УМКД

Тіл және ұлттық мәдениет

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3-деңгейлі СМЖ
құжаты

ПОӘК

ПОӘК 042-18-28.1.2/01 - 2013

ПОӘК
<<Фразеологизмдердің лингво-мәдени ерекшеліктері>>
пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы

______ 2013 жылғы
№ 1 басылым

5В020500 <<Филология: қазақ тілі>> мамандығына арналған
<<Фразеологизмдердің лингво-мәдени ерекшеліктері>>
ПӘНІНІҢ ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

СЕМЕЙ
2013
Кіріспе

1 ӘЗІРЛЕГЕН
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті қазақ тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының доцент м.а., ф.ғ.к. Түсіпбекова Ғалия Ауытқызы _____________ <<___>> ___________20___ жыл.

2 КЕЛІСІЛДІ
2.1 Қазақ тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының отырысында қаралып, талқыланды.
Хаттама №___ <<___>> ___________20___ жыл.

Кафедра меңгерушісі _______________Жұмағұлова Ә.М.
2.2 Филология факультетінің оқу- әдістемелік бюросында талқыланып, бекітілді.
Хаттама №___ <<___>> ___________20___ жыл.

Төрайым _________________Мұқанова Қ.Қ.
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінде бекітілді.
Хаттама №___ <<___>> ___________20 ___жыл.

ОӘК төрайымы _________________Искакова Г.Қ.
4 <<____>> __________ 20___ж. шыққан ПОӘК-нің
№ 1 БАСЫЛЫМЫ

Мазмұны

1 Қолданыс аясы
2 Нормативтік сілтемелер
3 Жалпы ережелер
4 Оқу пәнінің мазмұны (модульдері)
5 Студенттің өздік жұмыстарының тақырыптары
6 Пәннің оқу-әдістемелік картасы
7 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
8 Әдебиеттер

1 ҚОЛДАНЫС АЯСЫ

<<Фразеологизмдердің лингво-мәдени ерекшеліктері>> пәнінің оқу-әдістемелік кешенінің құрамына кіретін оқытушыға арналған пәннің жұмыс бағдарламасы <<5В020500>> <<Филология: қазақ тілі>> мамандығының студенттеріне арналған.

2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

<<Фразеологизмдердің лингво-мәдени ерекшеліктері>> пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін төмендегі нормативтік құжаттар негізінде жүзеге асырады:
- Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің бекітілген және қолданысқа енгізілген ҚР МЖМБС 3.08.275-2006 Мемлекеттік білім беру стандарты;
- <<5 В 020500>> <<Филология: қазақ тілі>> мамандығының типтік оқу жоспары;
- СТУ 042-ГУ-4-2013 <<Пәннің оқу-әдістемелік кешендерін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар>> университет стандарты;
- ДП 042-1.01-2013 <<Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің мазмұны мен құрылымы>> құжаттық іс-жосығы.

3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:
<<Фразеологизмдердің лингво-мәдени ерекшеліктері >> - ғылыми-теориялық білім беруді мақсат ете отырып, оның болашақта зерттелуге тиіс мәселелеріне байланысты студенттерді ғылыми ізденіске баулуды өзінің міндеті деп санайды.

3.2 Пәнді оқыту мақсаты:
Студенттерге теориялық білім беріп, сол теориялық түсінікті пайдаланып тілдік элементтердің құрылымдық ерекшеліктерін талдаулар жасау арқылы еркін пайымдай алатындай дәрежеде білім беру.
3.3 Пәнді оқыту міндеттері:
- Фразеология- тұрақты тіркестерді зерттейтін тіл білімінің дербес ғылым саласы.
- Фразеологизмдер туралы түсінік. Фразеологизмдер /тұрақты тіркестер/ - лексиканың ең бай, құнарлы көзі. Фразеологизмдер құрамындағы сөз-компоненттердің фразеологиялық мағына жасаудағы рөлі мен олардың өзіндік ерекшеліктері.
- Фразеологизмдердің лексика-семантикалық тақырыптары және грамматикалық ерекшеліктері. Қазақ тіліндегі тұрақты тіркестерге тақырыптық шолу жасау; олардың грамматикалық ерекшеліктері; сөз таптарына қарай топтастырудағы шарттылық; фразеологизмдер сипаты; фразеологизмдердің сөйлемдегі синтаксистік қызметі туралы.

3.4 Оқыту нәтижелері:
Пәнді оқыту нәтижесінде студент мыналарды білуі керек:
- фраеологизм саласының өзекті мәелелерін біліп шығады;
- алған білімдерін практикада қолдана біледі;
- теориялық талдау жасай алады;
- өзіндік пікір айта алады;
- негізделген және қалыптасқан теориялық білімдерін жинақтай біледі.
3.5 Курстың пререквизиттері: тіл біліміне кіріспе, қазіргі қазақ тілінің фонетикасы, қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы, қазіргі қазақ тілінің диалектологиясы.
3.6 Курстың постреквизиті: қазіргі қазақ тілінің синтаксисі, қазақ тілін оқыту әдістемесі

3.7 Оқу жұмыс жоспарынан көшірме:
1 Кесте
Курс
Семестр
Кредит
ДС (сағ)
СПС (сағ)
Лаб. (сағ)
СОӨЖ
(сағ)
СӨЖ(сағ
Барл.
(сағ)
Бақылу түрі
2
4
3
30
15
-
22,5
67,5
135
емтихан

4 ОҚУ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬ)
2 Кесте
Тақырыптар атауы және олардың мазмұны
Сағат саны
1
2
Дәріс сабақтары

1 модуль. Мәдениеттанудың ғылыми бағыттары

1-дәріс. Тіл - Мәдениет - Адам - Этнос. Адам және мәдениет. Мәдениет және өркениет.
2
2-дәріс. Тіл мен мәдениеттің өзара байланысы. Тіл және ұлттық мәдениет. Рухани және матералдық мәдениет.
2
3-дәріс. Тіл арқылы мәдениеттанудың ғылыми бағыттары. Этнолингвистика. Елтану. Лингвомәдениеттану
2
4-дәріс. Дүниенің тілдік бейнесі және эмпирикалық таным.
2
5-дәріс. Лингвомәдениеттаным. Лингвомәдениеттану ғылымының әдістері, мақсаты мен міндеті. Лингвомәдениеттанудағы зерттеу нысаны мен тақырыбы, теориялық және практикалық мәні.
2
6-дәріс. Лингвомәдениеттанудың базалық түсініктері. Мәдени концепт. Мәдени дәстүр. Мәдени кеңістік. Мәдени ая. Мәдени сема.Фрейм.
2

7-дәріс. Мәдени коннатация. Мәдени коннотация тілдік белгідегі мәдениеттің экспоненті ретінде
2

2 модуль. Фразеологиялық концепт

8-дәріс. Тілдің паремиологиялық қоры. Тілдің фразеологиялық қоры. Эталондар. Стереотиптер. Символдар.
2
9-дәріс. Мифологиялық атаулар. Тілдің танымдық құрылымының мифтік негіздері. Тіл мен мифтің сабақтастығы.
2
10-дәріс. Ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестердің этномәдени негіздері.Ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тіркестердің этномәдени негіздері. Фразеологизмдердің материалдық мәдениетке қатысы.
2
11-дәріс. Фразеологиялық концепт. Ру-тайпа атауларына байланысты қалыптасқа ТТ-ң жалпы ұлттық концептілерді бейнелеуі. Жағымды және жағымсыз мәндегі концепт.
2
12-дәріс. Жағымды мәндегі концепт. <<Бірлік>>, <<Жан-жақты>> концептісі. Концептілерді бірнеше ішкі мағыналық өрістерге жіктеу. <<Бірлік>> концептісі
2
13-дәріс. <<Сүйіспеншілік>>, <<Қонақжайлылық>> концептісі.<<Сүйіспеншілік>> концептісі
2
14-дәріс. Ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестердің жағымсыз мәндегі концепт жасауға қатысы. <<Берекесіз>>, <<Кесірлік>>, <<Оспадарлық>> концептісі.
2
15-дәріс. Ұлттық сана және тіл. Тілдік тұлға және оның мәдени құзіреті.
2
Семинар сабақтары

1 модуль. Мәдениеттанудың ғылыми бағыттары

1.Адам және мәдениет. Мәдениет және өркениет. Мәдениеттің даму бағыттары.

1
2.Тіл және ұлттық мәдениет. Мәдениеттің түрлері: материалдық және рухани мәдениет.

1
3. Мәдениет, оны анықтаудың тиімді жолдары. Тіл арқылы мәдениеттанудың ғылыми бағыттары. Этнолингвистика. Елтану. Лингвомәдениеттану

1
4. Лингвомәдениеттанудың тарихы мен теориялық негіздері. Лингвомәдениеттанушы мектептер.
1
5. Дүниенің тілдік бейнесі және эмпирикалық таным.
1
6-тақырып. 6. Ұлттық мәдениеттің қалыптасуына негіз болатын басты факторлар. Географиялық фактор. Тілдік фактор. Діни фактор. Этнонимдік фактор. Психикалық фактор.Зат есімнің жалпы сипаттамасы.
1
7. Аралық бақылау жұмысы
1

2 модуль. Фразеологиялық концепт

8. Лингвомәдениеттанудың негізгі түсініктері, базалық категориялары
1
9.Фразеологиялық концепт, олардың түрлері.
1
10.Жағымды және жағымсыз мәндегі концепт.
1
11.Лингвомәдениеттану. Заттық және рухани мәдениет.
1
12.Ұлттық мәдениеттің қалыптасуына негіз болатын басты факторлар. Географиялық фактор. Тілдік фактор. Діни фактор. Этнонимдік фактор. Психикалық фактор.
1
13. Рухани мәдениет лексикасының этномәдени негіздері. Ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тіркестердің этномәдени негіздері.
1
14.Фразеологизмдердің материалдық мәдениетке қатысы.
1
15. Аралық бақылау жұмысы
1

5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
5.1 Тіл арқылы мәдениеттанудың ғылыми бағыттары.5.2. Ұлттық мәдениеттің қалыптасуына негіз болатын басты факторлар.5.3. Лингвомәдениеттану.5.4. Фразеологизмдер - тіл арқылы мәдениеттанудың басты аспектісі.5.5. Фразеологизмдердің қалыптасуына ұлттық ұғым-түсініктердің және ұлт менталитетінің әсері.5.6. Қазақ фразеологизмдерінің қалыптасуындағы ұлттық мәдени маңызы бар түпдеректер.5.7. Лингвомәдениеттанудың базалық түсініктері. Мәдени концепт. Мәдени дәстүр. Мәдени кеңістік. Мәдени ая. Мәдени сема. Фрейм.5.8. Тілдің паремиологиялық қоры. Тілдің фразеологиялық қоры. Эталондар. Стереотиптер. Символдар.5.9. Мифологиялық атаулар. Тілдің танымдық құрылымының мифтік негіздері. Тіл мен мифтің сабақтастығы. 5.10. Рухани мәдениет лексикасының этномәдени негіздері. Ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тіркестердің этномәдени негіздері.5.11. Фразеологиялық концепт, олардың түрлері. 5.12. Тілдік тұлға және оның мәдени тілдік құзіреті.5.13. Жағымды мәндегі концепт.Концептілерді бірнеше ішкі мағыналық өрістерге жіктеу. 5.14.Жағымсыз мәндегі концепт.5.15. Мифологиялық атаулар.
6. ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ
3-Кесте
Тақырып
Көрнекі құралдар, ОТҚ, плакаттар, стендтер
Өз бетімен дайындалу сұрақтары
Бақылау түрі
Дәріс сабағы
Семинар сабағы

1
2
4
5
6
1. Тіл - Мәдениет - Адам - Этнос. Адам және мәдениет. Мәдениет және өркениет.
Адам және мәдениет. Мәдениет және өркениет. Мәдениеттің даму бағыттары.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа
Сөздіктермен жұмыс

Конспект жасау
2.Тіл мен мәдениеттің өзара байланысы. Тіл және ұлттық мәдениет.
Тіл және ұлттық мәдениет. Мәдениеттің түрлері: материалдық және рухани мәдениет.
Дәріс тезисі, кесте

3.Тіл арқылы мәдениеттанудың ғылыми бағыттары. Этнолингвистика. Елтану. Лингвомәдениеттану.
Мәдениет, оны анықтаудың тиімді жолдары. Тіл арқылы мәдениеттанудың ғылыми бағыттары. Этнолингвистика. Елтану. Лингвомәдениеттану.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа

Ауызша
4.Дүниенің тілдік бейнесі және эмпирикалық таным.
Лингвомәдениеттанудың тарихы мен теориялық негіздері. Лингвомәдениеттанушы мектептер.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа, кесте

Тест тапсырмалары
5.Лингвомәдениеттаным. Лингвомәдениеттану ғылымының әдістері, мақсаты мен міндеті. Лингвомәдениеттанудағы зерттеу нысаны мен тақырыбы, теориялық және практикалық мәні.
Дүниенің тілдік бейнесі және эмпирикалық таным.
Дәріс тезисі, кесте
Мысалдар теру
Ауызша
6.Лингвомәдениеттанудың базалық түсініктері. Мәдени концепт. Мәдени дәстүр. Мәдени кеңістік. Мәдени ая. Мәдени сема. Фрейм.
Ұлттық мәдениеттің қалыптасуына негіз болатын басты факторлар. Географиялық фактор. Тілдік фактор. Діни фактор. Этнонимдік фактор. Психикалық фактор.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа, үлестірмелі карточка
Күрделі сөздерге сипаттама беру
Көркем шығармалардан мысалдар теру
7. Мәдени коннатация. Мәдени коннотация тілдік белгідегі мәдениеттің экспоненті ретінде.
Аралық бақылау жұмысы
Дәріс тезисі, бақылау тапсырмалары
Тест тапсырмалары-мен жұмыс
Жазбаша
8. Тілдің паремиологиялық қоры. Тілдің фразеологиялық қоры. Эталондар. Стереотиптер. Символдар.
Лингвомәдениеттанудың негізгі түсініктері, базалық категориялары.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа
жаттығу жұмыстары
Жазбаша, ауызша
9. Мифологиялық атаулар. Тілдің танымдық құрылымының мифтік негіздері. Тіл мен мифтің сабақтастығы.
Фразеологиялық концепт, олардың түрлері.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа
Картотека теру
Талдаулар жүргізу
10. Ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестердің этномәдени негіздері.
Жағымды және жағымсыз мәндегі концепт.
Дәріс тезисі, кесте, сызба нұсқа
Сөздікпен жұмыс
конспект
11.Фразеологиялық концепт. Ру-тайпа атауларына байланысты қалыптасқа ТТ-ң жалпы ұлттық концептілерді бейнелеуі. Жағымды және жағымсыз мәндегі концепт.
Лингвомәдениеттану. Заттық және рухани мәдениет.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа, үлестірме каточка
Үлестірме карточкамен жұмыс
Жазбаша, ауызша
12.Жағымды мәндегі концепт. <<Бірлік>>, <<Жан-жақты>> концептісі. Концептілерді бірнеше ішкі мағыналық өрістерге жіктеу.
Ұлттық мәдениеттің қалыптасуына негіз болатын басты факторлар. Географиялық фактор. Тілдік фактор. Діни фактор. Этнонимдік фактор. Психикалық фактор.
Дәріс тезисі, кесте

Жазбаша, ауызша
13.<<Сүйіспеншілік>>, <<Қонақжайлылық>> концептісі.
Рухани мәдениет лексикасының этномәдени негіздері. Ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тіркестердің этномәдени негіздері.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа, үлестірмелі карочка
Сөздікпен жұмыс
Жазбаша, ауызша
14.Ру-тайпа атауларынан қалыптасқан тұрақты тіркестердің жағымсыз мәндегі концепт жасауға қатысы. <<Берекесіз>>, <<Кесірлік>>, <<Оспадарлық>> концептісі.
Фразеологизмдердің материалдық мәдениетке қатысы.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа
Сөздікпен жұмыс
Жазбаша, ауызша
15.Ұлттық сана және тіл. Тілдік тұлға және оның мәдени тілдік құзіреті.
Аралық бақылау жұмысы
Дәріс тезисі, бақылау тапсырмалары
Тест сұрақтарына жауап беру
Жазбаша

7. ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ
4-Кесте
Оқулықтардың, оқу құралдарының атауы
Саны
Студенттердің саны
Қамтамасыз ету пайызы
1
2
3
4
1. Маслова В.А. Лингвокультурология. - М: Академия, 2001. - 208 с.
6
12
50%
2. Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері. Алматы: Ана тілі, 1998
6
12
50%
3. Манкееева Ж.А. Қазақ тілінің заттық мәдениет лексикасы. - А, 2000. - 354 б.
6
12
50%
4. Смағұлова Г. Мағыналас фразеологизмдердің ұлттық-мәдени аспектілері. Алматы: Ғылым, 1998.
6
12
50%
5. Жанпейісов Е. Этнокультурная лексика казахского языка. Алматы, 1989
6
12
50%

8 ӘДЕБИЕТТЕР8.1 Негізгі әдебиеттер8.1.1. Қайдар Ә. Халық даналығы. Алматы: <<Толғанай Т>>, 2004. - 560 б.8.1.2. Қайдар Ә. Қазақ тілінің өзекті мәселелері. Алматы: Ана тілі, 19988.1.3. Маслова В.А. Лингвокультурология. - М: Академия, 2001. - 208 с.8.1.4. Маслова В.А. Когнитивная линвистика. Минск: Тетра Системс, 2004. - 256 с. 8.1.5. Манкееева Ж.А. Қазақ тілінің заттық мәдениет лексикасы. - А, 2000. - 354 б.8.1.6. Смағұлова Г. Мағыналас фразеологизмдердің ұлттық-мәдени аспектілері. Алматы: Ғылым, 1998.8.1.7. Жанпейісов Е. Этнокультурная лексика казахского языка. Алматы, 19898.2. Қосымша әдебиеттер 8.2.1. Уәлиев Н. Фразеологизм және норма. Алматы: РИК, 1998.8.2.2. Шанский Н.М. фразеология современного русского языка.-М., 1985.8.2.3. Хазимова Ә. Қазақ фразеологизмдерінің ұлттық-мәдени деректері. Алматы, 2002. Автореферат.8.2.4. Мухатаева А. Этнолингвистическое изучение лексики казахского эпоса (сфера материальной культуры). Алматы, 1989. Автореферат.8.2.5. Ақбердиева Б. Лексика-фразеологиялық жүйедегі мифтік-танымдық құрылымдар. Алматы, 2000. Автореферат.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz