Геодезиялық өлшемдерді автоматтандыру дамуының очеркі мен оның қазіргі
заман бұрылымындағы ролі.

Автоматтандыру деп (адамның қатысуынсыз) автоматты басқару теориясын
қамтитын ғылым мен техника саласын айтады. Сондай-ақ автоматты жүйе құрылыс
принципі мен олардың техникалық құралдар құралады.
Барлық геодезиялық тапсырмаларды шешу бағытындағы барлық өндірістік
процессті үш бөлікке бөлуге болады:
1) өлшеу операциялары;
2) өлшеу биіктіктерін математикалық өңдеу;
3) техникалық құжаттар жасау.
Қазіргі уақытта геодезиялық өлшем сиақты барлық өндіріс процесс
құрылымдарын автоматтандыру сүйемелдейді. Сондада автоматтандыру әдістер
мен құрамдары әртүрлі және бәрінен бұрын олардың негізделген орындалатын
және физикалық принциптеріне қатысты. Бұнда психологиялық экономикалық және
социалды құрақтар алдыңғы рөль атқарады. Өлшемдерді автоматтандыру адамды
жұмыстан толық ығыстыруын көрсетпейтінін атап айту керек. Бірақ оның жұмыс
бағытын, оның еңбегіне жаңа сапалы рең беріп, маңыздырақ етеді. Автоматты
процесс жүргізетін автоматты жүйе – автоматты басқару құрылғысы бар өзара
қатынастағы басқарылымды нысана (геодезиялық құрылғы блогы немесе бөлігі,
техникалық процесс). Берілген (горизонтальді) бағытта нивилирдің визирлі
осін ұстау үшін автоматты нивилирлі құрылғы қолданғанда автоматты құрылғы –
компенсаторды горизонтальді бағытта бекітеді. Өлшеу процесін орындауда
бұйрыққа сай функциялы алгоритм.
Тиісті жиынтықтың орындалуына - өлшеу процесін жүзеге асыру үшін алгоритм
функциялануы орындалуы керек. Егер басқаруды орындаса, яғни алдын ала жазып
қоюда сәйкес алгоритм басқармасына ықпал ету берілген функциялануының
орындалуының мақсатында қолданылған объектіге сырттан әсерлер етіп мінез-
құлық анықтайтауға болады. Кейінгі кезде әртүрлі геодезиялық жүйелер арқылы
пайда болған координат нүктелерін анықтау үшін және жасанды жер серігін
қолданған кезде автоматизация процессінің өлшемінің кешендерін айтуға
болады. Кез келген өлшеу процесі нақты ретте уақытта және кеңістікте
үйлескен бөлек салыстырма қарапайым әрекеттерден тұрады. Мына процесте
процестермен қарапайым және жеке жұмысшы процестер және басқару
операциялары айыруға болады . Соңғы , жеке процеспен басқару туралы
айтылса, ережеге сай , негізгі үш мақсаттың шешіміне әкеледі :
1) Процес ағымының хронологиясы ( бастау - аяқтау );
2) Процес бағыты ( жалғастыру , қайтару , алға - артқа басқаша
орналастыру және т.б.);
3) Процес тәртібі (берілген заңмен өзгеру параметрінің тұрақтылығын
сақтау және т б.);
Алгоритм функциясының мінез-құлығымен автоматты жүйе жұмыс жасаулары
бөлінеді: реттеуші, программалық және қадағалаушылар .
Реттеуші жүйесі бақылау мөлшерінің тұрақты мағынасының дәлдікпен берілген
сүйемелдеуі үшін арналған. Электронды-оптикалық дальномерлермен кварцты
генераторлардың теипература тұрақтылық жүйесі әртүрлі компенсаторлар
түрлері бұндай жүйенің мсалы ретінде болады.
Программалық жүйе - алдын-ала құрылған программамен бақылау мөлшерінің
өзгеруінің мақсатында берілгендердің ықпалымен анықтайтын автоматты жүйе.
Тап осы жүйелер іске асырылған , мысалы , әртүрлі модуляторлар түрінде.
Қадағалаушы жүйелердің мақсаты берілген ықпалмен анықтайтын алдын-ала
белгісіз уақыт функциясына сәйкес бақылау мөлшерінің өзгеруі болып келеді.
Қадағалаушы жүйелер геодезиялық аспаптарда кеңінен қолданылады. Оларға:
деңгей, штрих, тор жіптері, импульсті қашық өлшеулер.

