УМКД

Көркем аударманың өзекті мәселелері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙДІҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3-деңгейлі СМЖ
құжаты

УМКД

УМКД 042-16.1.32/01-2013

УМКД
<<Аударма теориясының негіздері >>
пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы

______ 2013 жылғы
№ 3 басылым

5 В 050121 <<Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті>> мамандығына арналған
<<Аударма теориясының негіздері>>
ПӘНІНІҢ ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

СЕМЕЙ
2013

Кіріспе
1 ӘЗІРЛЕГЕН
Семейдің Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің қазақ тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының доценті, ф.ғ.к.
Сәмекбаева Эльмира Мақсұтқызы
_____________ <<___>> ___________20___ жыл.
2 КЕЛІСІЛДІ
2.1 Қазақ тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының отырысында қаралып, талқыланды.
Хаттама №___ <<___>> ___________20___ жыл.

Кафедра меңгерушісі _______________ Жұмағұлова Ә.М.

2.2 Қазақ филологиясы факультетінің оқу- әдістемелік бюросында талқыланып, бекітілді.
Хаттама №___ <<___>> ___________20___ жыл.

Төрайым _________________Мұқанова Қ.Қ.
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінде бекітілді.
Хаттама №___ <<___>> ___________20 ___жыл.

ОӘК төрағасы _________________
4 <<____>> __________ 20___ж. шыққан ПОӘК-нің
№ 3 БАСЫЛЫМЫ

Мазмұны

1 Қолданыс аясы
2 Нормативтік сілтемелер
3 Жалпы ережелер
4 Оқу пәнінің мазмұны (модуль)
5 Студенттің өздік жұмыстарының тақырыптары
6 Пәннің оқу-әдістемелік картасы
7 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
8 Әдебиеттер

ҚОЛДАНЫС АЯСЫ
<<Аударма теориясының негіздері>> пәнінің оқу-әдістемелік кешенінің құрамына кіретін оқытушыға арналған пәннің жұмыс бағдарламасы
5 В 050121 <<Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті>> мамандығының студенттеріне арналған.
2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Осы <<Аударма теориясының негіздері>> пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін төмендегі нормативтік құжаттар негізінде жүзеге асырады:
- Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігінің бекітілген және қолданысқа енгізілген ҚР МЖМБС 3.08.275-2006 Мемлекеттік білім беру стандарты;
5 В 050121 <<Қазақ тілінде оқытпайтын мектептердегі қазақ тілі мен әдебиеті>> мамандығының типтік оқу жоспары;
- СТУ 042-СГУ-5-2012 <<Пәннің оқу-әдістемелік кешендерін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар>> университет стандарты;
- ДП 042-1.07-2012 <<Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің мазмұны мен құрылымы>> құжаттық іс-жосығы.
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР.
3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:
<<Аударма теориясының негіздері>> пәні аударма туралы түсінік бере келіп, аударманың қоғамдық қызметін, аударманың шығармашылдық сипатын, аударма теориясының негізгі салаларын және оның басқа филологиялық пәндермен арақатысын, аудармадағы ұлттық реалия мәселесін, аударматанудың тіл білімі ғылымдарымен байланысын, аударманың лексикалық, грамматикалық мәселелерін, оның түрлерін, әр түрлі тәсілдерін, аудармадағы трансформациялық үдерістерді, аударманың толыққандылық мәселесін, аударманың -- тілдік және мәдениетаралық қарым -- қатынас құралы екендігін зерттейді.

3.2 Пәнді оқыту мақсаты:
Студенттерге теориялық білім беріп, сол теориялық түсінікті пайдаланып, тілдік элементтердің құрылымдық ерекшеліктеріне талдаулар жасау арқылы еркін пайымдай алатындай дәрежеде білім беру.
<<Аударма теориясының негіздері>> - ғылыми-теориялық білім беруді мақсат ете отырып, оның болашақта зерттелуге тиіс мәселелеріне байланысты студенттерді ғылыми ізденіске баулуды өзінің міндеті деп санайды. <<Аударма теориясының негіздері>> пәнінің міндеті - шығарманың түпнұсқа мен аудармасының арасындағы ара қатынастардың заңдылықтарындағы ізін табу, аударманың жеке элементтерін барлап байқаудан туған тұ - жырым, қағидаларды ғылыми негізге сүйеніп қорытындылау және аударма практикасына көмек көрсететін, практик аудармашыға себін тигізетін межені белгілеп беру. Сонымен, аударма теориясының негізгі зерттейтін объектісі - түп - нұсқа мен аударманың арасындағы ара қатынас және оны пайымдау мен қорытындылауды керек ететін нақты жайларға көшкен формаларының айырмашылығы.
3.3 Пәнді оқыту міндеттері:
- <<Аударма теориясы>> түсінігінің анықтамасын, оның зерттеу әдістерін, тіларалық коммуникация құралы ретіндегі аударма нысаны болуы себебін ашу;
- Аударманың негізгі тұжырымдары, өзіне тән ерекшеліктері, аудару тәсілдері мен тәжірибелері, аударма мәтінінің түпнұсқамен сәйкестігін пайымдап, барлап - байқаудан туған қағидаларды ғылыми негізге сүйеніп қорыту;
- Аударма техникасы, аудармалық трансформацияның түсінігі, транскрипция мен транслитерация, калькалау, лексикалық-семантикалық ауыстырулардың өзара байланыстарын көрсету;
* Аударма теориясының басқа да лингвистикалық пәндермен байланысын, аударма теориясы және мәтіннің лингвистикасының өзара байланысын жан-жақты қарастыру;
* Аударманың түрлеріне жататын көркем аударма,ғылыми-техникалық аударма,қоғами-саяси аударма, ауызша және жазбаша аударманың түрлерін саралап көрсету;

* Аударманың баламалылығы, аудармадағы эквиваленттілік түсінігі,
* <<реалия>>сөздер туралы, , эквивалентсіз лексика т.б. аударматанудағы ұғымдарға жан-жақты түсінік беру.
3.4 Оқыту нәтижелері:
Пәнді оқыту нәтижесінде студент мыналарды білуі керек:
- Аударма теориясының негіздері пәнінің өзекті мәелелерін біліп шығады;
- Алған білімдерін практикада қолдана біледі;
- Тілді талдаудың негізгі әдістерін меңгереді;
- Теориялық талдау жасай алады;
- Аудаматану ғылымы туралы және аударма үдерісін, аударма жасаудың әдіс-тәсілдерін меңгереді, түсінеді;
- Өзіндік пікір айта алады;
- Негізделген және қалыптасқан теориялық білімдерін жинақтай біледі.
3.5 Курстың пререквизиттері:
Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы
Қазіргі қазақ тілінің лексикологиясы
Тіл біліміне кіріспе
Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы
Қазіргі қазақ тілінің синтаксисі
3.6 Курстың постреквизиті:
Мәтін лингвистикасы
Қазақ тілінің стилистикасы
Когнитивтік лингвистика
3.7 Оқу жұмыс жоспарынан көшірме:
1 Кесте
Курс
Семестр
Кредит
ДС (сағ)
ТӘЖ (сағ)
Лаб. (сағ)
ОСӨЖ
(сағ)
СӨЖ(сағ
Барл.
(сағ)
Бақылу түрі
2
4
3
30
15
-
22,5
67,5
135
емтихан
4 ОҚУ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬ)
2 Кесте
Тақырыптар атауы және олардың мазмұны
Сағат саны
1
2
Дәріс сабақтары

1 модуль. Аударма ғылымы және оның қалыптасу тарихы.

1- тақырып.
Қазақ тіл біліміндегі аударматану мәселесі
Аударма ғылымы және оның қалыптасуы туралы зерттеулер.
Аударма теориясының зерттеу нысаны, мақсаты мен міндеттері.
1
1-тақырып.
Аударма және оның тарихы, теориясы мен тәжірибесі жайында жазылған ғылыми жұмыстарға шолу.

Аударма және оның тарихы, теориясы мен тәжірибесі жайында жазылған ғылыми жұмыстарға шолу.
Көркем аударманың өзекті мәселелері.
1
2-тақырып.
Аударма - аударматанудың өзегі.
Аударма - ұғымы туралы түсінік.
Аударма іс-әрекетінің өмір сүруі.
Қазіргі аударма ісінің даму заңдылықтары.
1
3-тақырып.
Аударма - аударматанудың өзегі.
Аударма - ұғымы туралы түсінік.
Аударма іс-әрекетінің өмір сүруі.
Қазіргі аударма ісінің даму заңдылықтары.
1
2 модуль. Аударма теориясының негізгі салалары және оның басқа филологиялық пәндермен арақатысы, өзіндік ерекшелігі.

4-тақырып.
Аударма теориясының аспектілері.Аударма аспектілері, түрлері, өзара байланыстылығы.Аударманың тілдік аспектісі туралы пікірлер. Аударма туралы әдебиеттанушылардың ұстанымы.
1
5-тақырып.
Аударма теориясы филологиялық ғылымның арнайы бір саласы ретінде

Аударма тарихында аударылған шығармаларды қай тұрғыдан зерттеу қажеттігі.
Аударма теориясын жекелеп, жіктеп қарастыруға қатысты көзқарастарға шолу.
1
6-тақырып.
Шетелдік және отандық ғалымдардың аударманы топтастыруы жайындағы көзқарастары.

Шетелдік ғалымдардың аударманы топтастыруы туралы.
Отандық ғалымдардың аударманы топтастыруы туралы. Аударма - тіл қызметінің бір түрі ретінде бір тілде айтылған ойларды басқа тілдің құралдарымен толық құндылықта беру үдерісі.
1
3модуль
Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері.

