Файл қосу

Курстың бағыты



Магистранттарға арналған <<Ғылым тарихы және философиясы>> пәнінен оқу бағдарлымасы  (Syllabus)
               _________________________________________________

ЖБО: Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті 
Кафедра: Философия ( Шәкәрім ат. СМУ інің бас ғимараты, 1205 кабинет)
 
Кеңес сағаттары  ( Оffice-hour):   оқу кестесіне сәйкес

Дәріс оқу уақыты: бекітілген  оқу кестесіне сәйкес 
Кредит саны: 2 кредит ( 15- сағат дәріс; 15- сағат практикалық сабақ; 22,5 - МОӨЖ)


Лектор: Жаркимбаева Дана Бактубаевна, философия ғылымының кандидаты
Қазақстан Ұлттық Жаратылыстану Ғылымдарының  Академиясының корреспондент мүшесі,  Акмулла ат. БМПУінің (Уфа) докторанты.
Е-mail: dana63mail@mail.ru
Тел. +77015449727, моб. 44 30 70, дом.8(722 2) 54 11 69

Курстың бағыты:
Ғылым тарихы және философиясы пәні   -  магистранттарға бір семестр оқытылатын курс.

Пререквизиттері  -  жалпы философия білімі мен <<Қазіргі заман жаратылыстану концепциялары>> пәндері.  
Курс қазақ тілінде дайындалған. Дәрістер қазақ тілінде оқытылады. Пәнге байланысты материалдар орыс және қазақ тілінде ұсынылады. Халқаралық терминдер сол қалпында қолданылады.  

Курс мақсаты: 
Магистрантардың ғылым философиясы және тарихы жөнінде негізгі білімін қалыптартыруғы бағытталған. Ғылыми зерттеулер жасауға жол ашатын әр-түрлі әдіс тәсілдердің, методологиялық анализдеудің негізгі принциптерімен танысу, ғылыми білімнің түрлерімен жүйелерін анықтай білу қазіргі заман зерттеу жұмыстарын жүргізуге дайындық ретінде беріледі. Келешекте Ғылым тарихы және философиясы пәнінен емтихан тапсыруға жол ашатын философиялық ойлау жүесі мен логикалық қабілеттілікті қалыптастыруға үлес қосатын маңызды оқұ бағдарлама.  

Методтары:
Курс оқытуда мынандай жұмыс түрлері пайдаланылады:
дәрістер;
практикалық сабақтар;
оқытушының кеңестері;
магистранттың әдебиетпен өздік жұмысы;
Интернет-ресурстарды қолдану

	


	Оқыту барысында қойылатын талаптар:

	Оқыту курсы магистранттын өздік жұмыс істеуге көп көңіл бөлуін қажеттілік ретінде және соған байланысты аудиторлық сағатты үнемді пайдалану көзделеді. Курстың толық бағдарламасын орындау магистранттың өзінің тапсырмаларын толық орындай алуына, семестр уақытына сәйкестендіріп көлемді зерттеулер жүргізуіне көп байланысты. Дәріс, кеңес беру, практикалық сағаттарда барлық түсінбеген тақырыптарды талқылап ұлгеруі, оқытушының берген тапсырмаларын уақытында тапсырып отыруы қажет.
	
	Оқытушы мен магистранттарға мынандай талаптар ұсынылады:

* Сабаққа себепсіз қалмау;
* Тапсырмаларды уақытында өткізу;
* Сабақ үстінде әр-түрлі сабаққа бөгет болатын техникны(ұялы телефон, т.с.с.) қолданбау;
* Сабақ кестесіндегі белгіленген жерден руқсатсыз сабақ сағатын не болмаса орынын ауыстыру;
* Магистранттардың өз еріктерімен сабақтан бас тартуы руксат етілмейді;
* Магистрант пен оқытушы арасындағы азаматтық сыйластық және адамзаттық мәдени қатынас болуына ерекше көңіл болінеді;
* Жасқа, жынысқа, тегіне, дене кемістігіне байланысты ешбір шектеу қоюға, құқығын бұзуға жол берілмеу керек;
* Емтихан, рубеждік бақылау басқа бақылау өткізетін сағаттардан қалуға руқсат етілмейді;
* Бақылау нәтижелерімен келіспеген жағдайларда магистрантқа апелляция беруге рүқсат етіледі. Апелляция кафедраның толық комиссисында қарастырылады. 


























                           КУРС МАЗМҰНЫ:

Кіріспе
I  - тарау Ғылым философиясы (2-7 тақырыптар)
II- тарау Ғылым тарихы (8-15тақырыптар)

* Кіріспе дәрісі.

ҒЫЛЫМ ФИЛОСОФИЯСЫ

* Дәріс тақрыбы. Ғылым философиясының методологиясы.
* Қазіргі заман ғылым философиясының методологиясы
* Философиямен ғылымның ара-қатынасы.
* Ғылым философиясының қазіргі заман философиясының жаңа бағыты ретінде пайда болуы. 

* Қазіргі заманғы ғылым философиясы.
* Әлемнің ғылыми көрінісі және оның эволюциясы.
* Ғылым және эзотерикалық білім.
* Ғылым және сенім.

* Қазіргі заман ғылым философиясындағы новациялар.
* Синергетика және эвристика.
* Ғылымның жаңа ғасырдағы өзекті мәселелері.

* Ғылым философиясының негізгі қызыметі.
* Ғылым философиясының  пәні.
* Ғылымның пайда болу ерекшеліктрі және оның күнделікті өмірмен байланысы.
* Ғылым әлеуметтік-мәдени феномен ретінде.

* Ғылыми білім және ғылыми революциялар.
* Ғылыми білім және оның ерекшеліктері.
* Қазіргі заман ғылыми танымның жүйесі.
* Ғылыми революциялар.
* Тарихи-ғылыми үдеріс (процесс).

* Ғылыми танымның концепциялары
* Ғылыми білімнің динамикасы.
* Ғылым классификациясы және ғылым тарихын кезеңге болу мәселесі.
* Сциентизм және антисциентизм.

ҒЫЛЫМ ТАРИХЫ

* Ғылым историографиясы.
* Алғашқы тарихи-ғылыми зерттеулер бағдарламалары.
* Ғылымның тарихи реконструкция модельдері.
А) ғылым тарихы кумулятивтік, ілгерілеу, даму процессі ретінде; 
В) ғылыми революциялар арқылы ғылым тарихының дамуы;   
С) ғылым тарихы индивидуалды және <> (жеке жағдай зерттеулр, ситуационные исследования) әдісінің ерекшеліктері


* Ежелгі дұние жіне Ортағасырлада ғылымның пайда болу алғышарттары. 
* Ежелгі Мысыр және Қосөзен өркениеттеріндегі ғылым.
* Ежелгі Греция ғылымы. 
* Ортағасыр Европадағы білімнің қалыптасуы.
* Ортағасырлық Шығыс ғылымының дамуы.

* Классикалық ғылымның қасіби іс ретінде пайда болып дамуы.
* ХVI-XVII ғғ. классикалық ғылымның пайда болуы.
* XVIIIғ. соңы- XIXғ. басындағы ғылым дамуының ерекшеліктері.
* Биология саласындағы ғылыми эволюциялық ойлар.

* Классикалық емес ғылым.
* XIXғ. соңы- XX ғ. басындағы ғылыми ашылулар.
* Классикалық ғылымнан классикалық емес ғылымға ауысу.
* Жаңа ғылыми пәндердің дамуы.
* Әлем кеңістігі туралы білім: астрономия мен астрофизиканың алатын орыны.

* Постнеклассикалық ғылым.
* Постклассикалық ғылым және оның негізгі ерекшеліктері.
* Универсальды эволюционизм принципы.
* Синергетиканың әлеуметтік процесстерді зерттеуге колданылуы.
* Ашық рационалдылық концепциясы.

* Ғылым дамуының негізгі  заңдылықтары.
* Ғылыми білімнің дамуындағы сабақтастық.
* Ғылым дамуындағы сандық және сапалық өзгерістердің бірлігі. Ғылыми білім дамуындағы диалекткалық қайшылық.
* Қазіргі заман ғылымының және оның әдіс-тәсілдерінің дифференциацисы, ықпалдасуы және интеграциясы.
* Математизация и компьютеризация процесстерінің тереңдетілуі және кеңеюі.

* Ғылыми зертеу методологиясы.
* Метод ғылымның дамуының бастауы және құрлымының маңызды бөлігі ретінде.
* Методтардың классификациясы.  Нақты ғылыми және философиялық методтар.
* Методтың жалпы философиялық (диалектикалық)  принциптері.
* Жалпы ғылыми методтар және зерттеу тәсілдері  (приемы иследований).

* Әлеуметтік трансформация жағдайындағы ғылым, адам және уақыт. 
* Философиялық ғылымдар және XXI ғасырдың әлеуметтік қажеттіліктері.
* Қазіргі заман өркениетіндегі ғылым мен адамшылық (нравственность).  Глобальды проблемалар және әлеуметтік қауып-қатерлерді  болғызбау мәселесі (предотвращение социальных рисков).
* Тарихтағы ғылымилықтың шегі (пределы научности в истории) және қоғамдағы білім ролінің артуы.




  
ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ ТАҚРЫПТАРЫ МЕН СҰРАҚТАРЫ

Ғылым философиясының методологиясы   ( 2 сағат)
                                       
* Арнайы ғылымдар мен философияның айырмашылығы.
* Ғылым философиясының негізгі сипаттамалары.30-32
* Ғылым философиясының мәселелері. 32-34
* Логикалық-концептуалды жүйенің кумулятивтік және антикумулятивтік модельдері.

Қазіргі заманғы ғылым философиясы   (1 сағат)
*  Әлемнің ғылыми (классикалық) көрінісі, классикалық емес және постклассикалық көріріністері.
* Оккультизм және ғылым, эзотерикалық білімнің қазіргі замандағы көріністері.
* Діни көзғарастың ғалымдыққа әсері. 

Қазіргі заман ғылым философиясындағы новациялар  (1 сағат)
                                       
* Синергетикалық жүйелердің ғылыми сипаттамасы.
* А.Богдановтың <<Тектология. Всобщая организационная материя>> еңбегіндегі негізгі идеялар.
* Эвристикалық ойлаудың үш түрі: <<тыныш су>> теориясы, <<блицкриг>>, не болмаса инсайт, <<қақпанның үлгісі>>, не болмаса оптималды методологиялық регулятив.
* А.Ф.Осборнның <<ой өрістету>> (<<мозговая атака>>) тәсілі.
* <<Лабиринт>> моделі және Г.Буштың жүйелі-семантикалық моделі. 60-67 бб.  

Ғылым философиясының негізгі қызыметі  (1 сағат)
                                       
* Практиканың маңызды түрлері және негізгі қызыметтері  (формы и функции практики).
* Ғылымның негізгі әлеуметтік функциялары.
*  Ғылым және идеология

Ғылыми білім және ғылыми революциялар  (1 сағат)
                                       
* Ғылымның анықтамалары.
* Ғылыми танымның субъект және объект білрігіндегі қажетті 	компоненттер бірлігіне не жатады?
* В.И.Вернадскийдің ғылыми творчествоның ерекшеліктері туралы.
	 
   Ғылыми танымның концепциялары  (1 сағат)
                                       
* Логикалық позитивизмның сипаттамасы. 119 б.
* Постпозитивизм көзқарасының жақтаушылары (К.Поппер, Т.Кун, И.Локатос, П.Фейерабенд, Ст.Тулмин, т.б.)
* Г.Гегель бойынша (диалектикалық-идеалисттік)  ғылымдардың классификациясы (логика, табиғат философиясы, рух философиясы).
* О.Конт бойынша  ғылымдардың классифиациясы (бастапқы, математикалық-астрономиялық; откенші, физикалық-химиялық; соңғы, биологиялық-әлеуметтік).
*   Ф.Энгельс бойынша (материалисттік-диалектикалық) ғылымдар классификациясы.
* Баден мектебінің (Дильтей, В.Виндельбанд, Г.Риккерт) ғылымдар классификациясы.
* В.И.Вернадскийдің ғылымдар классификациясы.
* Ғылым тарихының кезеңге бөліну мәселесі.

           Ғылым историографиясы  (1 сағат)
                                       
* Экстерналисттік (әлеуметтік экономикалық өзгерістерге байланысты) бағыт көзқарасы: Дж.Бернал, Э.Цизель, Р.Мертон, Дж.Нидама, А.Кромби, Г.Герлака, С.Лилли. 
* Интерналисттік (имманенттік -ішкі) бағыт көзқарасы: А.Койре, Дж.Прайс, Р.Холл, Дж.Рэнделл, Дж.Агасси.
* Э.Махтың үздіксіздік принципі.
* Ғылым тарихы ғылыми көзқарастың орнығуы және дамуы ретінде.

Ежелгі дұние және Ортағасырлада ғылымның пайда болу алғышарттары  (1 сағат)
                                       
* Ежелгі Египед және Косөзен мәдениетінің жеістіктері және адамзат танымына қосқан үлестері. 
* Грециядағы алғашқы математкалық, геометриялық, стереометриялық, астрономиялық жетістіктер және гректердің космостық дүниетанымы.
* Платон мен Аристотельдің ғылым дамуына қосқан үлестері.
* Европадағы Ортағасырлар ғылымының калыптасу ерекшеліктері. 
* Европалық білімнен Ортағасырлық Шығыс білімнің артуы жіне оның себептері.
* Мухаммед аль-Баттани, Ибн Юлас,  Ибн ал-Хайсам, Аль-Бируни, Абу Али ибн Сина, Омар Хайям, Ибн Рушт еңбектері мен ілімдері.

Классикалық ғылымның қасіби іс ретінде пайда болып дамуы  
                                (1 сағат)
                                       
* Қайтаөрлеу заманы бірінші ғылыми революцияның дайындау кезеңі ретінде (Дж. Бруно, Н.Коперник, Г.Галилей, И.Кеплер, Н.Кузанский).
* Леонардо да Винчи түлғасы және оның жетістіктері.
* Ф.Бэкон, Р.Декарт, Г.Лейбництің ғылыми көзқарастары мен еңбектері.
* Х.Гюйгенс, И.Кант, Ж.Б.Ламарк, Ч.Р.Дарвин, Г.Мендельдің ғылымға қосқан үлестері.
* М.Я.Шлейден, Т.Шваннның ғылыми жаңалығы.
* Ю.Р.Майер, Д.П.Джоуль, Л.А.Кольдинг, Г.Гельмгольцтың ғылыми үлестері.
* Д.И.Менделевтің ғылыми үлесі және оның маңыздылығы.
* Ш.Кулон, М.Фарадей, Дж.Максвеллдың физика өрісіндегі ашылулары.

          Классикалық емес ғылым   (1 сағат)
                                       
* А.Беккерель, М.Планк, Э.Резерфорд, Н.Бор ашылуларының маңыздылығы.
* Луи де Бройль, А.Паули, Э.Шрендингер, Гейзенберг, П.Дирак ғылыми үлестері.
* Ирен мен Фредерик Жолио-Кюри, Дж.Чедвик ашылулары.А.Эйнштейн теориясы.
* Н.Н.Лобачевский, А.Лоренц, А.Пуанкаре үлестері.
* Д.И.Ивановски, Т.Хант, Дж.Уотсон, Ф.Крик, В.Йогансон, Г.А.Натсон, Г.Д.Меллер, Хуго де Фриз үлестері.
* Метагаллактика  кұрлымы туралы, Кун жүйесңнің жасы туралы т.б. астрономиялық және астрофизикалық жаңалықтар. (А.А.Фридман, А.Пензиас, Р.Вильсон, И.С.Шкловский, К.Э.Циолковский).
* <<Өмир философиясы>> (В.Дильтей, Ф.Ницше, Г.Зиммель, А.Бергсон, О.Шпенглер, т.б.)
* Әлеуметтік ғылымдардың дамуы.

         Постнеклассикалық ғылым  (1 сағат)
                                       
* Гендік технологиялар мақсаты, микробиологияның дамуы.
* Эволюциялық химияның дамуы.
* Ғылыми білімнің синтезі: универсалды эволюционизм принципы.
* Элементарлы бөлшектер теориясы және олардың өзара қатынасының ашылу маңыздылығы.
* <<Ноосфера>> концепциясы.
* Коэволюция  -  глобальды эволюция тұжырымдамасының негізгі ойы ретінде.
* <<Планетарлық гумманизм>> - 2000 жыл манифесінің негізгі ой-мақсаты.

Ғылым дамуының негізгі  заңдылықтары  (1 сағат)
                                       
* Диалектикалық сабақтастық және Н.Бордың сәйкестендіру принципы.
* Ғылымдағы <<традиция>> (дәстүр) және <<новация>> (жаңалық) түсініктері.
* Үздіксіз процестің <<үзілуі>> ескі фундаментальды заңдардың және принциптердің күйреу сапалық өзгерістің үлгісі ретінде.
* Ғылымдағы дифференциация және интеграция процестері.
* Ғылыми зерттеудегі әдіс-тәсілдердің өзара алмасуы ғылымдардың ықпалдасуы ретінде.
*  Әлеуметтік-ғылыми зерттеулердегі матетатикалану және компьтерленудің ерекшеліктері.

     Ғылыми зертеу методологиясы  (1 сағат)
                                       
* Метод (әдіс) түсінігі және оның негізгі қызыметі (функциясы).
* Теория және метод: негізгі айырмашылықтары.
* Аналитикалық, интуитивтік, феноменалды, герменевтикалық философиялық методтар.
* Объективтілік, жанжақтылық, нақтылық, тарихилық, қайшылықтық философиялық принциптер ретінде.
* Жеке ғылым әдістер, пәндік әдістер, пәнаралық әдістер.
* Эмпирикалык зерттеу әдістері: бақылау, эксперимент, салыстыру, сипаттау, өлшеу.
* Теориялық таным әдістері: формализация, аксиоматикалық, гипотетикалық-дедуктивті, абстракциялықтан нактылыққа көшу.
* Жалпылогикалық әдістер мен зерттеу тәсілдері: анализ және синтез, абстракциялау, жалпылау, идеалдау, индукция, аналогия (ұқсастық), модельдеу, системалық, жүйелілік-функционалды, мүмкіндік (вероятностно)-статистикалық.
* Герменевтика: түсіну, түсіндіру және зерделеу.

Әлеуметтік трансформация жағдайындағы ғылым, адам және уақыт       (1 сағат)
                                       
* Ғылым және этика. Ғалымның моральдық бетөбейнесі. 
* Зерттеушінің жауапкершілігі.
* Адамзат және табиғат. Глобальды эксперименттер нәтижесі.
* Адамзат дамуындағы қазіргі заман ғылымның ролі.
* Медицина және биология саласындағы зерттелердің этикалық маңызы. 



Пәндер