Файл қосу

Зертханалық сабақтарда жұмыс істеу - 379 балл



           «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
               ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

|МСЖ 3 деңгей құжаты      |ОӘК                      |ПОӘК П                   |
|                         |                         |042-14-4.04.01.20.46/02-2|
|                         |                         |012                      |
|ПОӘК-  «Трофейлік іс»    |                         |                         |
|Пәніннің студентке       |                         |                         |
|арналған жұмыс оқу       |                         |                         |
|бағдарламасы             |                         |                         |




            050803 – "Аңшылық және аң өсіру" мамандығына арналған

                               "Трофейлік іс"


                        ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ




             ПӘННІНІҢ СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

















                                 Семей- 2012










                                  Алғы сөз




          ӘЗІРЛЕНГЕН
Құрастырған Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті “Биология”
кафедрасының доцент м.а. Туманбаев В.М.

ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1.ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ Семей мемлекеттік университеті “Биология” кафедрасының
мәжілісінде.  ____________________.
№     хаттама.

Кафедра меңгерушісі:   ______________        Арынова Р.А.

2.2.Аграрлық факультетіның оқу - әдістемелік  бюро мәжілісінде.
 _________________№   хаттама

Төрағасы:                              Сатиева К.Р.


БЕКІТІЛДІ
Университеттің Оқу - әдістемелік кеңесінің отырысында басып шығаруға
мақұлдаған және ұсынылған.
___________________      №     хаттама.

 ОӘК төрағасы, оқу- ісі жөніндегі проректор:
Рскелдиев Б.А.























      Мазмұны



   1. Қолдану саласы.


   2. Студентке арналған пәннің жұмыс бағдарламасы


     3.   Жалпы қағидалар

     4.   Студенттің рейтингін есептеп шығару


     5.   Оқу тұрлерінің оқу- әдістемелік мәліметтері, пәнің жұмыс
бағдарламасы

     6.   СӨБЖ және СӨЖ жұмыс бағдарламасы

     7.   Оқу процессінің календарлық кестесі

      8. Әдебиеттер





















      1. Жалпы қағидалар
      1.1 Оқытушы және пән туралы мәліметтер
        –  Тұманбаев   В.М.,доцент   м.а.,   Айтқалиев   Б.   М.,   биология
кафедрасысының оқытушы
      -Байланыс ақпараты – телефоны 53-19-70, № 5 оқу ғимараты
      -Сабақ өтетін бөлмелер - № 103
      -Пәннің аты –  «Трофейлік іс»
      -Несие саны –2


      1.2.Оқу жоспарынан көшірме
      1кесте
                       Жұмыс оқу жоспарының үзіндісі:

|Курс    |Сем   |Не    |Дәріс  |Зерт. |ОБСӨЖ (са|СӨЖ (са|Жиыны   |Қортынды    |
|        |естр  |сие   |(са    |(са   |ғат)     |ғат)   |(са     |бақылау түрі|
|        |      |      |ғат)   |ғат)  |         |       |ғат)    |            |
|3       |6     |2     |15     |15    |         |       |30      |емтихан     |


      1.3 Пән мазмұнының қысқаша сипаттамасы.
  1.4. Пән мазмұнының қысқаша сипаттамасы.
0500803 – «Аңшылық  және  аң  өсіру»  мамандығының  “Трофейлік  іс”  пәнінің
мақсаты — аңшылық маманына  қажетті  трофейлік  аңшылықты  практика  жүзінде
жүргізу, аңшылық трофейлер көрмесін  үйымдастыру  және  аңды  дұрыс  аулауды
үйрету, үгіт, насихат жүргізу сиякты білім кешендерін топтастырады. Бұл  пән
Қазақстанның егемендік алуына байланысты балықшылар мен аңшылар Кеңесіне  өз
экспонаттарымен халықаралық көрмелерге қатысуға мүмкіндік береді
   1.5. Пәннің мақсаты:
   Трофейлік  істің  Қазақстандағы  қазіргі   кездегі   жағдайын   зерттеу,
халықаралық  және  аймақтық  көремелер  ұйымдастырудың  әлемдік  тәжірибесі,
трофейлерді  жасап  оларды  халықаралық  көрмелерге  ұсынатын   құрылымдарды
ұйымдастыру
   1.6. Пәнді  зерделеудің  негізгі  міндеттері:  студенттерді  трофейлерге
халықаралық көрмелерде қойылатын талаптармен таныстыру;
   - студеттерді өздігінен аңшылық трофейлерді жасап үйрету;
   - студенттерді өздігінен аңшылық трофейлер сұрыптауын үйрету;
1.7. Пәнді зерделеу нәтижесінде студент міндетті:
   - аймақтық және халықаралық  көрмелерді  өткізу  тарихын  білу;  аңшылық
трофейлер сапасын бағалау критерийлерін анықтау; халықаралық  мәртебесі  бар
эксперттердің міндеттерін білу, трофейлерді  даярлау  барысында  қауіпсіздік
ережелерін және жеке гигиенаны сақтауды білу;
   - аңшылық трофейлерді даярлау  әртүрлі  әдістемелерін  меңгеру,  олардың
сапасын кестелер, формулалар, коэффициенттер бойынша бағалау;
   - әртүрлі жануарлар түрлерінің трофейлерінің сапасын анықтау әдістемесін
игеру;
   - бар трофейлерді белгілі түр құрамына жатқызу,  халықаралық  талаптарға
сай трофейді жасауды үйренуге, экспертті баға беруге тиісті;
   - трофейлік істің аңшылық шаруашылық  экономикасында  маңызын,  шетелдік
аңшы  туристтерді  қызығушылығын  туғызуды,  аңшыларда  қоршаған   табиғатты
аялауды насихаттау қажет екенін түсінүі керек;
     1.8. Курстың пререквизиті: «Трофейлік іс» пәнін  оқыған  кезде  студент
«Орнитология», «Териология»,  «Жабайы  аң-құс  аулау  техникасы»,  «Кәсіптік
аңдар  биологиясы»,  «Биотехния  және  жабайы   аң-құс   өсіру»,   «Тері-мех
шикізатын өңдеу» курстарынан негізгі білімдері болуы қажет.
   1.9. Курс постреквизиті:
    пәнінен  алынған  білім  кейінгі  курстарда  «Аңшылықты   ұйымдастыру»,
«қазіргі  заманда  аңшылық  шаруашылығын   жүргізу»,   «Аңшылық   шаруашылық
өнімдерін өндеу технологиясы» пәндерін оқыған кезде қолданылады.
   ..
   2. Пәннің  әдістемелік  ұсыныстары  Оку  үрдісіне  белсенді  қатысу,  уй
тапсырмасын  ынтамен  орындау,  сабакта  карама-карсы   байланысты   колдау,
ұжымдық жұмыска жәрдемдесу, ұқыпты және міндеті болу қажет. Курстарыен  және
оқытушылармен ашық, шыдамды да, мейірімді болған жөн.
    Пән барысы. Оқылатын дәрісте кейінгі  ғылымның  көкейтесті  мәселелері,
қазіргі  жетістіктері  мен  жаңалықтары  айтылады.  Өткізілетін  зертханалық
сабақтарда организмнен алынып,  жасалған  жасушалар,  препараттарын  тікелей
зерттеп,   электронды   микроскопта   көрінетін   микробейнелерді    талдап,
зерделейсіздер. Пәннiң әр дәрiсiнен кейiн ұсынылған  сұрақтар  мен  тестерге
жауап берiп, оған қайтаратын жауапты жинақтап қорытып, күмәндiк туса,  алдын
ала дәрiстен оқып, оны толық түсiнiп, дәрiске, сабаққа  дайын  болып  келген
жөн.
   3. Пәннің талаптары (саясаты).
   Қатынасу: дәрiс, зертханалық сабақтарға мiндеттi түрде  қатынасу  керек.
Егерде қандайда болмасын себептермен сiз  оларға  қатынаса  алмасаңыз,  онда
барлық меңгере алмаған материалға жауапкер боласыз. Мiнез –  құлық:  Студент
ар  кодексiн:   мiнез-құлық   этикасын   сақтауы   керек.   Сабаққа   кешiгу
кешiрiлмейтiн қылық. Сабақ үстiнде оқу тәртiбiн жиi  бұзушылар  дәрiсханадан
шығарылып  жiберiледi,  немесе  бүкiл  курс   бойынша   «қанағаттанарлықсыз»
бағамен   жазаланады.   Бақылау   тапсырмалары.   Олар   сөзсiз   орындалып,
белгiленген  мерзiмде  тапсырылуы  қажет.  Кешiгiп  орындалған   жұмыстардың
бағасы өзiнен -  өзi  төмен  болады.  Межелiк  бағалау:  Межелiк  бағалаудың
қортындысы сабақ қатысуы мен үлгерiмiне, студенттердiң белгiленген  мерзiмге
өз бетiмен жұмыс орындауына, сабақта  ауызша  немесе  жазбаша  түрде  берген
жауабына, межелiк бақылау  қортындысына  байланысты  қойылады.  Көшiрiп  алу
және  бiреудiң  шығармасын  толық  немесе  жарым-жартылай  өз  атымен  ұрлап
пайдалану: Қандай да болмасын көшiрiп алу немесе бiреудiң шығармасын  толық,
не жарым-жартылай өз  атымен  ұрлап  пайдалану  (басқа  студенттерден  дайын
тапсырма  және  шешiмдер  көшiрмесiн   пайдалану)   дәрiсханадан   шығарумен
тоқтатылады немесе «қанағаттанарлықсыз» бағамен жазаланады. Ұрлап  пайдалану
мен алдауды болғызбау керек. Ұялы телофон: Сабақ үстiнде  оны  үзiп  тастау,
немесе ұялы телефонмен байланысты болғызбау керек.
 Бағалау. Емтихан: Қортынды емтихан барлық студенттер емтихан беруге  рұқсат
етiлгеннен  кейiн  емтихан  сұрақтары  жазылған  ауызша,  не   тест   арқылы
өткiзiледi

   4. Баға қоюдың саясаты
     1 - 15 апта аралығында бір дәріс үшін: тақырыптардың барлық  сұрақтарын
толық конспектілеу - 1 балл, дәрістерге белсенді қатысу - 1 балл.  Жалпы  әр
аптада - 2 балл, барлығы 30 балл.
  Бір аптада ЗТС: 4 балл - ЗТС  барлық  тапсырмаларын  орындау,  4  балл  –
тақырып бойынша теориялық  сұрақтарға  жауап  беру  (мини-сұрақ,  мини-тест)
және  4 балл – тақырып бойынша талдау жасау. Жалпы - 12 балл.
  Бір аптада СОӨЖ:  тақырып бойынша семинарлық сабақтарда жұмыс істеу  -  1
балл, семинар сұрақтарын конспектілеу - 1 балл. Жалпы - 2 балл.
  Бір аптада СӨЖ: сызбаларды  құрастыру – 1 балл, реферат – 1 балл. Жалпы –
2 балл.
   2- 8 апта аралығында ЗТС:  8 балл - ЗТС барлық тапсырмаларын орындау,  8
балл - тақырып бойынша теориялық сұрақтарға жауап  беру  (мини-сұрақ,  мини-
тест) және 9 балл - тақырып бойынша талдау жасау. Жалпы әр аптада  25  балл,
барлығы 175 балл.
     2 - 14 апта аралығында СОӨЖ:   тақырып  бойынша  семинарлық  сабақтарда
жұмыс істеу - 2 балл,  семинар сұрақтарын конспектілеу - 2  балл.  Жалпы  әр
аптада - 4 балл, барлығы 52 балл.
 2 - 15 апта аралығында СӨЖ:  сызбаларды, кестелерді  құрастыру  –  2  балл,
реферат – 3 балл. Жалпы әр аптада - 5 балл, барлығы 70 балл.
   9 - 14 апта аралығында  ЗТС:   10  баллов  -  ЗТС  барлық  тапсырмаларын
орындау , 8 балл - тақырып бойынша теориялық сұрақтарға  жауап  беру  (мини-
сұрақ, мини-тест) және 9 балл -  тақырып  бойынша  талдау  жасау.  Жалпы  әр
аптада 27 балл, барлығы 162 балл.
  15 апта ЗТС:  12 баллов  ЗТС  барлық  тапсырмаларын  орындау,  9  балл  -
тақырып бойынша теориялық  сұрақтарға  жауап  беру  (мини-сұрақ,  мини-тест)
және 9 балл - тақырып бойынша талдау жасау. Жалпы - 30 балл.
  15 апта СОӨЖ тақырып бойынша семинарлық сабақтарда жұмыс істеу - 3  балл,
семинар сұрақтарын конспектілеу - 2 балл. Жалпы - 5 балл.
   Жалпы, дәріс тақырыптардың барлық  сұрақтарын  толық  конспектілеу  -  15
балл, дәрістерге белсенді қатысу -  15  балл,  қатысқану  үшін  –  30  балл.
Барлығы - 60 балл.
   Зертханалық сабақтарда жұмыс істеу – 379 балл.
   Зертханалық сабақтарда  қатысқану үшін – 30 балл.
   СОӨЖ шегіндегі сабақтардағы жұмыс – 59 балл.
   СӨЖ – 72 балл.
     Барлығы – 600 балл.

Бағалау әріп баламасы, балл және пайызбен көрсетілген
|Бағалаудың  әріп  |Балдың сандық     |Пайыз мөлшері     |Дәстұрлі жүйемен  |
|баламасы          |баламасы          |                  |бағалау           |
|А                 |4,0               |95-100            |Өте жақсы         |
|А-                |3,67              |90-94             |                  |
|В+                |3,33              |85-89             |Жақсы             |
|В                 |3,0               |80-84             |                  |
|В-                |2,67              |75-79             |                  |
|С+                |2,33              |70-74             |Қанағаттарлық     |
|С                 |2,0               |65-69             |                  |
|С-                |1,67              |60-64             |                  |
|Д+                |1,33              |55-59             |                  |
|Д                 |1,0               |50-54             |                  |
|F                 |0                 |0-49              |Қанағаттарлықсыз  |
|I                 |NA                |                  |Аяқталмаған       |
|P                 |                  |прошел            |Пәнді өтті        |

                        5. Пәннің жұмыс бағдарламасы

|Такыры|Мазмұны                      |Сағат саны                             |
|п №   |                             |                                       |
|      |Кіріспе. Аңшылық трофейлер   |Д            |ЗС       |ОБӨЖ   |СӨЖ   |
|1     |Халықаралық көрмелер         |1            |1        |1      |1     |
|2     |Аңшылық трофейлер            |1            |1        |1      |1     |
|      |экспертизасын дамыту.        |             |         |       |      |
|3     |Трофейлер және аңшылық       |1            |1        |1      |1     |
|      |жануарлардың сұрыптауы.      |             |         |       |      |
|4     |Аңшылық трофейлерді          |1            |2        |1      |1     |
|      |бағалаудың жалпы ережелері   |             |         |       |      |
|      |мен критерийлері.            |             |         |       |      |
|5     |Аңшылық трофейлерді өндеу    |1            |1        |1      |1     |
|      |және безендіру.              |             |         |       |      |
|6     |Аңшылық трофейлерді орнату.  |2            |1        |1      |1     |
|7     |Аңшылық трофейлер көрмесін   |1            |1        |1      |1     |
|      |ұйымдастыру және өткізу.     |             |         |       |      |
|8     |Аңшылық трофейлердің         |1            |2        |1      |1     |
|      |экспертизасын жүргізуді      |             |         |       |      |
|      |ұйымдастыру.                 |             |         |       |      |
|9     |Жыртқыштар отрядының         |1            |1        |1      |1     |
|      |өкілдерінің трофейлерін      |             |         |       |      |
|      |бағалау. Ит тұқымдасы        |             |         |       |      |
|10    |Жыртқыштар отрядының         |1            |1        |1      |1     |
|      |өкілдерінің трофейлерін      |             |         |       |      |
|      |бағалау. Аю тұқымдасы.       |             |         |       |      |
|11    |Жыртқыштар отрядының         |1            |2        |1      |1     |
|      |өкілдерінің трофейлерін      |             |         |       |      |
|      |бағалау. Мысық тұқымдасы.    |             |         |       |      |
|12    |Жұптұяқтылар отрядының       |1            |1        |1      |1     |
|      |өкілдерінің трофейлерін      |             |         |       |      |
|      |бағалау. Шошқа тұқымдасы     |             |         |       |      |
|13    |Қуысмүйзділер және бұғы      |1            |1        |1      |1     |
|      |тұқымдасының трофейлерін     |             |         |       |      |
|      |бағалау.                     |             |         |       |      |