7-тақырып.
Аударма -- тілдік және мәдениетаралық қарым - қатынас құралы.
Аударма-халықтың рухани қызметінің, мәдени өмірінің бір саласы.Көркем аударманың алғашқы үлгілері.Аударма - адам қызметінің байырғы түрлерінің бірі.
1
8-тақырып.
Аудармадағы тілдік дәнекерлік ұғымы. Тілдік дәнекерлік ұғымы туралы түсінік.Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері.Аудармаға қойылатын талаптар. Аударма -- бір тілде бейнеленген мазмұнды екінші бір тілге әрі дәл әрі толық қайталай бейнелейтін тілдік қимыл.
1
9-тақырып.
Тіларалық коммуникация құралы ретіндегі аударма.

Аударма - түрлі тілдерде сөйлейтін адамдардың арасындағы қатынасты (коммуникация) қамтамасыз ету құралы .
Аударма - тіларалық қарым-қатынастың ерекше бір түрі.Аударма - түрлі тілдерде сөйлейтін адамдардың арасындағы қатынас (коммуникация) мүмкіндігін қамтамасыз ету құралы.
1
4модуль. Аударма теориясының негізгі әдістері, түрлері, аудармада қолданылатын түрлі әдістер.

10-тақырып.
Аударманың негізгі түрлері.

Аударма теориясының мәні, өзіндік ерекшелігі.
Аударманың негізгі түрлері.
<<Аударма>> - белгілі бір тілдегі сөйлеу тілін - ауызша немесе жазбаша мәтінді, сөзді басқа тілде қайталап жеткізу.
Аударма - сөйлеу қызметінің бір түрі.
1
11-тақырып.
Аудармадағы трансформациялық үдерістер.
Аудару үдерісінде кездесетін әрекеттер.Аудармадағы ауыстыру мәселесі.Қосу трансформациясы.
Аударма теориясының негізгі әдістеріне, аударманың негізгі үлгілері ретінде денотативтік, семантикалық және трансформациялық модельдер жататындығы.
1
12-тақырып.
Аударма-технологиялық әрекет.

Аудармалық транскрипция мен транслитерация түсінігі.
Калькалау. Лексикалық-семантикалық ауыстыру.
Транскрипция - бұл аударма мәтінге аудару тілінің графикалық амалдары арқылы енетін реалия сөздер екндігі. Транслитерацияда аударылатын тіл құралдарымен бастапқы тіл сөзінің графикалық формасы қарастырылатындығы.
1
13-тақырып.
Аударматанудағы баламалық мәселелері туралы.Балама аударма туралы түсінік.Аудармада қолданылатын түрлі әдістер.
Көркем аударманың негізгі түрлері.
Аударма шығармашылық іс, рухани өнер.
1
14-тақырып.
Қазіргі аударма саласындағы балама, баламалы аударма, балама - лылық деген терминдердің қолданысы туралы.

Аударматану ғылымындағы балама, баламалы аударма терминдеріне қатысты түсініктер.
Балама теориясына қатысты көзқарастарға шолу.
Қазақ аударматану ғылымында жиі қолда - ны - лып жүрген балама, баламалы аударма, балама - лылық (эквивалент, эквивалентный перевод, эквивалентность) деген терминдердің қазірге дейін ұғымдық анықтамасы нақтылана қойған жоқ екендігі.

1
№5 модуль. Көркем аударманың бүгінгі әдеби үдерісте алатын орны.

15-тақырып.
Көркем аударманың түсінігі мен мазмұны, өзіндік ерекшелігі және сондағы ақпаратты рәсімдеу құралдары.
Көркем аударма және оның түрлері.
Көркем аударманың бүгінгі әдеби үдерісте алатын орны.

Көркем аударма - әдеби шығарманың бір тілден екінші тілге аударылған нұсқасы, көркем әдеби шығармашылықтың бір саласы екендігі.
1
16-тақырып.
Көркем аударманы қабылдау.

Көркем шығармашылық өзіндік ерекшеліктегі өнер туындысы.
Аударма шығармасын қабылдау.
Көркем аударма - бұл аудармалық әрекет, оның негізгі мақсаты аударма тілінде көркем-эстетикалық әсер ете алатын шығарма жасау екендігі туралы.
1
17-тақырып.
Поэзияны аударған кезде туындап жататын мәселелер.

Көркем аударма мәселелері.
Аударманың сапасы жайында.
Халықтар ынтымағын нығайту жолында көркем аударма елеулі қызмет атқарғандығы жайлы, көркем аударма проблемалары күн тәртібінен түспейтін мәселелердің бірі екендігі.
1
18-тақырып.
Көркем аудармадағы лексика-грамматикалық ерекшеліктер.

