Файл қосу
Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі
|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ |
|ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ |
|3-деңгейлі СМЖ | | |
|құжаты |УМКД | |
| | |УМКД 042-16.1.32/03-2013 |
|УМКД |______2013 жылғы | |
|« Орфографиядағы қиындықтар» |№ 3 басылым | |
|пәніне арналған | | |
|оқу-әдістемелік материалдар | | |
5 В 0117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған
«Орфографиядағы қиындықтар»
ПӘНІНІҢ ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
СЕМЕЙ
2013
Мазмұны
1 Глоссарий
2 Дәрістер
3 Практикалық сабақтар
4 Студенттердің өздік жұмысы
Пән бойынша глоссарий
Аккомодация (лат. Accommadatio - бейімделу) – дыбыстардың
комбинаторлық өзгерісінің дауыссыз және дауысты дыбыстардың
артикуляциясының бейімделуі.
Акцентология (лат. Accentus - екпін және грек logos - сөз, ілім) -
1) Екпіннің табиғаты мен қызметін зерттейтін сала; 2) Екпінге байланысты
болатын тілдік құбылыстардың жүйесі.
Аллофон – фонеманың әр түрлі айтылуы.
Апокопа – морфологиялық құбылыс. Соңғы буындардың түсіріліп айтылуы.
Мысалы: «барады- барад», «барамын – барам» т.б.
Ассимиляция (лат.Assimilation – үндесу) – дыбыстардың комбинаторлық
өзгеруінің кең тараған түрі. Ассимиляция сөздегі немесе сөйлемдегі тетелес
келген дыбыстардың артикуляциялық үндесуі.
Толық ассимиляция (жазса, сүзсе, жас+са, сүс-се). Жартылай ассимиляция
(қазға, тасқа) болып бөлінеді.
Аферезис – қатар тұрған сөздердің арасындағы көрші тұрған дыбыстардың
өзара ықпал етуі.
Биллингвизм (лат. Bi- екі, lingua- тіл) – қостілділік; белгілі
әлеуметтік топтың (мемлекеттік) екі тілде сөйлеуі.
Бихевиоризм (ағылшын –behaviour- мінез-құлық, тәртіп)- тіл білімінде
психологияның бір бағытына негізделген тілдің мәні мен қызметі туралы
көзқарастар жүйесі. Сыртқы қоршаған орта мен адам мінез-құлқының байланысы
бар болғандықтан, бихевиоризм теориясы туындайды.
Вокализм (лат. Vocalus – дауысты дыбыс) – тілдегі дауысты дыбыстар
жүйесі.
Гаплология (грек. Hapleos – қарапайым және logos - сөз, ілім) –
дыбыстардың комбинаторлық өзгеруінің бір түрі. Қатар келген бірдей немесе
ұқсас буындардың біреуінің ассимиляция салдарынан түсіп қалуы. Мысалы: бұл
күн – бүгін, алып кел- әкел.
Деривация (лат. Depivatio – жасалу) – бастапқы тіл бірліктерінен басқа
туынды тіл бірліктерін жасау үрдісі. Дериваттарды суффикс қосу арқылы,
сөз тіркесі арқылы, сөздерді біріктіру арқылы т.б. жасауға болады.
Лексикалық деривация түпкі (түбірлі) бірліктің лексикалық мағынасын
өзгертуге бағытталса («бас» - «бастық»), синтакситік деривация тек
синтакистік қызметтің өзгеруін білдіреді («сайла» - «сайлау»).
Диахрония (грек. diachoponos – уақыттың өтуі) – тіл жүйесінің тарихи
дамуын зерттейтін тіл білімінің аспектісі.
Диссимиляция (лат. Dissimilatio - өзгеру) – сөз шеңберіндегі екі немесе
одан да көп ұқсас дыбыстың артикуляциясы. Диссимиляция біртектес дыбыстар
арасында пайда болады.
Диэреза - сөйлеу кезінде дыбыстар бір-біріне әсер етеді. Диэрезаның
нәтижесінде дыбыстар түсіріліп айтылады , мысалы: «честный – чесный»,
«қалмады – қамады», т.б.
Дыбыстардың комбинаторлық өзгерістері – сөйлеу кезінде дыбыстардың бір-
біріне әсер етуінен пайда болатын фонетикалық өзгерістер. Оның негізгі
түрлері мынадай: аккомодация, ассимиляция, диссимиляция.
Жасанды тілдер – табиғи тілді қолдану мүмкін емес немесе сапасыз
болатын жағдайларда қолданылатын таңбалар жүйесі. Оның түрлері -
мамандырылмаған тілдер – халықаралық тілдер (эксперанто), мамандандырылған
тілдер – ғылым тілінің символдық тілі (математика тілі, химия тілі) және
бағдарлама жасау тілі т.б.
Жест тілі (ым тілі) – кинетикалық (мимикалық) негізде жасалған
коммуникативті жүйе.
Интерференция (лат. inter - аралық, ferio -соғу, тигізу) –
қостілділік жағдайында тілдердің бір-біріне тигізетін әсері, ықпалы.
Конверсия (сөзжасам) – бір сөз табындағы өзгеріске ұшырамай, басқа сөз
табы ретінде қолданылуы (соғыс – соғыс, ақ-ақ-ақ, ат-ат т.б.).
Консонантизм (лат. consonantig - дауыссыз дыбыс) – тілдегі
диалектідегі , говордағы тілдер тобының дауыссыздардың жүйесі.
Көптілділік (мультилингвизм, полилингвизм) – бір мемлекет ішінде
бірнеше тілді пайдалануы. Бір адамның бірнеше тілде сөйлеуі.
Ларингал (грек. Larynx - көмей) - көмейлік дауыссыз дыбыс.
Метатеза – (грек. Meafofhesis - орын ауыстыру) – сөз ішіндегі
дыбыстардың, не буындардың өзара орын ауыстыруы.
Морфема – (грек. Morrhe - форма) – тілдің негізгі бірлігі, ең кіші
таңба, яғни бұл бірліктің белгілі фонетикалық тұлғасы ретінде белгілі бір
мағына береді.
Ономасиология - номинация (атау) теориясы. Ономасиологиядағы зерттеу
зат немесе құбылыстан осы зат не құбылыстан осы зат не құбылыс туралы ойға
қарай бағытталады және оларды тіл құрамдары арқылы белгілейді.
Ономастика (грек. Onomastike (techne) - атау өнері) - жалқы
есімдерді зерттейтін тіл білімінің саласы.
Протеза (грек. Proflogis - алдына қою) - сөз басында қосымша дыбыстың
пайда болуы. Мысалы: ырас – рас, ылай – лай.
Редукция (лат. Reductio - кейін шегіну, азаю, қысқару) – дыбыстың
артикуляциялық және акустикалық сипатының өзгеруі. Сандық редукция -
екпін болмауынан дыбыс ұзақтығының азаюы, сапалық редукция – сол
себептерден артикуляцияның өзгеруі. Мысалы: қат(ы)нас, дәр (і) гер, т.б.
Редупликация (лат. Reduplication - қосралану) - алғашқы буынның
(жартылай редупликация) немесе бүтін түбірдің (толық редупликация)
қосарлануынан пайда болатын құбылыс. Мысалы: қап-қара, тәй-тәй т.б.