Ұсынылған әдебиеттер:
1. Ю.К. НЕУМЫВАКИН, М.И. ПЕРСКИЙ, АВТОМАТИЗИРОВАННЫЕ МЕТОДЫ
геодезических измерений в землеустройстве.
2. Л.Р. Маилян, И.Ф. Куштин и др. Спрвочник современного изыскателя

Дәріс № 2
Бұрыш өлшемдерінавтоматтандырудың теориясының негізгі түсініктері.»

Дәріс № 3,4
Сызықтық өлшемді автоматтандыру.
Геодезиялық өлшемдердіавтоматтандыру. Бұрыш өлшеу, қашықтықөлшеу
комплекстері мен электронды тахеометрлер. Электронды тахеометрияда
рефракциялық есептеу әдісін зерттеу.

Дәріс № 5
Геодезияда өлшемнің далалық регистраторлары. Регистрация құрылымының
графикалық ақпараты. Мобильдік өлшемдер мен өңдеу жүйесі.

Дәріс № 6
Топографиялық пландарда контур аудандарын өлшеулердің автоматтандырылуы.
Аудандарды автоматтандыру өлшемдеріндегі құралдар мен әдістердің негізгі
даму жолдары.
Планиметрия контурының ауданын өлшеулерінің автоматтандырылуы.

Дәріс № 7,8
Топографиялық пландар мен карталарда геодезиялық есептерді шешуде
графоқайталауды қолдану.
Паншет типті графоқайталауды геометриялық тексеру.

Дәріс № 9,10
Дигитализация әдісмен алынған өлшеулердің нәтижелерін математикалық өңдеу.

Дигитализация процесінде топографиялық ақпарат сақтауштың деформациялық
есебі .

Дәріс № 11
Гафоқайталау жұмысымен семантикалық ақпаратты енгізуі
Өлшеуіш - есептеуіш кешендер .

Дәріс № 12,13
Топогрофиялық планда аудандардың контурын өлшеулердің технологиялық
орындалуы .
Электронды - блоктық тахеометр.
Геодезия жұмысытарды жобалық құрылыстан шынайылыққа шығару

Дәріс № 14,15
Фототіркеу құралдары .
Спутниктік жүйелер көмегімен пунктілердің координаталардың автономиялық
анықтамасы. Спутниктік жүйелердің құруылу принциптері. Спутниктік
жүйелердің қолдануы .

1. САРАМАНДЫҚ ЖҰМЫСТАР

Сарамандық сабақтар – студенттің өзіндік дамуында іскерлігі мен
дамуын қалыптастыратын оқу формасының бірі болып табылады. Сарамандық
сабақтарды жеке пәндер бойынша семинар түрінде және практикалық
сабақтарда құралдарды пайдалана өткізу, өзіндік жұмыстарда студенттердің
практикалық дағдыларын дамытуына әсер етеді.
Практикалық және лабароториялық сабақтар пәнінің күрделі сұрақтарын
тереңдете оқытуына ықпал етіп, студенттің өзіндік жұмысын қорытындылаудың
негізгі формасы болып табылады. Тек осындай сабақтарда студенттер өз
ойларын, пікірін сауатты жеткізе отырып, кәсіптік деңгейлерін дамыта
алады. Осының барлығы қазіргі заманға сай маманның іскерлігі мен дағдысын
шыңдауға көмектеседі.

Сарамандық жұмыс №1 (2 сағат)
Геодезияда қолданылатын қазігі заманғы ақпараттық жүйе бағдарламалары

Сарамандық жұмыс №2 (5 сағат)
Электронды тахеометрмен жұмыс істеуге машықтану

Сарамандық жұмыс №3 (3 сағат)
Leica TS 407 электронды тахеометрмен униыерситет маңында 0,5 га жергілікті
жер участкісінде ірі масштабты түсіріс орындау.

Сарамандық жұмыс №4 (2 сағат)
Топографиялық ақпараттарды электронды әдіспен жинақтау

Сарамандық жұмыс №5 (1 сағат)
Цифрлі модельді орта туралы ақпарат

Сарамандық жұмыс №6 (3сағат)
AutoCAD жүйесімен танысу. Құрылымдары және негізгі түсініктер. Бағдарлама
интерфейсі. Координат жүйесі. Бірлік форматтары.

Сарамандық жұмыс №7 (4 сағат)
AutoCAD – тың примитивасы және оны түзету.
Сарамандық жұмыс №8 (2 сағат)
AutoCAD примитивасы және объектілерді құрылымы мен құру әдістері
Сарамандық жұмыс №9 (3 сағат)
Қолданушының қажетінше AutoCAD бағдарламасының кейбір адаптациялық
мүмкіншіліктері.
Сарамандық жұмыс №10 (4 сағат)
AutoCAD-та 1:500 масштабтағы топографиялық планды сызу

3.СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІ

Пәндер