Аударманың қоғамдық мәні.
Аударманың лингвистикалық қағидасы
Аударманың мақсаты қарым-қатынаста болған кісілердің арасындағы лингвоэтникалық бөгеттерін бұзып, қатынасын мүмкін ету екендігі. Аударманың лингвистикалық қағидасы түпнұсқаның формалды құрылымын қайта жасау қажеттігі.
1
19-тақырып.
Аударманың толыққандылығы туралы.
Аударма толыққандылығының маңыздылығы.Аудармада тілдік құралдарды қолдану жолдары.
Аударманың толықтылығы - бұл түпнұсқада берілген мазмұн мағынасының толық жеткізілуі және аударманың түпнұсқаға функционалды-стилистикалық жағынан толық сәйкес келуі керектігі жайында.
1
20-тақырып.
Аударматанудағы барабарлық (эквиваленттілік) мәселелері.
Барабарлық (эквиваленттілік) - аудару теориясында өте күрделі және көп қырлы ұғым.
<<Эквиваленттілік>> терминінің қалыптасуы туралы.Барабарлық (эквиваленттілік) - аудару теориясында өте күрделі және көп қырлы ұғым ретінде қарастырылатындығы.
1
21-тақырып.
Лексикалық бірліктерді аударудың негізгі жолдары.Аударма барысында жаңа сөздің жасалуыКонтекстің аудармадағы маңызыСөз мағынасын жеткізуде кездесетін проблемаларСөз таңдаудың негізгі екі түрі бар екендігі: сөз мағынасын нақтылау, сөз мағынасын ұлғайту, үстемелеу

1
22-тақырып.
Реалия сөздер мәдени белгілер ретінде және оларды аудару мәселелері.<<Реалия>>сөздер туралы түсінік.Қазақ тіл білімінде реалия сөздердің зерттелуі.Реалия сөздердің көркем әдебиетте өте жиі кездесетіндігі.Олардың белгілі бір халықтың мәдениетімен байланыстылығы.
1
23-тақырып.
Эквивалентсіз лексика туралы түсінік.

Эквивалентсіз лексика ұғымы жайлы түсінік беру.
Реалия сөздердің сипаттайтын факторларына сәйкес топтастырылуы. Эквивалентсіз лексикаға реалия сөздер, уақытша эквиваленті жоқ терминдер, аймақтық құбылыстарды және ұғымдарды білдіретін берілген мәтіннің реалия сөздері жатқызылатындығы.
1
24-тақырып.
Жаңа сөздің, сөз тіркесінің пайда болуы.

Неологизмнің енгізілуі - реалияның мазмұнынын және ұлттық нақышын сақтау үшін қолданылатын тәсілдердің бірі.
Реалияны аударғанда қолданылатын тәсілдер. Неологизмнің енгізілуі - реалияның мазмұнынын және ұлттық нақышын сақтау үшін (транскрипциядан кейін) қолданылатын тәсілдердің бірі екендігі.
1
25-тақырып.
Аударматану саласының терминологиялық жүйесі.

Аударматану саласындағы терминологиялық ұғымдар жүйесі.
Аударматану терминдерінің сатылары.
Аударматану терминдері негізінде кейбір ғылыми ұғымдардың қалыптасу сатыларын белгілеуге болатындығы: аудару аударма аударма туралы ғылым аударма теориясы аударматану.

1
26-тақырып.
Аудармалық сәйкестіктер.
Аудармалық сәйкестіктердің түсінігі.
Сөз аудармасындағы сәйкестіктер.
Аудармашы таланты - айрықша талант екендігі. Ол өз тілінің көркемдік бейнелеу мүмкіншілігін еркін меңгерген дарынды ақын болумен бірге, түпнұсқаның мазмұны мен мәнін, тіл байлығын, ұлттық бояуын жете білетін шебер маман дәрежесіне көтерілуі шарт екендігі.
1
7модуль. Аударманың жанрлық-стилистикалық түршелерін сипаттаудың қағидаттары

27-тақырып.
Тілдердің грамматикалық және лексикалық құрылысындағы аударма теориясы.

Аударудағы морфология, синтаксистік құрылысқа байланысты міндеттер.Аудармада тілдік жүйенің әр деңгейінің (лексикалық, морфологиялық, фонетикалық, синтаксистік) бір-бірімен тығыз байланыстылығы. Кез келген тілде басқа тілдерге де ортақ грамматикалық ортақ әмбебаптықтың болуы -- заңды құбылыс екендігі.
1
28-тақырып.
Түпнұсқа мәтінін аудару жолдары.
Түпнұсқадағы сөзбен сөйлем мағынасын аударудың басты жолдары.
Аудармадағы грамматикалық мағыналардың рөлі.
Аудармадағы грамматикалық белгілер.
Аударма мәдениеті үздіксіз өсіп келе жатқандығы.
Түпнұсқа тілде кездесетін элементтерге аударма тілде формалық-грамматикалық сәйкестіктердің болмауы.

1
29-тақырып.
Аударманың жанрлық-стилистикалық түршелерін сипаттаудың қағидаттары. Ғылыми-техникалық материалдарды аударудың ерекшеліктері .

