УМКД

Когнитивтік лингвистиканың когнитологияның жеке саласы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3-деңгейлі СМЖ
Құжаты

УМКД

УМКД 042-16.1.32/02-2013

УМКД
<<Когнитивтік лингвистика>>
пәнінің студентке арналған жұмыс бағдарламасы

______2013 жылғы
№ 3 басылым

5 В 050117 <<Қазақ тілі мен әдебиеті>> мамандығына арналған
<<Когнитивтік лингвистика >>
ПӘНІНІҢ ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

СЕМЕЙ
2013
Кіріспе

1 ӘЗІРЛЕНДІ
Құрастырушы: қазақ тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының ф.ғ.к. доцент Сәмекбаева Эльмира Мақсұтқызы ____________ <<___>> _______20___ жыл
2 ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1 Қазақ тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының отырысы
Хаттама №___ <<___>> ___________20___ жыл.
Кафедра меңгерушісі _______________ Жұмағұлова Ә.М.
2.2 Филология факультетінің оқу- әдістемелік бюросы
Хаттама №___ <<___>> ___________20___ жыл.
Төрайымы _________________Мұқанова Қ.Қ.
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінде қабылданды және шығаруға ұсыныс жасалды.
Хаттама №___ <<___>> ___________20 ___жыл.

ОӘК төрайымы _________________Искакова Г.К.

4 <<____>> __________ 20___ж. шыққан ПОӘК-нің
№ 3 БАСЫЛЫМЫ

Мазмұны

1 Жалпы ережелер
2 Пәннің мазмұны және сабақтардың түрі бойынша сағаттарға бөлу
3 Пәнді оқытудың әдістемелік нұсқаулары
4 Курс форматы
5 Курс саясаты
6 Бағалау саясаты
7 Әдебиеттер

1 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
1.1 Оқытушы туралы жалпы мәліметтер:
Сәмекбаева Эльмира Мақсұтқызы доцент , ф.ғ.к.
Кафедра: <<Қазақ тілінің теориясы мен әдістемесі>>
Ақпараттық қатынас: телефон: 53-37-63, 8 корпус, № 213 кабинет
Сабақ өтетін орын: 313 дәрісхана
Кредит саны: 3

1.2 Пәннің қысқаша мазмұны:
<<Когнитивтік лингвистика>> пәні - адам санасы мен оның технологиялық ойлауы. Бұл пәнаралық ғылым адам санасының белгілі бір жақтарын, ең алдымен оның жүйелі түрде ойлауымен және дүниені тану үдерістерімен байланысын зерттеуге арналған.
<<Когнитивтік лингвистика>> - жүйелі ғылыми-теориялық білім беруді мақсат ете отырып, оның болашақта зерттелуге тиіс мәселелеріне байланысты студенттерді ғылыми ізденіске баулып, олардың шығармашылық ой-пікірін жетілдіріп отыруды өзінің міндеті деп санайды.
Курстың теориялық бөлімінде когнитивтік лингвистиканың ғылым ретінде танылуы, оның ғылымдар арасында алатын орны, басқа ғылым салаларымен байланысы, оның зерттеу әдістері жайлы мәліметтер беру. Тәжірибе сабақтары теориялық материалдарды меңгеруді қамтамасыз етеді.

1.3 Пәнді оқытудың мақсаты:
Когнитивтік лингвистиканың басты мақсаты - адамның әлемді түсінуі, қабылдау үдерісі, білімді жинақтау қалай жүзеге асатынын саралау. Когнитивтік лингвистика саласының міндеті - адамзат әлемінің, қоршаған орта құбылыстарының, уақыт пен заман таңбасының адам дүние танымындағы бейнесі, сөз қуаты арқылы қалай танылғандығын саралап, сараптау. Когнитивтік лингвистика тіл білімінің қоғамдық әлеуметтік орны мен рөлінің күшеюіне орай, адамзаттың ой мен тіл, сана мен сөйлеу, таным мен тілдік қарым - қатынастарының бірлескен әрекеті нәтижесінде тың ізденісті қажет еткен сала. Оның жалпы тіл білімі мәселелерімен де сондай-ақ жеке тіл білімі мәселелерімен де тығыз байланысты сала екендігін, когнитивті лингвистиканың зерттеу нысаны - тілдің танымдық теориясы мен танымдық қызметі екендігін түсіндіру.
1.4 Пәнді оқыту міндеттері:
Когнитивтік лингвистика пәнiнiң мiндетi студенттерге мына мәселелер жайында теориялық және тәжiрибелiк тұрғыда бiлiм беру: когнитивтік лингвистиканың негізгі ұғымдары жайлы мәлімет беру, оның қалыптасуы, дамуы жайлы әлі толық зерттелмегендігін айту. Студент курс аяқталған кезде когнитивті лингвистикадан талдау жұмыстарын білуі тиіс.
- Диалектикалық формадағы когнитивтік үрдістердің тілмен тығыз байланыстылығын, адамның когнитивтік қызметі барысында алынған мазмұндық ақпарат тіл мен тілдік формаларда көрініс табатындығын көрсету;
- Когнитивтік тіл білімі аспектісі тұрғысында бұрын зерттелген еңбектер мен тақырыпқа қатысы бар мәселелерге шолу жасап, оларды ой елегінен өткізу;
- Когнитивті тіл білімі бағытының қызметін, яғни тілге дейінгі санада қалыптасқан дүние туралы ақпараттардың жинақталуын талдау;
- Когнитивтік лингвистиканың қазіргі қазақ тіл білімінде алатын орны, оның басқа ғылым саласымен байланысын зерделеу;
- Дүниенің санада бейнелену көрінісін анықтау;
- Концептілік талдау жасау үлгілерін анықтау.
- Когнитивтік лингвистикаға қатысты ұғымдарды, терминдерді меңгерту;
- Көркем мәтінді концептуалды талдау, мәтіндегі тірек мағына, тірек сөздердің құрамын анықтау, базалық концептіні табу, концептуалдық кеңістікті білдіретін сипаттарды саралау;
- Концептөріс құрылымын модельдеу үшін когнитивтік - пропозиционалдық құрылым негізін, негізгі лексикалық бірліктерді, бейнелі ассоциация және субъект - модальдық ерекшеліктерін анықтау;
- Тіл мен ойдың, тіл мен сананың, тіл мен танымның тұтастығы арқылы тілдік қатынасты жете меңгерту.

1.5 Оқыту нәтижелері:

Пәнді оқыту нәтижесінде студент мыналарды білуі керек:
- Когнитивтік лингвистиканың саласының өзекті мәселелерін біліп шығады;
- Курстың теориялық бөлімінде когнитивтік лингвистиканың ғылым ретінде танылуы, оның ғылымдар арасында алатын орны, басқа ғылым салаларымен байланысы, оның зерттеу әдістері жайлы алған білімдерін практикада қолдана біледі; Тәжірибелік сабақтарда концептуалдық талдаудың негізгі әдістерін меңгереді;
- Концептілердің мәдени парадигмаларын және олардың концептідегі менталдық өрістерін сипаттауды меңгереді ;
- Белгілі бір мәселе төңірегінде өзіндік пікір айта алады;

1.6 Курстың пререквизиттері:
1.6.1Тіл біліміне кіріспе
1.6.2 Қазақ тілінің норматив курсы
1.6.3 Қазіргі қазақ тілінің лексикасы
1.6.4 Қазақ тілінің сөзжасам жүйесі
1.6.5 Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы

1.7 Курстың постреквизиті:
1.7.1 Қазіргі қазақ тілінің синтаксисі
1.7.2 Қазақ тілін оқыту әдістемесі
1.7.3 Этнолингвистика
1.7.4 Әлеуметтік лингвистика

2 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ САБАҚТАРДЫҢ ТҮРІ БОЙЫНША САҒАТТАРҒА БӨЛУ
1 Кесте
№
Тақырыптар атауы
Сағаттар
Әдебиеттер

Дәріс
Тәжір
ОСӨЖ
СӨЖ

1
2
3
4
5
6
7
1
№1 модуль Когнитивтік лингвистика-жеке ғылым саласы .
Когнитивтік лингвистиканың зерттеу нысаны, мақсаты мен міндеттері.

1
1

6.5
1, Б. 3-9
2, Б. 3-8
3, Б. 3-11
4, Б. 3-12

2
Когнитивтік лингвистиканың зерттелу тарихы.
Тіл біліміндегі жаңа ғылыми бағыттардың қайнар көзі, шығу арнасы.

1
1

6.5
1, Б. 12-23
2, Б. 8-37
3, Б. 11-20
4, Б. 12-23

3
Когнитивті лингвистиканың қазақ тіл біліміндегі көрінісі.
А. Байтұрсыновтың таным негіздері.
М.Жұмабаевтың тіл, ой, сана арқылы адамзаттың даму үдерісін сипаттауы.

1
1
1.5
6.5
3, Б. 25-37
4, Б. 64-68
8, Б. 23-38
9, Б. 63-67

4
Когнитивті лингвистиканың қазақ тіл біліміндегі көрінісі.
Когнитивтік лингвистиканың қалыптасуы мен дамуы.
1
1
1.5
6.5
2, Б. 37-53
4, Б.38-78
5, 24-28
5
Когнитивтік лингвистиканың басқа ғылымдармен байланысы.

Тілдің универсалды табиғаты.
1
1
1.5
6.5
2, Б. 53-61
4, Б. 80-92
5, Б. 20-24
6
Когнитивтік лингвистиканың басқа ғылымдармен байланысы.

Этнолингвистика және танымдық тіл білімі.

1.5
6.5
2, Б.63-68
4, Б.92-125
5, Б. 25-37
7
Когнитивтік лингвистика және терминология.

Когнитивтік лингвистиканың терминологиялық жүйесі.
1
1
1.5
6.5
2, Б. 52-68; 79-132
4, Б. 126-134; 134-166
7, 38-41
8
Когнитивтік лингвистика және терминология.

Когнитивтік лингвистиканың жаңа саласы - когнитивтік терминология.
1

1.5
6.5
2, Б.133-148
4, Б. 166-183
5, Б. 42-45
9
Когнитивизм және когнитология.

Когнитивизмнің ғылымилығы , оның тіл біліміндегі орны.

1
1
1.5
7.5
2, Б. 148-164
4, Б. 183-190
5, Б. 46-48
10
Когнитивизм және когнитология.

Когнитивтік лингвистиканың когнитологияның жеке саласы.
1

1.5
0.5
2, Б. 164-178
4, Б. 191-207
6, Б. 95-120
11
Когнитологияның жеке тармақтары.

Когнитивтік психологияның,
әлеуметтанудың
зерттеу нысаны.
1
1
1.5
7.5
2. Б. 179-200
4, Б. 207-222
6. Б. 121-132
12
Тіл мен таным бірлестігі.

Тіл - ойлау мен таным құралы.
Ой мен сана әрекеттері.
1
1
1.5

2, Б.200-322
4, Б.222-333

8, Б. 12-24
13
Тіл мен сана.

Тіл мен сананың өзара байланысы.
Сананы қалыптастыратын факторлар.
1
1

2, Б. 200-322
4, Б. 222-333
8, Б. 64-71
14
Тілдік таным және ғаламды зерделеу.

<<Ғалам бейнесі>>, <<ғаламның тілдік бейнесі>>, <<ғалам моделі>> ұғымдары туралы түсінік.

1
1
1.5

2, Б. 322-331
4, Б. 333-344 7, Б. 72-81
15
Тілдік таным және ғаламды зерделеу.

Когнитивтік лингвистика ғылымындағы <<ғаламның тілдік бейнесі>> теориясының зерттелуі.
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
16
Когнитивтік лингвистика және тіл білімінің салалары.

Когнитивтік лингвистиканың тіл білімінің салаларымен байланысы.
1
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
17
Когнитивтік лингвистика және тіл білімінің салалары.

Лексикалық бірліктер - таным көрсеткіші.
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
18
Тіл біліміндегі концепт теориясының негіздері мен зерттелу тарихы.

<<Концепт>> ұғымына қатысты ғалымдардың пікірлері.
1
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
19
Тіл біліміндегі концепт теориясының негіздері мен зерттелу тарихы.

Тіл білімінде концептінің кешенді қолданыста екендігі.
1
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
20
Когнитивтік ұғымдардың ерекшелігі.

Когнитивтік лингвистиканың терминологиялық жүйесі.

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
21
Когнитивтік ұғымдардың ерекшелігі.

Когнитивтік ұғымдарға жалпы сипаттама беру.

1
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
22
Концептуалдық метафораның тілдік табиғаты.
Метафора тілде ерекше танымдық қасиеті бар құбылыс.
Концептуальдық метафора туралы түсінік.
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
23
Тілдік тұлғаның когнитивтік дәрежесі.
Тілдік тұлға мәселесінің зерттелуі жайлы түсінік.

1
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
24
Тілдік тұлғаның құрылымы.

Тілдік тұлғаның вербалды-семантикалық деңгейі.

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
25
Концептуалдық талдаудың рөлі.
Концептуалдық талдау жүргізудің өзіндік ерекшелігі.
1

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
26
Концептуалдық талдаудың өзіндік ерекшелігі.

Концептуалдық талдау мақсаты.
1

1.5

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
27
Тілдің танымдық құрылымының мифтік негіздері.
Тіл мен мифтің сабақтастығы.
Қазақ тіліндегі мифтік-танымдық жүйе.

1.5

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
28
Этнографиялық фразеологизмдердің когнитивтік аспектісі.
Этнофразеологизмдер- дегі ұлттық
мәдени ерекшеліктер.

1.5

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
29
Дискурс - когнитивтік танымының негізгі зерт теу нысаны.
Т.А Ван Дейктің дискурсы және когнитивті талдау ерекшелігі.

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86
30
Адам танымындағы аялық білімнің орны.

Когнитивтік тіл білімінің басты мақсаты.

1.5

2, Б. 332-349
4, Б.344-358
3, Б. 82-86

3 ПӘНДІ ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ
Студент <<Когнитивтік лингвистика>> пәнінде тәжірибе жүзінде кең қолданылатын, әрі жан-жақты игерілген тілдік талдаудың негізгі әдістерін білуі қажет. Ғылыми ой-өрісті қалыптастыруда когнитивтік лингвистика ғылыми білім ретінде пайда болуы ерекше рөл атқарады. Тарихы әр кезеңдегі ғылым алдына қоятын қоғамдағы әлеуметтік-мәдени шарттардың шектес ғылымдармен және олардың практикалық шешімдерімен тікелей байланысы постулатын түсінуге көмектеседі.
4 КУРС ФОРМАТЫ
Аудиториялық уақытқа дәрістер, семинар сабақтары, оқытылған материалды талқылау және әртүрлі тапсырмаларды орындау кіреді. Әрбір сабаққа студент әдебиеттің негізгі және қосымша қайнар көздерінің тізіміне сәйкес дайындалуы керек (негізгі бөлімдер мен бөлімшелер әрбір сабақта нақтыланады). Аралық бақылау жұмысында болмаған студенттер автоматты түрде 0 балл алады және бақылау жұмысын тапсыруға жіберілмейді. Негізгі ұғымдар дәрістерде ұсынылады және түсіндіріледі. Сабаққа қатысу және дәрісте негізгі ұғымдарды, түсіндірмелерді және мәліметтерді жазып алу студенттің міндеті болып табылады. Егер студент қандай да бір жағдайлармен дәріске қатыспаған жағдайда, дәрістің материалын топтағы басқа студенттен алуы керек. Оқытушы материалды бір де бір студентке дәрістің бір де бір уақытында босату себебіне қарамастан ұсынбайды.
ОЖСӨЖ мақсаты - когнитивтік лингвистикаға байланысты зерттеу еңбектерді қарастыру.
ОЖСӨЖ міндеттері келесілерді қарастырады:
* курстың методологиясы және зерттеу әдiстерi;
* лексикология ғылымы және оның ерекшелiктерi туралы.
Студенттердің өздік жұмысы - бұл тұлғаның жеке танымды қызметі, ол өзіне тек қана алған білімін бекітіп қоймауы, сонымен қатар жеке тілдік тұжырым-ойлау үдерісі болып табылады. Өзіндік жағынан ол келешек маманның жаңа білімінің ашылуына, қалыптасуына жағдай жасайды.
Өздік жұмыс сонымен қатар студенттің максималды белсенділігін қарастырады және ол алған білімін ұйымдағы ғылыми зерттеу, қоғамдық және өндірістік қызметтерде көрінеді.
5 КУРС САЯСАТЫ
Курсты оқу барысында алынған ұпай жинақталып. жалпы саны шығарылады. Жиынтық бағаны шығару үшін әрбір тапсырма, сабаққа қатысуы, СӨЖ, ОСӨЖ тапсырмаларын, тиісті жаттығу жұмыстарын орындағаны жөніндегі ұпай жиынтығы, кезеңдік, қорытынды бақылау нәтижелері т.б. түгел ескеріледі. Берілген тапсырманы уақытында орындау қажет. Тиісті тапсырмалар сессияның соңғы аптасына дейін өткізілуі тиіс. Орташа ұпай жинақтай алмаған студент емтиханға жіберілмейді. Әрбір тақырыпты өтеу міндеті, өтілген материалды меңгеру деңгейі тест, жатқа жазу, бақылау түрінде тексеріледі. Себепсіз сағат босатсаңыз, қосымша шығармашылық жұмыс беріледі. Сабақтан екі рет кешігу бір рет сабақ босатқанға теңгеріледі.

6 БАҒАЛАУ САЯСАТЫ
<<Когнитивтік лингвистика>> пәнінің ұпайларға бөлінуі

Апта
Бақылау түрі
Барлық ұпай
Ескерту
1
2
3
4

1-аптадан 7-апта аралығында дәріске қатысу
30

1
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ

2
Семинар
ОСӨЖ
СӨЖ
15
10
0

3
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
15
0
25

4
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
15
10
0

5
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
20
0
25

6
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
20
10
0

7
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
Межелік бақылау
20
0
25
60

1-7 апта аралығындағы оқу нәтижесі бойынша қорытынды ұпай
300

8-15 апта аралығында дәріске қатысу
30

8
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
10
0
0

9
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
10
0
0

10
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
10
10
0

11
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
15
0
25

12
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
15
10
0

13
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
15
0
25

14
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
15
10
0

15
Семинар
ОЖСӨЖ
СӨЖ
Межелік бақылау
15
0
25
60

8-15 апта аралығындағы оқу нәтижесі бойынша қорытынды ұпай
300

Емтихан бойынша қорытынды ұпай
400

Академиялық кезең бойынша қорытынды ұпай
1000

7 ӘДЕБИЕТТЕР
Негізгі әдебиеттер
7.1.1 Маслова В.А. Когнитивная лингвистика.-М,. 2003.
7.1.2 Оразалиева Э, Когнитивтік лингвистика: қалыптасуы мен дамуы; А., 2007.7.1.3 Ақбердиева, Б. Когнитивтік лингвистика (тілдік жүйедегі мифтік - танымдық құрылымдар) :оқу құрал /Балкенже Ақбердиева.-Алматы:Арыс,2009.-127б.
7.1.4 Жиренов С.Ж. Когнитивтік лингвистика. А., 2010.

Қосымша әдебиеттер:
7.2.1 Жаманбаева Қ. Тіл қолданысының когнитивтік негіздері: эмоция, символ, тілдік сана. - А., 1998.
7.2.2 Тілеубердиев,Б. Қазақ ономастикасының лингвокогнитивтік аспекттілері . А.,2006. -280 б
7.2.3 Сулейменова, Э. Казахский и русский языки: основы контрастивной лингвистики А.,1996.-207 с.
7.2.4 Жаманбаева Қ. Тіл қолданысының когнитивтік негіздері . Алматы, 1998.
7.2.5 Манкеева Ж. Қазақ тілін зерттеудің когнитивтік негіздері.Тілтаным., 2004.№1
7.2.6 Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. А., 1992.
7.2.7 Елемесова Ш. Көркем мәтіндегі ұлттық мәдениеттің тілдік релеванттары. Дисс. фил.ғыл.кан. Алматы, 2003 .7.2.8 Сыбанбаева А. Концептуалды метафора. А., 2000.
7.2.9 Манкеева Ж. Мәдени лексиканың ұлттық сипаты. - А.,1997. - 272 б.
7.2.10 Лакофф. Дж. Когнитивная семантика // Язык и интеллект. М, 1995.
7.2.11 Гумбольдт. В. Избранные труды по языкознанию. - Москва, 2000.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz

Іздеу
Файл қосу
Презентациялар
Тегін
Кабинет
Баланс
Таңдаулы жұмыстар
Cатып алған жұмыстарыңыз
Менің файлдарым
Презентацияларым
Сатылым статистикасы