6. ОБСӨЖ және СӨЖ жоспары



|№    |ОБСӨЖ                                             |СӨЖ               |
|реті |                                                  |                  |
|     |Аудиториялық             |Аудиториядан тыс         |                  |
|1    |Трофейлік істің даму     |Трофейлік аңшылық        |Азияда аңшылық    |
|     |тарихы.                  |объектілері – аңдар      |трофейлердің даму |
|     |                         |биологиясының            |тарихы.           |
|     |                         |ерекшеліктері. Елік, оның|                  |
|     |                         |түр тармақтары.          |                  |
|2    |Аңшылық трофейлердің     |Трофейлік аңшылық        |Аймақтық          |
|     |халықаралық көрмелері    |объектілері – аңдар      |көрмелерді        |
|     |                         |биологиясының            |өткізудің маңызы. |
|     |                         |ерекшеліктері. Бұлан,    |                  |
|     |                         |оның түр тармақтары.     |                  |
|3    |Аймақтық көрмелерді      |Трофейлік аңшылық        |Бағалар жүйесінің |
|     |өткізіп ұйымдастыру      |объектілері – аңдар      |пайда болу таихы. |
|     |                         |биологиясының            |                  |
|     |                         |ерекшеліктері. Бұлан,    |                  |
|     |                         |оның түр тармақтары.     |                  |
|4    |Трофейлерді халықаралық  |Трофейлік аңшылық        |Трофейлік         |
|     |деңгейде бағалаудың      |объектілері – аңдар      |жануарларды аулау |
|     |негізгі критерийлері.    |биологиясының            |уақыты (мерзімі). |
|     |                         |ерекшеліктері. Бөкен.    |                  |
|5    |Трофейлер және аңшылық   |Трофейлік аңшылық        |Аңшылық           |
|     |жануарларды сұрыптау.    |объектілері – аңдар      |трофейлерді       |
|     |                         |биологиясының            |бағалау           |
|     |                         |ерекшеліктері. Сібір     |әдістемесін       |
|     |                         |таутекесі. Оның түр      |құрастыру.        |
|     |                         |тармақтары               |                  |
|6    |Трофейлер және жыртқыш   |Трофейлік аңшылық        |Аңшылық           |
|     |аңшылық жануарларды      |объектілері – аңдар      |трофейлерді       |
|     |сұрыптау                 |биологиясының            |өндеудің негізгі  |
|     |                         |ерекшеліктері. Жабайы тау|әдістері.         |
|     |                         |қойы немесе арқар Оның   |                  |
|     |                         |түр тармақтары           |                  |
|7    |Жануарларды аулауға      |Жануарларды аулағаннан   |Аңшылық           |
|     |рұқсат қағазды толтыру   |кейінгі сою, өндеу       |трофейлерді       |
|     |тәртібі.                 |технологиясы.            |фиксациялау       |
|     |                         |                         |жағдайлары мен    |
|     |                         |                         |материалы.        |
|8    |Шетелел мемлекеттеріне   |Теріні сыпыру тәсілдері. |Көрмелер          |
|     |аңшылық трофейлерді      |                         |ұйымдастырар      |
|     |шығарып тасымалдаудың    |                         |кезінде           |
|     |құқықтық нормалары.      |                         |жүргізілетін алдын|
|     |                         |                         |ала жұмыстар,     |
|     |                         |                         |жарнама және басқа|
|     |                         |                         |ақпарат құралдары.|
|     |Трофейлік аңшылық        |Бассүйектерді тазалау    |Экспертизаның     |
|     |объектілері – аңдар      |техникасы. Қайнату,      |уақыты мен орны,  |
|     |биологиясының            |майсыздандыру және       |көрмелер          |
|     |ерекшеліктері. Қасқыр,   |ағарту.                  |ұйымдастырылатын  |
|     |оның түр тармақтары.     |                         |ғимараттардың     |
|     |                         |                         |санитарлы-гигиенал|
|     |                         |                         |ық параметрлері.  |
|9    |Трофейлік аңшылық        |Қабанның тістерін алу    |Жануарларды       |
|     |объектілері – аңдар      |және өндеу.              |аулаудың трофей   |
|     |биологиясының            |                         |бағасын           |
|     |ерекшеліктері. Аю, оның  |                         |төмендетпейтін    |
|     |түр тармақтары.          |                         |тәсілдері.        |
|10   |Трофейлік аңшылық        |Жануарлар терісінен      |Трофейлерді       |
|     |объектілері – аңдар      |кілемшелер жасау.        |өлшеудің негізгі  |
|     |биологиясының            |Трофейлерге рұқсат етіліп|құралдары.        |
|     |ерекшеліктері. Жолбарыс, |жүргізілетін косметикалық|                  |
|     |оның түр тармақтары.     |жұмыстар.                |                  |
|11   |Трофейлік аңшылық        |Аңшылық трофейлер жасау  |Мысық тұқымдасына |
|     |объектілері – аңдар      |үшін жануарлар терілерін |жататын аңдардың  |
|     |биологиясының            |өндеу.                   |тері жабынының    |
|     |ерекшеліктері. Қар барысы|                         |құрылысы:         |
|     |немесе ілбіс.            |                         |сілеусін,         |
|     |                         |                         |жолбарыс, ілбіс.  |
|12   |Трофейлік аңшылық        |Теріні өндеу барысындағы |Қабанның тістерін |
|     |объектілері – аңдар      |негізгі операциялар.     |алуына қойылатын  |
|     |биологиясының            |Сапасын бақылау.         |талаптар.         |
|     |ерекшеліктері. Сілеусін, |                         |                  |
|     |оның түр тармақтары.     |                         |                  |
|13   |Трофейлік аңшылық        |Тері өндеуде қолданылатын|Жануарларды       |
|     |объектілері – аңдар      |химиялық препараттар.    |аулаудың мүйіз    |
|     |биологиясының            |Реактивтермен жұмыс істеу|бағасын           |
|     |ерекшеліктері. Қабан     |кезіндегі қауіпсіздікті  |төмендетпейтін    |
|     |шошқа, оның түр          |сақтау.                  |тәсілдері.        |
|     |тармақтары.              |                         |                  |
|14   |Трофейлік аңшылық        |Чучело жасаудың негізгі  |Азияда аңшылық    |
|     |объектілері – аңдар      |әдістері. Оған қажетті   |трофейлердің даму |
|     |биологиясының            |құрал-жабдықтар.         |тарихы.           |
|     |ерекшеліктері. Құдыр,    |                         |                  |
|     |оның түр тармақтары.     |                         |                  |
|15   |Трофейлік аңшылық        |Ұсақ сүтқоректілердің    |Аймақтық          |
|     |объектілері – аңдар      |ұшаларын жасау           |көрмелерді        |
|     |биологиясының            |технологиясы.            |өткізудің маңызы. |
|     |ерекшеліктері. Марал.    |                         |                  |

    « Трофейлік іс» пәнінің календарлық кестесі
                                                        3 кесте.
№ ретіАпта1234567891011121314151Бақылау түріреф1ШБрефреф2ШБ2Балдары3103310








8. Әдебиеттер
Негізгі
1. Останин В.А. Охотничьи трофеи мира. - М. 2002
2. Заславский М.А. Новый метод изготовление чучел животных. - Л.: Наука, 1971
3 Роскопф М. Охотничьи трофеи и изделия. - М: Лесная промышленность, 1984
4. Фандеев А.А., Никольская В.П. Охотничье-промысловые звери и трофеи. - М.: Россельхозиздат,  1983
5.  Давлетов З.Х. и др. Первичная обработка, выделка, качество зимних видов промысловой пушнины. - Киров, 1992
6.  Герцег А.Б. Охота в иллюстрациях. - Братислава: Природа, 1983
Қосымша
1. Руденко Ф.А., Семашко В.Ю., Черенков С.Е. и др. - Оружие, самоловы, трофей. - М: Астрель, 2003
2. Кузнецов Б.А. Товароведение пушно-мехового сырья. - М, Советская Азия, 1932
3. Ильяшинко В.Ю. Таксономический и правовой статус наземных позвоночных животных России. - М, «Экоцентр» 2001
4. Митрофанова Л.А., Пичугин Ю.В. Обработка шкур пушных зверей на промысле. - М.: Лесная промышленность, 1977.
5. Журнал «Охота и охотничье хозяйство»  1990-2008 гг.
Пәндер