Файл қосу

Анализаторлардың физиологиясы мен гигиенасы және жас ерекшелігін білу



ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 
ШӘКӘРІМ атындағы СемЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
                    3 деңгейлі СМК құжаты
                                   ПОӘК
                           ПОӘК 042-18-35.1. 08
                                   /02-2013
                                       
                                   ПОӘК
Студенттерге арналған  пәннің   бағдарламасы
<<Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигенасы>>
                                       
                             № 1 басылым
                                      2013 ж.
                                       
                                       
	
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
            ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
                                       
                                       
Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигенасы
                                       

                                       
                                       
СТУДЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН  ПӘННІҢ БАҒДАРЛАМАСЫ
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       

                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                  Семей 
                                     2013

                                       
	


	
1.ӘЗІРЛЕГЕН

Құрастырушы__________<<____>>_____ 20___ж КАлиева С.К. б.ғ.к. 
    
	

2.	ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1. Биология кафедрасында отырысында
 <<____>>___________ 20___ж. №____хаттама

Кафедра менгерушісі_______Калиева С.К.
2.2. Жаратылыстану ғылымдар факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында
<<____>>___________ 20___ж. №____ хаттама

Төрайымы____________ Абдишева З.В.
3. БЕКІТІЛДІ
Университетінің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында басып шығаруға мақұлданған және ұсынылған
<<____>>___________ 20___ж. №____ хаттама

ОӘК төрайымы____________ Искакова Г.К.

4.БІРІНШІ  РЕТ КІРГІЗЕЛГЕН
















	






Мазмұны
                                      1.
Жалпы ережелер
                                      2.
Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу
                                      3.
Пәнді оқып білу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар
                                      4.
Курс форматы 
                                      5.
Курс саясаты
                                      6.
Баға қоюдың саясаты
                                      7.
Әдебиет тізімі

































1 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

1.1 Оқытушы және пән туралы жалпы мәліметтер:
КАлиева Сабира Кудайбергеновна б.ғ.к.
Байланыс ақпараты  -  тел:42-34-72, оқу ғимараты № 3, кабинет № 113
Сабақ өткізу орны  -  дәрісхана  № 230
Берілген пән бойынша кредиттер саны - 2

1.2  Пәннің  қысқаша мазмұны:
Жасерекшелік физиологиясы организм функцияларының қалыптасуы мен даму заңдылықтарын зерттейтін. Ол жалпы гигиена, педагогика және психология пәндерімен тығыз байланысты. Мектеп гигиенасы балалар мен жасөспірімдердің организмінің функционалдық мүмкіндіктерін жетілдіруге, үйлесімді дамуына, денсаулық сақтау, нығайтуға бағытталған гигиеналық нормативтер мен талаптарды жасау мақсатында бала организмінің сыртқы ортамен өзара әсерін оқытатын ғылым.

1.3 Пәнді оқып-білудің мақсаты: Мектеп гигиенасы балалар мен жасөспірімдердің организмінің функционалдық мүмкіндіктерін жетілдіруге, үйлесімді дамуына, денсаулық сақтау, нығайтуға бағытталған гигиеналық нормативтер мен талаптарды жасау мақсатында бала организмінің сыртқы ортамен өзара әсерін оқытатын ғылым.