Семиотика (грек. Semeion - таңба, белгі) – хабарды сақтап, басқаға
жеткізе алатын әр түрлі таңбалық жүйелердің құрылысы мен қызметін
зерттейтін ғылыми пән.
Сингармонизм (грек. Syn - бірге және harmonia - қос үнділік,
үндесу)- морфологиялық бірлік ретіндегі сөздің вокалдық түрленуінің
нәтижесі. Бұл түркі тілдеріне тән аса күшті заң.
Синхрония (грек. Sync – hronos- бір мезгілде болатын) – белгілі бір
даму кезеңіндегі тілдің жағдайы.
Субстрат (лат. Sub. Астыңғы, және stratum - қабат) – белгілі
лингвогеографиялық жерде ертеде болған тілден қалған көне элементтер.
Транскрипция (лат. Trancriptio - көшіріп жазу) – сөз дыбыстарын хатқа
түсіру (жазу) әдісі.
Фонема (грек.phonema – дыбыс, дауыс) – тілдегі дыбыстық қатарды
құрайтын бірлік. Фонема мағыналық бірліктерді ажырату үшін қажет.
Фонология (грек. phone – дыбыс және logos – сөз, ілім) – тілдің
дыбыстық құрылысы мене қызметінде болатын заңдылықтарды зерттейтін тіл
білмінің бір саласы.
Фузия (лат. fusio – қосылған жер) – көрші тұрған морфемалардың (негіз
бен аффикстің) қосылып кетуі. Фузия түбір мен қосымшалар арасында болады,
олар: н// д/т; м//б-п
Элизия (лат. elisio – шығарап тастау) ілгері тұрған сөзде соңғы
дыбыстың жоғалуы. Элизияға қарама-қарсы болатын үрдіс, яғни кейінгі сөздің
басында тұратын дыбыстың жоғалуы – аферизис деп аталады.
Элизия редукциямен тығыз байланысты. Мысалы: орын- орны; ауызы – аузы.
Эпентеза (грек.epenthesis – қосынды) –сөздегі қосымша дыбстың пайда
болуы. Мысалы: кровать – кереует.
Этимон (грек. etumon– ақиқат) – сөздің бастапқы тұлғасы мен мағынасы.
Дәрістердің қысқаша сипаттамасы.
№1 Дәріс. Кіріспе. Қазақ орфографиясының принциптері жөнінде. Қазақ
орфографиясының негізгі морфологиялық, фонематикалық, және фонетикалық
принциптері
Дәрістің мақсаты: Қазақ тілі мен әдебиеті мамандарын дайындайтын жоғары оқу
орындарында оқытылатын «Орфографиялық қиындықтар» пәні тәжірибелік сабақтар
арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты танытып, олардың сөйлеу
мәдениетін, жазу сауатын жетілдіруді міндет етеді.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны.
1. «Орфографиядағы қиындықтар» пәні - сөздердің дұрыс жазылуын оқытатын ең
негізгі пән.
2. «Орфографиялық қиындықтар» пәні төмендегідей мәселелерді қарастыруды
өзіне мақсат етіп қояды:
- кейдір дыбыстардың жазылуы;
- түбір сөздердің және қосымшалардың жазылуы;
- сөздердің бірге, бөлек және дефис арқылы жазылуы;
- шылаулар мен одағайлардың жазылуы;
- бас әріптердің қолданылуы;
- сөздерді тасымалдау.
3.-Фонематикалық принцип.
4. Т а р и х и-д ә с т ү р л і к принцип.
5. А й ы р ы м принципі
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Пәннің зерттеу нысаны, міндеттері.
2. Фонематикалық принцип.
3. Т а р и х и-д ә с т ү р л і к принцип
4. А й ы р ы м принципі
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№2. Дәріс. Орфография ережелері. Фонема, дыбыс және әріп.
Дәрістің мақсаты: Графика мен орфографияның зерттелуі. Араб жазуындағы
үйлесімсіздіктерді жоюға арналған алғашқы жұмыстар. Латын әліппесіне
негізделген жаңа жазуға көшу жұмыстары туралы баяндау.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Алғаш 1914 жылы араб жазуын қазақ, тіліне сәйкестендіру жолдарын
баяндаған оқу құралы
2. Графика мен емле мәселелеріне байланысты 20-жылдар ішіндегі негізгі
проблемалар.
3. Қазақ ССР Жоғарғы Советінің бесінші сессиясы 1940 жылдың 10 ноябрінде
«Қазақ жазбасын латын алфавитінен орыс графикасы негізінде жасалған жаңа
алфавитке көшіру туралы заң».
4. 1938 жылы қабылданған орфографиялық принциптерге негізделген ережелер.
5. 1957 жылы бекітілген «Қазақ тілі жаңа орфографиясының негізгі ережелері»
туралы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Графика мен орфографияның зерттелуі.
2. Араб жазуындағы үйлесімсіздіктерді жоюға арналған алғашқы жұмыстар.
3. Латын әліппесіне негізделген жаңа жазуға көшу жұмыстары.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№З. Дәріс. Дауыссыз дыбыстардың орфографиясы.
Дәрістің мақсаты: Дауыссыз дыбыс әріптерінің қолданылуы туралы.
Студенттердің сауатылықтарын арттыру.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Дауыссыз дыбыс әріптерінің қолданылуы.
2. Б, в, г, д әріптері емлесі.
3. Ж, з, к, қ, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ш әріптері сөздің басында,
ортасында, соңында жазылу ережесі.
4. Ң әрпі сөздің ортасында және соңында ғана, ал ғ әрпі сөздің басында және
ортасында ғана жазылу ережесі.
5. Ф, ц, ч, щ әріптерінің емлесі.
6. Й әрпі.
7. һ дыбысы.
8. ь, ъ белгілерінің қолданылуы
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
Дауыссыз дыбыстардың орфографиясы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№4. Дәріс. Дауысты дыбыстардың орфографиясы.
Дәрістің мақсаты: Дауысты дыбыстардың орфографиясы туралы.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Дауысты дыбыс әріптерінің қолданылуы
2. А, ә, е, о, в, ұ, ү, ы, і, э әріптерінің ережесі.
3. Ә, о, ө, ұ, ү әріптерінің ережесі.
4. И әрпінің жазылу орындарды.
5. Я, ю әріптерінің ережесі.
6. Уәрпінің жазылу орындарды.
7. э, ё, ю әріптерінің жазылу орындарды.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
Дауысты дыбыстардың орфографиясы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№5. Дәріс. Дыбыс құбылыстарының орфографиядағы көріністері.
Дәрістің мақсаты: Дыбыс құбылыстарының орфографиядағы көріністері жайлы.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Дыбыстық қүбылыстар - сөздін құрамында болатын әр алуан дыбыстық
өзгерістер.
2. Протеза – сөздің алдынан басы артық дыбыстың косылуы.
3. Элизия - бунақтағы сөздердің арасында қатар келген екі дауыстының
алдыңғысының түсіп қалуы.
4. Редукцияны қысаң дауыстылардың әлсіреп, көмескі айтылуы.
5. Метатеза - сөз ішіндегі дыбыстардың не буындардың өзара орын ауысуы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Дыбыс құбылыстарының орфографиядағы көріністері.
