Файл қосу

Қоршаған ортаның ластануын анықтайтын биондикациялық әдістерді оқыту



ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТІРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағыСЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ | |
|3 деңгейлі СМЖ құжаты    |ПОӘК              | ПОӘК 042-16.1.25/01 -2013       |
|ПOӘК                     |№3 басылым        |                                 |
|«Зерттеудің              |                  |                                 |
|биоиндикациялық әдістері»|                  |                                 |
|пәнінің студенттерге     |«__» ___ 2013 ж.  |                                 |
|арналған бағдарламасы    |                  |                                 |









                       ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК  КЕШЕНІ

                    «Зерттеудің биоиндикациялық әдістері»


                            5В060800– «Экология»     мамандығына арналған




                          СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘН
                                БАҒДАРЛАМАСЫ











                                Семей - 2013




                                  АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің «Экология  және
қоршаған      ортаны      қорғау»      кафедрасының      аға       оқытушысы

Ашакаева Р.У. _________________        «_30__» __08___ 2013ж.

2 ТАЛҚЫЛАНДЫ

2.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік  университетінің  «Экология
және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасының отрысында
Хаттама №    1     «_04__» ___09__ 2013ж.

Кафедра   меңгерушісі   _________                             доцент    м.а.
Кабышева Ж.К.

2.2 Аграрлық факультетінің оқу - әдістемелік бюросында
Хаттама №   1      «_09__» ___09__ 2013ж.


АФ  ОӘБ  төрағасы       _________                              доцент   м.а.
Тлеубаева А.В.


3  БЕКІТІЛДІ

Университеттің Оқу-әдістемелік  кеңесі мақұлдап басып шығаруға ұсынады


Хаттама №  1  «_18__» _____ 2013ж.

Оқу- әдістемелік кеңестің төрағасы,
оқу-әдістемелік  жұмысы  бойынша  проректор                        профессор
Искакова Г.К.



4  №2  басылым  03.09.2012 ж. ОРНЫНА ЕНГІЗІЛДІ








                                   Мазмұны




|1 |Жалпы ережелер                                                          |
|2 |Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу               |
|3 | Пәнді оқып-білу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар                        |
|4 |Курс форматы                                                            |
|5 |Курс саясаты                                                            |
|6 |Баға қоюдың саясаты                                                     |
|7 |Әдебиет                                                                 |


































      1  ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
   1.1 Оқытушы және пән бойынша жалпы мәліметтер
 •  Ашакаева Рысгуль Улыбаевна, аға оқытушы
 • «Экология және қоршаған ортаны қоргау» кафедрасы
 • Байланыс ақпараты –тел.: 63-31-93 № 8 оқу ғимараты, № 320 кабинет
 • Сабақ өткізетін аудиториялар № 301,302
 • Кредит саны – 3


      1.2  Пән мазмунының кыскаша сипаты:
«Зерттеудің биоиндикациялық әдістері» пәннің мақсаты мен даму сатылары.



      1.3 Пәннің мақсаты:  жалпы  ғылыми  және  жоғары  кәсіби  дайындалған,
жекеше  жұмыс  істеуге  қабілетті  мамандарды  дайындау.   Негізгі   ғылыми-
әдістемелік заңдар жайлы жалпы мағлұматтар беру.
1. Биоиндикацияның негізгі түсініктерін оқу.
2. Қоршаған ортаның ластануын анықтайтын биондикациялық әдістерді оқыту.
3. Биондикациялық зерттеулерді өткізу әдістерән оқыту
4. Болашақ мамандықта алған білімін қолдана білу.
5. Биоиндикацияның формалары мен әдістерін таңдай білу.

   1.4 Пәннің негізгі міндеттері:
   «Зерттеудің биоиндикациялық әдістері» курсы  өзіндік пән ретінде
айналысады:
   1. Биоиндикацияның негізгі әдістерін оқыту

   2. Негізгі терминдер мен түсініктерді оқыту

   3. Биотестілеудің негізгі экспресс-әдістерін оқыту

   1.5 Оқу нәтежелері:
     Пәнді оқу нәтижесінде студент білу керек:
      Оқыту қорытындысы бойынша студенттің міндеті:
Білім алу  қорытындысы  бойынша  студенттер  келесі  практикалық  жұмыстарда
қажетті толық білім алу:
- биоиндикациялық зерттеулерді өткізудің теориялық және әдістемелік барысы;
- биоиндикатор түрлерін анықтай білу;
- алңан білімді қоршаған орта мәселелерін шешу үшін қолдану.