1.4Пәнді оқып-білудің негізгі міндеті:
-  Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы болашақ өсіп келе жатқан оқушылардың денсаулығын сақтау және нығайту, олардың оқу және дене процесстерін жақсарту.  Студенттерге қоршаған ортаның абиотикалық және биотикалық факторлар әсері туралы ғылыми деректер негізінде жағдай мен өз денсаулығының қиындығын бағалауға мүмкіндік беру. Курста балалар мен жасөспірімдердің организміндегі тіршілік әрекеттерінің сандық және сапалық белгілері қарастырылады. Бұл пәннің негізгі міндеті  өсіп отыратын организмнің тіршілік әрекетері процестерінің қалыпты өтуін қамтамасыз ететін жағдайлар мен ауруларды болдырмауға бағытталған гигиеналық шараларды алдын ала жасау. Сонымен қатар зиянды әсер ететін факторларды жою немесе әлсірету және еңбек, оқу, өмір жағдайларын жақсарту, денсаулықты нығайту жөнінде ұсыныстар қарастырылады.
Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы курсының міндеттеріне студенттерді болашақ мұғалімдер мен тәрбиешілерді дамып келе жатқан организмнің жасқа байланысты ерекшеліктері туралы мәліметермен қаруландыру. Ал бұл оқушылардың денсаулығын сақтау және нығайтудың, олардың түрлі оқу мен еңбек әрекеті кезінде жұмысқа қабілеттілігінің жоғары болуына негіз болып табылады
1.5Оқып-білудің нәтижелелері:
	Пәнді оқып-білудің нәтижесінде студент мыналарды:
Пәнді оқып-білудің нәтижесінде студент мыналарды:
* <<Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы>> пәні және мазмұнын, балалар мен жасөспірімдердің өсу мен дамуының жалпы заңдылықтарын білу;
* Нерв жүйесінің физиологиясын, жоғары нерв әрекеті, олардың жас ерекшелігін білу;
* Анализаторлардың физиологиясы мен гигиенасы және жас ерекшелігін білу;
* Ішкі секрециялық бездер, жыныстық жетілу және олардың гигиенасын, оқушылардың медициналық-гигиеналық және жыныс тәрбиесін білу;
* Тірек-қимыл жүйесі, оның жас ерекшелігі, балалардың аяқ киіміне және жеке басына қойылатын гигиеналық талаптармен танысу;
* Ас қорыту жүйесі, зат пен энергия алмасуы, олардың жас ерекшелігі, тамақтану гигиенасын білу;
* Қанның жас ерекшелігі мен физиологиясымен танысу;
* Тыныс алу мүшелері мен олардың жас ерекшелігін, бөлме ауасына қойылатын талаптарды білу;
* Зәр шығару мүшелері мен олардың жас ерекшелігін, терінің құрылысы мен қызметін және гигиенасын білу;
* Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын қорғау, күшейту және жаттықтыруымен танысу.
1.6Курстың пререквизиттері:
Оқылатын пәнді игеру үшін студент эмбриология, генетика, цитология, гистология, анатомия, биохимия, жеке даму биологиясы, педагогика, психология  негіздерімен таныс болуы шарт.  Организмнің тіршілік әрекетін, жеке клеткалар, мүшелер, мүшелер жүйесі қызметінің ерекшелігін, биологиялық маңызын анықтау, организмнің сыртқы ортамен қарым-қатынасындағы заңдылықтарды ашу секілді ұғымдарын  жақсы білуі керек.  
1.7Курстың постреквизиттері:
Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы курсын оқу барысында студенттің  медицинадан  алған барлық білімдері бекиді және алған білімдерін  медицинаның, биологияның  қай саласында болсын қолдана алады. 
2 Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу
                                                                   1 кесте
№
Тақырыптар
Дәріс
Семинар
Зертханалық жұмыс
СОӨЖ
СӨЖ
1
Кіріспе. Жасерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы пәні.
                                       1
                                       1
                                       -
                                      1,5
                                      1,5
2
Жүйке жүйесінің физиологиясы.
                                       2
                                       2
                                       -
                                       3
                                       1
3
Жоғарғы дәрежелі жүйке жүйесі.
                                       3
                                       2
                                       -
                                       2
                                       -
4
Анализаторлар, олардың жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       1
                                       3
                                       -
                                       -
                                       1
5
Тірек-қимыл аппараты, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       2
                                       1
                                       -
                                       2
                                       2
6
Қан және қан айналу жүйесінің физиологиясы, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       2
                                       2
                                       -
                                       2
                                       1
7
Тыныс алу жүйесі, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       1
                                       1
                                       -
                                       3
                                       -
8
Асқорыту жүйесі, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       1
                                       1
                                       -
                                       3
                                       -
9
Зәр шығару жүйесі, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       1
                                       1
                                       -
                                       3
                                       -
10
Ішкі секреция бездерінің физиологиясы.
                                       1
                                       1
                                       -
                                       3
                                       1

Барлығы:
                                      15
                                      15
                                       -
                                     22,5
                                      7,5
                                                                               
                                                                               