Көркем аударманың төмендегідей айырым-белгілері.
Ғылыми-техникалық материалдарды аударудың ерекшеліктері .
Түпнұсқаның түрі мен мәніне қарай аударманың да қолданылатын әр алуан амал-тәсілдері бар екендігі.

30-тақырып.
Аударма техникасы.
Аударма барысының сатылары. Сөздікпен жұмыс істеу техникасы. Аудармашының стратегиясы. Аударманың техникалық амалдары.
Аудармаға қойылатын басты талап - автордың стилистикалық өзіндігін сақтау, яғни адамдардың келбет-бітімі, жүріс-тұрысы бір-біріне қандай ұқсамаса, олардың сөз саптау машығы да бір-біріне сондай ұқсамайтындығы, ендеше сол ерекшелікті айыра білу керек қажеттігі жайында.
1

Тәжірибелік сабақтар

1 модуль. Аударма ғылымы және оның қалыптасу тарихы.

1-тақырып.
Аударма теориясының негіздері пәнінің, міндеттері мен мақсаттары. Аударма теориясының даму, қалыптасу тарихы.
1
2-тақырып.
Аударма және оның тарихы, теориясы мен тәжірибесі жайында жазылған ғылыми жұмыстарға шолу.
1
3-тақырып.
Аударма - ұғымы туралы түсінік.
Қазіргі аударма ісінің даму заңдылықтары.
1
2 модуль. Аударма теориясының негізгі салалары және оның басқа пәндермен байланысы.

4-тақырып.
Әдеби аударматану мен лингвистикалық аударматану.
1
5-тақырып.
Аударма теориясының негізгі салалары және оның басқа филологиялық пәндермен арақатысы.
1
6-тақырып. Шетелдік және отандық ғалымдардың аударманы топтастыруы жайындағы көзқарастары.
1

3модуль. Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері.

7-тақырып.
Аударма -- тілдік және мәдениетаралық қарым - қатынас құралы.
1
8-тақырып.
Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері.Аудармаға қойылатын талаптар.
1
9-тақырып.
Тіларалық коммуникация құралы ретіндегі аударма.
1
4модуль. Аударма теориясының негізгі әдістері, түрлері.
1
10-тақырып.
Аударманың негізгі түрлері. Жазбаша және ауызша аударманың түрлері, оның негізгі сатылары.

11-тақырып.
Аудармадағы трансформациялық үдерістер. Аудармадағы трансформациялық үдерістер.Аудармадағы ауыстыру мәселесі.Қосу трансформациясы.
1
12-тақырып.
Аударма-технологиялық әрекеттер. Аудармалық транскрипция мен транслитерация түсінігі.Калькалау.Лексикалық-семантикалық ауыстыру.
1
13-тақырып.
Аударматанудағы баламалық мәселелері туралы.
1
5 модуль. Көркем аударманың бүгінгі әдеби үдерісте алатын орны.
1
14-тақырып.
Аудармада тілдік құралдарды қолдану жолдары.
1
15-тақырып.
Көркем аударманың түсінігі мен мазмұны, өзіндік ерекшелігі.
1

5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ

5.1 Әдеби аударматану мен лингвистикалық аударматану.
5.2 Аудармадағы эквиваленттілік түсінігі.
5.3 Аудармада аударылмайтындар.
5.4 Аударма тәсілдері. Балама, еркін, сөзбе-сөз аудару тәсілдері.
5.5 Түпнұсқа мәтінін аудару жолдары.
5.6 Аудармадағы тілдік белгілер.
5.7 Аударманың коммуникативтік, эстетикалық, қоғамдық талаптары.
5.8 Аудармадағы ұлттық реалия мәселелері.
5.9 Лексикалық бірліктерді аударудың негізгі жолдары.
5.10 Аудармадағы грамматикалық мәселелер.
5.11 Аудармалық сәйкестіктердің түсінігі.
5.12 Абайдың қазақ көркем аудармасының негізін поэзия жанрында қалауы.
5.13 Ы.Алтынсарин мен Ш.Уәлихановтың көркем аудармаға қосқан үлесі. 5.14. Қазақ көркем аудармасының қалыптасу кезеңі.
5.15 М. Әуезовтың көркем аударма жайындағы ойлары.

6 ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ
3-Кесте
Тақырып
Көрнекі құралдар, ОТҚ, плакаттар, стендтер
Өз бетімен дайындалу сұрақтары
Бақылау түрі
Дәріс сабағы
Тәжірибелік сабақ

1
2
4
5
6
Аударма ғылымы және оның қалыптасу тарихы
1.Қазақ тіл біліміндегі аударматану мәселесі
Аударма ғылымы және оның қалыптасуы туралы зерттеулер.
Аударма теориясының зерттеу нысаны, мақсаты мен міндеттері.
1.Аударма теориясының негіздері пәнінің, міндеттері мен мақсаттары. Аударма теориясының даму, қалыптасу тарихы.
Дәріс тезисі, сызба нұсқа слайдтар
Аударылған шығарманы қай тұрғыдан зерттеу қажеттігіне талдау жасау.
Жазбаша, ауызша
2.Аударма және оның тарихы, теориясы мен тәжірибесі жайында жазылған ғылыми жұмыстарға шолу.

Аударма және оның тарихы, теориясы мен тәжірибесі жайында жазылған ғылыми жұмыстарға шолу.
2.Аударма және оның тарихы, теориясы мен тәжірибесі жайында жазылған ғылыми жұмыстарға шолу.
Дәріс тезисі, кесте слайд түрінде
Аударманың түрлеріне сипаттама беру.
Жазбаша, ауызша
3.Аударма аударматанудың өзегі.
Аударма - ұғымы туралы түсінік.Аударма іс-әрекетінің өмір сүруі.
Қазіргі аударма ісінің даму заңдылықтары.
3.Аударма - ұғымы туралы түсінік.
Қазіргі аударма ісінің даму заңдылықтары.
Дәріс тезисі, слайд
Жазбаша және ауызша аударманың түрлерімен жұмыс жүргізу.

Жазбаша
Аударма теориясының негізгі салалары және оның басқа филологиялық пәндермен арақатысы, өзіндік ерекшелігі.

Дәріс тезисі, кесте слайд түрінде

Ғылыми әдебиеттермен жұмыс.
Ауызша
Жазбаша
4.Аударма теориясының аспектілері.Аударма аспектілері, түрлері, өзара байланыстылығы.Аударманың тілдік аспектісі туралы пікірлер.
4.Әдеби аударматану мен лингвистикалық аударматану
Дәріс тезисі кесте слайд түрінде

Аудармаға қойылатын талаптарғасипаттама беру
Ауызша
Жазбаша
5.Аударма теориясы филологиялық ғылымның арнайы бір саласы ретінде

Аударма тарихында аударылған шығармаларды қай тұрғыдан зерттеу қажеттігі.
5.Аударма теориясының негізгі салалары және оның басқа филологиялық пәндермен арақатысы.
Дәріс тезисі таблица слайд түрінде
Аударманың негізгі түрлеріне
талдау жасау.
Жазбаша
Ауызша
6.Ғалымдардың аударманы топтастыруы жайындағы көзқарастары.

Шетелдік және отандық ғалымдардың аударманы
топтастыруы туралы.
6. Шетелдік және отандық ғалымдардың аударманы топтастыруы жайындағы көзқарастары.
Дәріс тезисі, сызбалар слайд түрінде
Талдау жұмыстары

Жазбаша

Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері.
7.Аударма -- тілдік және мәдениетаралық қарым - қатынас құралы.
Аударма-халықтың рухани қызметінің, мәдени өмірінің бір саласы.Аударма - адам қызметінің байырғы түрлерінің бірі.
7.Аударма -- тілдік және мәдениетаралық қарым - қатынас құралы.
Дәріс тезисі, мысалдарды ноутбуктан көрсету
Талдау жұмыстары
Жазбаша

8.Аудармадағы тілдік дәнекерлік ұғымы. Тілдік дәнекерлік ұғымы туралы түсінік.Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері. Аудармаға қойылатын талаптар.
8.Тілдік дәнекерлік жасаудың түрлері.Аудармаға қойылатын талаптар.
Дәріс тезисі, кесте-слайд
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Ауызша
9.Тіларалық коммуникация құралы ретіндегі аударма.

Аударма - түрлі тілдерде сөйлейтін адамдардың арасындағы қатынасты қамтамасыз ету құралы .
9.Тіларалық коммуникация құралы ретіндегі аударма.
Дәріс тезисі, сызбалар слайд түрінде
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Ауызша
Аударма теориясының негізгі әдістері, түрлері, аудармада қолданылатын түрлі әдістер.
10.Аударманың негізгі түрлері.
Аударма теориясының мәні, өзіндік ерекшелігі.
Аударманың негізгі түрлері.
Аударма - сөйлеу қызметінің бір түрі.
10.Аударманың негізгі түрлері. Жазбаша және ауызша аударманың түрлері, оның негізгі сатылары.
Дәріс тезисі сызбалар слайд түрінде
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Ауызша
11.Аудармадағы трансформациялық үдерістер.

Аудару үдерісінде кездесетін әрекеттер.Аудармадағы ауыстыру мәселесі.Қосу трансформациясы.
Аударма теориясының негізгі әдістері.
11.Аудармадағы трансформациялық үдерістер.

Аудармадағы ауыстыру мәселесі.Қосу трансформациясы.
Дәріс тезисі Слайд
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Конспект
12. Аударма-технологиялық әрекет.

Аудармалық транскрипция мен транслитерация түсінігі.Калькалау.

12.Аударма-технологиялық әрекеттер. Аудармалық транскрипция мен транслитерация түсінігі.Калькалау.Лексикалық-семантикалық ауыстыру.
Дәріс тезисі сызбалар слайд түрінде

Мысалдар теру
Талдау жұмыстары
Конспект
13.Аударматанудағы баламалық мәселелері туралы.Балама аударма туралы түсінік.Аудармада қолданылатын түрлі әдістер.Көркем аударманың негізгі түрлері.
13.Аударматанудағы баламалық мәселелері туралы.
Дәріс тезисі сызбалар слайд түрінде
Мысалдар теру
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Конспект
14.Қазіргі аударма саласындағы балама, баламалы аударма, балама - лылық деген терминдердің қолданысы туралы.

Аударматану ғылымындағы балама, баламалы аударма терминдеріне қатысты түсініктер.
Балама теориясына қатысты көзқарастарға шолу.
14.Аудармада тілдік құралдарды қолдану жолдары.
Дәріс тезисі, кестені слайд негізінде
Мысалдар теру
Жазбаша
Реферат

Көркем аударманың бүгінгі әдеби үдерісте алатын орны.

15.Көркем аударманың түсінігі мен мазмұны, өзіндік ерекшелігі және сондағы ақпаратты рәсімдеу құралдары.
Көркем аударманың бүгінгі әдеби үдерісте алатын орны.
15.Көркем аударманың түсінігі мен мазмұны, өзіндік ерекшелігі.
Дәріс тезисі, тұлғаларды слайд түрінде көрсету
Мысалдар теру
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Конспект
16.Көркем аударманы қабылдау.

Көркем шығармашылық өзіндік ерекшеліктегі өнер туындысы.

Дәріс тезисі, тұлғаларды слайд түрінде көрсету
Талдау жұмыстары
Жазбаша

17.Поэзияны аударған кезде туындап жататын мәселелер.

Көркем аударма мәселелері.
Аударманың сапасы жайында. Халықтар ынтымағын нығайту жолында көркем аударма елеулі қызмет атқарғандығы жайлы.

Дәріс тезисі, ноутбукпен жұмыс
Мысалдар теру
Жазбаша

18.Көркем аудармадағы лексика-грамматикалық ерекшеліктер.

Аударманың лингвистикалық қағидасы түпнұсқаның формалды құрылымын қайта жасау қажеттігі.

Дәріс тезисі, сызба кестелер слайд түрінде
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Конспект
19.Аударманың толыққандылығы туралы.
Аударма толыққандылығының маңыздылығы.Аудармада тілдік құралдарды қолдану жолдары.

Дәріс тезисі, ноутбукпен жұмыс
Мысалдар теру
Жазбаша
Реферат

20.Аударматанудағы барабарлық (эквиваленттілік) мәселелері.
Барабарлық (эквиваленттілік) - аудару теориясында өте күрделі және көп қырлы ұғым.
<<Эквиваленттілік>> терминінің қалыптасуы туралы.

Дәріс тезисі, сызба кестелер слайд түрінде
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Конспект
21.Лексикалық бірліктерді аударудың негізгі жолдары.Аударма барысында жаңа сөздің жасалуы.Контекстің аудармадағы маңызыСөз мағынасын жеткізуде кездесетін проблемалар.

Дәріс тезисі, ноутбукпен жұмыс
Мысалдар теру
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Конспект
22.Реалия сөздер мәдени белгілер ретінде және оларды аудару мәселелері.<<Реалия>>сөздер туралы түсінік.Қазақ тіл білімінде реалия сөздердің зерттелуі.Реалия сөздердің көркем әдебиетте өте жиі кездесетіндігі.

Дәріс тезисі, сызба кестелер
Мысалдар теру
Талдау жұмыстары
Жазбаша

23.Эквивалентсіз лексика туралы түсінік.

Эквивалентсіз лексикаға реалия сөздер, уақытша эквиваленті жоқ терминдер, аймақтық құбылыстарды және ұғымдарды білдіретін берілген мәтіннің реалия сөздері жатқызылатындығы.

Дәріс тезисі, ноутбукпен жұмыс
Мысалдар теру
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Конспект
24.Жаңа сөздің, сөз тіркесінің пайда болуы.

Неологизмнің енгізілуі - реалияның мазмұнынын және ұлттық нақышын сақтау үшін қолданылатын тәсілдердің бірі.
Реалияны аударғанда қолданылатын тәсілдер.

Дәріс тезисі, сызба кестелер
Мысалдар теру
Жазбаша
Конспект
25.Аударматану саласының терминологиялық жүйесі.

Аударматану саласындағы терминологиялық ұғымдар жүйесі.Аударматану терминдерінің сатылары.

Дәріс тезисі, ноутбукпен жұмыс
Мысалдар теру
Талдау жұмыстары
Жазбаша
Конспект
26.Аудармалық сәйкестіктер.
Аудармалық сәйкестіктердің түсінігі.
Сөз аудармасындағы сәйкестіктер.

Дәріс тезисі, сызба кестелер

Жазбаша
Конспект
Аударманың жанрлық-стилистикалық түршелерін сипаттаудың қағидаттары
27.Тілдердің грамматикалық және лексикалық құрылысындағы аударма теориясы.

Аударудағы морфология, синтаксистік құрылысқа байланысты міндеттер. Кез келген тілде басқа тілдерге де ортақ грамматикалық ортақ әмбебаптықтың болуы -- заңды құбылыс екендігі.

Дәріс тезисі, ноутбукпен жұмыс
Ғылыми әдебиеттермен жұмыс.
Жазбаша
Конспект
28.Түпнұсқа мәтінін аудару жолдары.

Түпнұсқадағы сөзбен сөйлем мағынасын аударудың басты жолдары.
Аудармадағы грамматикалық мағыналардың рөлі.

Дәріс тезисі, сызба кестелер слайд түрінде
Ғылыми әдебиеттермен жұмыс.
Жазбаша
Конспект
29.Аударманың жанрлық-стилистикалық түршелерін сипаттаудың қағидаттары. Ғылыми-техникалық материалдарды аударудың ерекшеліктері .

Көркем аударманың төмендегідей айырым-белгілері. Ғылыми-техникалық материалдарды аударудың ерекшеліктері .

Жазбаша
Конспект
30. Аударма техникасы.

Аударма барысының сатылары. Сөздікпен жұмыс істеу техникасы. Аудармашының стратегиясы. Аударманың техникалық амалдары.
Аудармаға қойылатын басты талаптар жайында.

Ғылыми әдебиеттермен жұмыс.
Жазбаша
Конспект
7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ
4-Кесте
Оқулықтардың, оқу құралдарының атауы
Саны
Студенттердің саны
Қамтамасыз ету пайызы
1
2
3
4
1.Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. - Алматы, 1999.
2
12
50%
2.Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері. Алматы, 2012.
1
12
100%
3. Комиссаров В.Н. Слово о переводе. - М.,1973.
3
12
100%
4. Федоров, А. В. Основы общей теории перевода (лингвистические проблемы): Уч. пособие. - М. : Высшая школа, 1983.
3
12
100%
5. Есембеков Т.О. Көркем мәтінді талдау негіздері. - А., 2009ж.
1
12
100%
6. Тарақ Ә. Ауызша аударма. Оқу құралы. - А., 2009ж.
1
12
100%
7.Тарақ Ә. Аударма әлемі. Оқу құралы. - А.,2007 ж. 15 б.т.
2
12
100%

* ӘДЕБИЕТТЕР

Негізгі әдебиеттер:

8.1.1 Алдашева А.М. Аударматану: лингвистикалық және лингвомәдени мәселелер. - Алматы, 1999. - 161 б.
8.1.2 Жұмабекова А.Қ. Аударматанудың негіздері : Оқу-әдістемелік құрал. - Алматы, 2012. - 296 б. 8.1.3 Комиссаров В.Н. Слово о переводе. - М.,1973. - 216 с.
8.1.4 Аристов Н.Б. Основы перевода. -- М., 1959
8.1.5 Федоров, А. В. Основы общей теории перевода (лингвистические проблемы): Уч. пособие. - М. : Высшая школа, 1983. - 235 с.
8.1.6 Виноградов В.С. Введение в переводоведение - М., 2001
8.1.7 Талжанов С. Аударма және қазақ әдебиетінің мәселелері. А., 1975, 147-
8.1.8 Федеров А.В. <<Введение в теорию перевода>> - М. , 1953
8.1.9 Жақсылықов А.Ж., Есембеков Т.О., Казыбек Г. Аударма теориясы мен тәжірибесінің библиографиялық анықтамасы. А., 2007ж.
Қосымша әдебиеттер:
8.2.1 Есембеков Т.О. Көркем мәтінді талдау негіздері. - А., 2009ж.
8.2.2 Тарақ Ә. Ауызша аударма. Оқу құралы. - А., 2009ж.
8.2.3Тарақов, Әнуар Сауатұлы. Аударма психологиясы және мәдениеті. А.,2005 ж.
8.2.4 Рецкер, Я.И. Аудармашының мақсаты / Я.И. Рецкер. - А., 2003. - 180 б.
8.2.5 Федоров А. Искусство перевода и жизнь литературы - Л., 1983.
8.2.6 Бархударов Л.С. Язык и перевод. - М.,1975. - 240 с.
8.2.7 Тарақ Ә. Аударма әлемі. Оқу құралы. - А.,2007 ж. 15 б.т.
8.2.8 Көркем аударманың кейбір мәселелері - А., 1957.
8.2.9.Латышев Л.К. Теория перевода. М. , 1988.
8.2.10 Левый И.Искусство перевода. - М., 1974.
8.2.11 Тарақ Ә. Ауызша аударма. Оқу құралы. - А.,2009ж.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz