Файл қосу

Қазақстанның биологиялық ресурстары



Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі / Министерство образования и науки Республики Казахстан
Семей каласының Шәкарім атындағы мемлекеттік университеті / Государственный университет имени Шакарима г. Семей 
                                       
                     МСЖ құжат 3 деңгейлі
                                   ПОӘК
                                  ПОӘК  
                                       
                            042-18.21.1.74/02-20___
                                       
                                   ПОӘК
<<Су ресурстары және суды пайдалану>> пәнінен студенттерге арналған жұмыс  бағдарламасы
                              Басылым №1


                                       
                                       
                                       
                                       




           ПӘННІҢ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
                                       
       <<Су ресурстары және суды пайдалану 
                                       
                       5В080100 <<Агрономия>>
                    мамандығыны арналған 

            ПӘННІҢ СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН 
                                                               ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                Семей 20__
                                       



                                              Алғы сөз

     1  ҚҰРАСТЫРҒАН
Семей қаласындағы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті <<Агротехнология және орман ресурстары>> кафедрасының  оқытушысы Мынбаев А.Б.
<<  >>______20        жыл
	
2 ТАЛҚЫЛАНДЫ: 
2.1. Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің <<Агротехнология және орман ресурстары>> кафедрасының мәжілісінде. 
      Хаттама <<__>> _______20__жыл, №
Кафедра меңгерушісі ________Сейлгазина С.М. 

2.2. Аграрлық факультетінің оқу-әдістемелік бюро мәжілісінде 
 	
Хаттама <<__>> _______20__жыл, №

Төраға ...........................Тлеубаева А.В. -  -  -  -  -  -  -  -  -  -  -  -  -  -  - 

3 БЕКІТЕМІН:

Университеттің оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінде қаралды және баспаға ұсынылды 

    Хаттама <<__>> _______20__жыл, №

ОӘК төрағасы .................  Искакова Г.К.

4  БІРІНШІ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН














МАЗМҰНЫ

1 Қолдану саласы
2 Нормативті сілтемелер
3 Жалпы жағдайлар
4 Оқу жұмыс бағдарламасының мазмұны (модуль)
     5 СОЖӨЖ және СӨЖ мазмұны
6 Пәннің оқу-әдістемелік картасы
7 Оқу әдістемелік әдебиеттермен  қамтамассыз ету картасы 
8 Қолданылған әдебиеттер





































1  ҚОЛДАНУ САЛАСЫ

         Жұмыс бағдарламасы <<Су ресурстары және суды пайдалану>> пәнінен 5В080100 <<Агрономия>> мамандығына арналған

2  НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

<<Су ресурстары және суды пайдалану>> пәнінің оқытушыларға арналған оқу жұмыс бағдарламасы келесі құжаттардың талаптарына сәйкес оқу процесін ұйымдастыруда тәртіп орнатады: 
-  5В080100 <<Агротехнология және орман ресурстары>> мамандығының Қазақстан Республикасы   мемлекеттік жалпы білім беру стандарты,  ҚР МЖМБС  23,12.-2005 Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігінің 26.04. 2004 № 779 бұйрығымен бекітілген және енгізілген;
- УСТ 042-РМҚК-СМУ-8-2007 Университет стандарты <<Пәннің оқу- әдістемелік кешендерінің жасауға және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар>> 
- ҚП 042-08.10.10.12-2007 Құжаттандыру процедурасы <<Пәннің оқу- әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны>>. 

3    ЖАЛПЫ ЖАҒДАЙЛАР

 3.1 Пәннің қысқаша мазмұны 
<<Су ресурстары және суды пайдалану>> пәнінің мазмұны: Бүгінгі күн талабына сай алда тұрған басты міндеттердің бірі- әр аймақтың климат-топырақ ерекшеліктерін еске ала отырып  ауыл шаруашылығы дақылдарын суарудың эксплуатациясы және басқа прогрессивті агротехникалық шараларды енгізу арқылы егінің шығымдылығын молайту және әр гектар жердің берекесін арттыру. Қазіргі өзін-өзі өтеу, шаруашылық есеп, нарықтық экономика,  фермер сияқты шаруашылық жүргізудің жаңа салалары пайда болып жатқанда, ауыл шаруашылық өндірісінің жаңа және сапалы техникалармен жарақтандырлуына көптеген жұмыс процесстерінің күрделі машиналармен, агрегеттармен атқарылуына байланысты.   
3.2 <<Су ресурстары және суды пайдалану>> пәнін оқытудың мақсаты: әр аймақтың климат-топырақ ерекшеліктерін еске ала отырып өндіріске ауыл шаруашылығы дақылдарын суару технологиясын және басқа прогрессивті агротехникалық шараларды енгізу арқылы егінің шығымдылығын молайту және әр гектар жердің берекесін арттыру.
      3.3 Пәнді оқытудың негізгі міндеті  -  суару  теориясымен, түрлерімен, дайындау технологиясымен,  ауыл шаруашылық маладрының өнімдерін көтеру мақсатында топырақ эрозиясының түрлерін  жетік білулері қажет.        3.4  Пәнді оқу барысында студент:
3.4.1Су ресурстарын
    o Прогрессивті агротехникалық шараларды  
    o Дақылдарды суару әдістерін 
    o Ауыл шаруашылық дақылдарының топырақ эрозиясын
    o Суармалы жерлерді ұйымдастыру жолдарын біліп шығады
  + Курс пререквизиттері:
    o Биология 
    o Агрономия 
    o Ботаника 
  + Курс постреквизиттері:
    o Дақылдарды суару әдістері	  
    o Суармалы жерлерді тегістеу
    o Мелиоративті жүйелерді жобалау
    o Ауыл шаруашылық дақылдарының су эрозиясын

3.7 Жұмыс  оқу жоспарынан  көшірме: 
                                                                Кесте 1   
                                                                               
Курс
Семестр
Кредиттер
ДС
(сағ)
ЗХ
(сағ)
СОӨЖ (сағ)
СӨЖ
(сағ)
Барлығы (сағ)
Қорытынды бақылау түрі
                                       3
                                       5
                                       3
                                      15
                                      15
                                      15
                                      45
                                      90
Емтихан 

4 ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬ) 

                                                                  Кесте 2 
 Тақырыптардың атауы және олардың мазмұны
                              Сағат саны
                                 1 бөлім
                                       
                   1 модуль  Су ресурстары
         1 блок Қазақстанның су ресурстары
                       Дәріс тақырыптары
Кіріспе. 
      1. Табиғат байлықтарының ішінде судың орны ерекше.Сусың жер бетінде тіршіліктің болуы мүмкін емес. Сондықтан <<Су- өмір нәрі>> деп бекер айтылмаған. Жер бетіндегі тіршіліктің барлық формасы үшін су қант, онсыз тіршілік процесі жүрмейді. Планемамыздағы мұхиттардың, өзен, қол, теңіздердің, мұздақтардың, жер асты және ауа суларының басын қосып гидросфера дейді. Сұйқ судың құрамында біраз ерітінді заттар болады. Олар қозғалмалы су арқылы тасымалданып тұрады. Су атмосферамен, тау жыныс тарымен және организмдермен үзіксіз қарым- қатынаста болады. Бұл кезде көптеген химиялық элементтердің әлгі заттардың арасында алмасуы жатады. Су жер шарындағы ауа райын өзгеріп отыратын негізгі күш. Бұл процесті су буының ролі күшті. Атмосферадағы бу күшінде болатын су негізінен мұхиттардың булануынан құралады. Ауыл шаруашылығының суды қаншалықты мол жұмсайтындығына мынадай мысал келтіруге болады: 1 тонна бидай өсіру үшін вегетациялық дәуірінде 1500 тонна, 1 т күрішке- 7 мың, т, 1 т.мақтаға- 10 мың су жұмсалады
                                       1
2. Қазақстан су ресурстары. Қазақстан  жер  региондарының  ішіндегі  сумен  аз  қамтамасыз  етілген  елдердің  қатарына  жатады.Сумен  қамтамасыздандыру  деңгейі  бойынша  ол  ТМД  елдерінің  ішіндегі  ең  соңғы  орынды  алады,  тіпті  Түркіменстаннан  кейін  тұр. Қазақстанның  жер  беті  сулар  қорының  (жер  асты  суларының  қоса  алғанда)  жалпы   мөлшері  жылына  89.5  текше  шақырымды  құрайды.Республикада  таза  ауыз  суды  тым  тапшылығы  байқалады.  Қазақстанның  жер  беті су ресурстары түгел  дерлік  таусылған. Республиканың  су  шаруашылығы  мәселелері  тек  жер  беті  суларын  шектеп  пайдалану  және  жер  асты  суларының  ресурстарын  меңгеру  есебінен  ғана  шешілуі  мүмкін. Республикада  жалпы  су  пайдаланудың  9 % жер  асты  суларының үлесіне  тиеді , біздің  ойымызша , оны   25% дейін  көтеруге  болады.