3 ПӘНДІ ОҚУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы оқыту өзара байланысты төрт форманы қажет етеді: дәріс, практикалық (семинар) жұмыс, ОСӨЖ-оқытушының студентпен өздік жұмысы, және СӨЖ- студенттің өздік жұмысы. 
Дәрістер конспектілері материалды игеруге негіз болып табылады. Дәрісте конспект жазуға әрбір студент міндетті. Конспекті оқулықтардан және оқу құралдарынаналынған материалмен толықтырып, жазып алған өте пайдалы. Конспекті лектор беретін кеңестер кезінде де толықтыруға болады. Практикалық(семинар)сабағына дайындалуда келесі қажет болады: практикалық сабақтың тақырыбына сәйкес оқу құралдардан және дәріс материалы бойынша ұсынылған теориялық материалдарды зерттеу; практикум немесе нақты әдістемелік нұсқаулардан жұмыстың мазмұнымен, қажетті құралдар,  алғашқы сабаққа жіберілу алыңған соң жеке тапсырма орындау; қорытындысымен орындалған жұмыстың есебін жазу және оны қорғау. ОСӨЖ және СӨЖ күнделікті және міндетті дайындықты талап етеді, нақты тапсырма бойынша орындалады және күнделікті оқытушымен тексеріледі. Аудиториядан тыс өздік жұмыста студенттер әдебиетпен жұмыс істеп, үй тапсырмасын орындап, практикалық сабақтарға дайындалады.  

4   КУРС ФОРМАТЫ
<<Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы>>  -  2 кредит.
Курс бойынша 50 минуттық дәріс, 50 минуттық практикалық сабақ және 50 минуттық ОСӨЖ аптасына 1 рет болады. Дәрістерге, практикалық сабаққа, ОСӨЖ-ге қатысуға студент міндетті. Себепсіз босатылған сабақтар қайталап оқытылмайды. Жазбаша үй тапсырмалары (ЖҮТ) көрсетілген уақытта өткізілмесе, қабылданбайды, сондықтан студент белгілі бір балын жоғалтады. Практикалық сабақтар студентті өздігінен жұмыс істеуге үйретеді, ойлау қабілетін арттырады, сондықтан сабаққа нұсқаудағы сұрақтарға толық жауап береді. Сол жағдайда ғана тәжірибелік жұмысқа толық қорытынды жасауға болады. Сабаққа дайын емес студент практикалық сабаққа жіберілмейді, қосымша сабақ жүргізілмейді.

5 курс саясаты
	Студентпәнді оқып-білу үрдісінде белсенді және өздік қабілеттерін көрсету міндетті, қалып келу, себепсіз сабақтан қалу, дер уақытта жұмыстарды тапсырмау және оқу үрдісінде пассивті болуда баллдарды алу түрінде штрафтар салынады. 

6 БАҒА ҚОЮ САЯСАТЫ
Пән бойынша емтихан бағасы модульдар бойынша, межелік бақылау бойынша және соңғы  аттестация бойынша (60%) көрсеткіштер мен емтихан нәтижесінің (40%) қосынды балы түрінде қорытылады, қосындысы 100% құрайды.
Апта және бақылау түрлері бойынша баллдардың таратылуы кестеде келтірілген 
                                       
                                       
<<Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы>> пәні бойынша балдардың таратылуы
                                       
Зертханалық жұмыс/апта №
                                Тақырып 
                              Сағат саны
                            Бақылау түрі
                            Жоғарғы балл
                                     № 1
                                 1- апта 
Баланың жас ерекшелік физиологиясын зерттеу әдістемесі
                                       1
                                        
                         ауызша, жазбаша
                                       -
                                    №   2
                                 2-3  апта
Жүйке жүйесінің құрылысы, қызметі және дамуы. Жоғарғы жүйке әрекеті
                                       2
                                        
                         ауызша, жазбаша
                                      15
                                   №   3  
                                 4-5 апта 
Жоғарғы дәрежелі жүйке жүйесі.
                                       2
                                       
                                      15
                                      30
                                     № 3
                                  6-7 апта
  Анализаторлар, олардың жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       3
                                        