2. Протезалық құбылыс.
3. Элизиялық құбылыс.
4. Редукциялық құбылыс.
5. Метатезалық құбылыс.
Әдебиеттер:
1. Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
2. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
3. Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
№6. Дәріс. Қазақ тілі орфографиялық сөздіктердің түзілу принциптері мен
жетілдіру бағыттары.
Дәрістің мақсаты: Қазақ тілі орфографиялық сөздіктердің түзілу принциптері
мен жетілдіру бағыттары туралы түсінік.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Орфографиялық сөздік (емле сөздік) — тілдегі сөздердің жазылу нормасын
көрсететін сөздік.
2. Қазақ тілінің тұңғыш Орфографиялық сөздігі 1941 жылы түзілді.
3. 1948 ж. М. Балақаев мектеп оқушыларына арналған қысқаша "Емле сөздігі"
туралы.
4. 1995 ж. мектеп мұғалімдері мен баспа қызметкерлеріне арналған "Қазақ
орфографиясы жайында анықтағыш" (Р. Сыздықова).
5. Мектеп оқушыларына арналған Орфографиялық сөздік 1960 ж., 1972 ж..
6. Қазақ тілінің үлкен 1963 ж. " Орфографиялық сөздігі. өңделген 2-басылымы
1978 ж.
7. "Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің Орфографиялық сөздігі " (Г.
Жәркешова).
8. ҚР ҒА-ның Тіл білімі ин-тының әзірлеуімен "Қазақ тілінің Орфографиялық
сөздігі" 1988 ж.
9. Орфографиялық сөздіктің құрылысы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі.
2. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігінің құрылысы.
Әдебиеттер:
1. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. А, 1941.
2. Балақаев М., Емле сөздігі. Бастауыш, жеті жылдық, орта мектептерге
арналған. А., 1948.
3. Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан
анықтағыш. А., 1959.
4. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
5. Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
6. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. А., 1963, 1918, 1988.
7. Уәлиев Н., Алдашева А., Қазак орфографиясындағы қиындықтар. А.,
1988.
8. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Редакциясын басқарған:
І.Кеңесбаев, Ғ.Мұсабаев. ССР ҒА-ның баспасы.Алматы, 1963ж.
2 Модуль. Түбір мен қосымшалардың жазылуы.
№7. Дәріс. Бөлек жазылатын сөздер. Бірге жазылатын сөздер. Біріккен
сөздер. Күрделі сөздер емлесі. Талдау жұмыстары.
Дәрістің мақсаты: Бөлек жазылатын сөздер туралы.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Бөлек жазылатын сөздер.
2. Күрделі атаулардың жазылуы.
3. Зат есім, күрделі сан есімдер, күрделі етістіктер, есім, еліктеуіш
сөздер сөздердің жазылуы.
4. Идиомалык, фразалық тіркестердің жазылуы.
5. Бірге жазылатын сөздер.
6. Тұлғасы өзгертілген сөздердің қосылып жазылуы.
7. Еш, әр, кей, бір, қай, әлде сөздерімен біріккен есімдік, үстеу сөздер
түбір тұлғаларының жазылуы.
8. Екі түбірден кұралып, ғылымның әр алуан саласында терминдік мәнге ие
болған атаулардың жазылуы.
9. Екі, кейде үш түбірден құралған аң-құс, жан-жануар, кұрт-құмырска,
өсімдік атауларының жазылуы.
10. Сын есімдер немесе әр түрлі есім сөздердің жазылуы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Бөлек жазылатын сөздер.
2. Күрделі атаулардың жазылуы.
3. Зат есім, күрделі сан есімдер, күрделі етістіктер, есім, еліктеуіш
сөздер сөздердің жазылуы.
4. Идиомалык, фразалық тіркестердің жазылуы.
Әдебиеттер:
1. Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
2. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
3. Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
№8. Дәріс. Дефис арқылы жазылатын сөздер және тасымал. Қысқарған сөздердің
жазылуы. Қос сөздер. Саяси - әлеуметтік терминдер.
Дәрістің мақсаты: Дефис арқылы жазылатын сөздер туралы түсінік.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Дефис (латын. – бөлу, бөлшектеу).
2. Дефистің пайдаланылуы.
3. Дефис арқылы жазылған күрделі сөздер.
4. Дефистің морфологиялық белгі екендігі
5. Белгісіздік-жалпылық және болжалдық мағынадағы қос сөз сан есімдерінің
дефис арқылы жазылуы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Дефис (латын. – бөлу, бөлшектеу).
2. Дефистің пайдаланылуы.
3. Дефис арқылы жазылған күрделі сөздер.
4. Дефистің морфологиялық белгі екендігі
5. Белгісіздік-жалпылық және болжалдық мағынадағы қос сөз сан есімдерінің
дефис арқылы жазылуы.
Әдебиеттер:
1. Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
2. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
3. Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
.
№9. Дәріс. Буын. Интонация.
Дәрістің мақсаты: Буын. Интонация туралы түсінік.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны: Дыбыс олардың жіктелуі. Буын оның
түрлері, сөздердің буынға бөлінуі. Үндестік заңы. Буын үндестігіне
бағынбайтын қосымшалар. Сөздің соңғы буыны жуан болса, қосымшаның жуаннан,
жіңішке болса жіңішкеден жалғануы. Дыбыс үндестігі. Олардың ілгерінді,
кейінді, тоғыспалы болып бөлінуі.
Орфография- сөздердің дұрыс жазылу жиынтығы. Орфоэпия –сөздердің дұрыс
айтылу ережелерін қамтиды. Тасымал. Тасымалданбайтын сөздер. Екпін. Оның
түрлері. Сөйлемге фонетикалық талдау жасау: Әсемпаз болма әрнеге.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
Буын оның түрлері, сөздердің буынға бөлінуі.
Үндестік заңы.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар.
Әдебиеттер:
№10. Дәріс. Лексикалогияға байланысты орфографиялық ережелер.
Дәрістің мақсаты: Орфография ережелері туралы мағлұмат.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігінің 2001 жылығ нұсқасы жайлы.
2. Жаңа латын жазуына көшкенге дейін казіргі пайдаланылып отырған әліпби
(алфавит).
3. "Қазақ тілінің орфографиялық негізгі ережелерінің" кұрылымы.
4. Емле ережелеріміздің ең соңғы (1983) өнделіп, ұсынылған және ресми түрде
қабылданып, бекітілген нұсқасы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1.Орфография ережелері туралы.
Әдебиеттер:
1.Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. А, 1941.
2.Балақаев М., Емле сөздігі. Бастауыш, жеті жылдық, орта мектептерге
арналған. А., 1948.
3.Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
4.Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
5.Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
6.Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. А., 1963, 1918, 1988.
7.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазак орфографиясындағы қиындықтар. А., 1988.
8.Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Редакциясын басқарған: І.Кеңесбаев,
Ғ.Мұсабаев. ССР ҒА-ның баспасы.Алматы, 1963ж.
№11. Дәріс. . Морфологияға байланысты орфографиялық ережелер.
Дәрістің мақсаты: Түбір мен қосымшалардың жазылуы туралы түсінік.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Түбір сөздердің жазылуы.
