УМКД

Радиациялық сәулелерден қорғану

ҚАЗАҚСТАН ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРІГІСЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейлі СМЖ құжаты
ПОӘК
ПОӘК 042-16.1.67/01 -2013
ПОӘК <<Радиациялық экология>> пәнінің бағдарламасы
№3 басылым

<<__>> ___ 2013 ж.

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

<<Радиациялық экология>> пәнінен
5В060800 <<Экология>> мамандығына

ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘН
БАҒДАРЛАМАСЫ

Семей
2013

АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің <<Экология және қоршаған ортаны қорғау>> кафедрасының доцент м.а. Жұмабеков С.Ж. <<_30__>> __08___ 2013ж.

2 ТАЛҚЫЛАНДЫ

2.1 Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің <<Экология және қоршаған ортаны қорғау>> кафедрасының отырысында
Хаттама № 1 <<_04__>> ___09__ 2013ж.

Кафедра меңгерушісі _________ доцент м.а. Кабышева Ж.К.

2.2 Аграрлық факультетінің оқу - әдістемелік бюросында
Хаттама № 1 <<_18__>> ___09__ 2013ж.

АФ ОӘБ төрағасы _________ доцент м.а. Тлеубаева А.В.

3 БЕКІТІЛДІ

Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесі мақұлдап басып шығаруға ұсынады

Хаттама № 1 <<_19__>> _____ 2013ж.

Оқу- әдістемелік кеңестің төрағасы,
оқу-әдістемелік жұмысы бойынша проректор профессор Искакова Г.К.

№2 басылым 03.09.2012 ж. орнына енгізілді .
Кешен Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға бірдей білім беретін стандартына сәйкес МЖБС негізінде жаңартылған 0.04.019.-2011. Бакалавриат.

Мазмұны

* Қолданылу саласы
* Нормативтік сілтемелер
* Жалпы ереже
* Оқутышының жұмыс оқу бағдарламасының мазмұны.
5. Студенттердің өзіндік жұмыстарының тақырыптары.
6. Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз ету картасы.
7. Әдебиеттер.

ПОӘК 042-16.1.67/01-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

* Қолдану саласы

<<Радиациялық экология>> пәнінің оқу-әдістемелік кешені <<Экология>> мамандығы студенттеріне арналған. Ол студенттерді курстың мазмұны, өзектілігі мен маңыздылығымен, саясаттылығымен таныстырады. Осы курсты оқуда студенттер әдебиеттермен жұмыс істеуді, әдебиеттерді іздестірі жолдарымен және химиялық және биологиялық қауіпсіздік негізі әдістерімен танысады. Пәнді оқытуда оқу-әдістемелік кешен негізгі құрал болып табылады.

* Нормативтік сілтемелер

<<Радиациялық экология>> пәнінің оқу-әдістемелік кешені келесі құжаттардың ұсынымдарымен талаптарына сәйкес берілген пән бойынша оқу процесіне ұйымдастыру тәртібін белгілейді және жасайды.
050608 <<Экология>> мамандықтағы мемлекеттік жалпы міндетті білім стандарты ҚР МЖБС 3.08.0 -2004, Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігінің 7 тамыз 2004 жылғы, №671 бұйрығы бойынша әрекетке енгізілді және бекітілді.

* Жалпы ереже

+ Пәндердің мазмұнының қысқаша сипаты.

<<Радиациялық экология>> пәні 050608 <<Экология>> мамандығы бойынша биосфера және оның жеке бөліктерінің антропогендік әсерден болатын өзгерістердін болжау, бағалау мен бақылаудың комплексті жүйесінің негізін, қоршаған ортаны қорғау саласын оқыта отырып, жан-жақты талдауға, адамдар, өсімдік пен жануарлардың өмір сүріп отырған ортасындағы ерекшелікті ашуға арналған.
Радиациялық экология - радиацияның қоршаған ортадағы заттардың, өсімдік пен жануарлар ағзасына әсерін, қауіпсіздік шараларын бақылауға, тексеруге және қортынды жасауға бағытталған ғылым.
3.2. Аталған пәннің мақсаты экология саласында кәсіби шеберлікті шыңдап, қоршаған ортаны қорғау мен еліміздегі экологиялық дұрыс жағдайды қамтамасыз ету.