                         ауызша, жазбаша
                                      15
                                      15
                                     № 4
                                 8-9 апта
                                       
Тірек-қимыл аппараты, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       1
                         ауызша, жазбаша
                                       
                                      15
                                     № 5
                                 10-11 апта
 Қан және қан айналу жүйесінің физиологиясы, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       2
                         ауызша, жазбаша
                                      15
                                      15
                                    №  6
                                 12 апта 
Тыныс алу жүйесі, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       1
                         ауызша, жазбаша
                                       
                                      30
                                     № 7
                                  13 апта
Асқорыту жүйесі, оның жасқа байланысты ерекшеліктері
                                       1
                         ауызша, жазбаша
                                       
                                      15
№ 8
                                  14 апта
                                       
Зәр шығару жүйесі, оның жасқа байланысты ерекшеліктері.
                                       1
                         ауызша, жазбаша
                                       
                                      15
                                     № 9
                                  15 апта
Ішкі секреция бездерінің физиологиясы.
                                       1
                         ауызша, жазбаша
                                       
                                       -
                                       
                                Барлығы:
                                      15
                                       
                                      270
                                      1-8
Аудиториялық сабақтарына қатысу және даярлық
                                       
                                       
                                       
                                      30
                                      1-9
Аудиториялық сабақтарына қатысу және даярлық
                                       
                                       
30
                                       
              Емтихан балдарының барлығы
                                       
                                       
400

                                       
   Академиялық мерзімде балдардың барлығы
                                       
                                       
1000
                                       
                         СӨЖ тақырыптары

                                       
                                      №
                       Сабақ тақырыптары
                          СӨЖ тапсырмасы
                            Бақылау түрі
                          өткізу мерзімі
                                Жоғ балл
                                       
                                       1
 Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасының  пәні және мазмұны. Балалар мен жасөспірімдердің өсу мен дамуының заңдылығы. 
*   Лабораториялық жұмысқа қойылатын талаптармен танысу
* Балалардың жас ерекшелік физиологиясының әдістемелерімен танысу. 
* Есептеулер жасау.
Алынған мәліметтер бойынша физикалық дамуды бағалау.   
Ауызша, жазбаша
                                       3
                                      20
                                       2
 Ішкі секрециялық бездер. Жыныстық жетілу . Оқушыны медициналық-гигиеналық және жыныстық тәрбиелеу.
 1.Ағзадағы гипоталамус-гипофиз-бүйрекүсті бездерінің бірлестігін кесте түрінде жазу. 2.Қалқанша безінің балада кездесетін ауруларына /микседема, кретинизм, эндемиялық зоб/ анықтама беру.   3.<<Қазақ халқында тарихи қалыптасқан жыныстық тәрбие ерекшеліктері мен дәстүрінің физиологиялық негізі>> тақырыбында реферат жазу.  
Ауызша, жазбаша
                                       5
                                      20
                                       5
 Тірек-қимыл жүйесі, жас ерекшелігі. баланың аяқ-киіміне, жеке басына қойылатын гиги еналық талаптар.
  1.Саусақтардың бұлшық етінің күшін анықтау. 
2.Балалардың дене тәрбиесін йымдастырудың күнтізбелік жоспарын жасау. 3.Баланың дұрыс тыныс алуының қалыптасуына дене еңбегі мен жаттығуға күнтізбелік жоспар жасау. 4.Әртүрлі жағдайлардағы жүрек соғысын анықтаңыз: тұру және отыру кезінде; 10 рет отырып тұрған соң. Нәтижесінорташа статистикалық көрсеткіш бойынша анықтау.  
Ауызша, жазбаша
                                       7
                                      20
                                       