2. Сөз тіркесіндегі жеке сөздердің тұлғаларының сақталып жазылуы.
3. Орыс тілінен енген атау сөздердің тұлғасы негізінен орыс орфография-сы
бойынша өзгертілмей жазылуы.
4. Араб, парсы тілдерінен енген сөздер негізінен қазақша дыбысталып
өзгерген күйінде жазылуы.
5. Қосымшалардың я жуан, я жіңішке болып жазылуы.
6. Соңғы дыбыстары рк, рг, нк, нг, кс, кт, ск, лк, нкт, кль, брь, бль
сияқты дауыссыздар тіркесіне және ог, уг дыбыстарына біткен сөздерге косым-
шалардың жалғануы.
7. нд, мп, кт, нг, нк, мб, ск, фт сияқты дыбыстар тіркесіне бітетін
сөздерге қосымшалардың жалғануы.
8. ст, сть, зд дыбыстар тіркесіне біткен сөздерге қосымшалардың жалғануы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
Түбір мен қосымшалардың жазылуы туралы түсінік.
Әдебиеттер:
1. Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
2. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
3. Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
3. Модуль. Тыныс белгілері және олардың қолданылу ережелері.
№12. Дәріс. Тыныс белгілері / нүкте, сұрау белгісі, үтір, леп белгісі, көп
нүкте, нүктелі үтір, сызықша, тырнақша, жақша, қос нүкте/ Кейбір тыныс
белгілерінің қабаттаса қолданылуы.
Дәрістің мақсаты: Тыныс белгілері және олардың қолданылу ережелері туралы.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Тыныс белгілерінің ең басты қасиеті.
2. Тыныс белгілерінің көмекші қасиеті.
3. Тыныс белгілерінің дұрыс қолдана білудің үлкен мәні.
4. Тыныс белгілерді дұрыс қою үшін үш түрлі белгі негізге алынатыны.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Тыныс белгілерінің ең басты қасиеті.
2. Тыныс белгілерінің көмекші қасиеті.
3. Тыныс белгілерінің дұрыс қолдана білудің үлкен мәні.
4. Тыныс белгілерді дұрыс қою үшін үш түрлі белгі негізге алынатыны.
Әдебиеттер:
1. Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
2. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
3. Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
№13. Дәріс. Сөзді дұрыс айту (дыбыстау) нормалары және олардың қолданылу
жайы. Орфоэпиялық ережелер немесе сөз сазын келтіру қағидалары және оларды
игеруде ескерілетін жайттар.
Дәрістің мақсаты: Сөзді дұрыс айту (дыбыстау) нормалары және олардың
қолданылу жайы туралы түсінік.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Орфография — тіл мәдениетінің аса маңызды мәселесінің бірі.
2. Сөздердің айтылу заңдылығы.
3. Нормадан ауытқулар
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Орфоэпиялық норма: а) дыбыс үндестігіне байланысты заңдылықтар.
2. Орфоэпияның өзіне тән қағидалары.
Әдебиеттер:
1. Маманов Ы.Е. Тіл мәдениеті А;1985
2 Нұрмаханов Қ. Сөз және шеберлік А; 1978
3. Основы лекторского мастерства М;1978
4. Балақаев М.Б Қазақ тілі мәдениетінің мәселелері. А;1975
5. Балақаев М.Б Қазақ әдеби тілі және оның нормалары А;1984
6. Головин Б.М Основы культуры речи М;1960
7. Дүйсебаева М.Д Қазақ әдеби тілі орфоэпиясының кейбір мәселелері
8. Жазушы және сөз мәдениеті А; 1987
9. Исаев С.М Қазақ әдеби тілінің қалыптасып даму кезеңдері А;1987
10. Қазақ әдеби тілінің ауызша түрі А; 1987
11. Өнер алды - қызыл тілі
14. Скворцов Л.И Теорические основы культуры речи М; 1980
15. Сыздықова Р. Сөз сазы А;1983
16. Тіл мәдениеті және баспасөз А; 1983
17. Уәлиев Н Сөз мәдениеті А; 1991
18. Бейсембаева З. Тіл мәдениетінің негіздері А; 1991
19. Исаев С,Шаяхметова М.Х Әдеби тілдің нормалары А;1987
№14. Дәріс. Шет тілінен енген сөздердің орфографиясы. Орыс тілінен енген
сөздердің орфографиясы. Араб- парсы тілдерінен енген сөздердің
орфографиясы.
Дәрістің мақсаты: Шет тілінен енген сөздердің орфографиясы. Орыс тілінен
енген сөздердің орфографиясы туралы түсінік.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Шет тілден сөз ауысу процесі.
2. Шет тілінен енген сөздердің орфографиясы.
3. Орыс тілінен енген сөздердің орфографиясы.
4. Қазіргі қазақ тілінің түрлі стильдік тармақтарына таралған орыс тілі
элементтері.
5. Бір тілден екінші тілге ауысып, сол тілдің әдеби сөздік кұрамына толық
енген сөздердің (заимствования) лингвистикалық статусы критерийлері.
1. Араб-парсы тілдерінен енген сөздерге байланысты түсіндірме сөздіктер
және ғылыми еңбектер.
2. Қазақ тілінің сөздік құрамындағы араб-парсы элементтері.
3. Қазақ тілінің сөздік құрамындағы араб-парсы сөздерінің жазылуы.
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Шет тілден сөз ауысу процесі.
2. Шет тілінен енген сөздердің орфографиясы.
3. Орыс тілінен енген сөздердің орфографиясы.
4. Қазіргі қазақ тілінің түрлі стильдік тармақтарына таралған орыс тілі
элементтері.
5. Бір тілден екінші тілге ауысып, сол тілдің әдеби сөздік кұрамына толық
енген сөздердің (заимствования) лингвистикалық статусы критерийлері.
Әдебиеттер:
1. Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
2. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
3. Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
№15. Дәріс. Қазақ емлесіндегі дәстүрлі және фонетикалық принциптердің
арақатысы.
Дәрістің мақсаты: Бірыңғай мүшелер мен жалпылауыш сөздердің тыныс белгілері
туралы.
Дәрістің сұрақтары мен қысқаша мазмұны:
1. Бірыңғай мүшелер мен жалпылауыш сөздердің тыныс белгілері
2. Тыныс белгілерін қоюға келгенде, бірыңғай мүшелерді үш топқа бөліп
қаралу.
3. Жалғаулықсыз келген дара бірыңғай мүшелердің тыныс белгілері
4. Жалғаулықсыз келген күрделі (жайылмалы) бірыңғай мүшелердің тыныс
белгілері
5. Жайылма бірыңғай мүшелердің тыныс белгілері
Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:
1. Бірыңғай мүшелер мен жалпылауыш сөздердің тыныс белгілері
2. Тыныс белгілерін қоюға келгенде, бірыңғай мүшелерді үш топқа бөліп
қаралу.
3. Жалғаулықсыз келген дара бірыңғай мүшелердің тыныс белгілері
4. Жалғаулықсыз келген күрделі (жайылмалы) бірыңғай мүшелердің тыныс
белгілері
5. Жайылма бірыңғай мүшелердің тыныс белгілері
Әдебиеттер:
1. Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
2. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
3. Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
2.3. Семинар тақырыптарының қысқаша сипаттамасы:
№1 Семинар. Дауысты дыбыстардың орфографиясы.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1. Ү әрпімен жазылатын сөздерді қолданып диалог құру.