                                       1
3. Қазақстанның агроклиматтық ресурстары. Қазақстанның  ірі  19   қалаларындағы  атмосфералық  ауаның  ластану  жағдайы <<Казгидролит>> РГП  - ның   2000 ж  бақылауларының  негізінде  сипатталады. Бұл  кезеңдегі  Қазақстан  қалаларының  атмосфералық   ауасындағы  зиянды  заттар  өте  жоғары  дәрежеде  деп  бағаланады.Формальдегидтің  орташа  жылдық  концентрациясы   3 ПДК  - ден  , фенолдікі   2 ПДК  - ден, шаң - тозаң мен  азот диоксидінікі  1ПДК  - ден  жоғары.
              Қазақстан  қалаларының  ауа  бассейнін  ластаушы  көздер:формальдегид,фенол , азот диоксиді , көміртегі  оксиді, хлорлы  сутек , күкіртті  сутек  және  шаң - тозаң .Бұл  заттардың  орташа , кейде жоғарғы  концентрациялары  ПДК  - ден  15 есе  артық  болып  отырады.адамдардың   денсаулығы  үшін  экологиялық  қауіптілік  дәрежесін  осы  заттар  туралы  қысқаша  мәліметтер  сипаттайды.


                                       1
4. Қазақстанның биологиялық ресурстары. Қазақстан   жерінде    алуан   түрлі   жануарлар   мен   өсімдіктер  әлемі  кездеседі.  
     Республикамыздың    флорасы    бай  және  сан   алуан.  Елімізде   өсімдіктердің   400  -   ден   аса,  ал    дәрілік  өсімдіктердің   250 -  ден   аса   түрі   кездеседі.  
          Мұнда  омыртқалы   жануарлардың    835   түрі  бар.  Соның  ішінде   сүтқоректілердің   178  түрі:  құстың   500  - ге  жуық,  бауырымен    жорғалаушылардың   -  49,  қосмекенділердің  -  12 ,  балықтың   -  104,  дөңгелек  ауыздылар    немесе    балық    тәрізділердің     3   түрі   тіршілік   етеді.  Атап  айтқанда    кез   -  келген     адамға  таныс   аю, қасқыр, түлкі,  қоян,  кірпі, үйректер, тырна, қаз,  аққу, бүркіт, қараторғай,  бұлбұл,  улы   сұр   жылан,  бақа,  алабұға , шортан    және    тағы    басқалар   кездеседі. 
    
                                                                              1
* Жер суару және суландыру үшін пайдалынылатын су көздерінің түрлері. Суармалау - табиғи жағдайда ылғал жетіспеушілігі байқалатын топырақтар мен өсімдіктердің су жүргісін (режім) жақсартуға бағытталған шаралар кешені; гидротехникалық мелиорациялаудың бір түрі. Топырақтың ылғалдылығын көбейтеді, өсімдіктердің қоректену және жылулық режімдерін, топырақ пен жер беті қабатының микроклиматын жақсартады
                                       1
* Бас саға құрлыстары. Сутоғандарын халықтың ауыз су, тұрмыстық және өзге де мұқтаждары үшін орталықтандырылмаған сумен жабдықтау тәртібінде пайдаланған кезде заңды ұйымдар мен азаматтардың жалпы және арнайы су пайдалану талаптарын сақтай отырып, суды тікелей жер бетіндегі немесе жер астындағы су көздерінен алу қақы. Осы мақсаттарға арналған бас саға құрылыстарын пайдалану су ресурстарын басқаратын мемлекеттік органмен келісім бойынша аумағында бас саға құрылыстары орналасқан атқарушы органдар белгілеген ережелерге сәйкес жүргізілед
                                       1
7. Жер асты сулармен суару. Жер асты суы -  жер қыртысын құрайтын тау жыныстарының аралығындағы су. Жер асты суы қалыптасу жағдайына, тереңдігіне, арын күшінің мөлшеріне қарай қалқыма су, грунт және артезиан сулары болып 3 топқа бөлінеді.
                                       1
                    Тәжірибелік сабақтар