                                       6
 Ас қорыту жүйесі. Зат пен энергия алмасуы, жас ерекшелігі. тамақтану гигиенасы
 1.Алты топқа тамақ рационын құрастырыңыз:
0 -1 жас аралығындағы балаларға
1-4жас аралығындағы балаларға  және 4-6, 6-10, 10-14, 14-17 жас аралығындағы балаларға./нәтижесін кестеге толтыру/
2. Қазақ халқының тамақты қабылдау тәртібінің ерекшелігін жазу.
3. 6-17 жас аралығындағы мектеп оқушыларыментамақтану     бөлменің, киімнің гигиеналық талаптары жайында әңгімелесу.   
Ауызша, жазбаша
                                      10
20
                                       8
 Тыныс алу мүшесі оның жас ерекшелігі. 
  1. Өкпенің тіршілік сыйымдылығының көлемін анықтау тәсілін меңгеру. 
2.Баланың дұрыс тыныс алуының қалыптасуына дене еңбегі мен жаттығуға күнтізбелік жоспар жасау.  
Ауызша, жазбаша
                                      12
                                      20
                                       9
Зәр шығару мүшесі мен оның жас ерекшелігі. терінің құрылысы, физиологиясы, гигиенасы.
  1. Терінің, бала киімінің гигиенасы мен бала ағзасын шынықтыру түрлерін ата.
2.Бүйрек қызметінің жасқа байланысты ерекшеліктері. Энурез байқалатын баламен тәрбие жұмысын жасау. 
Ауызша, жазбаша
                                      14
                                      10
                                      10
Оқу-тәрбие жұмысына қойылатын гигиеналық талаптар.  
    <<Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын қорғау, салауатты өмір салтын қалыптастыру>>       тақырыбында реферат жазу
Ауызша, жазбаша
                                      14
                                      10
                                       
Барлығы:


                                       
                                 120 балл
                                       
                                                                   2 кесте
                        СОӨЖ тақырыптары
                                       
                                      №
                          Сабақ тақырыбы
                         СОӨЖ тапсырмасы
                           Бақылау түрі 
                         өткізу мерзімі 
                               жоғ. балл 
                                       1
 Жас ерекшелік физиологиясы және мектеп гигиенасының  пәні және мазмұны. Балалар мен жасөспірімдердің өсу мен дамуының заңдылығы
1  Лабораториялық жұмысқа қойылатын талаптармен танысу
2Балалардың жас ерекшелік физиологиясының әдістемелерімен танысу. 3Есептеулер жасау.
4Алынған мәліметтер бойынша физикалық дамуды бағалау. 
5.Тәжірибе   тапсыру.
                            Ауызша сұрау
                                       3
                                      15
                                       2
 Нерв жүйесінің физиологиясы. Жоғары нерв әрекеті, олардың жас ерекшелігі. 
 1.Жоғары жүйке әрекетін зерттеу әдісін жазу. 
 2..нейрондардың бір-бірімен байланысын салу. Рефлекторлық доғаның схемасын сызыңыз.
3. Орталық тежелудің мүше қызметін координациялауға қатысуы қалай өтеді /жазу/.
4. Баланың жасына лайық ой еңбегінің кестесін, ұйқы гигиенасын, күн кестесі мен жұмыс кестесін жасау.        5.Спорттың жүйке қызметіне маңызы мен гигиенасын  анықтау. 6. тажірибені тапсыру 
                         Ауызша, жазбаша 
                                       5
                                      15
                                       3
 Анализатордың физиологиясы және гигиенасы, жас ерекшелігі.
<<Организмнің сенсорлық жүйесі, гигиенасы, жас ерекшелігі>> тақырыбын   тапсыру
                                Ауызша,  
                                       7
                                      15
 Аралық бақылау
                                дайындық
Ауызша сұрау, жазбаша 
                                  7 апта
45
                                       


                                       
                                       
                                       
                                       4
 Ішкі секрециялық бездер. Жыныстық жетілу . Оқушыны медициналық-гигиеналық және жыныстық тәрбиелеу.
  1.Ағзадағы гипоталамус-гипофиз-бүйрекүсті бездерінің бірлестігін кесте түрінде жазу. 2.Қалқанша безінің балада кездесетін ауруларына /микседема, кретинизм, эндемиялық зоб/ анықтама беру.   3.<<Қазақ халқында тарихи қалыптасқан жыныстық тәрбие ерекшеліктері мен дәстүрінің физиологиялық негізі>> тақырыбында реферат тапсыру 4.Тәжірибе ні тапсыру. 
                          Ауызша, жазбаша
                                      10
                                      15
                                       5
Тірек-қимыл жүйесі, жас ерекшелігі. баланың аяқ-киіміне, жеке басына қойылатын гиги еналық талаптар.
  1.Саусақтардың бұлшық етінің күшін анықтау. 
2.Балалардың дене тәрбиесін йымдастырудың күнтізбелікжоспарын жасау. 3.Баланың дұрыс тыныс алуының қалыптасуына дене еңбегі мен жаттығуға күнтізбелік жоспар жасау. 4.Әртүрлі жағдайлардағы жүрек соғысын анықтаңыз: тұру және отыру кезінде; 10 рет отырып тұрған соң. Нәтижесінорташа статистикалық көрсеткіш бойынша анықтау. 5.Тәжірибені   тапсыру.
                          Ауызша, жазбаша
                                      12
                                      15

                                       

                                       
                                       
                                       6
Оқу-тәрбие жұмысына қойылатын гигиеналық талаптар. 
   <<Балалар мен жасөспірімдердің денсаулығын қорғау, салауатты өмір салтын қалыптастыру>> тақырыпта реферат  
 Ауызша, жазбаша
                                      14
                                      15
 Аралық бақылау
                               дайындалу
                   Ауызша сұрау, жазбаша 
                                      15
                                   апта
                                      45
                                 барлығы
                                7,5 сағат 
                                       
                                       
                                      90

Студенттердің білім бағалау шкаласы:

                Әріптік жүйе бойынша баға
            Балдардың сандық эквиваленті
                      Проценттік мазмұны
               Дәстүрлі жүйе бойынша баға
                                      А
                                      4,0
                                    95-100
                               Өтежақсы
                                      А-
                                     3,67
                                     90-94
                                     -<<-
                                      В+
                                     3,33
                                     85-89
                                  Жақсы
                                      В
                                     3.00
                                     80-84
                                     75-79
                                     -<<-
                                      В-
                                     2,67

                                     -<<-
                                      С+
                                     2,33
                                     70-74
                        Қанағаттанарлық
                                      С
                                     2,00
                                     65-69
                                     -<<-
                                      С-
                                     1,67
                                     60-64
                                     -<<-
                                      Д+
                                     1,33
                                     55-59
                                     -<<-
                                      Д
                                     1,00
                                     50-54
                                     -<<-
                                      Ғ
                                     0,00
                                     0-49
                     Қанағаттанарлықсыз

ӘДЕБИЕТ
  + Негізгі әдебиет

7.1.1. А.Г.Хрипкова. Возрастная физиология и школьная гигиена. М., 1990
7.2.1.Ю.А.Ермолаева. Возрастная физиология. М.,1985.
7.2.3.Н.Н.Леонтева, К.Б.Маринова. Анатомия и физиология детского организма. М.,1986.
7.2.4.С.Жұмабаев. Жасеркшелік физиологиясы және мектеп гигиенасы. А., 1991.
7.2.5.Белицкая В. И., Громова З. П., Егорова Т. И. Школьная гигиена. М. Медицина, 1983.
7.2.6.Советов С. Е. Школьная гигиена А., 1988.
7.2.7.Антропова М. В. Гигиена детей и подростков. М., 1982.
7.2.8.Антропова М. В. Основы гигиены учащихся.
7.2.9.Антропова М. В. Школьная гигиена. М., 1970.
7.2.10.Габович Р. Д. Гигиена М., 1977.
7.2.11.Куценко Г. И., Жажкова И. А. Основы гигиены. М.,1980.
7.2.12.Сапожникова Р. Г. Гигиена обучения в школе. М., 1974.
7.2.13.Матюшонок М.Т. "Физиология и гигиена детей и подростков", Минск "Высш.шк",1980г
             8.1  Қосымша:
8.1.2 Н.В.Зимкин. Физиология человека.М., 1975.
8.1.3..Я.М.Коциский. Физиология человека. М.,1982.
8.1.4..Л.г.Воронин. Физиология высшей нервной деятельности.М.,1979.
8.1.5..Ф.А.Имагулова, Н.И.Төлепбекова. Адам физиологиясы.А., 1985.
8.1.6..А.Кузембаева. Адам анатомиясы. А.,2002.
8.1.7..Е.Б.Керимбеков. Адам анатомиясы. А.,1992.



Пәндер