3.3. Тапсырмалары:
- қоршаған ортадағы Радиациялық әсердің орта мен ондағы тіршілік иелеріне әсерін ашу

ПОӘК 042-16.1.67/01-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

- Радиациялық экология негізгі заңдылықтарын оқыту
- агробиогеоценоз ерекшелігі мен табиғат процесстерін меңгеру- биологиялық ресурстар мен су, құрлық, минеральды қабаттардың сапасын төмендетпеу шараларын жоспарлау
- Радиациялық экология талаптарын орындау
- қоршаған орта жағдайына баға беру

3.3. Пәннің пререквизиттері:
<<Радиациялық экология>> пәні 050608 <<Экология>> мамандығы бойынша <<Биогеохимия және экотоксикология>>, <<Экология>>, <<Токсикология>> және басқа да қоршаған ортаны қорғау саласын зерттейтін ғылымдардан бастау алады.

3.4. Пәннің постреквизиттері:
1. <<Биогеохимия және экотоксикология>>
2. <<Химиялық және биологиялық қауіпсіздік>>
3. <<Радиациялық қауіпсіздік>>
4. <<Қоршаған орта мониторингісі>>
5. <<Экологиялық нормалау және сараптама>>

Жұмыс оқу жоспарынан көшірме
1-кесте
Курс
Семестр
Кредит
ДР
(сағ.)
Зерт.
ӨСӨЖ /СӨЖ
Барлығы
(сағ.)
Қорытынды бақылау
4
7
2
15
15
15 / 45
90
Емтихан

ОӘК 042-16.1.67/01-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

* Оқутышының жұмыс оқу бағдарламасының мазмұны.

2-кесте. Пәннің мазмұны. Сабақ түрі бойынша сағаттарды бөлу
р/№
Дәріс сабағы

Сағ.
саны/1/
* Иондаушы сәулелердің биологиялық әрекетінің физикалық негіздері. Атом құрылымы, радиоактивтілік туралы түсінік.Радиоактивтіліктің өлшем бірліктері.
* Иондаушы сәулелердің көздері және радиоактивті заттармен қоршаған ортаның ластануы.
* Иондаушы сәуле көздерінің жіктелуі.
* Табиғи радиациялық фон (деңгей).
* Иондаушы сәулелердің табиғи көздері.
* Ғарыштық сәулелену.
* Табиғи радиациялық заттар.
* Жер қабатының радиациясы.
* Топырақ радиациясы.
* Табиғи сулардың радиациясы.
* Атмосфералық ауаның радиациясы.
* Иондаушы сәулелердің жасанды көздері және олардың сипаттамасы.
* Ядролық және термоядролық жарылыстар.
* Атом энергетикасы (АЭ).
* Радиациялық қауіпті нысаналарда апатты жұмыс жағдайында пайда болатын экологиялық проблемалар.

Барлығы: 15

3-кесте.

Лабораториялдық сабақ

Сағ.
саны/1/
- Радиоэкология дегеніміз не?Даму тарихы.
* Ауыз судағы радиация.
* Радиоэкология және тағам.
* Иондаушы сәулелердің адамға биологиялық әсері. (эмбрион, асқазан-ішек жолдары, имундық жүйеге жіне т.б.)
* Радиациялық қауіпсіздік облысындағы нормалау ұстанымдары.
* Радиациялық сәулелерден қорғану.
* Радиациялық әсердің шекті раулы денгейі.
* Радиациялық ластанудың негізгі көздері.
* Радиациялық қалдықтар.
* Жасанды радиациялық изотоптардың экологиялық сипаттамасы.
* Радиоэкология дегеніміз не?Даму тарихы.
* Ауыз судағы радиация.
* Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы заң.
* Радиациялық қауiпсiздiк нормалары гигиеналық номативтері.
* <<Радиациялық қауіпті объектілерге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар>> санитариялық қағидалары

Барлығы: 15

ОӘК 042-16.1.67/01-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

5. Студенттердің өзіндік жұмыстарының тақырыптары.
5.1 Студенттердің оқытушының жетекшілігімен орындайтын өзіндік жұмыстарының тақырыптары
4-кесте. СӨЖ жоспары/3сағ./
* Иондаушы сәуле көздерінің жіктелуі.
* Табиғи радиациялық фон (деңгей).
* Иондаушы сәулелердің табиғи көздері.
*
* Ғарыштық сәулелену.
* Табиғи радиациялық заттар.
* Жер қабатының радиациясы.
* Топырақ радиациясы.
* Табиғи сулардың радиациясы.
* Атмосфералық ауаның радиациясы.
* Чернобль апатының адам денсаулығына және қоршаған ортаға тигізген ісері.
* Жеке тұлғаның радиациялық қауіпсіздігі.
* Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы заң.
* Радиациялық қауiпсiздiк нормалары гигиеналық номативтері.
* Чернобль апатының адам денсаулығына және қоршаған ортаға тигізген ісері.
* Радиоэкология пәні,мақсаты, міндеттері.

Барлығы: 45

6. Оқу - әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз ету картасы.
5-кесте. Оқу - әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз ету картасы.
Оқулықтардың, оқу әдістемелік құралдардың атаулары
Дана (саны)
Студенттердің саны
Қамтамасыз етілуі %
1
2
3
4
<<Основы защиты окружающей среды>>. Москва-1998г.

Ә. Бейсенова, Ж. Шілдебаев. Экология және табиғатты тиімді пайдалану.Алматы, 2004.

А.Булдаков,В.С.Калисров, Радиоактивные излучение и здоровье. Инфо - атом. 2003год

В.Д.Старков,В.И.Мигунов. ФГУИПП. Радиоцонная экология. Тюмень -2003год
14

14
100

100

ПОӘК 042-16.1.67/01-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

7. Негізгі әдебиеттер
7.1.Л.А.Булдаков,В.С.Калисров, Радиоактивные излучение и здоровье. Инфо - атом. 2003год
7.2. Ю.А.Баннинова ,Мир - Радиацияционные дозы -эффекты и риск. 1992год.
7.3. В.Д.Старков,В.И.Мигунов. ФГУИПП. Радиоцонная экология. Тюмень -2003год

7.2. Қосымша әдебиеттер

7.2.1. Москва-Курчатов 2003год,Мирные ядерные взрывы в Казахстане
7.2.2. Мажренова Н.Р.,2001год,Алматы,Радиоактивная экология
7.2.3. Артемов О.И.,ООС 2000год ,современная радиоцинная остановка на СЯП
7.2.4. Ярошинский Я.Я.,фонд Ярошинской 1995год,ядерная энциклопедия
7.2.5. Боровский Э.Е. первое сентября 2000год,радиоактивные отходы
7.2.6. Глухов В.В., Лисочкина Т.В., Некрасова Т.П., Экономические основы экологии Санкт-Петербург << Специальная литература>> 1997.
7.2.7. Федорова А.И., Никольская А.Н. Практикум по экологии и охране окружающей среды. Москва. 2003.
7.2.8. Хоружая Т.А. Методы оценки экологической опасности. Москва. 1998.
7.2.9. Фурсов В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алма-Ата , 1991.
7.2.10.Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек. Учебное пособие . Москва.1998.

ҚАЗАҚСТАН ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРІГІСЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейлі СМЖ құжаты
ПОӘК
ПОӘК 042-16.1.67/02 -2013
ПОӘК <<Радиациялық экология>> пәнінің бағдарламасы
№3 басылым

<<__>> ___ 2013 ж.

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

<<Радиациялық экология>> пәнінен
5В060800 <<Экология>> мамандығына

Студенттерге арналған жұмыс оқу бағдарламасы

Семей-2013

ПОӘК 042-16.1.67/02-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН

2 ТАЛҚЫЛАНДЫ

Кафедра меңгерушісі _________ доцент м.а. Кабышева Ж.К.

2.2 Аграрлық факультетінің оқу - әдістемелік бюросында
Хаттама № 1 <<_18__>> ___09__ 2013ж.

АФ ОӘБ төрағасы _________ доцент м.а. Тлеубаева А.В.

3 БЕКІТІЛДІ

Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесі мақұлдап басып шығаруға ұсынады

Хаттама № 1 <<_19__>> _____ 2013ж.

Оқу- әдістемелік кеңестің төрағасы,
оқу-әдістемелік жұмысы бойынша проректор профессор Искакова Г.К.

Мазмұны

+ 1. Жалпы ережелер
+ 2. Пәннің мазмұны мен сабақ түріне байланысты сағаттардың бөлінуі
+ 3. Пәнді меңгеру жөніндегі әдістемелік ұсыныстар
+ 4. Курс форматы
+ 5. Курс саясаты
+ 6. Студенттердің үлгерімін бағалау саясаты
7. Әдебиеттер

ПОӘК 042-16.1.67/02-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

* Жалпы ережелер
+ Пәнді оқытушы туралы жалпы деректер
ЖҰМАБЕКОВ САНСЫЗБАЙ ЖҰМАБЕКҰЛЫ, малдәрігерлік ғылымдардың кандидаты, доцент м.а.
Экология және қоршаған ортаны қорғау кафедрасы
Жұмыс телефоны: 36-02-23. Оқу ғимараты-8,үй тел. 35-37-64

1.2. Пәннің мақсаты
Пәнді оқытудағы мақсаттар - студенттерді теориялық біліммен және тәжірибе әдістеріне үйрету нәтижесінде, оларды: төмендегі мәселелерді шешуге дайындау:
<<Радиациялық экология>> пәні 050608 <<Экология>> мамандығы бойынша биосфера және оның жеке бөліктерінің Радиациялық әсерден болатын өзгерістердін болжау, бағалау мен бақылаудың комплексті жүйесінің негізін, қоршаған ортаны қорғау саласын оқыта отырып, жан-жақты талдауға, адамдар, өсімдік пен жануарлардың өмір сүріп отырған ортасындағы ерекшелікті ашуға арналған.
1.3. Пәннің пререквизиттері:
<<Радиациялық экология>> пәні 050608 <<Экология>> мамандығы бойынша <<Биогеохимия және экотоксикология>>, <<Экология>>, <<Токсикология>> және басқа да қоршаған ортаны қорғау саласын зерттейтін ғылымдардан бастау алады.
1.4. Пәннің постреквизиттері:
1. <<Биогеохимия және экотоксикология>>
2. <<Химиялық және биологиялық қауіпсіздік>>
3. <<Радиациялық қауіпсіздік>>
4. <<Қоршаған орта мониторингісі>>
5. <<Экологиялық нормалау және сараптама>>

+ 2. Пәннің мазмұны мен сабақ түріне байланысты сағаттардың бөлінуі

ПОӘК 042-16.1.67/02-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

Сабақ түрі бойынша сағаттарды бөлу
2-кесте.
р/№
Дәріс сабағы

Барлығы: 15

3-кесте.

Лабораториялдық сабақ

4-кесте. СӨЖ жоспары
* Иондаушы сәуле көздерінің жіктелуі.
* Табиғи радиациялық фон (деңгей).
* Иондаушы сәулелердің табиғи көздері.
*
* Ғарыштық сәулелену.
* Табиғи радиациялық заттар.
* Жер қабатының радиациясы.
* Топырақ радиациясы.
* Табиғи сулардың радиациясы.
* Атмосфералық ауаның радиациясы.
* Чернобль апатының адам денсаулығына және қоршаған ортаға тигізген ісері.
* Жеке тұлғаның радиациялық қауіпсіздігі.
* Халықтың радиациялық қауіпсіздігі туралы заң.
* Радиациялық қауiпсiздiк нормалары гигиеналық номативтері.
* Чернобль апатының адам денсаулығына және қоршаған ортаға тигізген ісері.
* Радиоэкология пәні,мақсаты, міндеттері.

Барлығы: 45

ПОӘК 042-16.1.67/02-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

3. Пәнді меңгеру жөніндегі әдістемелік ұсыныстар

Курс, семестр 4 курс 7 семестр
Сабақ мерзімі, уақыты Кестеге сәйкес
Кредит сағат мөлшері Бір жұмада 4 сағат (барлығы 90)
Жұмадағы сағат мөлшері 2 дәріс +1 лаб. саб.+1 ОСӨЖ + 3
өздік жұмыс
Аудиториялық және ОСӨЖ
сағаттарының семестрдегі мөлшері 30 дәріс + 15 лаб.саб.+
22,5 ОСӨЖ + 22,5 ӨЖ =90 сағат
Студенттер пәнді толық меңгеру үшін олар төмендегі талаптарды толық орындаулары қажет:
Сабақ басталғанда оқытушыдан пәннің оқу-әдістемелік кешкнін алып танысу.
Адиториялық сабақтарды (дәріс, тәжірибе сабақтары және СӨЖ) босатпау, дайындалып келу және белсенді қатысу сөйтіп ең жоғарғы балл жинау.

4. Курс форматы

Радиациялық экология - қоршаған ортадағы Радиацияның өсімдік пен жануарлар ағзасына әсерін, қауіпсіздік шараларын бақылауға, тексеруге және қортынды жасауға бағытталған ғылым.
Аталған пәннің мақсаты Радиациялық экология саласында кәсіби шеберлікті шыңдап, қоршаған ортаны қорғау мен еліміздегі экологиялық дұрыс жағдайды қамтамасыз ету.

Тапсырмалары:
- қоршаған ортадағы Радиациялық экология әсердің орта мен ондағы тіршілік иелеріне әсерін ашу
- Радиациялық экология негізгі заңдылықтарын оқыту
- Радиациялық экология талаптарын орындау
* қоршаған орта жағдайына баға беру
ПОӘК 042-16.1.67/02-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

5. Курс саясаты
<<Радиациялық экология>> пәні 050608 <<Экология>> мамандығы бойынша экотоксикология негізін, қоршаған ортаны қорғау саласын оқыта отырып, жан-жақты талдауға, адамдар, өсімдік пен жануарлардың өмір сүріп отырған ортасындағы қауіпсіздік байланысын ашуға арналған.
Радиациялық экология - қоршаған ортаны бағалау, талдау, зерттеу жұмыстары мен уландырғыш заттардың өсімдік пен жануарлар ағзасына әсерін, қауіпсіздік шараларына бағытталған ғылым.
Аталған пәннің мақсаты экология саласында кәсіби шеберлікті шыңдап, қоршаған ортаны қорғау мен еліміздегі экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету.Тапсырмалары:
* қоршаған ортаны зерттеу, талдау, бағалау және биологиялық уландырғыш заттардың тіршілік иелеріне зиянды әсерін ашу
- Радиациялық экология қауіпсіздіктің негізгі заңдылықтарын оқыту
- Радиациялық экология пәнінің ерекшелігі иондаушы радиация процесстерін меңгеру, биологиялық ресурстар мен су, құрлық, минеральды қабаттардың сапасын төмендетпеу шараларын жоспарлау

6. Студенттердің біліміне баға беру жүйесі
Семей қ. Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінде кредиттік технология бойынша оқып жатқан студенттердің барлық пәндерден алған білім деңгейі рейтингтік бақылау арқылы тексеріледі.
Мамандықтың жұмысшы оқу бағдарламасына кірген әр пәннің рейтингі 100 балдық шкаламен есептеледі.
Әр пән үшін күнделекті, межелік және қорытынды бақылау түрлері қабылданған.
2-ші кесте

Бақылау түрлері
Балдары
1. Күнделікті (Өздік және бақылау жұмыстары, реферат, семестр тапсырмасы, тәжірибе сабағы т.сс)
40
2. Межелік (бақылау жұмысы, коллоквиум)
20
3. Қорытынды (курстық жоба, курстық жұмыс, емтихан)
40

<<Радиациялық экология>> пәні бойынша бақылау мерзімі оқу процесінің күнтізбелік жоспарына сәйкес жүргізіледі. Бақылау саны оқу-методикалық құжаттарда көрсетілген пәннің мазмұнына, көлеміне қарай белгіленеді. Пән бойынша студенттер білімі кестедегі шкаламен бағаланады.

ПОӘК 042-16.1.67/02-2013
№3 басылым
<<__>> ___ 2013 ж.
10 беттің беті

3-ші кесте
Баға
Бағаның әріптік экви.
Рейтингтік балл (%)
Балдары
Үздік
А
95-100
4,0
Өте жақсы
А-
90-94
3,67
Жақсы
В+
85-89
3,33
<<-<<
В
80-84
3,0
<<-<<
В-
75-79
2,67
Қанағаттанарлық
С+
70-74
2,33

С
65-69
2,0

С-
60-64
1,67
өту балы
Д
55-59
1,33

Д-
50-54
1,0
Ең төменгі
Ғ
0-49
0,0

7.2. Қосымша әдебиеттер

Пәндер