                                       1
1. Топырақтың су режимiн реттеу. Топырақтың су режiмiн реттеу өсiмдiкке қажеттi ылғалды жинап алу, оны сақтау және тиiмдi пайдалану шараларынан тұрады. Солардың бiреуi-егiстiкте қар тоқтату тәсiлi. Солтүстiк Қазақстанда көктем кезiнде дақылдарды ылғалмен қамтамасыз етудiң бiрден-бiр көзi қар жамылғысы болады. Бұл жерде қар түрiнде жауын-шашынның 60-100 мм түседi. Осы ылғалды сақтап қалғанда топырақтың су жүргiсiн елеулi түрде жақсартуға болады. Жаппай жазықтiлгiшпен өңдеудi енгiзгенде  қосымша 15-20 см қар жинап алуға болады. Бiрақ қар тоқтату шараларын жүргiзбесе, аңызда қар толық сақталмайды (жиналмайды). Сондықтан 4-5 м аралығында қыста болатын желге қарсы қар жалдарын жасау керек. Егер егiстiк жер ылдыйлы болып келсе, қар жолдарын оған көлденең жасау керек.

                                       1
* Жергілікті су қорларын жүйелі пайдалану. Жер қоры. Жер қорының ең басты бөлігі болып, дақылдар егіліп өнім алынатын жер қыртысыньщ беткі бөлігі  --  топырақ болып табылады. Топырақ құрамы ете күрделі. Онда минералдық заттармен қатар, түрлі органикалық дүниеліктер, микроорганизмдер кездеседі.
                                       1
* Көлтабанды  суарма. Көлтабан, лиман  -  1)жағалық бөлігі төмендеген құрлықты теңіз басудан және өзен сағаларының жайылуынан пайда болған саяз шығанақ;2)түркі сөзінен келген, жағасы ирек әрі аласа болатын шығанақ немесе көктемгі еріген қар, тасқын суларын пайда болған жерде топырақта арнайы бөгеттер тұрғызу арқылы ұстап жинайтын мелиорациялық кұрылыс. Көлтабандардың теңіз жағы ашық және жабық (теңізден кұмқайырлары мен жалдарымен бөлінген) түрлері болады.
                                       1
* Мәдени жайылымдарды суару. жайылымдарды ұйымдастыру жүйесі, олардың территориясын реттестіру
Отарлап мал өсіру аудандарындағы маусымдық жайылымдардың территориясын реттестіру, Қазақстанның мал азықтық алаптарының барлық ауданының таулық жайылымдар. Пайдалану мерзімі, климаттық факторларының ерекшелігі, территория бедерінің анықталуы. Малдың келешектегі өнімділігі ескеріле отырып, азықтандыру нормасы белгіленеді.
                                       1
* Суармалы жерлерде сорлану мен батпақтануды болдырмау. Суармалы жердің тағы бір артықшылығы: бір жылда екі өнім алуға мүмкіндік береді. Мәселен, тез пісетін  астық дақылдардан кейін немесе жазда пісетін картопты жинап алғаннан кейін вегатативтік уақыт Оңтүстік Қазақстан облысында 90  -  110 күнге дейін созылады. Бұл уақыт ішінде аңыздыққа тез пісетін тары немесе сүрлем жүгері сияқты дақылдарды егуге болады.
                                       1
* Су жинағыш қашыртқы жүйе. Мелиорациялық объектілер үшін арнайы су пайдалануға рұқсаттар:
      1) қарамағында кәріздік суларды бұру бойынша ғимараттары бар кәсіпорындарға беріледі. Аталған жүйелерден оларға қашыртқы, кәріздік және басқа сарқынды суларды бөлектеп жіберуді белгіленген су пайдалану келісім-шарт негізінде аталған кәсіпорындармен жүзеге асырылады;
      2) жер беті су объектілеріне кәріздік суларды бұру бойынша ғимараттары бар ішкі шаруашылық жүйелерінің иелеріне беріледі.
                                       1
2 модуль Суармалы мелеорацияның жалпы сипаттамасы
            2 блок  Дақылдарды суару әдісі
8.Суармалы жерлерде сорлану мен батпақтануды болдырмау. Суармалы алқаптардың мелиорациялық жағдайының қолайсыздығына қарамастан, соңғы жылдарға дейін коллекторлы  -  керіз жүйелерін қазу жұмысы жөнді шешілмей келеді. Осының салдарынан Оңтүстік Қазақстан облыстарының көптеген суармалы жерлері сорланып,істен шықты. 
                                       1
9. Су жинағыш қашыртқы жүйе. Ауыл шаруашылық дақылдарынан мол және тұрақты өнім алу үшін егіс белгілі тәртіпте қолдан сұрыпталып,топырақ ылғалдылығы қажетті мөлшерге дейін жеткізілуге тиісті.Ал суды егіс алқабына жіберу үшін арнаулы суару жүйелері жасалады.
Техникалық және дәнді дақылдарды,мал азықтық шөптерді,көкөністі және басқаларын суарудың шаруашылықтық маңызы бар.

                                       1
      10. Сорланған топырақты шаю. Сор топырақ, орманды дала, дала, шөлейт және шөлді аймақтардағы құрғақ климат жағдайында топырақтың тұздануы нәтижесінде қалыптасады. Құрамында суға тез еритін тұздар көлемі 1%-дан артық болады. 
                                       1
11. Суармалы жерлердегі дренаждар жүйесі. Суару суының мөлшеріне әсер ететін тағы бір фактор, ауыл шаруашылығы дақылдарын суару тәртібі мен технологиясы. Мысалы қазіргі кезде ауыл шаруашылығы дақылдарын суару режимі қатаң сақталмайды. 
                                       1
3 модуль Суармалы жерлерді суару сипаттамасы 
3 блок Мелиорациялық жүйелерді жобалау
*  Суармалы жерлерде ыза су режимін бақылау. бағдар-ланған түсім алуға арналған жүгері егісіндегі топырактың су режимін басқа-рудың ғылыми негіздерін зерттеу.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер шешілді:
-  өсімдіктің өсіп-даму кезеңіндеігі жинақты су түтыну мен ыза суының аэрация аймағындағы шығынының динамикасын анықтау;
-  жинакты су тұгынудағы ыза суы шығынының үлесі және терендік
деңгейіне байланысты оның карқындылығын анықтау;
-  суару тәртібі мен минералды тыңайткыштардың эртүрлі үйлесімінде
есімдіктің азотты, фосфорды және калийді пайдалануын аныктау;
                                       1
4 блок    Мелиорациялық жүйелерді жобалау
* Мелиоративтік жүйелерді жобалау. Суғару желісінің сұлбасын өрістердің және жайылымдардың пішін үйлесімімен байланыстыру. Суды суғару үшін беру және суат алаңдары. Су қашыртқылау желісі. Арынды және арынсыз ыза суларының жақын орналаскан жағдайындағы кәрізді-коллекторлық желілердің ерекшелігі
                                       1
5 блок  Эрозия түрлері
14. Жобалар жасау үшін жүргізілетін іздеулер мен тексерулер. Жерге орналастыру жобасын дайындау, жоба жасау бекіту, жер кадастырлық ісін құрастыру және мемлекеттік акт жасау жобаланып отырған нысандар басына келіп көру келісім шарт пен қосымшаға сәйкес және мемлекеттік акт тіркету
                                       1
15.Топырақ эрозиясының түрлері және олардың болу себептері.  Топырақ эрозиясы (латынша erosіo  -  желіну)  -  топырақтың беткі ұнтақталған құнарлы қабатының жел күшімен немесе су ағынының шаюы нәтижесінде құнарының азаюы. Жел эрозиясы кез келген топырақ типінде кездесіп, жел күшімен топырақтың беткі қабатын, кейде өсіп тұрған өсімдігімен бірге басқа жаққа ұшырып әкетеді. 
                                       
                    Тәжірибелік сабақтар
                                       
8.Сорланған топырақты жою. Сор топырақ, орманды дала, дала, шөлейт және шөлді аймақтардағы құрғақ климат жағдайында топырақтың тұздануы нәтижесінде қалыптасады. Құрамында суға тез еритін тұздар көлемі 1%-дан артық болады. Сор топырақ 2 типке бөлінеді: автоморфтық сор топырақ жер бетіне ежелгі тұзданған жыныстардың шығуынан қалыптасады
                                       1
9.Суармалы жерлердегі дренаждар жүйесі. Дренаждың екі түрі болады, біріншісі - жерге көлденең орналастырылатын ашық каналдар, жабық кәріз түтіктері, екіншісі-бұрғыланған скважиналар және аралас дренаж көлденең және тік дренаждардың үйлестірілуі.
                                       1
10.Суармалы жерлерде, су режимін бақылау. Суармалы алқаптардың мелиоративтік жағдайын бақылау, су өтімі мен шығынын өлшегіш құрал-жабдықтар. Пайдалану мен жөндеу жұмыстарын механизациялау құрал-жабдықтары мен транспорт. Өндірістік база және тұрғын ғимараттары. Жүйелер мен құрылымдарды пайдаланудың жылдық шығыны.
                                       1
11.Насос станциялары туралы жалпы мәліметтер .
                                       1
12.Насос станцияларын орналастыру схемалары..
                                       1
13. Насос саны мен олардың жіберетін суын арықтық жүйесінің жіберетін суының есептелген мөлшерімен сәйкестендіру. 
                                       1
14.Реттегіш резервуар және суды механикалық әдіспен көтеріп суарғандағы жүйесінің ерекшелігі . 
                                       1
15.Мелиоративтік жүйелерді жобалау
                                       1



                   * СОӨЖ ЖӘНЕ СӨЖ МАЗМҰНЫ
5.1.Су ресурстары. 
5.2. Су ресурстарын пайдалану түрлері және оларды тиімді пайдалану жолдары.
5.3. Су құбырлары.
5.4. Судың сапасын жоғарлату жолдары.
5.5 Ашық су көздері.	
5.6. Әлемдік су ресурстары.
5.7. Су ресурстардың маңыздылығ.
5.8. Мелиоративтік жүйелерді жобалау.
5.9 Сорланған топырақты жою
5.10 Суды бораздалармен тақталарға тарату. 
5.11 Жаңбырлатып суару әдісі.
5.12 Сіңіре суару әдісі.
5.13 Мәдени жайылымдарды суару
5.14 Суармалы жерлерді тегістеу
5.15 Су жинағыш қашыртқы жүйе



       6  ПӘННІҢ ОҚУ  -  ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ
                                                                   Кесте 3
№
Дәріс сабағының тақырыбтары
Тәжірибелік (семинарлық) сабағының тақырыптары
Көрнекті құралдар, ТЖО, плакаттар, зертханалық стенд
Өз бетімен оқып білу сұрақтары
Бақылау формасы
                                       1
                                       2
                                       3
                                       5
                                       6
                                       7
                                      1,2
Кіріспе. Су ресурстары. 
1.Далалы және орманды дала аймақтарда жер суарудың маңызы
Плакаттар, видеофильмдер
Егісті астыңғы жағынын суару
Конспект
ауызша сұрау
                                      3,4
Қазақстан су ресурстары.
3. Далалы аймақтарда өзен суымен жүйелі суару 4. Жергілікті су қорларын жүйелі пайдалану
Плакаттар, видеофильмдер
Мелиоративтік жүйелерді жобалау
Конспект
ауызша сұрау
                                      5,6
Жер суару және суландыру үшін пайдалынылатын су көздерінің түрлері
5. Көлтабанды  суарма
6. Мәдени жайылымдарды суару
Плакаттар, видеофильмдер
Реттегіш резервуар және суды механикалық әдіспен көтеріп суарғандағы жүйесінің ерекшелігі.

Конспект
ауызша сұрау
                                      7,8
Суармалы жерлерді тегістеу
7,8 Суармалы жерлерде сорлану мен батпақтануды болдырмау
Плакаттар, видеофильмдер
Насос саны мен олардың жіберетін суын арықтық жүйесінің жіберетін суының есептелген мөлшерімен сәйкестендіру
Конспект
ауызша сұрау
                                     9, 10
Жер суару және суландыру үшін пайдалынылатын су көздерінің түрлері
9,10 Су жинағыш қашыртқы жүйе

Плакаттар, видеофильмдер
Насос станцияларын орналастыру схемалары
Конспект
ауызша сұрау
                                     11,12
Бас саға құрлыстары
11,12 Сорланған топырақты жою
Плакаттар, видеофильмдер
Топырақтың жазықтық эрозиямен куресу жолдары
Конспект
ауызша сұрау
                                     13,14
Жер асты сулармен суару.

13,14 Суармалы жерлердегі дренаждар жүйесі 
Плакаттар, видеофильмдер
Суды бораздалармен тақталарға тарату 
Конспект
ауызша сұрау
                                      15
Су жинағыш қашыртқы жүйе.

15,16 Суармалы жерлерде, су режимін бақылау
Плакаттар, видеофильмдер
Мелиорацяның жердің өнімділігін көтерудегі маңызы
Конспект
ауызша сұрау

* ОҚУ  -  ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ КАРТАСЫ
                                                                  Кесте  4
№
Оқулықтың, оқу-әдістемелік құралдарыдң аты
Дана саны
                         Студенттер саны
Қамтамасыз ету пайызы
1
Абдразаков Ф.К., Волков А.В. Задачи и перспективы развития мелиоративного комплекса в Саратовской области // Мелиорация и водное хозяйство. 2005..

                                      25
                                      13
                                      28
2
Емелин Ю.Б. Методология прогнозирования технического прогресса и моделирование инвестиционно-технической политики в сельском хозяйстве. Дисс. д-ра техн. наук. Саратов, 1995

                                      25
                                      13
                                      25
3
Айдаров И.П., Арент К.П., Басс В.Н. Мелиорация и водное хозяйство. Орошение: Справочник / М47 Под ред. Б.Б. Шумакова. М.: Колос, 1999.

                                      50
                                      13
                                      35
4
М.И. Кондрашкина 
Лабороторно-практические заниятия по растениеводству, Москва-2006 г
                                      50
                                      13
                                      40


                            8 ӘДЕБИЕТТЕР

                       8.1 Негізгі әдебиет:
8.1.1.Емелин Ю.Б. Методология прогнозирования технического прогресса и моделирование инвестиционно-технической политики в сельском хозяйстве. Дисс. д-ра техн. наук. Саратов, 1995
8.1.2. В.Р Вильямса. Зональное системы земледелия Алматы, Кайнар 1990г

8.2  Қосымша әдебиет: 
8.2.1 Борщов Т.С., Колесниченко В.В. Организация и технология производства земляных работ. М.
8.2.2. Абдразаков Ф.К., Волков А.В. Задачи и перспективы развития мелиоративного комплекса в Саратовской области // Мелиорация и водное хозяйство. 2005..
    o Агроклиматические бюллетени.  -  Омск, Омское территориальное управление, 2001
    o Алексеев В.М., Тихомиров В.М., Фомин С.В. Оптимальное управление. М.: Наука, 1979.
    o Оценка земельных ресурсов: Учебное пособие/ В.П. Антонов, Б.Е.Бондарев.  -  М.: Институт оценки природных ресурсов.-М.:Колос,1999г.
    o Айдаров И.П., Арент К.П., Басс В.Н. Мелиорация и водное хозяйство. Орошение: Справочник / М47 Под ред. Б.Б. Шумакова. М.: Колос, 1999.
    o Попов Н.А. Экономика сельского хозяйства :Учебник.-М.:Дело и сервис,2000г.-ISBN
				 


Пәндер