2.Ы.І әріптерінің емлесіне байланысты диктант.
3.Сөздіктен у дыбысына аяқталған 10 етістік теріп, сөйлем құрастыру.
4. Уу, ю әрпінің емлесіне байланысты сөздерді қолданып шығарма жазу.
Методикалық нұсқау: Дауысты дыбыс әріптерінің қолданылуы. А, ә, е, о, в, ұ,
ү, ы, і, э әріптерінің ережесі. Ә, о, ө, ұ, ү әріптерінің ережесі. И
әрпінің жазылу орындарды. Я, ю әріптерінің ережесі. Уәрпінің жазылу
орындарды. Э, ё, ю әріптерінің жазылу орындарды. Пәннің зерттеу нысаны,
міндеттері.
Фонематикалық принцип. Т а р и х и-д ә с т ү р л і к принцип. А й ы р ы м
принципі.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№2. Семинар. Дауыссыз дыбыстардың орфографиясы.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Ш,Х,Ф әріптерінің емлесіне қатысты сөздерді қолдана отырып қалаған
тақырыптарына әңгіме жазу.
2.Һ әрпінің емлесін қолдана отырып әңгімелесу.
3.Ц,ч әрпінің емлесін пайдалана отырып әңгімелесу.
Методикалық нұсқау: Дауыссыз дыбыс әріптерінің қолданылуы. Б, в, г, д
әріптері емлесі. Ж, з, к, қ, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ш әріптері сөздің
басында, ортасында, соңында жазылу ережесі. Ң әрпі сөздің ортасында және
соңында ғана, ал ғ әрпі сөздің басында және ортасында ғана жазылу ережесі.
Ф, ц, ч, щ әріптерінің емлесі. Й әрпі. һ дыбысы. Ь, ъ белгілерінің
қолданылуы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№З. Семинар. Дыбыс құбылыстарының орфографиядағы көріністері.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Үндестік заңы.
2.Дыбыс үндестігі.
3.Буын үндестігі.
4.Ассимиляция мен диссимиляция
Методикалық нұсқау: Үндестік заңы. Дыбыс үндестігі. Буын үндестігі.
Ассимиляция мен диссимиляция
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№4. Семинар. Дыбыстық өзгерістер.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Дыбыстық өзгерістер. Конвергенция.
2. Дивергенция.
3.Дифтонгтар мен дифтонгоидтар
Методикалық нұсқау: Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Дыбыстық
өзгерістер. Конвергенция. Дивергенция. Дифтонгтар мен дифтонгоидтар
Әдебиеттер:
1.Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. А, 1941.
2.Балақаев М., Емле сөздігі. Бастауыш, жеті жылдық, орта мектептерге
арналған. А., 1948.
3.Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
4. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
5.Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
№5. Семинар. Жазу және жазба тіл.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Жазу және жазба тіл.
2.Жазудың шығуы және оның даму кезеңдері.
Методикалық нұсқау: Жазу және жазба тіл. Жазудың шығуы және оның даму
кезеңдері.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№6. Семинар. 1.Алфавит.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Алфавит.
2.Қазақстанда қолданыста болған әліпбилер.
Методикалық нұсқау: Алфавит. Қазақстанда қолданыста болған әліпбилер.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№7. Семинар. Сөзді дұрыс айту нормалары.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар:
1.Сөзді дұрыс айту (дыбыстау) нормалары.
(дыбыс ырғағы,
дыбыс күші,
дыбыстың созылыңқылығы,
дыбыс әуені).
2.Фраза, сөйлеудің темпі, тембр, такт, мелодика.
Методикалық нұсқау: Орфография — тіл мәдениетінің аса маңызды мәселесінің
бірі. Сөздердің айтылу заңдылығы. Нормадан ауытқулар. Сөзді дұрыс айту
(дыбыстау) нормалары(дыбыс ырғағы, дыбыс күші, дыбыстың созылыңқылығы,
дыбыс әуені). Фраза, сөйлеудің темпі, тембр, такт, мелодика. Орфография
ережелері туралы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№8. Семинар. Бірыңғай мүшелер мен жалпылауыш сөздердің тыныс белгілері.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Бірыңғай мүшелер мен 2.Жалпылауыш сөздердің тыныс белгілері.
Методикалық нұсқау: Бірыңғай мүшелер мен жалпылауыш сөздердің тыныс
белгілері. Тыныс белгілерін қоюға келгенде, бірыңғай мүшелерді үш топқа
бөліп қаралу. Жалғаулықсыз келген дара бірыңғай мүшелердің тыныс
белгілері. Жалғаулықсыз келген күрделі (жайылмалы) бірыңғай мүшелердің
тыныс белгілері. Жайылма бірыңғай мүшелердің тыныс белгілері
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№9. Семинар. Айқындауыш мүшелердің тыныс белгілері.
Оңашаланған айқындауыш мүшелер.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Айқындауыш мүшелердің тыныс белгілері.
2.Оңашаланған айқындауыш мүшелер. Картотека жасау.
Методикалық нұсқау: Оңашаланған айкьшдауыш мүшелердің тыныс белгілері.
Жайылма оңашаланған айқындауыш мүшелердің тыныс белгілері
Оңашаланған айқындауыш мүше болатындар.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№10. Семинар. Бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын сызықша.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын сызықша.
2.Мысалдар теру. Картотека жасау.
Методикалық нұсқау: Сызықша. Сыңар сызықша — анализдік-синтездік белгі.
Сызықшаның қойылатын орындары. Бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын
сызықша.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№11. Семинар. Қысқарған сөздердің жазылуы.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Қысқарған сөздердің жазылуы.
2.Біріккен сөздерді қолдана отырып, әңгіме құрастыру.
3.Мәтіндермен жұмыс.
Методикалық нұсқау: Қысқарған сөздердің жазылуы. Жеке сөздердің басқы
әріпттерінен құралып қысқарған сөздер. Алғашқы сөздің басқы буынынан, соңғы
сөздердің бас әріптерінен қысқарып құралған сөздер. Адамның аты-жөні бас
әріппен белгіленгенде. Буындардан жеке буын мен тұтас сөз араласып
кысқарған сөздер. Әріптерден қысқарған сөздер.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№12. Семинар.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Аралық, тану, сымақ сөздері арқылы біріккен сөздерді орфографиялық
сөздіктен теріп жазу.
2.Диктант.
Методикалық нұсқау:
Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігінің
құрылысы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№13. Семинар. Орыс тілінен енген сөздердің орфографиясы.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Орыс тілінен енген сөздердің орфографиясы.
2.Бірінші сыңары орыс тілден енген сөздермен жасалған біріккен сөздерден
әңгіме құрау.
3.Мәтіндермен жұмыс.
Методикалық нұсқау: Шет тілден сөз ауысу процесі. Шет тілінен енген
сөздердің орфографиясы. Орыс тілінен енген сөздердің орфографиясы. Қазіргі
қазақ тілінің түрлі стильдік тармақтарына таралған орыс тілі элементтері.
Бір тілден екінші тілге ауысып, сол тілдің әдеби сөздік кұрамына толық
енген сөздердің (заимствования) лингвистикалық статусы критерийлері.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№14 Семинар. Араб- парсы тілдерінен енген сөздердің орфографиясы.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Араб- парсы тілдерінен енген сөздердің орфографиясы.
2.Мәтіндермен жұмыс. Диктант.
Методикалық нұсқау: Араб-парсы тілдерінен енген сөздерге байланысты
түсіндірме сөздіктер және ғылыми еңбектер. Қазақ тілінің сөздік құрамындағы
араб-парсы элементтері. Қазақ тілінің сөздік құрамындағы араб-парсы
сөздерінің жазылуы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№15. Семинар. Қайталау.
Семинар мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін
нақты танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
Өтілген материалдар бойынша сұрақтар қою арқылы білімдерін тексеру. Бақылау
жұмысы /диктант алу/.
Методикалық нұсқау: Барлық өтілген материалдар бойынша тест сұрақтары,
диктант жазғызу.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
Студенттің өз бетімен орындайтын жұмыстары.
№1 Дауысты дыбыстардың орфографиясы.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1. Ү әрпімен жазылатын сөздерді қолданып диалог құру.
2.Ы.І әріптерінің емлесіне байланысты диктант.
3.Сөздіктен у дыбысына аяқталған 10 етістік теріп, сөйлем құрастыру.
4. Уу, ю әрпінің емлесіне байланысты сөздерді қолданып шығарма жазу.
Методикалық нұсқау: Дауысты дыбыс әріптерінің қолданылуы. А, ә, е, о, в, ұ,
ү, ы, і, э әріптерінің ережесі. Ә, о, ө, ұ, ү әріптерінің ережесі. И
әрпінің жазылу орындарды. Я, ю әріптерінің ережесі. Уәрпінің жазылу
орындарды. Э, ё, ю әріптерінің жазылу орындарды. Пәннің зерттеу нысаны,
міндеттері.
Фонематикалық принцип. Т а р и х и-д ә с т ү р л і к принцип. А й ы р ы м
принципі.
Әдебиеттер:
1.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
2.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
3.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
4.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
5.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
№2. Дауыссыз дыбыстардың орфографиясы.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Ш,Х,Ф әріптерінің емлесіне қатысты сөздерді қолдана отырып қалаған
тақырыптарына әңгіме жазу.
2.Һ әрпінің емлесін қолдана отырып әңгімелесу.
3.Ц,ч әрпінің емлесін пайдалана отырып әңгімелесу.
Методикалық нұсқау: Дауыссыз дыбыс әріптерінің қолданылуы. Б, в, г, д
әріптері емлесі. Ж, з, к, қ, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ш әріптері сөздің
басында, ортасында, соңында жазылу ережесі. Ң әрпі сөздің ортасында және
соңында ғана, ал ғ әрпі сөздің басында және ортасында ғана жазылу ережесі.
Ф, ц, ч, щ әріптерінің емлесі. Й әрпі. һ дыбысы. Ь, ъ белгілерінің
қолданылуы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№З. Дыбыс құбылыстарының орфографиядағы көріністері.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Үндестік заңы.
2.Дыбыс үндестігі.
3.Буын үндестігі.
4.Ассимиляция мен диссимиляция
Методикалық нұсқау: Үндестік заңы. Дыбыс үндестігі. Буын үндестігі.
Ассимиляция мен диссимиляция
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№4. Дыбыстық өзгерістер.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Дыбыстық өзгерістер. Конвергенция.
2. Дивергенция.
3.Дифтонгтар мен дифтонгоидтар
Методикалық нұсқау: Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Дыбыстық
өзгерістер. Конвергенция. Дивергенция. Дифтонгтар мен дифтонгоидтар
Әдебиеттер:
1.Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. А, 1941.
2.Балақаев М., Емле сөздігі. Бастауыш, жеті жылдық, орта мектептерге
арналған. А., 1948.
3.Сыздықова Р., Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайынан анықтағыш. А.,
1959.
4. Сыздықова Р., Емле және тыныс белгілері. А., 1996.
5.Жәркешова Г., Біріккен сөздер мен сөз тіркестерінің орфографиялық
сөздігі. А., 1960.
№5. Жазу және жазба тіл.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Жазу және жазба тіл.
2.Жазудың шығуы және оның даму кезеңдері.
Методикалық нұсқау: Жазу және жазба тіл. Жазудың шығуы және оның даму
кезеңдері.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№6. Алфавит.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Алфавит.
2.Қазақстанда қолданыста болған әліпбилер.
Методикалық нұсқау: Алфавит. Қазақстанда қолданыста болған әліпбилер.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№7. Сөзді дұрыс айту нормалары.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар:
1.Сөзді дұрыс айту (дыбыстау) нормалары.
(дыбыс ырғағы,
дыбыс күші,
дыбыстың созылыңқылығы,
дыбыс әуені).
2.Фраза, сөйлеудің темпі, тембр, такт, мелодика.
Методикалық нұсқау: Орфография — тіл мәдениетінің аса маңызды мәселесінің
бірі. Сөздердің айтылу заңдылығы. Нормадан ауытқулар. Сөзді дұрыс айту
(дыбыстау) нормалары(дыбыс ырғағы, дыбыс күші, дыбыстың созылыңқылығы,
дыбыс әуені). Фраза, сөйлеудің темпі, тембр, такт, мелодика. Орфография
ережелері туралы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№8. Бірыңғай мүшелер мен. Жалпылауыш сөздердің тыныс белгілері.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Бірыңғай мүшелер мен 2.Жалпылауыш сөздердің тыныс белгілері.
Методикалық нұсқау: Бірыңғай мүшелер мен жалпылауыш сөздердің тыныс
белгілері. Тыныс белгілерін қоюға келгенде, бірыңғай мүшелерді үш топқа
бөліп қаралу. Жалғаулықсыз келген дара бірыңғай мүшелердің тыныс
белгілері. Жалғаулықсыз келген күрделі (жайылмалы) бірыңғай мүшелердің
тыныс белгілері. Жайылма бірыңғай мүшелердің тыныс белгілері
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№9. Айқындауыш мүшелердің тыныс белгілері.
Оңашаланған айқындауыш мүшелер.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Айқындауыш мүшелердің тыныс белгілері.
2.Оңашаланған айқындауыш мүшелер. Картотека жасау.
Методикалық нұсқау: Оңашаланған айкьшдауыш мүшелердің тыныс белгілері.
Жайылма оңашаланған айқындауыш мүшелердің тыныс белгілері
Оңашаланған айқындауыш мүше болатындар.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№10. Бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын сызықша.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын сызықша.
2.Мысалдар теру. Картотека жасау.
Методикалық нұсқау: Сызықша. Сыңар сызықша — анализдік-синтездік белгі.
Сызықшаның қойылатын орындары. Бастауыш пен баяндауыш арасына қойылатын
сызықша.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№11. Қысқарған сөздердің жазылуы.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Қысқарған сөздердің жазылуы.
2.Біріккен сөздерді қолдана отырып, әңгіме құрастыру.
3.Мәтіндермен жұмыс.