       1.6.  Курс пререквизиті:
    1.6.1 биоалуантүрліліктің экологиялық негіздері


    1.7  Курс постреквизиті:
    17.1 биогеохимия
    1.7.2 экотоксикология
    1.7.3 экологиялық мониторинг
    1.7.4 өнеркәсіп экологиясы.




    2  ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ САБАҚ ТҮРЛЕРІ БОЙЫНША САҒАТТАРДЫ БӨЛУ

                                         Кесте 1
|№  |Тақырыптың атауы                      |Сағат саны                           |
|   |                                      |ДС   |ЛС   |ПС   |ОСӨ|СӨЖ   |Әдебиет  |
|   |                                      |     |     |     |Ж  |      |         |
|1  |2                                     |3    |4    |5    |6  |7     |8        |
|1  |Курстың мәселелері мен міндеттері.    |2    |     |1    |5  |5     |1,2,3,4,5|
|   |Қоршаған ортаның ластануының          |     |     |     |   |      |         |
|   |индикаторлық әдіспен анықталуы        |     |     |     |   |      |         |
|2  |Биоиндикациянлық әдістеменің анықталу |3    |     |2    |5  |5     |1,2,3,4,5|
|   |негізі                                |     |     |     |   |      |         |
|   |Қоршаған орта ластануының             |     |     |     |   |      |         |
|   |физика-химиялық, биологиялық әдістері |     |     |     |   |      |         |
|3  |Қоршаған ортаның тірі организмдерінің |3    |     |2    |5  |5     |1,2,3,4,5|
|   |индикаторлық сапасы ретінде           |     |     |     |   |      |         |
|4  |Экотоксикантты анықтауда тесты әдісті |5    |     |2    |5  |5     |1,2,3,4,6|
|   |қолдану. Биотестке сипаттама беру.    |     |     |     |   |      |         |
|   |Биотест экспресс әдісі.               |     |     |     |   |      |         |
|5  |Мониторлық организмдермен танысу.     |6    |     |2    |5  |5     |         |
|   |Организмдердің симптомологиялық       |     |     |     |   |      |         |
|   |жарақаттануы.                         |     |     |     |   |      |         |
|6  |Биоалуандылық – ең негізгі биологиялық|-    |     |2    |5  |5     |1,2,3,4,6|
|   |индикатор                             |     |     |     |   |      |         |
|7  |Қоршаған ортаның биондикация бойынша  |3    |     |2    |5  |5     |1,2,3,4,5|
|   |антропогенді әсерден ластануының      |     |     |     |   |      |         |
|   |халықаралық бағдарламасы.             |     |     |     |   |      |         |
|   |Бағдарламаның негізгі принциптері.    |     |     |     |   |      |         |
|8  |Эмиссионды экологиялық кадастр.       |3    |     |-    |5  |5     |1,2,3,4,5|
|9  |Аутэкология және синэкология          |5    |     |2    |5  |5     |1,2,3,4,5|
|   |түрлерінің қоршаған ортада            |     |     |     |   |      |         |
|   |биоиндикациялық бақылануы. Биомонитор |     |     |     |   |      |         |
|   |және генотоксикалогия аумағындағы жаңа|     |     |     |   |      |         |
|   |жетістіктері                          |     |     |     |   |      |         |
|Барлығы                                    |30   |     |15   |45 |45    |         |







    3 ПӘНДІ ОҚЫП-БІЛУ ЖӨНІНДЕГІ ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫМДАР
         «Зерттеудің биоиндикациялық әдістері»  курсын  берілген  бағдарлама
бойынша реттелген түрде оқу керек. Нәтижелердің логикалық  жолдарын  ұғынып,
анықтамалар  мен  негізгі  түсініктерді  ажырата   білу   қажет.   Теориялық
материалдарды оқу кезінде  және  есептерді  шешуде  міндетті  түрде  төтенше
жағдайдың өту кезіндегі  физикалық  құбылыстардың  мағынасына  көңіл  аудару
қажет. Студенттер  пәнді  оқып-үйренуге  арналған  әдістемелік  нұсқаулармен
танысып пәнді толық меңгерулері  керек.  Әдістемелік  нұсқау  пәннің  кейбір
бөлімдерін студенттермен үздік жұмыс жасау ретінде жүргізіледі.






      4  КУРС ФОРМАТЫ





    Сабақ уақыты аптасына 50 минуттан 5 рет жүргізіледі, ОСӨЖ уақытын  қоса
есептегенде. Курс форматы - аралас.  Дәріс  сабақтарында  күрделі,  мәселелі
сұрақтарды қарастырады.  Мысалы дәрістер  құрылымы  мынадай  –  сабақ  мәнін
талқылау   немесе   блиц-сұрақ   (10(15   минут),   дәріс   (35(40   минут),
материалдарды  бекіту.   Сабақты   мұндай   құрылымда   жүргізу   студенттен
жүйелілікті, ұсынылған  әдебиеттермен  өздігінен  жұмыс  жасай  білуді  және
дәрістегі жаңа тақырып бойынша материалдарды білуді талап етеді.
      Лабораториялық сабақтар теориялық материалдарды тереңірек  қарастыруды
қажет ететін мәселелерді шешуге арналған.
      Аудиториялық ОСӨЖ уақытында сіздердің  дәріске  немесе  лабораториялық
сабаққа дайындалу процесінде, сондай-ақ үйге берген  өздік  жұмысын  орындау
кезінде  туындаған сұрақтарыңызды қарастырамыз.
      Сонымен қатар аптасына  бір рет, кафедрада бекітілген график  бойынша,
мен жекелей немесе топпен консультация түрінде ОСӨЖ сабағын өткіземін.
      Пәнді оқуға арналған сабақ уақытының үштен бір бөлігінде, сіздер менің
көмегімсіз өздеріңіз жұмыс жасайсыздар. Өздік жұмысына арналған  тапсырмалар
түрлері, ОСӨЖ және СӨЖ жоспары көрсетілген.


    5  КУРС САЯСАТЫ


    Пәнді  оқуға  берілген   барлық   кезеңде,   менің   сіздерге   қойатын
талаптарымның  барлығын  орныдайсыз   және   бір-бірімізді   түсінеміз   деп
ойлаймын.
      1. Дәріс, лабораториялық сабақтарға қатысу әрбір студент үшін міндетті
жағдай.  Сабақтарға  кешікпей  келу  және  сабақ  үстінде  бір–бірлеріңізбен
сөйлеспей отыруларыңызды сұраймын. Әр дәріске немесе лабораториялық  сабаққа
қатысқаны үшін +1  баллмен  бағаланады,  ал  дәрісті  немесе  лабораториялық
сабақты босатып келмей қалған жағдайда -1 баллмен бағаланады.
      Өткен материалдарды өтеу үшін студентке оқытушы тапсырма  береді  және
ол жұмыс тексеріледі, бірақ ол жұмысқа сіз максимал баға алалмайсыз.
      Әр өтелмеген сабақ тағыда қосымша -2 баллмен бағаланады.
      2. Сабақты белгілі бір себептермен босатсаңыз ол  сізді  курсты  толық
меңгеруден  босатпайды.  Егер  студент   сабақтарды   себепті   жағдайлармен
босатса, онда  ол  факультет  деканатынан  анықтама-рұқсат  алуға  міндетті.
Рұқсат алғанан кейін студент  сабаққа  қатыса  алады.  Босатқан  сабақтардың
тақырыптарын өтеу үшін сіз арнайы тапсырма аласыз және  көрсетілген  уақытта
оны  орындап  тапсыру  қажет.  Тапсырма  тиісті   бағамен   бағаланады,   ал
босатылған сабақтар үшін баллдар қосылмайды.
      3. Сіз сабақ процесіндегі аудиториялық  жұмыстарға  және  емтихандарға
белсенді түрде қатысып отыруларыңыз, сондай-ақ  өз  уақытында  және  шамаңыз
келгенше толық үй жұмысын орындауыңыз және белгіленген уақытында  өткізуіңіз
керек. Тапсырмаларынызды пунктуальды және  уақытында  тапсыруларыңыз  керек.
Осылардың бәрі сіздерге жоғары рейтингілік көрсеткіштерге  жетуге  мүмкіндік
береді. Сабақ кезінде студент бұзақылық жасап немесе  оқытушының  ескертуіне
құлақ аспаса, ол студентті сабақтан шығарып жібере алады және  ол  студентті
тәртіпке салу үшін оған қосымша тапсырмалар беріледі.
      4. Аудиториялық сабақ уақытында  Сіздердің  ұялы  телефондарыңыз  өшіп
тұруы керек. Егер бұл талап орындалмаса оқытушы  студентті  жауапқа  тартуға
құқығы бар.
      5. Сіздер студенттермен  және  оқытушыларыңызбен  ашық,  шыдамды  және
мейірімді болулары керек.
      6. Біреуден көшіріп алу  және  плагиат  (дайын  тапсырмаларды  қолдану
немесе  көшіріп  алу  және  басқа  студенттердің  көмегін  пайдалану)   үшін
Оқытушының    студентті    аудиториядан     шығарып     жіберуіне     немесе
қанағаттанарлықсыз баға қоюына құқығы бар.
      7. Межелік  аттестация  қорытындысы,  студенттің  сабаққа  қатысуымен,
өзіндік  жұмысты  орындауымен,  сабақта  ауызша  және   жазбаша   жауаптарға
байланысты, межелік бақылау нәтижелеріне байланысты қойылады.
      6.  Қорытынды  аттестация  (емтихан)  компьютерлік   тестілеу   арқылы
өткізіледі. Әрбір тесттік тапсырманың бес жауабы болады, оның біреуі  дұрыс.
Тесттік тапсырмалар пәннің жұмысшы бағдарламасына қатал сәйкес  келеді  және
барлық  тақырыптарды  қамтиды.  Емтиханға  дайындалу  үшін  ПОӘК-де  тесттік
тапсырмалардың мысалдары келтірілген.





      6 БАҒА ҚОЮДЫҢ САЯСАТЫ


       Апта бойынша баллдарды бөлу және бақылау түрлері кестеде келтірілген
      «Зерттеудің биоиндикациялық әдістері»    пәнінен баллдарды  бөлу.


                                                                    Кесте  2
|Апта  |Бақылау түрі                                 |Барлық |Ескерту        |
|      |                                             |баллдар|               |
|1     |2                                            |3      |4              |
|      |1 – 7 апталар аралығындағы аудиториялық      |30     |               |
|      |сабақтардың барлық түрлеріне қатысу          |       |               |
|1-6   |                                             |       |               |
|      |Зертханалық – тәжірибелік сабақтар           |15     |               |
|      |СОӨЖ                                         |5      |               |
|      |СӨЖ                                          |10     |               |
|      |Зертханалық – тәжірибелік сабақтар           |15     |               |
|      |                                             |       |               |
|7     |                                             |       |               |
|      |СОӨЖ                                         |5      |               |
|      |СӨЖ                                          |0      |               |
|      |Аралық бақылау 1                             |70     |               |
|1 – 7 апталар аралығындағы оқыту қорытындысы бойынша|300    |               |
|баллдардың жиынтығы                                 |       |               |
|      |8-15 апталар аралығындағы аудиториялық       |30     |               |
|      |сабақтардың барлық түрлеріне қатысу          |       |               |
|10    |Зертханалық – тәжірибелік сабақтар           |105    |               |
|      |СОӨЖ                                         |35     |               |
|      |СӨЖ                                          |60     |               |
|15    |Аралық бақылау 2                             |70     |               |
|8 – 15 апталар аралығындағы оқыту қорытындысы       |300    |               |
|бойынша баллдардың жиынтығы                         |       |               |
|Емтихан үшін балл жиынтығы                          |400    |               |
|Академиялық кезеңдегі баллдарың жиынтығы            |1000   |               |


7  ӘДЕБИЕТ

1 Ә. Бейсенова, Ж. Шілдебаев. Экология және табиғатты тиімді пайдалану.
Алматы, 2004.
2 Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экология. Алматы. Экономика. 2002ж
3 Оспанова Г.С., Бозшатаева Г.Т. Экологиядан  оку –єдістемелік ќурал.
Алматы. Экономика. 2006 ж.
4 Панин М.С. Экология Казахстана. Семипалатинск. 2005ж.
5 Аќбасова А.Ж. Саинова Г.Є. Экология. Алматы. 2003ж 4.2.1.
6  В.И.Коробкин, Л.В.Передельский «Экология» Ростов-на Дону, 2001.
7  А.М. Никаноров, Т.А.Хоружая . «Экология» .М.,2000.
8 Т.К. Сагимбаев . Экология и экономика. Алматы. 1997
9  А.А. Горелов. Экология. М., 2000.
10 Чернова Н.М.,А.М. Былова,  Экология М.: «Просвещение» 1988.
11  Глухов  В.В.,  Лисочкина  Т.В.,  Некрасова  Т.П.,  Экономические  основы
экологии Санкт-Петербург « Специальная литература» 1997.
12  Федорова  А.И.,   Никольская  А.Н.  Практикум  по  экологии   и   охране
окружающей среды. Москва. 2003.
13 Хоружая Т.А. Методы оценки экологической опасности. Москва. 1998.
14 Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата ,
15 Новиков Ю.В. Экология,  окружающая  среда  и  человек.  Учебное  пособие.
Москва.1998г.
Пәндер