Методикалық нұсқау: Қысқарған сөздердің жазылуы. Жеке сөздердің басқы
әріпттерінен құралып қысқарған сөздер. Алғашқы сөздің басқы буынынан, соңғы
сөздердің бас әріптерінен қысқарып құралған сөздер. Адамның аты-жөні бас
әріппен белгіленгенде. Буындардан жеке буын мен тұтас сөз араласып
кысқарған сөздер. Әріптерден қысқарған сөздер.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№12. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Аралық, тану, сымақ сөздері арқылы біріккен сөздерді орфографиялық
сөздіктен теріп жазу.
2.Диктант.
Методикалық нұсқау:
Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігінің
құрылысы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№13. Орыс тілінен енген сөздердің орфографиясы.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Орыс тілінен енген сөздердің орфографиясы.
2.Бірінші сыңары орыс тілден енген сөздермен жасалған біріккен сөздерден
әңгіме құрау.
3.Мәтіндермен жұмыс.
Методикалық нұсқау: Шет тілден сөз ауысу процесі. Шет тілінен енген
сөздердің орфографиясы. Орыс тілінен енген сөздердің орфографиясы. Қазіргі
қазақ тілінің түрлі стильдік тармақтарына таралған орыс тілі элементтері.
Бір тілден екінші тілге ауысып, сол тілдің әдеби сөздік кұрамына толық
енген сөздердің (заимствования) лингвистикалық статусы критерийлері.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№14. Араб- парсы тілдерінен енген сөздердің орфографиясы.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
1.Араб- парсы тілдерінен енген сөздердің орфографиясы.
2.Мәтіндермен жұмыс. Диктант.
Методикалық нұсқау: Араб-парсы тілдерінен енген сөздерге байланысты
түсіндірме сөздіктер және ғылыми еңбектер. Қазақ тілінің сөздік құрамындағы
араб-парсы элементтері. Қазақ тілінің сөздік құрамындағы араб-парсы
сөздерінің жазылуы.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
№15. Қайталау.
Мақсаты: Тәжірибелік сабақтар арқылы студенттерге тіл фактілерін нақты
танытып, олардың сөйлеу мәдениетін, жазу сауатын жетілдіру.
Тапсырмалар мен сұрақтар.
Өтілген материалдар бойынша сұрақтар қою арқылы білімдерін тексеру. Бақылау
жұмысы /диктант алу/.
Методикалық нұсқау: Барлық өтілген материалдар бойынша тест сұрақтары,
диктант жазғызу.
Әдебиеттер:
1.Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. – А.,
1992.
2.Сыздықова Р., Емле мен тыныс белгілері. А., 1996.
3.Уәлиев Н., Алдашева А., Қазақ орфографиясындағы киындықтар. А., 1988
4.Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
5.Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
5 ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ
3-Кесте Пәннің оқу-әдістемелік картасы
|Тақырып |Көрнекі |Өз бетімен |Бақылау |
| |құралдар, |дайындалу |түрі |
| |ОТҚ, |сұрақтары | |
| |плакаттар, | | |
| |стендтер | | |
|Дәріс сабағы |Семинар сабағы | | | |
|1 |2 |4 |5 |6 |
|1Модуль. Пәннің |1-тақырып. Қазақ |Дәріс |Ғылыми |Баяндама |
|теориялық-әдістанымдық |орфографиясының |тезисі, |еңбектерге |жасау |
|негізі. |принциптері |сызба нұсқа |шолу жасау | |
|1-тақырып. Қазақ |жөнінде. Қазақ |слайдтар | | |
|орфографиясының принциптері|орфографиясының | | | |
|жөнінде. Қазақ |негізгі | | | |
|орфографиясының негізгі |морфологиялық, | | | |
|морфологиялық, |фонематикалық, | | | |
|фонематикалық, және |және фонетикалық | | | |
|фонетикалық принциптері |принциптері | | | |
|2-тақырып. Орфография |2-тақырып. |Дәріс |Ғылыми |Конспект |
|ережелері. |Орфография |тезисі, |еңбектерге |жасау |
|Фонема, дыбыс және әріп. |ережелері. |кесте слайд |шолу жасау | |
| |Фонема, дыбыс және|түрінде | | |
| |әріп. | | | |
|3-тақырып. Дауыссыз |3-тақырып. |Дәріс |Ғылыми |Талдау |
|дыбыстардың орфографиясы. |Дауыссыз |тезисі, |еңбектерге |жасау |
|Диктант. Талдау жұмыстары |дыбыстардың |слайд |шолу жасау | |
| |орфографиясы. | | | |
| |Диктант. Талдау | | | |
| |жұмыстары | | | |
|4-тақырып. Дауысты |4-тақырып. Дауысты|Дәріс тезисі|Ғылыми |Конспект |
|дыбыстардың орфографиясы. |дыбыстардың |кесте слайд |еңбектерге |жасау |
|Диктант. Талдау жұмыстары. |орфографиясы. |түрінде |шолу жасау | |
| |Диктант. Талдау | | | |
| |жұмыстары. | | | |
|5-тақырып. Дыбыс |5-тақырып. Дыбыс |Дәріс тезисі|Қазақ тілі |Конспект |
|құбылыстарының |құбылыстарының |таблица |бағдарламала|жасау |
|орфографиядағы көріністері.|орфографиядағы |слайд |рына | |
| |көріністері. |түрінде |сипаттама | |
|Диктант. Талдау жұмыстары. |Диктант. Талдау | |беру | |
| |жұмыстары. | | | |
|6- тақырып. Қазақ тілі |6-тақырып. |Дәріс |Сабақ |Талдау |
|орфографиялық сөздіктердің |Орфографиялық |тезисі, |үлгілерін | |
|түзілу принциптері мен |сөздіктің |сызбалар |жасау. | |
|жетілдіру бағыттары. |құрылысы. |слайд | | |
| |Орфографиялық |түрінде | | |
| |сөздікті пайдалана| | | |
| |отырып ауызша және| | | |
| |жазбаша жаттығу | | | |
| |жұмыстарын | | | |
| |орындату. | | | |
|2 Модуль. Түбір мен |7-тақырып. |Дәріс |Сөздіктермен|Талдаулар |
|қосымшалардың жазылуы. |Дыбыстар тіркесі. |тезисі, |жұмыс |жүргізу |
|7-тақырып. Бөлек жазылатын |Қайталама |мысалдарды | | |
|сөздер. Бірге жазылатын |дыбыстар. Дыбыстық|ноутбуктан | | |
|сөздер. Біріккен сөздер. |үнем. |көрсету | | |
|Күрделі сөздер емлесі. | | | | |
|Талдау жұмыстары. | | | | |
|8-тақырып. Дефис арқылы |8-тақырып. |Дәріс |Жаттығулар |Талдаулар |
|жазылатын сөздер және |Сингорманизм. |тезисі, |жұмысы |жүргізу |
|тасымал. Қысқарған |Ассимиляция. |кесте-слайд | | |
|сөздердің жазылуы. Қос |Диссимиляция. | | | |
|сөздер. Саяси - әлеуметтік | | | | |
|терминдер. | | | | |
|Талдау жұмыстары. | | | | |
|9-тақырып. Буын. Интонация.|9-тақырып. |Дәріс |Жаттығулар |Талдаулар |
|Талдау жұмыстары. |Транскрипция мен |тезисі, |жұмысы |жүргізу |
| |транслитерация |сызбалар | | |
| | |слайд | | |
| | |түрінде | | |
|10-тақырып. Лексикологияға |10-тақырып. Буын. |Дәріс тезисі|Жаттығу |Жазбаша |
|байланысты орфографиялық |Буын жігі. |сызбалар |жұмыстары | |
|ережелер. |Тасымал. Дыбыс |слайд | | |
|Мәтіндермен жұмыс. |жылысуы. |түрінде | | |
|11-тақырып. Морфологияға |11тақырып.Сөздерді|Дәріс тезисі|Жаттығу |реферат |
|байланысты орфографиялық |бірге, бөлек | |жұмыстары | |
|ережелер. Мысал теру. |таңбалаудың | | | |
| |ұғымдық және | | | |
| |тілдік | | | |
| |дискреттілікке | | | |
| |қатысы. | | | |
|3. Модуль. Тыныс белгілері |12-тақырып. Тыныс |Дәріс тезисі|Жаттығу |Грамматика|
|және олардың қолданылу |белгілерінің |сызбалар |жұмыстары |лық талдау|
|ережелері. |қолданылуы. Тыныс |слайд | | |
|12-тақырып. Тыныс белгілері|белгілерінің |түрінде | | |
|/ нүкте, сұрау белгісі, |қосымша қызметі. | | | |
|үтір, леп белгісі, көп | | | | |
|нүкте, нүктелі үтір, | | | | |
|сызықша, тырнақша, жақша, | | | | |
|қос нүкте/ Кейбір тыныс | | | | |
|белгілерінің қабаттаса | | | | |
|қолданылуы. Мәтіндермен | | | | |
|жұмыс. | | | | |
|13-тақырып. Сөзді дұрыс |13-тақырып. Тыныс |Дәріс тезисі|Жаттығу |Мысалдар |
|айту (дыбыстау) нормалары |белгілерінің |сызбалар |жұмыстары |теру |
|және олардың қолданылу |қабаттаса |слайд | | |
|жайы. Орфоэпиялық ережелер |қолданылуы. Тыныс |түрінде | | |
|немесе сөз сазын келтіру |белгілеріне | | | |
|қағидалары және оларды |жаттпайтын шартты | | | |
|игеруде ескерілетін |белгілер. | | | |
|жайттар. | | | | |
|Мәтіндермен жұмыс. | | | | |
|14- тақырып. Шет тілінен |14-тақырып. Қазақ |Дәріс |Жаттығу |Талдаулар |
|енген сөздердің |графикасын |тезисі, |жұмыстары |жүргізу |
|орфографиясы. Орыс тілінен |ауыстыру мәселесі:|кестені | | |
|енген сөздердің |ұсыныстар, жоба |слайд | | |
|орфографиясы. Араб- парсы | |негізінде | | |
|тілдерінен енген сөздердің | | | | |
|орфографиясы. | | | | |
|15- тақырып. Қазақ |15-тақырып. |Дәріс |Жаттығу |Бақылау |
|емлесіндегі дәстүрлі және |Өтілген |тезисі, |жұмыстары |жұмысыжазб|
|фонетикалық принциптердің |материалдар |тұлғаларды | |аша |
|арақатысы. |бойынша сұрақтар |слайд | | |
| |қою арқылы |түрінде | | |
| |білімдерін |көрсету | | |
| |тексеру. Бақылау | | | |
| |жұмысы /диктант | | | |
| |алу/. | | | |
6 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ
4-Кесте Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
4-Кесте
|Оқулықтардың, оқу |Саны |Студенттердің |Қамтамасыз ету |
|құралдарының атауы | |саны |пайызы |
|1 |2 |3 |4 |
|Байтұрсынов А. Тіл құрал, |15 |15 |100% |
|ІІІ тіл танытқыш құрал – | | | |
|тіл тағылымы. – А., 1992. | | | |
|Сыздық Р. Қазақ тілінің |15 |15 |100% |
|анықтағышы. – Алматы, 2000.| | | |
| Сыздықова Р. Қазақ |15 |15 |100% |
|орфографиясы мен | | | |
|пунктуациясы жайында | | | |
|анықтағыш. – Алматы, 1960. | | | |
|Сыздықова Р. Емле және |15 |15 |100% |
|тыныс белгілері. –А., 1996.| | | |
|Жұбанов Қ. Қазақ тілі |15 |15 |100% |
|жөніндегі зерттеулер. – А.,| | | |
|1966. | | | |
|Мұсабекова Ф. Қазіргі қазақ|15 |15 |100% |
|тіліндегі жай сөйлем | | | |
|пунктуациясының негіздері. | | | |
|– Алматы, 1959. | | | |
|Дүйсебаева М. Қазақ тілінің|15 |15 |100% |
|қысқаша орфоэпиялық | | | |
|сөздігі. – Алматы, 1981. | | | |
|Неталиева Қ. Қазақ тілінің |15 |15 |100% |
|орфоэпиялық сөздігі. – А., | | | |
|1977. | | | |
|Қазақ тілінің орфографиялық|15 |15 |100% |
|сөздігі. – Алматы, 1978. | | | |
|Қазақ тілінің орфографиялық|15 |15 |100% |
|сөздігі. – Алматы, 1988. | | | |
|Дүйсебаева М. Қазақ тілінің|15 | |100% |
|қысқаша орфоэпиялық | | | |
|сөздігі. – Алматы, 1981. | | | |
7. ӘДЕБИЕТТЕР
1. Негізгі әдебиеттер
1. Байтұрсынов А. Тіл құрал, ІІІ тіл танытқыш құрал – тіл тағылымы. –
А., 1992.
2. Сыздық Р. Қазақ тілінің анықтағышы. – Алматы, 2000.
7.1.3 Сыздықова Р. Қазақ орфографиясы мен пунктуациясы жайында
анықтағыш. – Алматы, 1960.
4. Сыздықова Р. Емле және тыныс белгілері. –А., 1996.
5. Жұбанов Қ. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. – А., 1966.
6. Мұсабекова Ф. Қазіргі қазақ тіліндегі жай сөйлем пунктуациясының
негіздері. – Алматы, 1959.
1. Қосымша әдебиеттер
7.2.1 Дүйсебаева М. Қазақ тілінің қысқаша орфоэпиялық сөздігі. –
Алматы, 1981.
2. Неталиева Қ. Қазақ тілінің орфоэпиялық сөздігі. – А., 1977.
3. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. – Алматы, 1978.
4. Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. – Алматы, 1988.
5. Ишмұхамедов Ә. Қызықты грамматика. – Алматы, 1995.
6. Қазақ тілінен диктанттар жинағы. – Алматы, 1998
7. Қазақ грамматикасы. – Астана, 2002.
8. Күдеринова. Қ. Қазақ жазуының теориялық негіздері.
9. Рүстемов. Л.З. Қазіргі қазақ тіліндегі араб-парсы кірме сөздері.
Алматы: Ғылым,1982.
10. Уәлиұлы. Н. Бұқаралық коммуникация және сөз мәдениеті// Қазақ
тілі орфоэпия анықтағышы. Алматы: Арыс, 2004.
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz