УМКД

Кезеңмен үйрету

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ЖАРАТЫЛЫСТЫҚ ҒЫЛЫМДАР ФАКУЛЬТЕТІ
ДЕНЕ ШЫНЫҚТЫРУ ЖӘНЕ ЬАСТАПҚЫ ӘСКЕРИ ДАЙЫНДЫҚ КАФЕДРАСЫ

<<Таңдап алынған спорт түрінен спорттық жаттығу процессін басқару>> пәні бойынша
5В010800 <<Дене шынықтыру және спорт>> мамандығының 4 курс студенттеріне арналған
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

Құрастырушы: Дене шынықтыру және бастапқы әскери дайындық кафедрасының аға оқытушысы М.Т.Уразбаев.
--------------------------------------------------------------------------------

Кафедра отырысында бекітілді: хаттама №_____ _____________ жылы

Дене шынықтыру және бастапқы әскери дайындық кафедрасының меңгерушісі,
Прохоров Б.Н.

Жаратылыстану ғылымдары факультетінің оқу- әдістемелік кеңесі отырысында талқыланды
Хаттама № _______ __________________жылы

Жаратылыстану ғылымдары факультетінің оқу- әдістемелік кеңесінің төрайымы:
Абдишева З.В.

Жаратылыстану ғылымдары факультетінің Ғалымдар кеңесімен беітілген

Хаттама № ______ __________________ жылы

Жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы, Ибраева Л.С.

ПӘН БОЙЫНША ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ - (SYLLABUS)

Пән бойынша мәлімет
Аты: <<Таңдап алынған спорт түрінен спорттық жаттығу процессін басқару>>
Кредит саны - 3
Оқу сабақтарының өтілу орындары: № 3 оқу ғимараты, сабақ кестесі бойынша
№ 122 аудитория
Оқытушы туралы мәлімет:
Уразбаев Марат Тулеуханович, дене шынықтыру және бастапқы әскери дайындық кафедрасының аға оқытушысы.
Жұмыс уақыты: 8.00-17.00 күнделікті

Оқу жоспарынан көшірме

Курс
Семестр
Кредит
Дәрістер
Сағат саны
Тәжіриб сабақтар сағат саны
СОБӨЖ
Бақылау формасы
4

22,5

емтихан

Мазмұны.

* Алғы сөз.........................................................................................................
* Жалпы мәліметтер .......................................................................................
* Курстың мақсаты мен міндеттері................................................................
* Курстың пререквизиттері және постпререквизиттері...............................
* Жұмыс оқу жоспарынан көшірме...............................................................
* Оқу сабақтарының құрылмы.......................................................................
* Студентке арналған ережелер......................................................................
* Оқу сағаттарының тақырып бойынша бөліну кестесі...............................
* Практикалық сабақтарының жоспары........................................................
* СӨЖ жоспары және орындау кестесі ........................................................
* СОБӨЖ жоспары және орындау кестесі ..................................................
* Студенттердің білімін бақылау түрлері ...................................................
А) Бақылау сұрақтары
Б) Жазбаша бақылау жұмыстары
В) Коллоквиумдар
Г) тест сұрақтары
13. Студенттердің академиялық білімін ретиндік бақылау жүйесі.............
14. Пән бойынша оқу процесінің картасы.....................................................

Алғы сөз.

Осы оқу әдістемелік кешені <<Таңдап алынған спорт түрінен спорттық жаттығу процессін басқару>> пәні бойынша 5В050800 - <<Дене шынықтыру және спорт>> мамандығы студентерінің оқу процесін тиімді ұйымдастыруға арналған негізгі қажетті оқу-әдістемелік материалдарды құрайды.
Білім беруде кредиттік техналогияны пайдаланып, барлык құжатгарды бір кешенге біріктіре отырып, пәнді меңгеру процесінде студенттің білімін, машықтануын және біліктілігін жоғарғы деңгейге көтеру мақсаты көзделініп отыр. Жұмыстык бағдарламада оқу жұмысының түрлері бойынша сағаттар көрсетілген.
ПС - Практикалық (тәжірибелік) сағаттар.
ОБ СӨЖ - окушының басшылығы мен студенттің өзіндік жұмысы.
СӨЖ - студенттердің өзіндік жұмысы.
Окушы бағдарламасы (Syllabus) семестрдің басында әрбір студентке берілетін студенттің білімін тереңдетуге, пәнге деген ықыласының артуына, шығармашылык және зерттеушілік қабілеттері ашылып, одан әрі дамуына себебін тигізеді деп күтілуде.
Дәрістін кыскаша жазбасы студенттке қайсы бір тақырыпты карастыруда неге назар аудару керектігіне бағыт береді, санасына негізгі ұғымдармен терминдерді енгізеді. Пәнді толық меңгеру үшін студент ұсынылған әдебиеттің барлығымен дерлік жұмыс өткізіп және өзіндік жұмысының барлық көлемін орындауы қажет.
Тапсырмалар мен ұсыныстардың жиынтығы студенттерге аудиториядан тыс езіндік жұмысты, үй тапсырмасын орындауға арналған.
Тесттік тапсырмалар студентке кредиттерді тапсыруда пән бойынша өз білімдерін тексеруге және рейтингтік бақылауды тапсыруға сынақ, емтиханды алуға арналған.
Пәнді оқытудын мақсаты.
Қоғамдағы дене шынықтыру мен спортты негізгі қызметі және түрлерін меңгеру. Дене тәрбиесінен білім берумен тәрбиелеудің принциптерін тәсілдерін және әдістемелерін оқыту. Дене шынықтырудьш жас ерекшеліктері әдістеменің негіздерін карастыру. Спортшының спорттык жарысы мен жүйесімен және жатгығулардан тыс факторларды мекгеру.
Пәнді окытудын міндеті. Дене шынықтыру мен спорт маманы еңбегінін әлеуметтік маңыздарын ашу. Кәсіби кызметінің кұрылымы, мазмұны мен сипаты туралы жалпы және терең түсінік беру.
Дене тәрбиесі және спорт саласын баскару негіздері, оньщ ішінде дене тәрбиесі жүйесін, принциптерін, дене касиеттерін, спортшы жас ерекшеліктерін, сабақ қүрылымын, сыныптан тыс жұмысты, спорттык жаттығулар қүрылымын дайындау, басқару, жоспарлау және бакылау әдістемелерінің маңызын ашу.

4. Курстың пререквизиттері және постпререквизиттері.

№
Пререквизиттер (пәнінің алдында міндетті түрде игеруге қажетті пәндер)
Пост пререквизиттер (пәнінен кейін өтілетін осы пәнге сүйенетін пәндер)
1.
Оқу бағдарламасына сәйкес дене тәрбиесі теориясы әдістемесінің жалпы негіздері
Дене тәрбиесі мәдениеті саласын ұйымдастыру жұмысы
2.
Дене тәрбиесі және спорт саласын басқару негіздері
Дене тәрбиесінің жас ерекшеліктері

5. ЖҰМЫС ОҚУ ЖОСПАРЫНАН КӨШІРМЕ.

Кредит саны
Жалпы сағат саны
Оның ішінде
семестр
Қорытынды бақылау

Дәріс
тә жіриб
СОБӨЖ

1
2
3
4
5
6
7
2 кредит
90
20
10
30
7
Емтихан

6. ОҚУ САҒАТТАРЫНЫҢ ҚҰРАМЫ:

Лекция-студентке пәнді толық мегеру үшін неге назар аударуына бағыт береді. Студент ұсынылған әдебиеттердің барлығымен жұмыс істеуі қажет.

Семинар сабақтарында - студент талдау, салыстыру, тұжырымдау, проблемаларды анықтай білу және шешу жолдарын белсенді ой талап ететін әдіс-тәсілдерді меңгеруі керек.

СОБӨЖ-оқытушының бақылауындағы студенттің өзіндік жұмысы. Өтілген сабақты оқытушының көмегімен және ұсынылған әдебиеттерден пайдаланып тереңдетуі қажет. Сабақ кезінде оқытушы тақрыпқа сәйкес студенттің білім деңгейін тексереді, бақылайды.

7. СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ЕРЕЖЕЛЕР (Rnles):
* Сабаққа кешікпеуі керек.
* Сабақ кезінде басқа нәрселермен айналыспауы керек.
* Науқастыққа байланысты сабақтан қалған жағдайда деканатқа анықтама әкелуі керек.
* Жіберілген сабақтар күнделікті оқытушының кестесіне сәйкес өтіледі.
* Тапсырмаларды орындамаған жағдайда қорытынды баға төмендетіледі.

ОҚУ САҒАТТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫП БОЙЫНША БӨЛІНУІ КЕСТЕСІ

№
Лекция тақырыбы
Лекция
СӨЖ
СОБӨЖ
1
2
3
4
5
1
Дене шынықтыру мен спортты басқарудың мемлекеттік органдары
1
1
1
2
Дене шынықтыру мен спортты басқару әдістері
1
1
1
3
Басқару теориясының негізгі ұғымдары 1
1
1
1
4
Кезеңмен үйрету
1
1
1
5
Туристік жорықтар, экскурсиялар мен саяхаттар
1
1
1
6
Дене тәрбиесі жүйесінің негіздері
1
1
1
7
Спорттын бірынғай классификациясы
1
1
1
8
Дене тәрбиесінің принциптері дегеніміз
1
1
1
9
Қимыл -әрекетке ұйрету және дене қуаты касиетін дамыту
1
1
1
10
Дене мәдениетінін жүйесі
1
1
1
11
Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері
1
1
1
12
Оқушылардың дене тәрбиесін ұйымдастыру
1
1
1
13
Басқару қызметі принциптері мен әдістері
1
1
1
14
Мектепішілік басқару
1
1
1
15
Дене тәрбиесінің мазмұны, міндеттері
1
1
1
16
Орындауын бақылау мен тексеру
1
1
1
17
Есепке алу мен есеп беру
1
1
1
18
Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері
1
1
1
19
Дене шынықтыру мен спортты материалды-техникалық жабдықтар
1
1
1
20
Дене тәрбиесін басқару
1
1
1
21
Көрнекілік принципі
1
1
1
22
Дене тәрбиесін ұйымдастыру
1
1
1
23
Дене шынықтыру мен спортты басқарудын адам тұлғасындағы даму негіздері
1
1
1
24
Дене шынықтыру топтары
1
1
1
25
Дене шынықтыру мен спортты жетілдіруді жоспарлау
1
1
1
26
Орындалуын бақылау мен бағалау тексеру туралы жалпы ұғым
1
1
1
27
Тәрбие жұмысының нәтижесін бағалау
1
1
1
28
Дене шынықтыру мен спортты жетілдіруді жоспарлау
1
1
1
29
Балалардың спорт дайындығының ерекшеліктері
1
1
1
30
Дене тәрбиесі ілімі оның мазмұны мен құрылымы
1
1
1

Барлығы
30
30
30

Пайдаланылған әдебиеттер.
* "Дене тәрбиесінің негіздері" автор: Еркін Уақбаев.
* "Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі" Т.Ш. Қуаныш.
* "Дидактикалық байқау құралы". С. Тойжанов, А. Құлназаров.

ЛЕКЦИЯ САБАҚТАРЫНЫҢ ЖОСПАРЫ
Лекция 1
Тақырыбы: Басқару теориясының негізгі ұғымдары
Жоспары:
1. Басқару теориясының негізгі ұғымдарына сипаттама.
а) Қозғалыс қимылдарына үйрету ерекшеліктері.
б) Басқару, үйрету құрылымының маңызы.
в) Мектеп туризіміне басшылық бағдарламасы.
2. Жорық басшысы мен оқушылардың біріккен ұйымдық
- педагогикалық қызметі.

Дене тәрбиесі мектептің оқу жоспарындағы басқа да пәндермен қатар жеке пән болып табылады. Демек, сабақ кестесі бойынша мұғалімнің басшылығымен сынып оқушыларымен өткізілетін дене тәрбиесі сабақтары дене тәрбиесінен оқу жұмыстарын ұйымдастырудыңнегізхгі түрі ретінде қарастырылады. Бұл өткізілетін сабақтардың сапасын көтері жолында үздіксіз жұмыс істеуге мұғалімді міндеттейді.
Оқыту мен тәрбиелеудің педагогикалық міндеттері әрбір сабақты дұрыс құра білудің негізі болып табылады. Оқу жұмысы ретінде өткізілетін мектептегі дене тәрбиесінің міндеттероі төмендегідей болады: жаңа жаттығуларды үйретуде белгілі бір қимыл дағдыларын қайталау және оны берік етіп қалыптастыру, оқушылардың меңгергендерін тексеру және оны бағалау т.б. Бұл міндеттер сабақтың құрылымына, мазмұнына және оныөткізудің әдісіне әсер етеді.
Сонымен қатар үйрену процесінде шешілуге тиісті гигиеналық міндеттер де қойылады, мысалы: өзінің дамуында артта қалған оқушылардың бұлшық еттерін нығайтады, мүсінді дұрыс қстай білу дағдысын қалыптастырады, терең ,дұрыс тыныс алуға үйретеді және тағы басқалар. Жоғарыда аталған міндеттер оқу процесіне енгізілетін болғандықтан педагогикалық міндет болып табылады.
Қандай да болсын дене жаттығулары мен жаттығулардың кез келген тобын үйрету төмендегідей ерекшеліктермен сипатталады:
* Оқушылардың белсенді қызметі оқу материалын меңгерудің қажетті шарты. Баланың дене жаттығуларын үйренуі өзінде бар психикалық және дене күшін жұмсауды талап ететін оқу-еңбек қызметі.
* Қозғалыс дағдылары жүйесін қалыптастыру. Тек қана қимыл жүйесі оқушылардың дене дайындығының сипатын анықтайды. Бірақ, жүйелер түрлерінің көп болуы нәтижесінде олар дене тәрбиесінің бағытына және оның нақты міндеттеріне байланысты іріктеліп алынуы керек.
Бұл жүйелерді анықтау тәсілдері бір не өзге қимылдарды пайдаланудың көп жылдық тәжірибесімен, олардың теориялық және тәжірибелік негізіне сүйенеді.
* Қозғалыс қимылдарына үйрету дене мүмкіндіктерін қалыптастырумен өзара байланысты. Екі процестің өзара шар ттылығы үш бағытта көрінеді. Кейбір қозғалыс қимылдарына үйретуді дене мүмкіндіктерінің тиісті деңгейінсіз жүзеге асыру мүмкін емес (мысалы өрмелеуге үйрету қолдың жеткілікті жоғары деңгейін талап етеді); қозғалыс дағдыларының қалыптасуы дене мүшелерінің тиісті деңгейінің бір мезгілде артуымен қоса жүреді (мысалы, кіші допты лақтыруға үйретукүш, шапшаңдық мүмкіндігінің өсуімен қоса жүреді); қалыптасқан дағдының нәтижелігі арнайы мүмкіндіктер деңгейіне байданысты, ал ол өз кезегінде өзге мүмкіндіктердің деңгейіне тәуелді (мысалы, қысқа қашықтыққа жүгіруге үйреткенде шапшаңдық мүмкіндіктері дамытылады, бірақ олардың дамуы күш пен шыдамдылықтың қолайлы деңгейі жағдайына тиімді болады).
* Қимылға үйрету нәтижелілігі дене туралы білімнің қол жеткен деңгейімен ғана емес, дене дамуының жинақталған деігейімен де анықталады. Білім жүйелерін және қимылды меңгерудің дұрыс ұйымдастырған педагогикалық жұмыстары дененің даму көрсеткіштерінің артуымен де қоса жүруі керек.

Лекция 2
Тақырыбы:Дене шынықтыру және басқау жүиесі
1Басқару жүйесі кезеңмен үйрету
2 Алғашқы кезеңдегі дайындық уақыты
Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Е.Уаңбаев "Дене тәрбиесінің негіздері" 1996ж. 70-72 бет
2. Т.Ш.Қуанышов "Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі" Алматы
2002ж. 99-101 бет.
3. С Қалиев "Қазақ тәлім-тәрбиесі" Алматы 2004ж.
4. П. Сабыров "Оқыту еориясының негіздері" Алматы 1993ж.

Кезеңмен үйрету, оның ішінде өзарабайланысты қозғалыс қимылын меңгеру ісі ұзақ уақытты алады. Қимылды игерудің белгілі бір деңгеймен сипатталатын әрбір кезеңі төмендегілермен түсіндіріледі: орындай алмайтын дәрежеден оларды толық меңгеруге дейін. Нәтижесінде, үйретудің әрбір кезеңі өз белгілеріне ие болады, соған сәйкес жеке міндеттер қоюға және тиріс ті құралдарды, әдістерді және жаттығуды ұйымдастыру түрін іріктеп алуға тура келеді.
Үйрету кезеңін қозғалыс дағдысыныің фазасымен араластыруға болмайды. Фазалар бұл қозғалыс дағдыларының қалыптасуының биологиялық заңдылықтарының шартты бейнеленуі. Кезеңдер-педагогикалық және психофизиологилық заңдылықтарды бейнелейтін педагогикалық істің шартты түрде бөлінуі.
Үйрету құрылымын өзкріссіз болады деп қарастыруға болмайды. Бұл үйретудің жалпы заңдылықтарын бейнелейтін кезеңдер бөліктерінің арасындағы типтік қатынастар ғана. Мұндай қатынастар үйретудің нақты міндеттеріне байланысты өзгеруі мүмкін. Егер қозғалыс қимылдарын орындаудың үлгі есебінде бекітілген түрін жеткізу педагогикалық тұрғыдан қажетсіз болса, онда кезеңдердің кезектесуі де өзгереді. Ал проблемалық оқыту қолданылған жағдайда оқытушы мұғаліммен қажетті хабарларды алмай-ақ дене жаттығуларын орындау ретімен өзінің білімі мен қозғалыс тәжірибесін жинақтай отырып қойылған міндеттерді шешеді (осындаоқытудың алғашқы екі кезеңі орындарын алмастырады). Кезеңдердің ұзақтығы әр түрлі болуы мүмкін: оқушының дайындық деңгейін, қимыл күрделілігіне, үйретудің ақырғы міндеттеріне және т.б. байланысты. Мысалы, спорттық секциядағы жаттығуға қарағанда, мектептегі сабақтардың уақыты қысқа болады, оның ішіндн ең үлкен айырмашылық үйретудің соңғы кезеңінде болады (спортшы жылдар бойы қозғалыс қимылын жетілдіреді).
Алғашқы кезеңдегі дайындық уақыты аз, ал соңғы кездегі оқыту кезеңі болады (қимылды бастапқы таныстыру бірнеше минутқа созылуы мүмкін, ал жетілдіру бірнеше сабақтар бойына созылады). Қозғалыс қимылына үйретуде тұтас процесін осындац кезеңдерге бөлу шарт. Олардың шекарасын да бөлуге болады (бүгін бір кезең аяқталды делік, ал келесі сабақта басқасы басталады). Бөлу шартты және қажетті: әрбір кезеңнің ерекшеліктерін білме, дағдыны қалыптастыратын қозғалыс қимылдарына үйретудің барлық ретін түсіну мүмкін емес.
Үйрету құрылымы-бұл жеке қимылға үйрету кезеңі, бірақ сабақтың мазмұнын құрайтын қимылға үйрету кезеңі емес екендігін ұмытпаған жөн. Нәтижесінде, қозғалыс қимылдар сабағы-үйрету құрылымына қанша рет жоспарлаған болса,мұғалім әрбір сабақта үйрету құрылымының көмегіне сонша рет сүйенеді. Үйретудің бірінші кезеңі бір құрылымдарға қолданылса, басқалар үшін соңғы кезеңі қолданылады. Кез-келген қимылға, тіпті қарапайым қимылға үйреткенде де тиісті дағдылары қалыптастыру қажеттілігі туындайды.
Туристік жорықтар, экскурсиялар мен саяхаттар оқушыларға жан-жақты дене тәрбиесін берудің және оларды сауықтырудың маңызды буындарының бірі болып табылады. Қазіргі кезде мекткп туризміне басшылық етудің арнайы бағдарламасы болғандықтан, мектеп мұғалімдері күнделікті туризм саласындағы жұмысында пайдалану үшін үлгі бағдарламасының төмендегідей нұсқасын қсынып отырмыз.
Жорықтар мен саяхаттарда, экскурсиялар мен экспедицияларда оқушылар отанымыздың қуаты мен әсемдігін тереңірек түсінеді, еліміздің өткендегі тарихымен және байлығымен, қол жеткен табыстарымен, ғылымы және мәдениетімен, соғыс және еңбек ардагерлерімен танысуға мүмкіндік алады.

Лекция №3
Тақырыбы: Дене шынықтыру мен спортты басқару әдістері
Жоспар:
а) Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар.
б) Сыныптан тыс жұмыстарды жоспарлау.

Пайдаланылған әдебиеттер.
* Дене тәрбиесінің негіздері" автор: Еркін Уақбаев.
* "Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі" Т.Ш. Қуаныш.
* "Дидактикалық байқау құралы". С. Тойжанов, А. Құлназаров.

Қоғамдағы орны.
Мектептегі дене тәрбиесі бойынша сыныптан тыс жұмыстардың есебін жүргізу, дене тәрбиесі ұжым кеңсесінің жоспарына және мектептің дене тәрбиесі жөніндегі жылдық және ................ жоспарларының орындалуына бақылау жүргізуді жеңілдетеді. Ол арнайы есеп жүргізу құжатында жұмыс істелінген саны мен сапасын көрсету арқылы жүзеге асырылады. Есеп жүргізу жауапкершілігін дене тәрбиесі мұғалімі өз мойнына алады.
Әрбір мектепте бұқаралық дене тәрбиесімен спорт жұмыстарын тіркеп отыратын "сыныптан тыс жұмыстар есебінің журналы" жүргізіледі де оның негізгі мазмұны төмендегідей болады.
Мектептің 1994-1995 оқу жылында өткен жар стар тізімі.

Күні
Өткізілетін шаралардың мазмұны
Кімдер қатысты
Қатысқандар саны
Өткізілетін орны
Ескерту

Сыныптан тыс жұмыстардың барлығы негізінен дене тәрбиесі кеңесінің мүшелері, белсенділері тіркеп отырды. Дене тәрбиесі мұғалімінің міндеті белсенділерге есеп жүргізуді үйрету және оның жүргізілуін бақылап отыру.
Дене тәрбиесі мұғалімі оқу жылы аяғыда директордың қатысуымен өтетін педагогикалықө кеңесте немесе мәжілісте сыныптан тыс өткен жұмыстар туралы есеп беріп отырады. Оқу жылы соңында дене тәрбиесі мұғалімі оқу жылы ішінде атқарған жұмыстары жөнінде және он талдап, жетістіктер мен кемшіліктерді көрсетіп кеплесі оқу жылында істі жақсарту ұсынысын айтып жаба есеп береді. Дене тәрбиесінің сыныптан тыс жұмыстарын жоспарлау мына құжаттар бойынша жүзеге асырылады:
* Дене тәрбиесінің сыныптан тыс жұмыс жоспарында ;
* Бұқаралық спорт жұмыстарының күнтізбелік жоспарында;
* Дене тәрбиесі ұжымы кеңесінің жұмыс жоспарында;
* Секция жұмысының оқу жоспарында;
Мектептегі сыныптан тыс жұмыстың есебін жүргізу құжаттары:
* Сыныптан тыс жұмыстардың есебін жүргізу журналы.;
* Үйірме және секція жұмыстарын жоспарлау және есеп журналы;
* Дене тәрбиесі жетекшісінің күнделігі.
* Дене тәрбиесі ұжымы жұмысының есебін жүргізу журналы.
Студенттердің кәсіби мамандығының дайындығын көтеруде педагогикалық тәжірибенің маңызы зор. Студент тер институттағы теориялық оқуын ісжүзінде тәжірибежұмысымен байланыстыра отырып,жалпы білім беру мектептерінде дене тәрбиесі мұғалімдерінің жұмысын атқарады.
Педагогикалық тәжірибенің негізгі мақсаты студенттерді келешектегі жұмысымен таныстырып институтта алған теориялық әдістемелік білімін бекітіп іскелігі мен даңдысын қалыпртастыру болып табылады. Педагогикалық тәжірибе негізінде мынадай мәселер шешілуі қажет:
1. Студенттерді оқушылармен оқу тәрбие және сыныптан тыс жұмыс жүргізілуі іскерлігі мен дағдарысын қалыптастырып жете меңгеру;
2. Жалпы білім беру мектебінде өтетін дене тәрбиесі сабағының құрылысын анықтау түрімен өткізу, әдістерін үйрену;
3. Мектеп ұжымындағы жүргізілетін дене тәрбиесі және спорттық жұмыстардың алдыңғы қатарлы басқару жолдарымен таныстыру.
4. Дене тәрбиесімен сауықтыру, жалпы бұқаралық спорт пен саяси тәрбие жұмыстарын ұйымдастырудың ерекшелігімен танысу;
5. Тәжірибелік жұмыс барысында өз бетінше жұмыс істеп, ол жұмысын талдап, бағалап оның қортындынәтижелерін оқу тәрбие әдісін қолдануды жетілдіруін қалыптастыруы;
6. Жоспарлау, бақылау құжаттарын жасаудағы іскерлігі мен дағдысын тәжірибе жүзінде жетілдіру.
Педагогикалық практика кезінде студент практиканың мектепте орындайтын жұмысының көлемі өте үлкен болады. Жұмысты уақытында әрі тиімді пайдалы етіп орындау бірден-бір келелі жұмыс көлемін тыңғылықты жоспарлау болып табылады. Ол үшін студенттердің алғашқы күндерінен бастап істелінетін жұмыстарын апталық дербес жоспарлау жүзінде жүргізіледі.
Бұл жоспарды жұмыстың дәл орындалуымен көрсетіліп онымен методист және дене тәрбиесі мұғалімі күні бұрын танысып келісімін береді. Жоспарды орындалу барысында методист бақылау жүргізеді.

Лекция 4
Тақырыбы: Дене шынықтыру мен спортты басқарудың мемлекеттік органдары.

Жоспары:
* Дене тәрбиесі теориясының мәні.
а) дене тәрбиесінің жалпы мінездемесі.
б) егде және қарт адамдарға дене тәрбиесінің мәні.

Дене тәрбиесінің теориясының методологиялық негізі мен ғылыми зерттеу әдістері.
Педагогикалық тәжірибе алудың мақсаты мен міндеттері.
Дене тәрбиесінен жалпы және арнаулы білім берілгеннен кейінгі уақытта адамдар дайындығы өз бетінше дене тәрбиесінің әртүрлі тәсілдерін қолданумен шектеледі. Бұл жұмыстар ерікті спорт қоғамда ғылыми түрде ұйымдастырылған мемлекеттік мекемелерде жүргізіледі.
Дене тәрбиесінің бұқаралық сипат алуын әруақытта қоғам мемлекет, кәсіподақ қолдап отырды. Дене тәрбиесінің даму жолындағы міндеттері нақты мәселелермен шектелді. Әлеуметтік демократияның дамуы халықтың әл ауқатын жақсарту үлгісін көрсетіп, әртүрлі мәселелерді қамтиды. Мысалы еңбекшілердің еңбегін ғылыммен байланыстырып, еңбек өнімділігін арттыруда денсаулығын нығайту, бүгінгі кезеңге сай жағымсыз қылықтарға қарсы жұмыс тәртібін күшейтудедене тәрбиесінің алатын орны ерекше. Әртүрлі жағдайларға қарай отырып, дене тәрбиесінің шараларын еңбекшілердің жұмыстан бос және жұмыс уақытында бірнеше бағытта жүргізуге болады. Атап айтқанда:
1. Үй жағдайында дене тәрбиесінің гигиеналық талаптардан сақтап,жаттығулар жасап жұмыс қабілеттігін арттырып денсаулықты нығайтуға маңызы зор.
2. Жаппай бүкіл ұжым мүшелерінің денсаулығын жақсарту бағытындағы дене тәрбиесі кезекті демалыста, сонымен қатар, демалыс күндерінде тиімді шараларды ұйымдастырып уақытты дұрыс пайдаланумен шектеледі.
3. Егде және қарт адамдар үшін өткізілетін дене тәрбиесінің алдына қойған мақсаттары осы жастағы адамдардың денсаулығына байланысты жоспарланады. Жастың өсуіне юайланысты инфолюциялық өзгерістер организмде өсіп жетілу гаммасы аяталмай-ақ сезілеі. Ал денедегі қолайсыз жағдайлар ауру, ауыр және ауыр тұрмыс, дене тәрбиесінің жетіспеушілігі және т.б. инволюция гаммасы тезірек жүреді.
Негізінде инволюциялық кезең 60 жастан кейін байқалады. Бұл жадай тек қана төл құжаттағы жаспен ғана тура келе бермейді. Мысалы, кейбір қарт адамдар, жұмысқа қабілетті өзінен біраз жасы кіші адамдармен бірдей болып отырады. Адам өмірінің ұзақтығы оның материалдық тұрмысынан, әлуметтік жағдайларынының жақсы болуынан денсаулық сақтау шараларын дұрыс ұцымдастырумен еліміздегі дене тәрбиесінінің одан әрі дамып отырумен байланысты болады.
Қартаю кезінде адамның зат алмасу жұмысы нашарлап, ас қорту органдарының қызметі төмендейді. Орта жастағылар арасында семі ріп май басып кету жағдайлары көп кездеседі. Негізінде 50 жас шамасында адам семіред одан әрі қарай салмағы азаяды.

Лекция 5
Тақырыбы: Туристік жорықтар, экскурсиялар мен саяхаттар.

Елімізде балалар туризмін дамытудың ұзақ жылдар бойғы тарихы туристік жұмысты ұйымдастыру мен өткізудің көптеген бағалы тәжірибелерін жинақтады. Алайда осы күнге дейін мектеп қылметкерібалалар туризмі жөнінде қысқа нұсқаулар мен әдістемелік құралдарды пайдаланып келеді. Осыларды негізге ала жасалған бағдарлама жобасы оқушылар туристік жорықтарын дайындауға және өткізуге педагогикалық басшылық жасау жүйесінің жалпылама және жекелеген бөліктерін анықтауды мақсат етеді.
Туристік жорықтар, экскурсиялар мен саяхаттар оқушыларды отанға берілгендік рухында тәрбиелеуге, политеникалық оқу міндеттерін жүзеге асыруға, білімді өмір тәжірибесімен байланыстыра бекітуге септігін тигізеді.
Бағдарлама мазмұны туристік жұмыс мазмұнының логикасына бағындырылып, үш кезеңге бөлінген мақсаттарды көздейді. Олар туристік жолыққа дайындалу және оны жүзеге асыру, қортындыларды шығару. Жорық басшысы шешуге тиісті тәрбие міндеттері кешенінің ішіндегі ең бастысы - ұжымды қалыптастыру және тәрбиелеу. Бұл мәселені ойдағыдай шешілуі көп жағдайда жорықтың сәтті де көңілді аяқталуына септігін тигізеді.
Бағдарламада жеке адамды жан-жақты дамыту мүмкіншіліктеріне едәуір тоқталып отырамыз. Өйткені оның мазмұнының оқушылар ұжымында туристік жұмыстарды дайындаудың және қортындылаудың бүкіл жүйесіне пайдасы зор.
Жорық басшысы мен оқушылардың біріккен ұйымдық-педагогикалық қызметі.
* Демалыс күнгі жаттығу жорықтарының қортындысын талқылау.
* Туристік кештерге, театрларға, мұражайларға, жарыстарға, көрмелерге және т.б. бару.
* "Табиғатты қорғау" қоғамына мүшелікке өту.
* Туристік ребустар мен викториналар құрастыру және оларды шешу.
* Тұтас отрядтық және оның жеке мүшелерінің қызметін талқылау (мадақтау, жазалау).
* Экскурсияға немесе жорыққа қатысуға тілек білдірген жас саяхатшыларға шарттар қою.
7. Шарттардың орындалуын бақылайтын оқушыларды белгілеу.
Жорыққа дайындық кезеңінде тәрбие процесін ұйымдастыру жөніндегі қоғамдық жұмыстар:
* Ата-аналармен, мұғалімдермен әңгімелесу арқылы жорыққа баратын болашақ жас туристің ерекшеліктерін зерттеу.
* Отрядтағы міндеттерді бөлісу.
* Жас туристерді жорықта кездесетін түрлі қиындықтарға төтеп беруге психологилық жағынан даярлау.
* Тәрбие жұмыстарының жоспарын бүкіл ұжым мүшелерімен бірлесе жасау.

Лекция 6
Тақырыбы: Дене тәрбиесі жүйесінің негіздері.

Жоспары:
1. Әлеуметтік экономикалық негіздер.
а) бағдарламалық нормалық негіздер.
2. Спорттың бірыңғай классификациясы.
а) спорттық разрядтар.
б) ұйымдастыру негіздері.
3. Балалардың дене тәрбиесі.
а) мектептегі дене тәрбиесі.

Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Е.Уаңбаев "Дене тәрбиесінің негіздері" 1996ж. 70-72 бет
2. Т.Ш.Қуанышов "Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі" Алматы
2002ж. 99-101 бет.
3. С Қалиев "Қазақ тәлім-тәрбиесі" Алматы 2004ж.
4. П. Сабыров "Оқыту еориясының негіздері" Алматы 1993ж.
Әлеуметтік-экономкалық негіздер. Дене тәрбиесі жүйесі қоғамдағы экономика, саясат, ғылым және мәдениет саласындағы жүйелермен тығыз байланысты.қоғамдық қатынастардың көрінісінің бір саласы есебінде, ол солжүйедегі жүріп жатқан өзгерістер әсерімен дамып отырады. Дене тәрбиесі жүйесінің қоғамдық өндіріске кіретіндігі осы байланыстардың нақты негізінің бірі болғандығынан. Слайда қоғамдық өндіріске ол қосымша Жолдак арқылы әсер етеді. Бұл жүйе тікелей қоғамдық өнім жасауға араласпайды. Бірақ ол осы сфераға өндірістік қатынастардың субъектісі - адам арқылы аралық әсер етеді.
Өзінің әртүрлі формалары арқылы дене тәрбиесінің жүйесі адамның әлеуметтік қызметінің баролық негізгі түрлеріне қатысты.
Бұл адамның қозғалыстағы биологиялық қажеттілігін қанағаттандырып қана қоймайды, сонымен бірге әлеуметтік-жеке тұлғаның қалыптасуын, қоғамдық қатынастардың жетілуін де қанағаттандырады. Адамның денесінің дамуы биологиялық заңдарға бағчна отырып,табиғи жолмен де жүзеге асатындығы мәлім. Слайда қазіргі адамның қозғалыс белсенділігі оның дене мүмкіншілігінің қажетті деңгейде ұстауға әлі жеткіліксіз.
Өзінің ар найы функциясымен жүзеге асыра отырып, дене тәрбиесінің жүйесі адамдардың қозғалысы белсенділігінің қажеттілігін қатамасыз етуге, сол арқылы дененің жетілуін және денсаулықтан жоғары деңгейге жетуін қамтамасыз етуге толық қабілетті.
Тәрбиелік-педагогикалыққызметін жүзеге асыра отырып,толықтай беріледі, дене тәрбиесі мақсаттарына жұмсалатын ұлттық табыстың бөлігі де жоғары болмақ, денсаулық деңгейі және адамдардың жасауы да ұзақ болмақ.
Жан-жақты жетілген адамджарды қалыптастырудағы денетәрбиесінің орасан зор маңызын ескере отырып үкімет тарапынан қоғамымыздың дамуының әртүрлі кезеңдерінде бұл мәселеге бірнеше рет Назар аударды (бұл орайда 1925, 1929, 1948, 1950, 1966, 1981 жылдарында қабылданған қаулыларды атап кеткеніміз жөн болады). Қаулылардың мазмұнына сол кезеңдегі саяси жағдайды бейнеден, орталықтан қатал асару мен бақылауға бастр Назар аударылды, сонымен бірге сол кездегі дене шынықтыру қозғалысының дамуына үнемі қолайлы ола бер меді.
Дене тәрбиесі жүйесі экономикалық қатынастардың дамыған аумағына жатады. Өзінің ұйымдық құрылымы жөнінен күрделі болуына байланысты (мелекеттік және қоғамдық басқарудың қағидаларын байланыстыра жүргізу) қаржыландырудың материалдық-техникалық жағынан қамтылуында да әртүрлі финанытық көздерді өзіне жинақтады: мемлекеттік бюджет, қоғадық қорларды, кәсіпорындар, кәсіподақ, кооперативтьік қоғамдар экономикалық жағынан дене тәрбиесі жүйесі дамыған материалдық және материалдық емес өндірісі бар халық шаруашылығының бір бөлігі есебінде көрінеді. Материалдық өндірісінің сала қызметкерлерінің затай материалдан формағаие болады: спорт құрылыстары, құрал-жабдық, аяқ-киім, киімдер. Бірақ, бұл сфера адамдардың денесінің жетілдіруіне бағытталған өндірістік емес дене тәрбиесінің бастр сферасына қарағанда қызмет көрсету сипатына ғана ие.

Лекция 7
Тақырыбы: Спорттың бірыңғай классификациясы.

Құқықтық негіздер. Елімізді дене тәрбиесінің жүйесі, оның қалыпты қызмет етуін реттейтін белгілі бір нормативтік құжаттарға, актілерге сүйенеді. Бұл құжаттардың әртүрлі заң күші бар (қаулылар, заңдар, жарлықтар, нұсқаулар). Оладың ішінде еліміздің жаңа 1995 жылғы 30 таызында қабылданған конституциясының алар орны ерекше (29 бап). Бұл бапқа Қазақстан Республикасының азаматтарының денсаулығын сақтауға құқылы екендігі бекітілген. №1953 қаулысында спортты және дене тәрбиесін нақтылы жақсарту шаралары бекітілген. Бұлардан басқа да ұйымдар мен мекемелердің дене тәрбиесіменен қамтамасыз ететін, сонымен бірге қызмет көлемін анықтайтын нормативтік құжаттар да бар (олар бала-бақша, мектеп, гимназиялар, колледждер, орта және жоғары оқу орындары).
Әдістемелік негіздер. Дене тәрбиесінің заңдылықтарын және оқыту мен тәрбиелеу қағидаларын жүзеге асыру жөніндегі тиісті ұсыныстарды, сонымен қатар тұрғын халықтың әрбір әлеуметтік тобымен жаттығудың әдістері мен формаларын ұйымдастыруды, құрал-жабдықтарды пайдалану жөніндегі ұсыныстарды қамтиды. Әдістемелік негіздерде дене тәрбиесі жүйесіне тән ғылымшылықкөріністерді байқауға болады. Бұл орайда бастапқы теорилық ережелер және он іс жүзіне асыру ғылыми негіздеріне арнаулы теориялық және спорттық педагогикалық ғылымға сүйене отырып жасалады.
Бағдарламалық-нормалық негіздер. Тұрғын халықтың дене дамуымен бірге білім беретін мектептерді, орта арнаулы және жоғарғы оқу орындарында өткізілетін дене тәрбиесінің ең төменгі міндеті көлемін анықтап белгілейді.
Спорттың бірыңғай классификациясы. Дене тәрбиесі жүйесінің бағдарламалық, мөлшерлік негізінің ең жоғарғы, қортынды сатыфсы болып табылған. Ол елдің барлық спорт ұйымидары үшін спорттың разрядтар мен атақтарды беру ережелері мен қағидаларын, сонымен қатар спорттың әр түрімен спортшының дайындығына қойылатын бірыңғай мөлшерлеп талаптарды белгілеген.
Спорттық клссификацияның негізгі мақсаты: спорт пен көпшілікті қамту, спортшыларды жан-жақты тәрбиелеу, олардың дайындық сапасын арттыру және осы негізде жоғарғы спорттық көрсеткіштерге жетуді қамтамасыз ету. Классификциядағы спорт түрлері ойнша мөлшерлік талап тар шамамен әрбір төрт жылда байта қаралып отырылады.
Спорттық разрядтар мен атақтар арнаулы ережесі және календары бар спорт түрлері үшін ғана белгіленген. Оның құрамына сонымен бірге, әскери қолданбалы, кәсіптік-қолданбалы, біздің еліміздің ұлттық спорт түрлері енгізілген. Спорттың кейбір түрлері үшін разрядтың нормалары мен разрядтық талап тар бірдей енгізілген.
Ұйымдастыру негіздері. Дене тәрбиесі жүйесінің ұйымдық негіздері мемлекеттік өзін-өзі туындаған қоғамдық және басқару органдарының бір тұтас байланыстылығынан құралады. Бұл байланыс дене трбиесі жүйесінің бірыңғай мақсаты.
Дене тәрбиесі процесінде, қоғам талабынеа сай қозғалыс дағдыларын, арнаулы білімді, табиғи күштер мен гигиеналық факторларды, алдан-ала дайындалған жаттығуларының комплекстерін дене қабілетін арттыру үшін пайдаланса, онда педагогикалық жүйесінің бар екендігін айқындауға болады. Әрине, бұл процесс жалпы тәрбиенің өзге жақтарынан ты.
Балалардың дене тәрбиесі. Бала денесін жетілдірудің педагогикалық жүйесі деп. білеміз.
Мектептегі дене тәрбиесі. Жоғарыда айтып өткендей жалпы педагогикалық жүйенің бастр бөліктерінің бірі. бұл жүйе тек мектеб қабырғасында жүргізілетін жұмыстармен шектелетіндігі айқын, мысалы, дене тәрбиесі сабақтарында, секциялық жұмыстарда.
Оқушылар дене тәрбиесі мектепте, мектептен тыс жерлерде мектеп жасындағы балалармен жүргізілетін әртүрлі жұмыстарды қамту деп. білеміз. Мектептегі дене тәрбиесін ұйымдастырудың негізгіқағидалары "Жалпы білім беретін мектеп оқушыларының дене тәрбиесі туралы ережеде" баяндалған.
Лекция 8
Тақырыбы: Дене тәрбиесінің принциптері дегеніміз

Жоспары:
1. Әдістемелік принциптерде көрінетін дене тәрбиесі заңдардың саналығын белсенділігі көрнектілігі мен жекелігі жүйелігі мен қозғалмалы.
2. Дене тәрбиесі осы принциптерді нақтылай түсетін басты
ережелері.
3. Дене тәрбиесінің принциптері.
4. Саналық және белсенділік принципі.
5. Жүйелік принципі.

Қимыл ептілігі мен дағдысын қалыптастыру және дене қуаты қасиетін тәрбиелеу жалпызаңдылықтарға бағынады, ол әдістемеде принцип тер деп аталады. Принциптерді білу, оларды тәжірибеде қөолдану дене тәрбиесі процесін жетілдіреді. Дене тәрбиесі прцесіне төмендегідей әдістемелік принциптер тән.
* Саналық және белсенділік;
* Көрнекілік;
* Жүйелілік;
* Біртіндеушілік;
* Реттілік;
* Даралық.
Саналық және белсенділік принципі.
Бұл принциптің мақсаты - дене тәрбиесі процес інде жаттығушылардың сапалы, белсенді және шығармашылық әрекеттерін педагогикалық тұрғыдан бағыттау. Саналық және белсенділік принципі мынадай талаптарды қамтиды.
1. Сабақтың мақсаты мен міндетін орындауға оқушылардың ынтасын саналы түрде қалыптастыру. Егер оқушы алдына қойған мақсаттың маңызын түсініп, оның міндеттерін орындауға ынта танытса, оқу барысы тезірек, сапалы болады. Жаттығушылар алдында кезекті (жақын) және перпективалық (алыс) миақсаттар спорттық разряд алу, ЕОКД компрексі нормасын орындау, мектептің, ауданның құрама командаларына мише болу. Кезекті мақсаттар: бір күрделі жаттығудың тәсілін меңгеру, кейбір дене қуаты қасиетін дамыту. Оқушылардың денсаулығын күшейтуге, әртүрлі дене қуаты қасиетін дамытуға ұсынылып отырған тапсырманың мәнін, маңызын айқын түсіндіре білу керек.
2. Сабаққа ынталы қатысу. Дене тәрбиесі сабағы кезінде балаларға қызықты тапсырмалар беру, ойындар өткізу, жүйелі түрде баға қою, жетістіктерін мадақтау, марапаттау оқушыларды ынталандыра түседі. Үйрету және тәрбиелеу процестері жаттығушылардың білімін, танымын қалыптастырады. Жаңа амалдар, әдістер, қозғалыстың жаңа элементтерін орындау, әр түрлі тәсілдер іздеу оқушыларды қызықтырады, творчестволық белсенділікке ынталандырады.
3. Жаттығушылардың өз әрекетін байқауға, бақылауға қабілетін ояту. Бұл талапты орындау үшін оқушылар жаттығуды орындаған кезде сәтті немесе сәтсіз әрекеттеріне алдау жасай білуі, орындау тәсілінен қатетаба алуы, олардың пайда болван және он қалай түзету керек екенін үйретулері қажет. Өз көңіл-күйін, машықтылығын бақылау, жаттығу күнделігін жүргізе білу, объективті және субъективті мәліметтерге талдау жасау оқушылардың қабілетін жетілдіреді.
Қазір дене тәрбиесі сабақтарында саналы бақылауға ынталандырудың мынадай әдістері қоданылады.
+ жаттығуды тек қана сөз қолдау әдісі арқылы үйрету;
+ мұғалімнің тапсырмасымен дене қуатының қасиетін дамыту, жаттығуларын өз бетімен іріктеп алу;
+ жаттығуды орындаған соң, нәтижесін өзі өзі бағалауы немесе екі-екіден орындағанда бір-біріне дұрысбаға бере білу;
+ жаңа жаттығуларды үйренгенде қозғалыс дұрыстығын сезінуге көмектесетін арнайы тренажерлар қолдану;
+ жаттығудың орындалу сапасы туралы ақыл-кеңестерді пайдалану т.б.

Лекция 9
Тақырыбы: Қимыл - әрекетке үйрету және дене қуаты қасиетін дамыту.

Көрнекілік принципі.
Қозғалысқа үйретуді көру арқылы емес, бұлшық ет түйсігі арқылы да түсіне білу керек. әртүрлі анализаторлар белгілері оқушылардың санасында үйренетін жаттығу туралы толық түсінік тудырады. Көрнекілік принципін іске қосу мынадай жолдармен пайдаланылады. Үйрететін жаттығуды бөлшектеп немесе толық көрсетуді оқытуды болмаса жақсы дайындықтан өткен оқушы орындайды. Әртүрлі көрнекті құралдарды көрсету арқылы (суреттер, схемалар, фотолар, кинограммалар, бейнемагнитафон жазбалары т.б.) оқытушының бейнелі сөзі (баяндау, түсіндіру, талдау, бұйрық сөздер және т.б.) қозғалыс тәсілінің қиын эементтерін, қимыл-әрекеттерді іштей қайталау (ойша) кдемоторлық қайталау деп. аталады. Көрнекілік принципті қолданғанда әрбәр адамның жетекші анаоизаторы қайсы екенін ескеру керек. Бір оқушыда жетекші көру аналізаторы болуы мүмкін. Көрнекілік принципін қолдану сипати үйрену кезеңіне, жасына және жаттығушының дайындығына байланысты. Бұл принцип түрлерін кеі пайдалану сабаққа ынталықты арттырады, тапсырманы түсіну және оны орындауды жеңілдетеді.
Жүйелік принципі.
Дене қуаты (дайындығы) қасиетін дамытудағы және қозғалысқа үйретудегі ақсы нәтиже тек дене тәрбиесі жаттығулардың жүйелі орындағанда ғана болады. Жүйелік - сабақтар арасында ұзақ үзіліс болмауы, сол арқылы жаттығушылардың дене қуаты дайындығы деңгейін түсірмеу. Сондықтан да жүйелік принципін қолданғанда өткен сабақтың ізін, өтіп жатқан сабақтың әсері басып, толықтырып жату керек. Қортындысынгда көп сабақтардың әсерлері қосылып, кумулятивтік әсер (жаттығушы организмінің берік бейімделу процесі) пайда болады, машықтану дайныдық деңгейі көтеріледі. Сабақтар белгілі бір жүйе бойынша жұмыс және тынығу кезеңдерінің алмасуымен өтеді, бұлардың негізінде бір-бірімен байланысты организмнің болдыру және қалпыне келу процесі жүреді. Бұл жүйе төрт кезеңнен тұрады:
* Жұмыс кезеңі - бұл кезеңде белгілі-бір жұмыс көлемі орындалады, қозғалысты қамтамасыз ететін қуат көзі таусыла бастайды, организмнің жұмысқа дейінгі деңгейге келе бастайды.
* Жоғары өтем кезеңі. Організм жұмысқа кеткен қуатты аротығымен қалпына келтіреді.
* Редукциялық кезең. Күш түсіруден кейінгі ұзақ демалыста организмнің жұмыс қабілеттілігі бастапқы деңгейге келеді.
* Жұмыс қабілеттілігін жақсарту кезеңі. Жұмыс қабілеттілігін жақсарту үшін жаттығу сабақтары арасындағы демалысты екі күннен әрі созбау керек. Өткен сабақтың әсері толық жоғалмай тұрғанда келесі сабақ өтілуге тиіс.

Реттілік принципі.
Қимыл -әрекетке үйрету және дене қуаты қасиетін дамыту реттілігіне арналған талаптар үш дидактикалық ережеден тұрады. Жеңілден-қиынға, қарапайымнан-күрделіге, меңгерген қимыл әрекетке. Бұрыннан қолданылып келген қимыл ептілігі мен енді ғана үйреніп жүрген қимыл ептілігін, бір-бірімен қауыштыра білу керек. Дене тәрбиесі процесінің бір әдістемелік ерекшелігі жаттығулардың сабақтастығын қамтамасыз ету, яғни оқу материалын жоспарлағанда өткен сабақтың мазмұны келесі сабақпен жалғасып жату қажет.

Лекция 10
Тақырыбы: Дене мәдениетінің жүйесі

Жоспары:
1. Дене мәдениетінің жүйесі
2. Дене тәрбиесі жүйесі туралы жалпы түсінік.
3. Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері.

Дене жаттығуларын пайдаланудың адамдарға әсері педагогикалық ұйымдастыру құбылысы, сон дай-ақ ғылыми тұжырымдарды, басшылыққа алу деңгейіне байланысты. Осы саладағы мақсатты бағыттар дене тәрбиесі деп. аталатын бүтіндей қоғамдық ұйымдарда құрайды. Дене тәрбиесінің әр жүйесі дене тәрбиесінің тиянақты-тарихи Турін бейнелейтіндіктен қойылған мақсатқа жету үшін осы немесе басқа ұйымдардан құралады. Жүйе айқын салалар құрылымымен олардың қызметі қоғамның басқа да жүйелерінің қарым-қатынас ерекшеліктерімен айқындалады.
Жүйенің ең басты қызметі-адамдардың дене мәдениетін жоғары сатыға көтеру үшін барлық осыған тікелей қатысты құралды.
Мемлекеттік дене тәрбиесінің идеологиялық бағыттағы қызметін ғана емес, сонымен қатар материалды жағынан қамсыздандыру деңгейін (спорт кешкні құрылысы, он арнайы жабдықтау, кадрларды жүйелі дайындау, төлемді анықтау), ғылыми қызмет етуді, әдістемелік әдебиеттермен жабдықтауды мақсат етеді.
Дене тәрбиесі жүйесі өз даму барысында бай мүмкіндіктерге ие. Ол қоғамның ұйымдастыру саласының бұрышынан кем жатқан жүйе болғандықтан жалпы халықтық болып танылады.
Дене тәрбие жүйесі елдің әр түрлі қоғамдық топтарының ерекшеліктеріне бағытталған өз Алдана дербес қоғамдық топ өкілдерінің ерекшеліктеріне қарай сипатталады (балалар дене тәрбие жүйесіжәне әр түрлі қоғамдық мектеб оқушылары дене тәрбиежүйесі т.б.).
Балалар дене тәрбиесі жүйесі -әр түрлі жастағы топтардың денсаулығына жан-жақты бағытта қызмет жасайтын қоғамдық ұйым.
Дене тәрбиесі жүйесі туралы жалы түсінік
Дене тәрбие жүйесі "дене мәдениеті", "спорт", "дене тәрбиесі" деп аталатын салалардан тұрады. Бұл құбылысты талдаудың әр түрлі бағыттары бар. Дене тәрбиесі "дене мәдениетінің" құрылымына жалпы дене тәрбиесі, кәсіптік және спорттық бағыттағы дене тәрбиесі деп. аталатын педагогикалық бастр үшбағыттары бойынша кіреді. Атап айтқанда, спорт өзінің педагогикалық жағынан, яғни спорттық дайындық - білім мен тәрбиенің барлық мақсаттарна қызмеи көрсететін дене тәрбиесінің бір саласын құрайды. Қазіргі әдебиеттердегі кездесетін "физикалық рекрециялық" термині белсенді демалысты қамтамасыз ету, жұмыстың басқа түріне кошті орнына келтіру үшін ауысу сияқты дене тәрбиесінің тапсырмаларының бірін айқындайды. Бұл тапсырманың шешімі ұйымдастыру жұмыстарының өзіне тән сан қилылығымен жалпы дене тәрбиесі, кәсіптік бағыттағы дене тәрбиесі арқылы бейнеленеді.
"Физикалық реаблитация" термині уақытша жоғалған немесе оқыс жағдайлар мен ауру кезінде төмендеген дене қуатын қалпына келтіру дегенді білдіреді. Дене жаттығуларын бұлай пайдаланудың медициналық емдік қасиеті бар. Бұл дене тәрбиесінің үш бағытының құндылығы-біріншіден, дене тәрбиесі жүйесінің тең құқықтылығы, екіншіден, материалды қамтамасыз ету мен жаттығатындар санының әр түрлілігі, үшіншіден, әр бағыттың шарттышекарасы мен олардың ішкі қарым-қатынасы.

Лекция 11
Тақырыбы: Дене тәрбесінің мақсаты мен міндеті.

Дене мәдениеті - дене табиғатын тәрбиелеудің нәтижесі. Бұл адамдардың дене дамуын қалыптастырып он пайдаланудағы материалдық және рухани байлық.
Спорт дегеніміз - түрлі жақтан арнайы мамандандырылған және адамдағы істерде жарысу арқылы өз мүмкіндіктерін жоғарғы дәрежеде көрсете білуге жан дүнисін дайындауды дене тәрбиесі ойындарында жоғары нәтижеге же туге мүмкіндік жасайтын материалдық, әрі рухани байлық.
Атап айтқанда, біріншіден, спорт қоғамның тәрбиелеуші, дайындаушы рөлін атқарады. Екіншіден, спорт материалда, өндірістік қажеттіліктермен тікелей байланысты емес. Үшіншіден, спорт күрделі арнайы дайындықсыз болуы мүмкін емес. Төртіншіден, жоғарғы көрсеткіштер сайыс түрінде ғана салыстыылып, ерекшеленеді. Спорт қызметі жарыстар үстінде ғана анықталады. бұл балалар спортына да қатысты.
Спортта түбегейлі түсідіетін белгілер балалар спортында табылады. Он рнайы дайындықпен жас ерекшеліктері ескерілген мектептен тыс жұмыс ретінде қабылдаймыз. Жасөспірімдер спортты дегеніміз-тек осы жас кезеңін қамтамасыз етеді.
Мектеп спорты жас ерекшелігіне қарай балалар спортсмен сабақтас. Алайда балалар спорты мектепте және мектептен тыс ұйымдастырылса, мектеп спорты тек мектептерде ғана ұйымдастырылады. Спорттың сан алуан белгілері түрлі жарыстық ойындар, мен гимнастикадан және туризм де де кездеседі.
Дене мәдениеті педагогика тұрғысынан алып қарағанда дене тәрбиесі дене мәдениетінің негізгі саласы болып табылатыны жоғарыда айтылады. Педагогіка адамның саяси-әлеуметтік құқықты эстетикалық жағынан қоғамға лайықты болуына жауап беретін мүмкіндіктердің дамуына бағытталған мақсатты тәрбие деп. атайды. Дене тәрбиесі - адамның физиолгиялық жағынан дамуын қалыптастыратын педагогикалық жүйе. Дене тәрбиесінің міндеті адамның дене мәдениетінің өіне лайықты мазмұнын меңгеруі.
Дене тәрбиесінің мақсаты: қоғамдық талап пен оған қызмет көрсету үшін халықтық дене дамытуындағы күткен нәтижесін білдіреді. Күтілген нәтиже қоғам дамуының заңдылықтарымен тығыз байланысты. Бұл мақсат қоғада құрап, оның байлығын қорғайтын әлеуметтік талаптарына сәйкестендіріледі. Дене тәрбиесінің мақсаты жан-дүниесі рухани бай, ар-ожданы таза, Отанды қорғауда ұзақ жылдар шығармашылық еңбек етуге жарамды адамдардың физикалық дамуын қалыптастыру болып табылады. Бұл мақсат еліміздегі әр адам ның қоғамдық талап пен жеке қызығушылықтарына байланысты.
Дене тәрбиесінің міндеттері: алға қойған мақсаттың шарттарына, сәйкес орындарға қол жеткізге мүмкіншіліктер туғызу. Дене тәрбиесі жұмысында шешілуге тиіс міндеттер үш топқа бөлінеді: сауықтыру, тәрбиелік және білім беру міндеттері.
Тәрбиелік міндеттер адамның жеке басының Жан-жақты дамуына рухани және дене қуатының бірлігін береді. Дене тәрбиесі бүтіндей педагогикалық салака болабола тура өзінің ар найы заңдылықтарымен тәрбиенің жалпы міндеттерін атқара алады.
Білім беру міндеттері осы саладағы арнайы білімді меңгеріп,осы қимыл арқылы жүйелі білімді, дене жаттығуларын өзгертіп, оны өмірде түрлі айла-тәсілдер арқылы өз бетінше қолдануды айтамыз.

Лекция 12
Тақырыбы: Оқушылардың дене тәрбиесін ұйымдастыру

Жоспары:
* Қазіргі мектептегі дене тәрбиесі.
* Биологиялық және педагогикалық факторларға негізделген қозғалыс.
* Қозғалыс қызметінің қалыптасуының неізгі үш шарты.
* 6-7 мен 14-16 жастағы балалардың қозғалыс қимылына үйрету.
* Қозғалыстың жасалу біліктілігі.

Қазіргі талаптарды ескере отырып, мектептегі дене тәрбиесі міндеттерін толық және табысты шешу үшін табиғиортаны және адамның қозғалыс қызметі жағдайларын жақсы зерттеу қажет болады. Осы мәселенің маңызды бөліктерінің бірі - мектеп жасындағы балалардың қозғалыс функцияларын дамытудың педагогикалық аспектілерін зерттеу. Үйлесімділігі жөнінен күрделі қозғалыстарды адамның орындауы,оларды басқара отырып,бір қозғалыстан екіншісіне ауысуы, қоршаған ортаның өзгермелі жағдайларына сәйкес жаңа қозғалыс қимылдарды жылдам жасау қабілеттілігі - бұлардың бәрі де биологиялық және педагогикалық факторларға негізделген қозғалыс қызметтерінің қасиеттері. Биологилық фактор балалар мен жеткіншектердің жас ерекшеліктеріне байланысты, оның әсері елеулі түрде олардың қозғалыс қызметтеріне әсер етеді. Оның биологиялық дамуына қозғалыс анализаторының жетілуі, алкен жарты шар қабығындағы және жүйке ет аппараттарының жасқа байланысты ерекшеліктері (олардың функционалдық мүмкіншіліктері); биологиялық жағынан кемелденуі (жыныстық жетіліуі); акселеация құбылысы; дененің даму себепкер болады. Биологиялық фактордың барлық бөлшектерін физиологтар, гигиена, морфология саласындағы ғылымдар зерттеуінде; біздер ұстаздар осыларды ескере отырып, олардың көрініс беруіне сай іс-әрекет жасауымыз керек. Алайда қозғалыстың жетілуі қозғалыс қызметінің белсенділігінің тәртібімен де байланысты. Ақырында, қозғалыс қызметінің қалыптастыру мен жетілдіру негізгі шарттарды сақтаған жағдайда ғана педагогикалық әсер ету жолымен және бірнеше шарттан тұрады.
Бірінші шарт - қозғалыс әрекеттерін үйрету. Оқушылардың қозғалыс тәжірибесі көп болван сайын,оларда жаңа қозғалыс қимыл түрлері жылдамырақ қалыптасады. Ақырында негізгі гимнастикалық ойындарын, жүзуді, шаңғымен жүруді, спорттық жаттығуларды Тенгізе отырып оқушыларды кең көлемде бағдарламамен оқыту қозғалыс функцияларының қалыптасуына себепкер болады.
Екінші шарт - дене қасиеттерін дамыту. Олардың дамуы қаншалықты жоғары болса, қозғалыс дағдылары да соншалықты табысты, нәтижеліқозғалыс әрекеттері де қалыптасады. 6-7 жастағы балалардың жеке қозғалыс жылдамдығына, иілгіштігіне, икемділігіне, бұлшық еттерінің тұрақты күшіне, 8-10 жастағы балалардың жылдамдығына, икемділігіне, дене бұлшық еттерінің тұрақты күшіне, 10-13 жастағы балалардың күш деңгейінің жылдамдығына, 14-16 жастағылардың ең жоғарғы күш деңгейімен жылдамдығына Назар аудара отырып, барлық дене қасиеттерінің бірқалыпты дамыту қажет.
Үшінші шарт - бұлшық ет күшін жұмсау мен уақыт бойынша жасалған қозғалысты дәл бағалай білу біліктілігіне үйрету.
Осы шарттарды жүзеге асару мұғалімнің қызметіне байланысты. Қозғалыс әрекеттеріне үйрету барысында педагогикалық әсер етудің барлық шарттары өзара бірігіп іс-әрекет етуді, өйткені қозғалыс функияларының көрсеткіштері қозғалыс дағдыларын қалыптастыру болып табылады. Олардың қайсы бірін елемеу, үйреті барысын кідіртеді, немесе күрделендіруі мүмкін. Дегенмен 3-ші шарттың ерекше орын алатындығын есептен шығаруға болмайды.
Қозғалысты басқару мүмкіндігі туралы айта отырып, И.П. Павлов: адам өз қимылының әрбір сәтін сезбейтін болса, онда оларды басқара да алайды - деп. атаған. Әрине қозғалыс қимылдарына оқушыларды табысты түрде үйретудің табысты шарттарының бірі - қозғалыс анализаторының дауына себепкер болатын және уақыт кеңістік пен бұлшық еттерінің күшжұмсау жәрежесі бойынша орындалатын қозғалыстарды басқару біліктілігімен тығыз байланыстағы қозғалыстарды басқару қабілеттілігі оларда тәрбиелеу керектігі түсінікті. Өкінішке орай бұл шарттар, мектептегі дене тәрбесі сабақтарында үнемі сақтала бермейді.
Сипаты бойынша бір-бірінен шапшаң айырылатын қозғалыстар айырмашылығы аз, ұқсас қозғалыстарда жеңіл есте сақталады. Осы сипаттағы қозғалыс 6-7 жастағы балаларға оңай болады.

Лекция 13
Тақырыбы: Басқару қызметі принциптері мен әдістері.

Жоспары:
* Басқару. Мемлекеттік басқару.
* Басқарудың негізгі белгілері.
* Қоғамдық басқарудың негізгі белгілері.

Педагогикалық кеңес - бұл мектептің барлық іс-әрекетін басқарудың тұрақты органы, мұғалімдердің педагогикалықойыныі ұжымдық орталығы. Педагогикалық кеңестің міндеті тұтас педагогикалық процестің сапасын арттыруға мұғалімдер ұжымының күшін үйлестіру жәнек біріктіру, білім беруді гуманитарландыру, ізгілендіру. Деменк, оқу тәрбие, білім беру ісін қазіргізаманның талабына сәйкес басқару.
Қазіргі кездегі сабаққа қойылатыннегізгі талаптар:
+ сабақ оқытудың ұжымдық, топтық және дара формаларын ұтымды пайдалану және жетілдіру;
+ тәрбие теориясы, мамандыққа бағдарберу, экологиялық тәрбие, экономикалық білім мәселелеррі;
+ педагогикалық озат тәжірибе т.б.
Педагогикалық кеңестің мәслихаттарында басқа да мәселелер қаралады. Олар оқу тәрбие жұмысының жалпы мектеп жоспары, мектеп басшыларының және сынып жетекшілерінің есеп беру баяндамалары, оқу жылының қортындысы, мұғалімдерді аттестациялау т.б.
Жалпы басқару дегенді - шешім қабылдауға бағытталған, белгіленген мақсатқа сәйкес басқару нысанан ұйымдастыру, қадағалау, реттеу, алынған шынайы апарат негізінде талдау жасап, нәтижесінің қортындысын шығару әрекеті деп. түсіндіруге болады. Басқару нысаны биологиялық, техникалық, әлеуметтік жүйелер болуы мүмкін. Әлеуметтік жүйенің бірі аул, аудан, облыс, мемлекет көлемін қамтитын білім беру жүйесі ретінде ҚР Білім және Ғылым минстрлігі, облыстық білім департаменттері, аудандық білім бөлімдерін айтамыз. Аорта мектеп күрделі қозғалыстағы әлеуметтік жүйе ретіндегі мектепішілік басқарудың нысаны болады. Біз мектепті басқару немесе оның компаненттері туралы айтқанда олардың жалпы жүйесі- орта мектепті басқарудың бөліктері ретінде қарастырамыз. Ол бөліктерге тұтас педагогикалық, сынып сабан жүйесі, оқушыларға эстетикалық тәрбие, кәсіптік бағдар беру жүйесі және т.б.

Лекция 14
Тақырыбы: Мектепішілік басқару.

Мектепішілік басқару дегеніміз біртұтас педагогикалық процесске қатыстылардың барынша жоғары нәтижеге жетуді көздеген мақсатты, сапалы өзара әрекеттесуі. Біртұтас педагогикалық процесске қатысушылардың өзара әрекеті мынадай бірізді, өзара байланысты әрекеттер мен қызметтердің тізбегінен тұрады, олар педагогикалық талдау, мақсат қою және жоспарлау, ұйымдастыру, бақылау, реттеу және түзету. Мектепішілік басқарудың дәстүрлі ұғыдарын жаңа ұғымдар алмастыруда.мысалы, "ықпал ету" ұғымының орнына "өзара әрекеттесу", "ынтымақтасу", "рефлексивті басқару" ұғымдары қолданылапды. Сол сияқты мектепті теориясы мектепішілік менеджмент теориясымен толығуда. Менеджмент теориясы басшы қызметіннің өзара құрметке, қарамағындағы қызметкерлерге сенім білдіруді, олардың табысты еңбек етуіне қолайлы жадай туғызуымен ерекшеленеді. Менеджменттің осы қыры мектепішілік басқару теориясын одан ары байта түскен.
Басқрудың негізгі белгілері. Қазіргі заманның білім жүйесінің бастр ерекшеліктерінің бірі - мемлекеттік басқарудан мемлекеттік- қоғамдық басқаруға өту. Білім беруді мемлекеттік-қоғамдық басқарудың негізгі идеясы-білім проблемаларын шешуде мемлекетпен жұртшылықтың күш-қуатын біріктіру, мұғалімдер, оқушылар мен ата-аналарға оқу процесінің мазмұны мен Турін ұйыдастыру әдістерін және білім беру мекемелерін таңдауға барынша кең құқық пен еркіндік беру.
Білім беру жүйесінің мемлекеттік сипаты елде "Білім туралы" заң негізінде біріңғай мемлекеттік саясат жүргізілуімен ерекшеленеді. Заң аясында Қазақстан Республикасының білім саасына басымдық берілген, яғни еліміздің әлеуметтік-экономикалық, саяси, халықаралық салаларындағы жетістіктері білім саласындағы жетістіктерімен байланыстырылады.
Қоғамдық басқарудың негізгі белгілері. Мемлекеттік басқару органдарымен қатар қоғамдық басқару органдары да құрылды. Оның құрамына мұғалімдер мен оқушылар ұжымы, ата-аналар мен жұртшылық өкілдері Енеүді. Олардың басқаруға қатысатындары мектеб ұжымында ғылыми ізденіс атмосферасын және қолайлы психологиялық климат қалыптастыруға алғы шарт қалайды. Білім беруді басқарудың қоғамдық сипатының нақты көрінісі мектеб кеңесі сияқты ұжымдық басқару органдарының қызметінен танылады. Кеңес жұмысының мазмұны мен қызметі мемлекеттік норматив тік құжаттармен айқындалады.
Лекция 15

Тақырыбы: Дене тәрбиесінің мазмұны, міндеттері.

Жоспары:
* Дене жаттығулары.
* Дене тәрбиесін ұйымдастыру.
* Формалары және құралдары.
* Спорт ойындарының дене тәрбиесіндегі орны.

Жеке адамды Жан-жақты дамытуда дене тәрбиесінің маңызы өте зор. Оқушыларға арналған дене тәрбиесінің бағдарламасында көрсетілген бастр міндеттерге сүйеніп, дене тәрбиесінің кейбір мәселелерін қарастырайық.
Барлық оқушылардың сабақтарда, сабақтан тыс уақытта, спорт секцияларында дене тәрбиесін күн сайын ұйымдастырып қолайлы жағдайлар жасау қажет. Әрбір мектепте, кәсіптік - техникалық училище де, барлық оқу-тәрбие мекемелерінде жабдықтармен және құралдармен жақсы жарақталған спорт залдары мен алаңдары болуы тиіс. Оқушыларға дене тәрбиесін беру үшін спорт ұйымдары мен клубтардың, кәсіпорындар мен мекемелердің базасы кеңінен пайдаланады.
Мектепте дене тәрбиесін ұйымдастыру негізгі формаларына дене шынықтыру сабақтары, сыныптан тыс және мектептен жаппай спорт жұмыстары жатады. Сабақ-дене тәрбиесін ұйымдастырудың негізгі формасы. Дене шынықтыру сабақтары мемлекеттік оқу бағдарламасына сәйкес жүргізіледі. Онда жаттығулардың тізімдері, түрлері, сонымен бірге сабақта теориялық білімді меңгерудің мазмұны берілген. Дене тәрбиесі сабақтарында оқушылардың қозғалу белсенділігін ақыл-ой іс-әрекетіне сәйкес жүзеге асырудың негізгі педагогикалық талаптары қарастырылған.
Дене тәрбиесіндегі маңызды құралдардың бірі - табиғат факторлары. Күн көз, ауа, суға шомылу, душ қабылдау сауықтыру жұмысы кезеңінде пайдалану өте тиімді болады.
Қазақ халқы мателиалдық мұраларға қоса мәдени қазыналарға да аса бай халықтардың бірі. Сондай қомақты дүниелер қатарына ұлт ойындары да жатады. Ұлт ойындары халықтың әлеуметтік экономикалық жағдайларына үйлесімді жасалғандай әсер береді. Қазақтың ұлттық ойындары: көкпар, күрес, теңге алу, қыз қуу т.б. спорттық сипатпен бірге үлкен тәрбиелік маңызға да ие болады.
Дене тәрбиесінің негізгі құралдары мен әдістерінің бірі ретінде көп қозғалысты ойындар сауықтыру және тәрбие, білім беру міндеттерін тиімді шешуге мүмкіндік ашады. Ойын барысында балалардың қозғалыс ширақтығы бүкіл организмде жігерлі жадай туғызады, алмасу процестерін күшейтеді, өмірлік тонустарын арттырады. Спорттық ойындар нышандары бар ойындар балалар қимыл-қозғалыс ойындарын өз бетінше ұйымдастыра білетін кезде жүргізіледі. Спорттық ойындар нышандары бар қимыл-қозғалыс ойындарына қарағанда балалардан жинақылықты, ұйымшылдықты, бақылағыштықты, айқын, қолайлы қимыл техникасын ұшқыр қимыл сезімін көбірек талап етюді. Мысалы, "Ақ серек, көк серек", "Соқыр теке" шындап келгенде ұлт ойындары ауыз әдебиетінің бір саласы. Олай болса, ұлан - байтақ қазақ даласына ауызекі тарай келіп, ол түрленіп, өзгеріп отырған. Ұлттық ойындар көбінесе, логикалық ойлау мен матеметикалық, философиялық ойлауды дамытуға негізделген. Солардың төресі "Тоғыз құмалақ". Оймен келетін ойындарды сөз еткенде шахмат, дойбы қазақтар мекендеген кезде торік заманынан белгілі екенін көсететін деректер де бар.
Сабақта, ертеңгіліктерде, сыныптан тыс шараларда, кештерде пайдаланылатын халық ойындары оқушы зердесіне бұрын қабылданған, бірақ ұмыт болған білімнің жаңғыруына және соны мен бірге бұл білімдердің нақты әрекеттерімен бекітіліп, олардың практикалық өмір сәттерінде қоданылуына жағдапй жасайды.

Лекция 16
Тақырыбы: Орындауын бақылау мен тексеру

Жоспары:
* Орындауын бақылау мен бағалаудың, тексеруі туралы жалпы
ұғым.
* Бақылау мен есепке алудың мәні.
* Оқушылардың білім, білік дағдыларын тексерудің негізгі әдістері.
* Тәрбие жұмысының нәтижесін бағалау.
* Бақылап зерттеуді өткізудің белгілі бір тәртібі.

Оқыту мен тәрбие нәтижелерін есептеу мен бағалау тұтас педагогикалық процестің маңызды компоненті болып табылады. Ол әрдайым мұғалімнің назарында болады., педагогикалық процестің тиіпмділігі мен нәтижелілігін көрсетеді. Сондықтан, жалпы оқыту порцесіндегі оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексеру мен бағалаудың қандай орын алатынын, онда оқыту, дамыту және тәрбие үшін қандай потенциалды мүмкіндіктер барын, бұл мүмкіндіктерді оқу іс-әрекетін белсендендіру үшін қалай дамытып, пайдалану керектігін, оқыту жемісті болу үшін нәтижечсінене ықпал ететінін қарастыру қажет.
Бақылау мазмұнының мәні ерекше. Тексеріске ұшырайтын оқушылардың білім, білік және дағдылары болып есепателінеді. Білімдерден басқа шәкірттердің әлеуметтік және жалпы психологиялық дамуы мектеп жетістіктерін тексерудің мазмұны болып табылады. Мектеп тек білімдерді қалыптастырып қана қоймай, тәрбиелеп, дамытатын болғандықтан, мектеп жетістіктерін тексерубағыттарында да жүргізілуі керек. Осылайша тұтас педагогикалық поцесте оқу-тәрбие жұмысы нәтижелерін есептеу мен бағалау мұғалімдер мен оқушылар қызмет-әрекетіндегі құбылыстардың барлық жағынан қамтылуы керек.
Оқыту процесінің құрамды бөлігінің бірі болып келгеноқушылардың білім, білік және дағдыларын тексерудің мақсаты оқушылардың оқу жұмысын бақылау мен олардың үлгерімін есептеу. Мұғалімге оқушылардың білім, білік және дағдыны толық және сапалы түрде меңгеруі аз. Оқушылардың білімдеріндегі кемшіліктерді анықтап, мұғалім он жоюға тырысады, оқушыларға ақыл-ой және практикалық жұмыс тәсілдерін үйретеді.
Оқушылардың оқуға қатынасы, дербестік, еңбекқорлық, ынталылық, берілген тапсырманы дер кезінде орындау мен оның сапасына деген жауапкершілік сияқты оқушы жеке тұлғаның бастр қасиеттерінің қалыптасуы оқушылардың білімін тексеру мен бағалау қалай жүргізілгеніне байланысты. Осылайша тексеруге тек бақылаушылық қана емес, сонымен қатар, тәрбиелілік пен дамытушылық қызметтері де тән.
Тәрбиелік жүйені кәсіби ұйымдастырудың құрамында, міндетті түрде, педагогикалық талдау компоненті болу керек, бұл талдау негізінде педагоктар тәрбие барысының дұрыстығын, оның белгілі дәрежеде же місті екенін біле алады,ұйымдастыру шараларын етілдіріп, немесе оған уақытқа, балалар жасына, оқиғалар мен жағдайларға байланысты түзетулер негізе алады. Педагогикалық талдау - тәрбиені мәндік элементтерін бағалап талдау. Тәрбие жұмысын бағалаудың объектілігіне тәбиелік критерилерін анықтау арқылы же туге болады.
Бақылап - зерттеуді өткізудің белгілі бір тәртібі бар:
* Бақылап-зерттеудің мақсаты, міндеттерін және объектісін
анықтау.
* Бақылап-зерттелетін құбылыстың негізгі параметрлерін
анықтау (бақыланатын құбылыстың көріну дәрежесін
қандай параметрлері арқылы анықтауға болады).
* Бақылап-зерттеудің кестесін жасау. Ол бақылау объектісінің
саны мен бақылап-зерттеуге бөлінген уақыт мөлшеріне
қарай өзгеріп тұрады.
* Бақылап-зерттеудің нәтижесіне талдау жасау (нәтижелер
бақылап-зерттеу кестесінде белгіленеді).

Лекция 17
Тақырыбы: Есепке алу мен есеп беру

Жоспары:
* Оқыту процесінде білімді есепке алу.
* Есепке алудың маңызы.
* Есепке алудың әдістері.

Оқыту процесінде оқушылардың білім, білік, дағдыларын есепке алу, бақылау және бағалау оның аса қажет құрамдас бөлігі болып есептеледі. Мұғалімнің сабақтар жүйесінде он дұрыс ұйымдастыра білуі, көптеген жағдайда оқу-тәрбие процесінің табысты болуының оң кепілі. Ол үшін, мұңғалім оқушының оқу материалын мегеру жәрежесін, сапасы мен көлемін үнемі анықтап отыру тиіс. Бұл бағытта оқушылардың, сабақтар жүйесінде білім, білік, дағдыларын есепке алу, бақылау және бағалаудың маңызы ерекше.
Жоғарыда айтылған тұжырымдамаға сүйене отара, білім, білік және дағды нәтижесін есепке алу, бақлау мен бағалаудың теориялық талдауы мен практикада қолдану тәжірибесі арасында әлі де болса қарама-қайшылықтың бар екендігін байқаймыз.
Оқытуды бағалау дегеніміз, бір жағынан, мұғалімдер мен мектептердің жұмыстарын тексерудің әкімшілік-ресми тәртібі, нәтижелерін басқару шешімдерін қабылдау үшін қызмет ету. Ал екінші жағынан, оқытуды бақылау дегеніміз, мұғалімнің оқушылар білімін тексеруі мен бағалауы. Отандық ғылымда "педагогикалық диагностика" атауының қолдану аясы тар және көбінесе тәрбие саласында көбірек қолданылады, онда ол тәрбиелік деңгейдің өлшемі мен талдауын білдіріп, психодиогностикаға жақындай түседі. Оқыту процес інде қатысты "педагогіка диагностикасы" атауын жоғарыда келтірілген мағынада қолданған орынды. "Бақылау" педагогикалық процесс нәтижелерін тексеру мен есепке алу сияқты дәстүрліатаулармен де қолдануға болады.
Оқыту мен тәрбие нәтижелерін есептеу мен бағалау педагогикалық процестің маңызды компоненті болып табылады. Ол әрдайым мұғалімнің назарында болады, педагогикалық процестің тиімділігі мене нәтижелілігін көрсетеді. Сондықтан, жалпы оқыту процесіндегі оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексеру мен бағалаудың қандай орын алатынын, онда оқыту да, дамыту және тәрбие үшін қандай птенциалды мүмкіндіктер барын, бұл мүмкіндіктерді оқу іс-әрекетін белсендендіру үшін қалай дамытып, пайдалану керектігін, оқыту жемісті болу үшін нәтижечсінене ықпал ететінін қарастыру қажет.
Оқыту нәтижесін тексерудің мәні оқушылардың белгілі бір бағдарлама, пән бойынша білім беру стандартна сай білімді мегеру деңгейін анықтау. Слайда, қазіргі педагогикада тұтас педагогикалық және жалпы психологиялық дамуы мектеп жетістіктерін тексерудің мазмұны болып табылады. Осылайша

Есепке алу - бұл оқытудың белгілі кезеңінде оқушылар мен мұғалімнің жұмысын жинақтап қорыту.
Үлгерімді есепке алуда мынадай мәселелерді есепке алған жөн:
+ оқу бағдарламасы бойыннша тақырыпты және тарауды оқып-үйрену процеінде оқушылардың білімін, іскерлігін және дағдысын жан-жақты бақылау керек;
+ әрбір аяқталған тақырып бойынша оқушылардың жұмысы туралы жеткілікті толық қортынды шығарып отыру;
+ оқушылардың үлгерімін орта арифметикалық мәліметтергше сүеніп бағалауға болмайды;
+ оқушыларға байымды толық мінездеме беру үшін олардың бірнеше оқу жылындағы статистикалық үлгерім мәліметтеріне талдау жасау қажет.
Сонымен, әрбір мұғалім оқу жұмысын есепке алудың әдісін және техникасын жақсы білумен бірге оқу жұмысы жөнінде объективті мәліметтердің болу тиіс. Осы мәліметтерге сүйеніп, мектеб басшысы әрбір мұғалім жұмысының нәтижесін және дәрежесін анықтайды.

Лекция 18
Тақырыбы: Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері

Жоспары:
* Дене тәрбиесін ұйымдастыру формалары және құралдары.
* Қазақ халқының ұлттық қозғалмалы және спорт ойындарының дене тәрбиесіндегі орны.
* Балалардың денсаулығын жақсарту педагогикалық міндет, оқу және оқудан тыс дене тәрбиесі.
* Дене шынықтыру мен спорт туралы түсінік.

Дене тәрбиесінің мақсаты - шәкірттерге оқу, еңбек және демалыс ырғағын ұтымды, оқушылардың денсаулығын үнемі бақылау жұмыс қабілетін жақсарту, оларға жағдай туғызып, қамқорлық жасау. Мектеп ғимаратында спорт өткізетін орындарға қойылатын талаптарды орындау.
Дене тәрбиесінің міндеті - оқушылардың бойында жоғары адамгершілікті сапаларын тәрбиелеу. Шәкірттің денсаулығын нығайту, жұмыс қабілетін көтеру. Спортпен шұғылдануға оқушылардың тұрақты қызығуын және қабілетін дамыту.
Мектепте дене тәрбиесін ұйымдастыру формаларына дене шынықтыру сабақтары, сыныпта және сыныптан тыс жаппай спорт жұмыстары жатады. Сабақ-дене тәрбиесін ұйымдастырудың негізгі формасы. Дене шынықтыру сабақтары мелекеттік оқу бағдарламасына сәікес жүргізіледі. Дене тәрбиесі сабақтары тұтас педагогикалық принциптері мен заңдылықтарының талаптарына сәйкес құрылады.
Қазақ халқы материалдық мұраларға қоса мәдени қазыналдарға да аса бай халықтардың бірі. Сондай қомақты дүниелер қатарына ұлт ойындары да жатады. Ұлт ойындары халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайларына үйлесімді жасалғандай әсер береді.
Ойын өнер ретінде әдебиет пен мәдениеттің сан алуан түрлері мен қабысып, бірін-бірі толықтырып байыта түседі. Ойын тек жас адам ның дене күш қуатын молайтып, оны шапшаңдыққа, дәлдікке ғана тәрбиелеп қоймай, оның ақыл-ойының толысуна, есейіп өсуіне де пайдасын тигізеді.
Сыныптан тыс жаппай спорт жұмыстарынада шәкірттер сабақта алған теориялық білімдерін жалғастыра және ьолықтыра сыныптан тыс жұмыстарының барысында оқушылардың жалпы дене спорттық дайындығын жақсарту, спортқа ықыласын дамыту, өз бетімен түрлі джене жаттығулар мен айналысу міндеттері шешіледі. Мектептен тыс жаппай спорт жұмысын оқушылардың тұрған жерлерінеде, балалар және жасөспірімдерді ңспорт мектебінде, балалардың туристік станцияларында, ерікті спортқоғамында, қала жәнк қаладан тыс лагерлерде өткізеді.
Дене тәрбиесі саласында ырғақ жеке гигиена дене шынықтыру мәдениеті, туризм, спорт ерекше орындалады. Сабақтар мен сабақтан тыс дене тәрбиесі жұмыс тарында күн ырғағы, дене жаттықтыру, организмді шынықтыру тамақтану гигиенасы, ұйқы т.б. жөнінде оққушылар нақты білім алуы тиіс.
Жеке адамды жан-жақты дамытуда дене т ірбиесінің маңызы өте зор. Оқушылар денесінгің дұрыс дамуы, денсаулығының нығаюы, жұмыс қабілетінің спортқа, ортаның қолайсыз жағдайларына қарсы тұрады. Жақсы денсаулық адамның еңдек және қоғамның іс-әрекетіне жемісті қатысуының маңызды кепілі. Оқушылардың денсаулығына қамқорлық жасауға біздің қоғамымыз мейілінше мүдделі. Барлық оқушылардың сабақтарда, сабақтан тыс уақытта, спорт секцияларында дене тәрбиесін күн сайын ұйымдастырып, қолайлы жағдайлар жасау қажет. Әрбір мектепте, кәсіптік-техникалық училищеде, барлық оқу-тәрбие мекемелерінде жабдықтармен және құралдармен жақсы жарақталған спорт залдары мен алаңдары болуы тиіс. Оқушыларға дене тәрбиесін беру үшін мпорт ұйымдары мен клубтардың, кәсіпорындар мен мекемелердің базасы кеңінен пайдалануы тиіс.

Лекция 19
Тақырыбы: Дене шынықтыру мен спортты материалды-техникалық жабдықтар
Жоспары:
* Дене тәрбиесінің жолдары.
* Дене жаттығулары.
* Дене жаттығуларын педагогикалық тұрғыда жіктеу.
* Дене тәрбиесі жүйесінің қағидалары.

Спорт түрлерімен щұғылдану кезінде дене тәрбиесі жаттығулар, табиғаттың сауықтыру күші, гигиеналық тазалық факторларына тығыз байланысты.
Дене тәрбиесі жаттығулары негшізгі амал болып табылады. Өйткені ол білім беру, тәрбиелеу, сауықтыру секілді дене тәрбиесінің міндеттерін орындайды. Табиғаттың сауықтыру күші мен гигиеналық факторлар дене тәрбиесінің қосымша амалдары. Бұлар дене тәрбиесі жаттығуларымен бірге әсер етеді. "Дене жаттығуы" ұғымы адамның қимыл әрекеті және қозғалысымен тікелей байданысты. Қозғалыс-организмнің моторлы қызметі секілді, денеде және оның бөлігіндегі өзгеріс. Дене тәрбиесі үшін ерікті қозғалыстың маңызы зор.қозғалыстың көпшілігі оқушы жаттығуының негізінде қалыптасады.
Қозғаушы қимыл әрекет дене жаттығу деп аталады, оладамның шынығуы үшін таңдалынған. әрбір қимыл-әрекет дене жаттығулары деп атала бермейді, ол тек дене тәрбиесі мақсатында жасалған міндеттерді шешуге бағытталған. "Дене" сөзі істелінген жұмыстың бейнесі, адам денесінің сыртқы бейнесінде және оның бөлігінде көрінеді. Дене жаттығулары, дәлірек айтқанда, ерікті акт саны қызметі болып табылады. Ал жаттығу-адамның физикалық және психикалық қасиетін арттыруға бағытталған іс-әрекет. Сонымен, дене жаттығуы, біріншіден, нақты қимыл-әрекет, ал екіншіден бірнеше рет қайталау принципі.
Дене жаттығулары дене тәрбиесі заңдылықтарына сәйкес орындалады. Тек дене жаттығуы жүйесі ғана адамның барлық органының дамуына мүмкіндік береді. Дене тәрбиесі заңдылықтарына қарай адам санасының шамасы ғылыми шарттарымне бейнеленеді. Неғұрлым дене жаттығуларының педагогикалық, психологиялық физиологиядық ерекшеліктері көбірек анықталса, соғұрлым педагоьгикалық мәселелерді шешу тиімді болмақ. Дене жаттығуларын үйренуде және оны басқа да педагогикалық мәселелерді шешуге қолдана отырып, титімді мүмкіндіктерді, яғни шешімін табатын мақсатты білу және үлкен жетістікке жету, екіншіден, оның құрылымы, үшіншіден, қайталау тәсілдерін игері шешуші роль атқарады. Бұл дене жаттығуын жасауда, құралдарды таңдауда және педагогикалық мәселелерді шешудегі дене тәірбие әдістерін анықтайды. Дене жаттығуларының тиімділігі тек аса көп жүктемелерден кейін байқалады. Дене жаттығуларының нәтижесі оны орындау тәсілдеріне де байланысты. Оны орындауда кәсіпқойлықтыфункциональды өзгерістерді, шешуге белгілі бір уақытты сақтаудыталап етеді.
Дене тәрбиесінің жүйесі сауықтыру бағытындағы негізгіпринциптері гигиеналық шарттар болып табылады. Олардың мақсаты-адам өмірін керекті дене жаттғулар варианттарын жасау. Ал екінші жағынан сол жаттығулардың тиімділігін, гигиеналық нормаларын қадағалау. Денетәрбиесінің толық мәнді шешімін табу үшін гигиеналық тәртіпке аса көңіл бөлуі керек.
Лекция 20
Тақырыбы: Дене тәрбиесін басқару

Жоспары:
* Дене тәрбиесінің принциптері.
* Дене тәрбиесі жаттығуларының негізгі құралдары.
* Тәрбие принциптерінің еркшеліктері.

Адам ағзасының негізгі қызметінің қалыптасып жетілуі баланың жастық шағында, әсіресе мектеп жасында (6-14 жаста) жүзеге асады. Сондықтан осы кезеңде оған әсер ететін факторларды барынша тиімді пайдалану қажет. Осы орайда жас ағзаның қалыпты дамуына мектептегі дене тәрбиесі мақсатты әрі жан-жақты жағдай тудырады.
Қимыл ептілігі мен дағдысын қалыптастыру және дене қуаты қасиетін тәрбиелеу жалпы заңдылықтарға бағынады. Ол әдістемеде принциптер деп аталады. Принциптерді білу, оларды тәжірибеде қолдану денетәрбиесі процесін жетілдіреді.дене тәрбиесі процесінде төмендегідей әдістемелік принциптер тән: 1) Саналық және белсенділік, 2) көрнекілік, 3) жүйелілік, 4) біртіндеушілік, 5) реттілік, 6) даралық.
Сапалық және белсенділік приципі. Бұл принциптің мақсаты-дене тәрбиесі процесінде жаттығушылардың саналы, белсенді және шығармашылық әрекеттерін педагогикалық тұрғыдан бағыттау сапалық және белсенділік принципі мынадай талаптарды қамтиды:
1. Сабақтың мақсаты мен міндетін орындауға оқушылардың ынтасын сапалы түрде қалыптастыру.
2. Сабаққа ынталы қатысу. Дене тәрбиесі сабағы кезінде балаларға қызықты тапсырмалар беру, ойындар өткізу, жүйелі түрде баға қою, жетістіктерін мадақтау, марапаттау оқушыларды ынталандыра түседі.
* Жаттығушылардың өз әрекетінбайқауға, бақылауға қабілетін ояту бұл талапты орындау үшін, оқушылар жаттығуды орындаған кезде сәтті немесе сәтсіз әрекеттеріне өздері талдау жасай білеуі, орындау тәсілінен қате таба алуы, олардың пайда болуының және оны қалай түзету керек екендігін үйренулері қажет.

Лекция 21
Тақырыбы: Көрнекілік принципі.

Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Е.Уаңбаев "Дене тәрбиесінің негіздері" 1996ж. 70-72 бет
2. Т.Ш.Қуанышов "Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі" Алматы
2002ж. 99-101 бет.
3. С Қалиев "Қазақ тәлім-тәрбиесі" Алматы 2004ж.
4. П. Сабыров "Оқыту еориясының негіздері" Алматы 1993ж.
Көрнекілік принципі. Қозғалысқа үйретуді көру арқылы емес, бұлшық ет түйсігші арқылы да түсіне білуі керек. Әр түрлі анализаторлар белгілері оқушылардың сапасында үйренетін жаттығу туралы толық түсінік тудырады. Көрнекілік принципі мынадай жолдармен пайдаланылады:
* Үйренетін жаттығуды бөлшектеп немесе толық көрсетуді оқытушы, я болмаса жақсы дайындықтан өткен оқушы орындайды.
* Әр түрлі көрнекті құралдар көрсету арқылы.
Жүйелік принципі. Дене қуаты қасиетін дамытудағы және қозғалысқа үйретудегіжақсы нәтиже тек дене тәрбиесі жаттығуларын жүйелі орындағанда ғана болады.
Реттік принципі. Қимыл-әрекетке үйрету және дамыту реттілігіне арналған талаптар үш дидактикалық ережеден тұрады.
* Жеңілден - қиынға.
* Қарапайымнан - күрделіге.
* Меңгерілген қимыл-әрекеттен меңгерілмеген қимыл-әрекуетке бұрынннан қолданылып келген қимыл ептілігі мен енді ғана үйреніп жүрген қимыл ептілігін, бір-біімен қауыштыра білу керек.
Біртіндеушілік принципі. Орындайтын жаттығулар тәсілі күрдекленіп, күш түсіру көлемі біртіндеп өсуін біртіндеушілік принципі дейміз.
Даралық принципі. Дене тәрбиесі процесінде оқушылардың жеке ерекшеліктерін ескеру. Даралық принципі әр адамның дайындық деңгейіне, жас ерекшеліктеріне, сыртықы орта факторларын сезіну мүмкіншіліктеріне, жұүмыс істеу стиліне байланысты.
Дене тәрбиесінің нәтижелілігіне жүйедегі барлық құрал және мүмкіншіліктерді пайдаланғанда ғана жетуге болады, дегенмен оқыту мен тәрбиелеу міндеттерін шешуде дене жаттығуларының үлесіне көп салмақ түседі. Бұл жағдайлар бірнеше себептерге байланысты.
+ Педагогикалық қызметтің көптеген түрлерінің ішінде тек дене тәрбиесінде ғана жаттығушының денені жетілдіруге және сол қимылды игеру үшін орындауға бағытталған оқыту, үйрету процесін аңғаруға болады.
- Дене жаттығулары қозғалыс жүйесі есебінде адамның ойы мен сезімін, оның өзін қоршаған ортаға қатынасын білдіреді. Бұл қағида И..Н. Сеченовтың сөзіндеоның көрсетілген : "Ми қызметінен тысқары пайда болғандардың бәрі .... бұлшық ет қозғалысына келіп тірелуі мүмкін" деге.нді.
- Дене жаттығулары дене тәрбиесі саласындағы ғылыми және практикадлық табыстарды, қоғамдық-тарихи тәжірибені берудің бірден-бір әдісі.
Тәрбие принциптері-бұл кеңес, нұсқау емес, олар толық және міндетті түрде тәжірибеге ұласуды талап етеді. Принциптерді дөрекі түрде әрекет бұзу және ондағы міндеттерді орындамау тәрбиелеу прпоцесінің пәрмендігін кемітіпқана қоймай, сонымен бірге ол принциптердің негізін, түп-тамырын ыдыратады. Егер тәрбиені принцип міндеттерін бұзса, ондв ол тәрбие процесі жетекшілігінен аластатылады.
Қазіргі тәрбиелеу жүйесі мынадай принциптерді ұсынады:
+ тәрбиенің қоғамдық бағытта болуы;
+ тәрбиенің өмірмен, еңбекпен байланысы;
+ тәрбиенің дұрыстыққа арқа сүйеу;
+ тәрбие-гуманизациясы;
+ тәрбиеге тұлғалық тұрғыдан қарау;
+ тәрбиелік ықпалдардың бірлігі;
Лекция 22
Тақырыбы: Дене тәрбиесін ұйымдастыру.

Жоспары:
* Дене тәрбиесін ұйымдастыру және формалары.
* Халқаралық Спорт Федерациясының қызметі.
* Олимпияда өтетін қалалар.

Дене тәрбиесін ұйымдастыру формаларына дене шынықтыру, жаппай спорт жұмыс тары жатады. Дене тәрбиесі ұйымдастырудың негізгі формасы. Дене тәрбиесі мемлекетаралық бағдарламаға сәікес жүргізіледі. Онда жаттғулардың тізімдері, түрлері,соны мен бірге дене жаттығулардың мазмұны берілген. Денн тәрбиесі бағдарламасына сәйкес спорттар: футбол, баскетбол, волейбол, тенис пайдаланылады. Жаттықтыру бірнеше топтарға бөлінеді: күн тәртібі ішінде физкульт-сәттер, кіріспе гимнастика, жаттығу арасында тынығу, туристік жорықтар, спорт жарыстары және т.б.
Жарысты жоспарлау негіінген спрорт және дене тәрбиелеу жүйесінің мақсатына сәйкес болуы керек. Олар: республикалық, облыстық, қалалық немесе дене шынықтыру коллективтердің арасында болуы керек.
Халықаралық Сопорт Федерециялары МОК олимпиядалық ойындарды өткізу барысында оның спорттық, техникалық жағынан басшылық жасаувды әр спорт түрі бойынша Халықаралық Спорт Федерациясына жүктейді. Мәселен, хоккей, футбол, жеңіл атлетика, суға жүзу т.с.с. Олимпияда конгресс 1984 жылы Парижде бірінші рет өтіп, онда осы заманғы олимпиядалық ойындардың теориялық негізі қаланып, Халықаралық Олипиядалық Комитет (МОК) құрылды. Конгреске Халықаралақ Спорт Федерацияларының өкілдері қатысып, олимпиядалық ойындарды өткізу жөніндегі аса маңызды мәселелерді шешеді. Қысқы олимпиядалық ойындар жазғы олимпиядалық ойындар өтетін жылдың қысында өтеді. Ол 1924 жылдан басталды. Жазғы олимпиядалық ойындар 15 күн, ал қысқы олимпиядалық ойындар 10-12 күн ішінде өтуге тиіс. Олимпияданың өту орнын МОК белгілейді. Олимпияданың өту уақытын олимпияда өтетін елдің ұйымдастыру комитеті белгілейді. Оны МОК бекітеді. Олимпияда ойындарының жарыстары олимпияда өткізу міндеті жүктелген қаладағы стадиондарда немесе қала маңындағы спорт құрылыстарында өтеді. Кәсіптік спортпен шұғылданатындар олимпиядаға қатыстьырылмайды. Әр елдің спортшысы өз елінің жалауы астында ғана жарысқа шыға алады.олимпиядаға бір спорт түрін жақсы имеңгерген спортшы қатыса алады.
Олимпияда Хартиясына сәйкес олимпияданы өткізу жауапкершілігі белгілі бір елге емес, қалаға жүктелдеді. Олимпиядалық ойындардыды өткізуге тілек білдірген қаланың жоғары әкімшілігі өз ұсынысын сол елдегі Ұлттық Олимпиядалық Комитетке бекіттіріп, МОК-ке жолдайды. Сонымен бірге қаланың кандидатурасын сол елдің үкіметі толық жақтауы тиіс. МОК олимпиядалық ойындар өтуден 6 жыл бұрын оны өткізетін қаланы бекітеді. Олимпиядалық ойындарды өткізуге тілек білдірген қала МОК-тың сессиясында дауысқа түседі. Егер қалалардың ешқайсысы белгілі мөлшерде қажетті дауысқа ілігше алмаса, онда ең аз дауысқа ие болған қала алынып тасталынып, дауы беру рәсімі қайта жүргізіледі. Олимпиядалық ойындар өткізу міндеті жүктелген қала МОК-тың бекіткен жоспары бойынша олимпиядаға әзірлік жоспарын бастайды. Оны сол қала ұсынылған елдің Ұлттық Олимпиядалық Комитеті тікелей бақылауға алып, іс жүзіне асырады.

Лекция 23
Тақырыбы: Дене шынықтыру мен спортты басқарудың адам тұлғасындағы даму негіздері

Жоспары:
* Дене шынықтыру мен спортты басқарудағы дене мәдениетінің негіздері.
* Дене шынықтыру жөніндегі білім.
* Спорттық әрекет.
* Дене шынықтырудағы спорттық даярлықтың жүйесі.

Адам тұлғасының даму негіздері мектепке дейін және төменгі сыныптарда оқып жүрген жас мезгілдеріне сәйкес жалғасады. Сонымен қатар тұлғаның жан-жақты дамуы биологиялық заңдылықтарға да байланысты. Ең маңызды заңдылықтардың біріне тоқталатын болсақ, ол адамның организмінің өсіп дамуы табиғи ортаға байланысы бар екендігін атағанымыз орынды болады.
Дене мәдениеті дегеніміз жалпы мәдениеттің бір бөлігі екендігін атай отырып, қоғамның адам тұлғасының дамуына бағытталған арнайы әдістемелер мен тәсілдердің, мақсатты түрде тиімді пайдаланудың бірлігі деп. ұғынуға болады. Дене мәдениетінің даму дәрежесі қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамуының деңгейіне байланысты.
Дене мәдениетінің негіздері дегеніміз дене дайындығын, осы салака қатысты білімді қамтамасыз ете отырып, әрбір адам баласының болашақта денесінің жан-жақты даму негізінде спорт пен дене тәрбиесіне терең шұғылданумен бірге өмір белсенділігін арттыру деп. түсінеміз. Дене мәдениетінің негіздері мектеб жасына дейінгі және мектеп жасындағы балалармен өткізілетін дене тәрбие сабақтарында қалыптасуға тиісті.сондықтан да бала-бақшалардың және орта мектептердің бағдарламаларында дене тәрбиесі сабақтарыміндетті түрде жетісіне екі рет өткізілуге тиісті екендігі атап көрсетілген. Олай болатын себебі осы жас кездерінде, жалпы дене тәрбиесінің негіздері қаланумен бірге адам бойындағы физикалық қасиеттердің қалыптасатындығын ескер туге тиістіміз. Демен орта мектеб інде, сонымен бірге бала-бақшаларда өткізілетін дене тәрбиесінің маңызы орасан зор екендігін көре отырып болашақта адам тұлғасының қалыптасуының ең бір бастр негіздерінің бірі деп. атағанымыз жөн.
Дене тәрбиесі жөніндегі білім дегеніміз қозғалыстарға үйретудің негізгі мазмұнын құрай отырып,адамның өз қозғалыстарын басқарудағы орынды тәсілдерді мегеру жүйесін жасайды, сол арқылы іскерліктің, дағдылардың және соларменбайланысты білімдердің өмірге қажет қозғалтқыш қорын меңгереді.
Дене дайындығы дегеніміз белгілі бір іс-әрекетке байланыстымақсатты орындауға бағытталған дене тәрбиесінің мамандандырылған процесі. Ол жалпы және арнайы дене дайындығын танып білуге көмектеседі. Сонымен бірге дене дайындығы еңбекке әзірленудің, қажет десеңіз әскери қымет етуге дайындаудың бөлінбес құнрамы болыптабылады.
Дене пішінінің дайындығы дегеніміз белгілі бір қызметке дене жағынан әзір болудың хал-жағдайы, яғни қолжеткен жұмыс Істру қабілетін тұтастырған дене дайындылығының нәтижесі мақсатты қызметтің әсерлілігін арттыруға мүмкіндік беретін, жадай жасап ұйымдасқан қолданбалы қозғалитқыштың іскерліктер мен дағдылар деп. түсінгеніміз жөн болады.
Лекция 24
Тақырыбы: Дене шынықтыру топтары

Жоспары:
1. Дене шынықтыру топтарына жалпы сипаттама.
2. Дене шынықтырыу топтарының мазмұны.
3. Дене шынықтыру топтарының мндеті мен мақсаты.

Дене тәрбиесі жүйесінің мазмұны қоғамның әлеуметтік экономикалык зандылық ғылыми әдістемелік, бағдарлама нормативтік және ұйымдастыру негіздеріне көрінеді. Дене тірбие жүйсі коғамымыздың басқа әлеуметтік экономикалык жүйелеріне, саясатпен, ғылымымен мәдениетпен тығыз байланысты. Бұл байланыстардың объективті негізгі дене тәрбиесі жүйесінің коғамдық өндіріске кіретіндігінде. Жүйеге коғамдык өнім шығармасы да сол ортаға өндірістік қатынастардың иесі адам аркылы эсер етеді. Ол адамның әлеуметтік жағдайын қалыптастырып, коғамдық қатынастарды жетілдіреді.
Дене тәрбиесі жүйесі өз жұмысын бағыттайтын күкықтық күші бар, көпдеген нарматиптіктерге сүиенеді.
Жалпы дене тәрбиесі жүиесі ғылыми әдістемелік негізінде қүралады. Оның барлық торияалык және практикалык ұсыныстары ғылыми түрде баяндалады.
Дене тәрбиесі жүйесін қоғамының, психалогиалық-педагогикалык, әдістемелік биологиялық ілімдер, гигена, физиалогиялық, спорпық медетцина т.б зерггеиді.
Республикалық спорт классификациясы дегеніміз жасөспірімдер разрядынан бастап халқаралқ дәрежедгі спорт шебері атағын беру, соың ернесін, бекітіп, тәртібімен нарматиптерін белгілеу.
Ол спортта жоғары жетістіктерді жетуге жаттықтырушы жұмысынжетілдіруге мектептердің спорт орындарының жұмысын жаксартуға ықпал етеп Қазақстан спортын негіз қалайды. Спортшының классификация КСРО - да 1935жылы қабылданды. Қазакстан Республикасының егеменді ел болып, тәуелсіздік алуына байланысты казір елімізде классификация мазмүны мен қүрылымы көп өзгерді. әліде жетілдіріліп келеді.
Дене тәрбиесі жүйесі мемлекеттік және қоғамдық негізде мектепке дейінгі балалар мекемелерін де мектептерде орта және жоғары оқу орындарында әскети бөлімдерде, емханаларда және баска да мемлекеттік, қоғамдық мекемелерде ұйымдастырылады.
Сабак мемлекеттік бағдарлама ресми кесте бойынша жүргізіледі. Дене тәрбиесі сабактарын белгілі спорт саласының арнайы мамандандырылған мүғалімдері, оку шаршылары, сондай-ақ кәсіби жаттықтырушылары нүсқаушылар жүргізеді. Қоғамдык ұйымдастыру барлык жастағы адамдарды дене тәрбиесіне неғүрлымкөбірек камтуға бағытталады.
Қоғамдық ұйымдастыру түрінің ең бастапқы ұйымы спорт клубы дене мәдениеті және спорт қозғалыстарын кәсіподактык және ведомствольщ ерікті спорт қоғамдары баскарады.
Сауықтыру дене мәдениетіне емдеу дене мәдениеті жатады. Оның мақсаты организмнің уақытша жоғалған функциалдык мүмкіндіктерін қалпына келтіру гигиеналық дене мәдениеті жаттығулар организмдерінің жұмыс істеу қабілетіне арттыруға қызмет етеді.
Дене мәдениеті қызметтерін арнаулы және жалпы дене мәдениетті кызметкері деп екіге беледі. Жалпы дене мәдениеті қызметкерлеріне мыналар жатады. Номативтік кызмет адамының қимыл әрекетін тиімді оку бағдарламасын президенттік, және еліміздегі спорт разрядттарының нормаларынан түрады. Эстетикальщ қызмет әсемділікке деген күштарлыққа тең сымбаттылығы әсем қимыл -козғалыс аркылы қанағаттандыру қабарлау кызметі адамның мүмкіндінін жетілдіру жолдарын жинақтап хабарлау.

Лекция 25
Тақырыбы: Дене шынықтыру мен спортты жетілдіруді жоспарлау.

Жоспары:
* Жаттықтыру сабағы жаттықтыру процесін ұйымдастырудың негізгі түрлері.
* Балалардың спортдайындығының ерекшелікгі.
* Спорттың негізгі әлеуметтік қызметі.

Жаттықтыру процесінің ұзақтығына байланысты жопарлаудың перспективалық және жедел деген екі түрі болады. Перспективалық жоспарлау айлық (мезоцикл), ал жедел жоспарлау апталық (ликроцикл) және жеке жаттықтыру сабақтарына арналып жасалады. Микроциклге спортшы қатысатын жарыстардың түрі, уақыты, сол жарыстағы спортшының орындайтын міндеті, оның дайындығындағы аралық кіші міндеттер және жыл көлемінде орындалатын үлкен міндеттер сипаты, жүктеменің көлемі кіргізіледі.
Жылдық жоспар жасағанда спортшының шамасы, мүмкіншіліктері спорттық көрсеткіштерінің өсу қарқыны негізге алынады. Жоспарды спогртшымен келісе отырып жасаған дұрыс. Ол жоспардың дұрыстығына сеніп, оның дұрыс орындалуына бармүмкіншіліктерін пайдалана біліуі керек. Жылдық жоспардың міндеттері жедел жәржем жасалғанда кеңінен, нақтылы ашыла көрсетіледі. Мезоциклдер 3-4 микроциклдерден құралады да, 2-3 екпінді және 1-2 қалпына келу толқындары түрінде үргізіледі.
Жаттықтыру сабағы жаттықтыру процесін ұйымдастырудың неізгі түрі болып келенді. Ол дайындық, негізгі және қортынды бөлімдерден тұрады. Дайындық бөлімінің мақсаты-спортшы денесн негізгі бөлімде өтетін қарқынды, көлемді жұмысқа дайындау. Дайындық жалпы және арнайы деген екі бөлімге бөлінеді. Дайындық бөлімінде әртүрлі жалпы дайындық жаттығулары қолданылады. Мысалы, жүгіру жаттығулары, әр түрлі снарядтармен жаттығу, жалпы жаттығу, екі-екіден топтық жаттығу т.б.
Қазіргі кезде балалар спорт пен өте жас кезінен шұғылдана бастайды. Сондықтан жаттықтыру процесі не, жарыстар өткізугеайрықша көңіл бөлген жөн. жаттықтыру кезінде дене қуаты дайындығы жан-жақты дамытылуға, организмнің жұмыс істеу қабілеті арттырылуға тиіс. Психикалық және дене күші өсіп келе жатқан бала организмінің мүмкіндігіне, жасына, жынысына, дайындық деңгейіне сай болуы керек. Жаттықтыру жетісіне 3-6 рет өткізіліп, жаттығу балалрады жалықтырмайтындай әр түрлі әсерлі, көбінесе ойын түрінде болуы қажет. Организмнің бастапқы қалпына келу тәртібі, жаттықтырушының, дәрігердің ұсыныстары, ұйқы, тамақтану, дем алу тәртібі қатаң сақталғаны жөн. жаттығулардың бастапқы кезінде толық және қарапайым қалпына тәртібі, дене қуаты дайындығының деңгейі көтерілген соң қатаң қалпына келу процесін жеңілдету үшін күндік микроциклдер пайда болады да, аздап және орта күш түсіру қалпына келу процестерінің жеңіл өтуіне себебін тигізеді. Жыныстық же тілу мерзімі кезеңінде спортшы организмнінің қызметі қатаң бақылауға алынады. Бұл мерзімде жасөспірім ұл мен қызбалаларға өте күш түсіру олардың денсаулығына зиянынын тигізуі мүмкін. Әсіресе қыз балаларға айрықша көңіл бөлген жөн. олардың жұмыс қабілеттілігінің өзгеруі, тез әсерленгіш көңіл-күйлері көбінесе етеккір келу циклдердің мерзіміне байланысты. Етеккір келер алдында және келген кезде жаттықтыру жүктемелерін азарту. Цикл аяқталған соң, спортшы қыздардың жұмыс қабілетінің тез қалпына келуіне көмектеседі. Ал енді қыз балалар организмінің ерекшеліктері ескерілмей жүргізілген жаттықтыру жұмыстары олардың қабілетін төмендетіп, жаттықтыруға ықыласын азайтады. Жаттықтырушының беделіне, біліміне сенімсіздік туғызады.
Дене қуаты қасиеттерін, қимыл шеберлігі мен дағдысын жетіллдіру арқылы жасөспірімдерді еңбекке дайындау. Спорт пен шұғылдану балалардың бойында көпшілдік, адалдық, еңбексүйгіштік, тәртіптілік, қайсарлық, табандылық тәрізді мінез-құлықтарды қалыптастырады. Жас спортшыларды тәрбиелеуде жаттықтырушы ата-аналармен, мектеп ұжымымен тығыз байланыста жұмыс істеуі қажет. Олардың қойған талаптары бірдей болса ғана жұмыс нәтижелі болады. Тәбиелеу өзгерістері сендіру және дағдылангдыру әдістерінен тұрады. Сендіру әдісінің көмегімен спортшының ақыл-ойында қоғамның талаптарына сай мінез-құлық, жүріс-тұрыс тәртіптері қалыптастырылады. Спортшы қоғамдық орында өзін-өзі ұстауға дағдыланып, тәртіптілікке, ұжымның мүддесін ойлау сезіміне тәрбиеленіп, басқа да жақсы әдеттерді бойына сіңіруі керек. Сонда ғана ол саналы азамат болып өседі.
Лекция 26
Орындалуын бақылау мен бағалау тексеру туралы жалпы ұғым.
Жоспар:
* Орындалуы бақылау мен бағалаудың тексеруі туралы жалпы ұғым.
* Бақылау мен есепке алудың мәні.

Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Негізгі
1. Е.Уаңбаев "Дене тәрбиесінің негіздері" 1996ж. 70-72 бет
2. Т.Ш.Қуанышов „Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі" Алматы 2002ж. 99-101 бет.
Қосымша:
3. С Қалиев "Қазақ тәлім-тәрбиесі" Алматы 2004ж.
4. П. Сабыров "Оқыту теориясының негіздері" Алматы 1993ж.

Мектептерде педагогикалық қызмет әрекеттің нтәжелерін есепке алу мен бағалау мектеп ішіндегі бақылау жүйесіне енгізілген. Мектеп ішіндегі бакылау қойылған міндеттерге сәйкес түтас педагогикалық процеске түзетулер енгізу мақсатында оку тәрбие процесін жан-жақты зерттеу мен қолдау. Мектеп ішіндегі бакылау күрделі де көпжақты процес алда барлық түтастар сиякты заңды тәртіп ретінде бір-бірімен тығыз байланысты және әрқайсысы белгілі бір кызмет атқаратын биіктердің түтастығынан түрады.
Мектеп ішіндегі бақылау жүйесі белгілі бір дидактикалық талаптарға негізделді. Бакылаудың мазмүны мен әдістеріне деген Бұл талаптар үйлесімді баскару қызметін жүзеге асыруға мүмкіндік беретін жағдайларды анықтайды.
Қазіргі зерттеушілер бақылауға келіскендей дидактикалық талаптар болды. Бақылау мазмүнынң бағдарламалық талапларға сәйкес болуы егер талаптар төмен болса білім беру деңгейі де темендейді ал талаптар жоғары болған жағдайда оқушыларға шамадан тыс салмақ түседі.
Алынған ақпарат мазмүнының обьективтілігі мен анықтығы, оқушылар дайындығының негізгі элементтеріне талдау жасау қажеттігі. Бақылау шапшандығы, жүйелігі мен жариялылығы.
Бакылаудың даралық және ұғымдык формаларын үйлестіру. Алынған ақпарат көлемі бойынша бакылаудың келесі түрлерін ажыратуға болады.
а) жаппай бакылау мүғалім мен окушының жұмыс жүйесінің негізгі компоненттері зертелінеді.
ә) такырыптық бақылау кез келген процестің белімі болып келетін мәселенін талдауы мен байланысты. Мектеп ішіңдегі бакылаудын белгілі бір формалары бар және ол тиісті әдістер арқылы жүзеге асырылады. Бақылау әдістері мен формаларының алуан түрлілігі оның обьективтьігін арттырып әрбір мүғаліммен түтас педагогикалық үжымның іс-әрекетінің үжымдык бағалауы үшін жағдай жасауы. Бақылаудың әрбір формасының мақсаты болуы керек, ал оқу-тәрбие жұмысының әр түрлі кезеңінде пайда болуы мүмкін киыншылықтардың алдын алуға жағдай жасауы керек.
Оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексерудің негізгі әдістері. Оқу процесінің құралды белігінің бірі болып келген оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексерудің мақсат оқушылардың оқу жұмысын бакылау мен олардың үлгерімін есептеу. Мүғалімге окушылардың білім, білік және дағдыны толық және сапалы түрде меңгеруі аз. Окушылардың білімдеріндегі кемшіліктерді аныктап, мүғалім оны жоюға тырысады, оқушыларға ақыл-ой және практикалық жұмыс тәсіддерін үйретеді. Білім сапасына ерекше мән береді, ол мына касиеттермен сапталады: білімнің толықтылығы мен ғылымилығы белгілі бір оқу пәнінің мектеп бағдарламасына сәйкес өзегі болатын негізгі ұғымы мағлүматтар, түсініктер мен ұғымдар, ережелер, зандар, теориялар білімдерді меңгеру сапалығы оқушының ғылыми зандар негізінде фактілерді, қүбылыстарды, материалдық әлем заттарын түсіндіре алуы, білімдерді үқсас жағдайларда қолдана алу және білімдер мен іс-әрекет әдіс-тәсіддерін жаңа жағдайларға кешіре алуы, білімдер жүйелігі жаңа түсініктер мен ұғымдардың окушы санасындағы бүдан бүрын игерген білімдермен тығыз байланысы беріктік - жинақталған білімі саны мен іс-әрәкет әдіс тәсілдерін оқушы есінде сақталуы.
27-Тақырып:
Тәрбие жұмысының нәтижесін бағалау
Жоспар:
* Оқушылардың білім, білік және дағдыларын тексерудің негізгі әдістері
* Тәрбие жұмысының нәтижесін бақылау және бағалау

Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Негізгі:
1. Абай атындағы Қазақ Үлттық Педагогикалык университеті "Педагогика"Қазақстан Республикасы Алматы 2003 51-53 бет
2. Әбиев. Бабаев. Қудиярова "Педагогика" Алматы 2003 12-16 бетҚосымша:
3. С. Қалиев "Қазақ тәлім-тәрбиесі" Алматы 2004ж.
4. П. Сабыров "Оқыту теориясының негіздері" Алматы 1993ж.

Тәрбие жұмысының нәтижесін бағалау. Тәрбиелік жүйені кәсіби ұйымдастырудың күрамында, міндетті түрде, педагогикалық тадцау компоненті болуы керек, Бұл талдау негізінде педагогтар тәрбие барысының дүрыстығын, оның белгілі дәрежеде жемісті екенін біле алады. Yenйымдастыру шараларын жетілдіріп немесе оған уақытқа балалар жасына, оқиғалар мен жағдайларға байланысты түзетулер енгізе алады.
Педагогикалық талдау тәрбиенін мәндік элементтерін бағалап талдау. Тәрбиелік процесті бақылау, ең алдымен оку процесінің барысында жүзеге асырылады. өйткені негізгі тәрбие жұмысы сабақ үстінде жүргізіледі. Тәрбиелік процестің бақылауда сынып жетекшісінің сабақтан тыс жұмысын балалардың қоғамдық ұйымдардың клубтардың үйірмелердің секциялардьщ іс-әрекетін сондай-ақ, осы жұмыстың жалпы нәтижелерін зерттеу ерекше орын алады.
Тәрбиелік процесті бағалау үшін кептеген сипаттамалары бар бала тәрбиелігінң негізгі ұйымдары енгізіледі. Оқушы тәрбиелігі - оның жекелік дамуының педагогтар қойған мақсатқа сәйкес келу дәрежесі. тәрбиелік процестін нәтижелігін аныктау - окушылардың тәрбиелілік деңгейін айкындау деген сөз.
Тәрбие жұмысын бағалаудың объекгивтілігіне тәрбиелілік критерилерін анықтау арқылы жетуге болады.
Бақылап-зерттеуді белгілі бір тәртібі бар.
* бақылап зерттеудің мақсатын, міндеттерін және объектісін анықтау.
* бақылап зерттелетін қүбылыстың параметрін аныкталады. (бақыланатын қүбылыстың дәрежесі кандай параметрлері арқылы анықтауға болады).
* бакылап-зерттеудің кестесін жасау. Ол бақылау объектісінің санымен бақылап зерттеуге бөлінген уақыт мелшеріне қарай езгеріп түрады. Егер бір оқушының мінез-қүлқын бірнеше сабақ бойы бақылап зерттеу керек болса, онда оның кестесі былай болады.
* бакылап-зерттеудің нәтижесіне талдау жасау (нәтижелер бақылап-зерттеу кестесінде белгіленеді).

28-такырып.
Дене шынықтру мен спортты жетілдіруді жоспарлау.

Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Негізгі
1. Е.Уаңбаев "Дене тәрбиесінің негіздері" 1996ж. 10-14 бет
2. Т.Ш.Қуанышов <<Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі>> Алматы 2002ж. 58-60 бет.
Қосымша:
3. С Қалиев "Қазақ тәлім-тәрбиесі" Алматы 2004ж.
4. П. Сабыров "Окыту еориясының негіздері" Алматы 1993ж.
Лекция мәтіні
Жаттықтыру процесінің үзактығына байлаысты жоспарлаудың перспективалық және жедел деген екі түрі болады. Перспективалық жоспарлау айлык (мезоцикл ) ал жедел жоспарлау апталык (микроцикл) және жеке жаттықтыру сабақтарына арналып жасалады. Микроциклге спортшы қатысатын жарыстардың түрі уақыты сол жарыстағы спортшының орындайтын міндеті, оның дайындығындағы аралық кіші міндеттер және жыл көлемінде орындалатын үлкен міндеттер сипаты, жүктеменің көлемі кіргіледі.
Әдістемелік нұсқаулар . Бақылау түрлеріні және дәрлік бақылаудың жүргізілу уақыты белгіленеді.
Жылдык жоспар жасағанда спортшының шамасы , мүмкіншіліктері спорттықкөрсеткіштерінің өсу карқыны негізге алынады. Жоспарды спортшымен келісеотырып жасаған дүрыс. Ол жоспардың дүрыстығына сеніп , оның дүрысорындалуына бар мүмкіншіліктерін пайдалуына бар мүмкіншілікгерін пайдалана білуі керек. Жыддық жоспардың міндеттері жедел жәрдемжасалғанда кеңінен, нактылы ашылып керсетіледі. Мезоциклдер (айлық цикл)3-4 мироциклдерден күралады да, 2-3 екпінді және 1-2 калпына келутолқындары түрінде жүргізіледі . Микроцикл дегеніміз бірнеше жаттықтырусабақтары мен калпына келу күндернен күралған, жатақтыру процесі түрінңтолық біткен, бірақ кайталанатын апталык цикл. Микроцикддердегі денеге күштүсіру толқын түрінде езгеріп түрады. Жарыс кезіңде спортшыға жоғарықалпына келу жағдайы жасалуы денеге күш түсіру дүрыс бөлінуі кажет. Күшжыддамдығының керек ететін процес спорт түрінің жалпы дайыңдық кезенімикроциклідегі жатақтыру сабақтарының мында міндеттері бар: Тәсіл дайындығы және жылдамдыкқа тәрбиелу, калпына келдіру жаттығулары, тәсіл дайындығы және күш дайындығы, арнайы төзімділікті дамыту, жалпы төзімділікті дамыту. Арнайы дайындық кезеңіндегі циклді спорт түрлерінің микроцикдцегі жатақтыру міндеттері.
Жоғарыда берілген жатықтырулар әсері спортшының жалпы өмір сүру тәртібін толыктырады, күшейдеді, жұмыс кабылеттілігін аттырады.
2. Жатыктыру сабағы жаттықтыру процесін ұйымдастырудың негізгі түрі болып келеді. Ол дайындык негізгі және қордынды бөлімдерден түрады. Дайындық бөлімдердің мақсаты спортшы денесінің негізгі бөлімде өтетін каркыңды, көлемді жұмысүқа дайындау. Дайындык жалпы және арнайы болып келеді. Дайындық бөлімде әр түрлі жаттығулар қолданылады. Мысалы , жүгіру секру , жалпы жаттығу , топтық жаттыгу т.б. Арнайы дайындық бөлімінде спорт түріңде жаттықтыру дайыңцық және жарыстық жаттығулар қолданылады. Дайындық бөлімінің үзактығы сырттқы ортаға, жаттықтыру процесінін кезеңіне, жағдайына байланысты 15-30 мин. созылады. Негізгі бөлімнің міндет тәсілді жетіддіру және дене куаты қасиеттері дамту. Жаттактырудың кортынды бөлімі күш түсруден кейін спортшының органнизмін калпына кедціру процесін тездету үшін өткізіледі. Денені босату жаттықтырулары жеңіл жүгіру, спорттық және козғалмалы ойындар қолданылады. Жаттықтыру сабактары жеке, топтық фронтальдық, айналмалы жаттығу түрлерінде өткізіледі. Әрбір жаттықтырку сабағына конспекті жазылады. Конспектіде жаттықтыру еткізу күні үзактығы міндеттері, күрал жабдықтары, жаттықтыру мазмүны, жаттықтыруларды орындау соны әдістемелік нүскаулар көрсетіледі. Жаттықтыру процесі барысыңда коланылған әдістер мен амалдардың нетижелік деңгейін анықтау үшін бақылау мен бағалауды қолдауы қажает.
Бақылау сапалы болу үшін спортшының жаттықтыру мен жарыс жүкгемелерін, амалдары тізімдеп қағазға түсіріп отыру керек. Бақылау спортшы дайыңдығының өсу деңгейін білу үшін ғана емес, артык жаттыығып болдыру деңгейі екі түрге белінеді. Yenзақ психикалык козудан тынышсыздыктан (мысалы жиі өткен жарыстар) және ұзақ психикалык тежелуден (мысалы бір сарында жатгықтыру зорығу). Артық жаттығу түрлері күш түсіруге көп байланысты. Үзақ мерзімде қайталанған көп күш түсіру екінші түріне әкеліп соктырады. Жаттықтырушылар артық жаттықканда спортшыны әбден титыктатьып тастайтын мынадай қателерді білу керек; жаттықтыру әдістемесіне кателігі (біртіндеушілік принцгпін сақтамау, көп күш түсірудің арасында демалу уақытының аздығы өте көп жарыста және т.б.) спорт тәртібінін бұзылуы (түнгі үйқының аз болуы дем алу жағдайының нашарлығы, теледидарды, кинофильмдерді көп көруі т.б.) әлеуметтік ортанын жаман әсері (сабақтың ауырлыға, квптігі нашар оку үлгерімі, мектептегі, отбасындағы үрыс керістер маңайындағы адамдардың спортқа деген нашар коз қарасы) денсаулқтыц бұзылуы
Жұмысқа қабілеттілігі азайғанға дейін де артық жаттығып болдыра бастаудың белгілері біліне бастайды. Бірінші кезенде спортшы психикасының өзгеруі (тынышсыздык сенімсіздік, әлсіреу т.б.) екі кезеңде
Организм кызметінде өзгеріс пайда болады (үйқы нашарлайды, тамақка тәбет жауады, салмак кемиді, ішек асқазан жолдарының жұмысы бүзылады. Спортшы тез терлейді тез қалпына келе алмай, әл жинау нашарлайды т.б. ) Үшінші кезенде жұмыс қабілеті нашарлайды. Басында қимыл үйлесімсіздігі, сонан соң козғаыс касиеттерінің деңгейі төмендей бастайды. Сондықтан бірінші болдыру белгілері біліне бастағанда ақ жарыс жаттығуларын доғарып ауыртпалыкты аз бере бастауы қажет.
Қалпына келу процесіне белсенді демалыс, денені уқалау т.б. жатады. Жаттықтыруды мүлдем тоқтатып коюға болмайды ол кері әсерін тигізуі мүмкін. Жоғарыда айтылған болдыру белгілері жоғалған соң біртіндеп жаттықтыру жоспары көлемін сонан соң, күш түсіру каркынын көбейтіп жаттықтыруды одан ары жалғатыра беруі қажет.

29-такырып.
Балалардың спорт дайындығынын ерекшеліктері.
Жоспар.
* Балалардың жаттығу кезіндегі ерекшеліктері.
* Жаттықтыру желісінің әртүрлі эсер етуі

Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Негізгі
1. Е.Уаңбаев "Дене тәрбиесінің негіздері" 1996ж. 51-54 бет
2. Т.Ш.Қуанышов "Дене тәрбиесінің теориясы мен едістемесі" Алматы 2002ж. 88-90 бет.
Қосымша:
3. С Қалиев "Қазақ тәлім-тәрбиесі" Алматы 2004ж.
4.П. Сабыров "Оқыту еориясының негіздері" Алматы 1993ж.

Лекция мәтіні
Қазіргі кезде балалар спортпен өте жас кезінен шүғылдана бастайды. Сондыктан жаттықтыру процесіне жарыстар өткізуге айрықша көңіл бөлген жөн. Жаттықтыру кезінде дене қуаты дайындығы жан-жақты дамытуға, организмнің жұмыс істеу қабілеті арттырылуы тиіс. Психикалық және дене күші өсіп (қабілеті) келе жатқан бала организмінің мүмкіндігіне, жасына, жынысына, дайындық денгейіне сай болуы керек. Жаттықтыру жетісіне 3-6 рет өткізіліп, жаттығу балаларды жальщтырмайтьшдай әр түрлі әсері көбінесе ойын түрінде болуы қажет. Организмнін бастапркы қалпына келу тәртібі жаттықтырушының, дәрігердің үсыныстары үйкы, тавдану, демалуэртібі катаң сақталғаны ен. Жаттығулардың бастапқы кезеңінде толық және қарапайым қалпына тәртібі, дене куаты дайындығының денгейі көтерілген соң қатаң қалпына келу тәртібі қолданылады. Қалпына келу процесін жеңілдету үшін күндік күш түсіруді бөліп өткізуге болады. Сол кезде езінше күндік микроцикддер пайда болады да, аздап және орта күш түсіру калпына келу процестерінің жеңіл өтуіне себебін тигізеді.
Жыныстық жетілу мерзімі кезінде спортшы организмінін қызметі катаң бакылауға алынады. Бұл мерзімде жас өспірім үл мен кыз балаларға өте күш түсіру олардың денсаулығына зиянын тигізу мүмкін. әсіресе кыз балаларға айрыкша көңіл белген жөн.
Олардың жұмыс қабілеттілігінің өзгеруі, тез әсерленгіш кеңіл күйлері көбінесе етек кір келу циклдердің мерзіміне байланысты. Етеккір келер алднда және келген кезде жаттықтыру жүктемелерін азайту. Цикл аякталған соң спортшы қыздардың жұмыс қабілетінің тез қалпына келуіне көмектеседі. Ал енді қыз балалар организмінің ерекшеліктері ескерілмей жүргізілген жаттықтыру жұмыстары олардың қабілетін төмендетіп, жаттықтыруға ықыласын азайтады.
Жаттықтырушының беделіне, біліміне сенімсіздік туғызады.
Спорттың негізгі өлеуметтік қызметі
Дене куаты қасиеттеріне қимыл шеберлігі мен дағдысын жетілдіру арқылы жасеспірімдерді еңбекке дайындау. Спортпен шүғыдцану балалардың бойында көшыілік, адалдык, еңбек сүйгіштік, тәртіптілік, қайсарлық, табаңдылық тәрізді мінез күлыктарды калыптастырады. Жас спортшылацйиелеуде жаттықтырушы ата-аналармен мектеп үжымымен тығыз байланысты жұмыс істеуі қажет. Олардың қойған талаптары бірдей болса ғана жұмыс нәтижелі болмақ. Тәрбиелеу әдістері сендіру және дағдылландыру әдісттерінен түрады. Сендіру әдісінің көмегімен спортшының ақыл ойында қоғамның талаптарына сай мінез қүлық, жүріс-түрыс тәртіптері қалыптастырылады. Спортшы қоғамдық орында езін-өзі үстауға дағдыланып, тәртіптілікке жүмылу мүддесін ойлау сезіміне тәрбиеленіп, басқа да жаксы әдеттерді бойына сіндіру керек. Сонда ғана ол саналы азамат болып өседі.

30-такрып
Дене тәрбиесі ілімі оның мазмұны мен құрылымы.
Жоспар:
* Дене шынықтыру топтарына жалпы сипаттама
* Дене шынықтыру топтарының міндеті мен мақсаты

Қолданылатын әдебиеттер тізімі.
Негізгі
1. Тілеуғалиев "Дене тәрбиесі" Алматы 2002ж. 51-54 бет
2. Т.Ш.Қуанышов <<Дене тәрбиесінін теориясы мен әдістемесі>> Алматы 1996ж. 8-10 бет.
Қосымша:
3. С Қалиев "Қазақ тәлім-тәрбиесі" Алматы 2004ж.
4. П. Сабыров "Окыту еориясының негіздері" Алматы 1993ж.

Лекция мәтіні Оның мазмұны мен құрылымы педагогикалык түрғыдан тадданып жан-жақты сарапталуы пән ретінде жүйелен-уі дене тәрбиесінің теориясы деп аталады. Дене тәрбиесі-нің теориясы мен әдістемесі үш белімнен түрады.
Дене тәрбиесінің теориясы дене тәрбиесі ілімі мен әдістемесінің крғамда алатын орнын зерттеейді.
Дене тәрбиесінің әдістемесі дене тәрбиесінің ерекшеліктерін, зандылықтарын белгілеп талдайды.
Спорттың жаттықтыру оны өткізу әдістемесін, мерзімі мен кезеңдерін, артыкшылық-тарын айкындайды. Бұл дене тәрбиесі маманының кәсіптік денейін керсетеді.
Ғылыми мәні мен тәрбие маманының кеибір көздері мыналар.
Адамдарды отан қорғау ісіне, еңбек етуге қабілетті, денсаулығы мықты адамдарды тәрбиелеу.
Практикалык жұмыс, теориялық әдістемелік жаңалықтар іс жүзіндегі тәрбие жұмыс-тарымен тексеріледі. Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесін байыту.
3. Еліміздегі дене мәдениетінің орны және оны дамытуға байланысты."Қазақстан 2030" даму стратегиясын жүзеге асыру шаралары, "Қазакстан республикасы бүкаралық спортты дамыту жөніндегі шүғыл шаралар" Дене тәрбиесінің теориясын мен әдістемесінің сондай-ақ басқа ілімдер көлеміндегі ғылыми зерттеулердің нәтижелерін.
Дене тәрбиесінің теориясы мен әдістемесі пәнін оқытуда "Дене мәдениеті", "Дене тәрбиесі", "Спорт", "Дене қуатының қалпына келуі", "Дене қуаты білімі" ұғымдарына назар аударамыз.
Дене мәдениеті адамдардын дене куатының жетілуі үшін пайдаланылатын қоғамдық материалдық (спорт ғймаратары, қүрал-жабдықтары) және рухани арнаулы білім, ғылыми тәрбие байлығын күрайтын халықтың жалпы модениетінін бір салсы. Ол негізгі дене мәдениеті, спорт сауықтыру, кодданбалы дне мәдениеті болып табылады.
Негізгі дене мәдениеті адамдардң өз шама-шаркына қарай тандп алған кәсіби жөне спортмамандығын жетілдірудің негізі. Ол жалпы білім беретін мектептерде, оқу тәрбие мекемелерінде колданылады әр егде кісілерге денсаулығын нығайтуға, жұмыска, ынтасын тезімділігін артыруға көмектеседі. Сорт дам психологиясының жинақтылығын дене куатын жетілуін қамтамасыз етеді. Спорт қыимылының негізгі макеаты спортық бір түрінен жоғары жетістіктерге жету, сол арқылы адамның кабілет епті қасиеттерін қалыптастыру. Төрбие кызметі адамның эстетикалық, адамгершілік, зеиіндік еңбек сүигіштік қасиеттерін қалыптастыру.
Арнаулы ден мәдениеті кызметкері, білімділік кызметі дене мәдениетін оқу-білім кимыддың ептілігі мен дағдысын қалыптастыруға пайдалану. Қодцанблы қызмт, келешек жұмысқа дайындау үшін қолданылатын арнау дене тәбиесінң жүйесі. Тынығу кызметі дене тәрбиесі жаттығуларын қолдану арқылы белсенді демалыс, адам организімінің уакытша жоғалткан фнукцианалдың мүмкіндіктерін қалпына келтіру.
Спорт әр түрлі жаттығулардың көмегімен жоғары жетістіктерге қол жеткізуге бағытталуға өнер түрі.
Спорт, бүқаралық спорт барлық адамдар катыса алады және жоғары көрсеткіштер спорты чемпионаттар, олимпиядалық деп бөлінеді. Дене тәрбиесі жүйесі дегеніміз әлеуметтік экономикалық зандылықпен ғылыми әдістемелік, нормативтік бағдарлама негізінің жиынтығы және республикада дене тәрбиесі мәселесін үйлестіріп отыратын әрі басшылық ететін ұйымдар мен мекемелер. Дене тәрбиесі жүйесінін басты мақсаты, күш куаты мықты, жан-тәні сау, елімізді кррғауға әзір, шығармашылық жұмысқа күштар, жан-жақты дене тәрбиесі дайындығынан өткен адамдар тәрбиелеу. Бұл мақсат төмендегідей жалпы міндеттерге енгізіледі.

СТУДЕНТТІҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫНЫҢ ЖОСПАРЫ
ЖӘНЕ ОРЫНДАУ КЕСТЕСІ
№
Тақырыптар
Сағат саны
Бақылау түрі
Әдебиеттер тізімі
Орындалу мерзімі
1
Дене шынықтыру мен спортты басқарудың мемлекеттік органдары
1
Жазбаша бақылау

1 апта
2
Дене шынықтыру мен спортты басқару әдістері
1
Реферат

2 апта
3
Басқару теориясының негізгі ұғымдары
1
Жазбаша бақылау

3 апта
4
Кезеңмен үйрету
1
Жазбаша бақылау

4 апта
5
Туристік жорықтар, экскурсиялар мен саяхаттар
1
Реферат

5 апта
6
Дене тәрбиесі жүйесінің негіздері
1
Жазбаша бақылау

6 апта
7
Спорттын бірынғай классификациясы
1
Реферат

7 апта
8
Дене тәрбиесінің принциптері дегеніміз
1
Жазбаша бақылау

8 апта
9
Қимыл -әрекетке ұйрету және дене қуаты касиетін дамыту
1
Жазбаша бақылау

9 апта
10
Дене мәдениетінін жүйесі
1
Реферат

10 апта
11
Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері
1
Жазбаша бақылау

11 апта
12
Оқушылардың дене тәрбиесін ұйымдастыру
1
Жазбаша бақылау

12 апта
13
Басқару қызметі принциптері мен әдістері
1
Реферат

13 апта
14
Мектепішілік басқару
1
Тестілік сауалнамалар

14 апта
15
Дене тәрбиесінің мазмұны, міндеттері
1
Жазбаша бақылау

15 апта
16
Орындауын бақылау мен тексеру
1
Реферат

16 апта
17
Есепке алу мен есеп беру
1
Жазбаша бақылау

17 апта
18
Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері
1
Жазбаша бақылау

18 апта
19
Дене шынықтыру мен спортты материалды-техникалық жабдықтар
1
Реферат

19 апта
20
Дене тәрбиесін басқару
1
Жазбаша бақылау

20 апта
21
Көрнекілік принципі
1
Жазбаша бақылау

21 апта
22
Дене тәрбиесін ұйымдастыру
1
Реферат

22 апта
23
Дене шынықтыру мен спортты басқарудын адам тұлғасындағы даму негіздері
1
Жазбаша бақылау

23 апта
24
Дене шынықтыру топтары
1
Реферат

24 апта
25
Дене шынықтыру мен спортты жетілдіруді жоспарлау
1
Жазбаша бақылау

25 апта
26
Орындалуын бақылау мен бағалау тексеру туралы жалпы ұғым
1
Жазбаша бақылау

26 апта
27
Тәрбие жұмысының нәтижесін бағалау
1
Реферат

27 апта
28
Дене шынықтыру мен спортты жетілдіруді жоспарлау
1
Жазбаша бақылау

28 апта
29
Балалардың спорт дайындығының ерекшеліктері
1
Реферат

29 апта
30
Дене тәрбиесі ілімі оның мазмұны мен құрылымы
1
Жазбаша бақылау

30 апта

СОБӨЖ жоспары жөне орындау кестесі

Р/с
Тақырыптар реті
Сағат саны
Бакылау түрі.
Әдебиеттер тізімі
Орындалу мерзімі
1
Дене шынықтыру мен спортты басқарудың мемлекеттік органдары
1
Сұрақ - жауап.
10-тарау
206-218
беттер
1 апта
2
Дене шынықтыру мен спортты басқару әдістері
1
Реферат.
10-тарау 206-218 беттер
2 апта
3
Басқару теориясының негізгі ұғымдары
1
Сұрақ - жауап
Ютарау
218-233
беттер
3 апта
4
Кезеңмен үйрету
1
Сұрақ - жауап
Ютарау
233-241
беттер.
4 апта
5
Туристік жорықтар, экскурсиялар мен саяхаттар
1
Сұрақ - жауап.
Ютарау
242-249
беттер.
5 апта
6
Дене тәрбиесі жүйесінің негіздері
1
Реферат Жазбаша бақылау жұмысы
11 тарау
251-263
беттер
6 апта
7
Спорттын бірынғай классификациясы
1
Реферат Жазбаша бақылау жүмысы
11 тарау
261-271
беттер
7 апта
8
Дене тәрбиесінің принциптері дегеніміз
1
Жазбаша бақылау жұмысы Сұрақ - жауап
11 тарау
272-276 беттер
8 апта
9
Қимыл -әрекетке ұйрету және дене қуаты касиетін дамыту
1
Сұрақ - жауап Реферат
11 тарау
276-286
беттер
9 апта
10
Дене мәдениетінін жүйесі
1
Жазбаша бакылау жүмысы Сүрақ - жауап
11 тарау
276-286
беттер
10 апта
11
Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері
1
Реферат Жазбаша бақылау жүмысы
12 тарау 287-296 беттер
11 апта
12
Оқушылардың дене тәрбиесін ұйымдастыру
1
Жазбаша бақылау жұмысы Реферат
12 тарау 296-302 беттер
12 апта
13
Басқару қызметі принциптері мен әдістері
1
Жазбаша
бақылау
жұмысы
12 тарау
302-
ЗЮбеттер
13 апта
14
Мектепішілік басқару
1
Сұрақ - жауап Жазбаша бақылау жұмысы
12 тарау
302-
ЗЮбеттер
14 апта
15
Дене тәрбиесінің мазмұны, міндеттері
1
Жазбаша бақылау жұмысы Сұрақ - жауап
12 тарау
311-325
беттер
15 апта
16
Орындауын бақылау мен тексеру
1
Реферат Жазбаша бақылау жұмысы
11 тарау
276-286
беттер
16 апта
17
Есепке алу мен есеп беру
1
Жазбаша бақылау жұмысы Реферат
12 тарау 287-296 беттер
17 апта
18
Дене тәрбиесінің мақсаты мен міндеттері
1
Жазбаша
бақылау
жүмысы
11 тарау
276-286
беттер
18 апта
19
Дене шынықтыру мен спортты материалды-техникалық жабдықтар
1
Реферат Жазбаша бақылау жұмысы
11 тарау
276-286
беттер
19 апта
20
Дене тәрбиесін басқару
1
Жазбаша бақылау жұмысы Реферат
12 тарау 287-296 беттер
20 апта
21
Көрнекілік принципі
1
Реферат Жазбаша бақылау жұмысы
12 тарау 296-302 беттер
21 апта
22
Дене тәрбиесін ұйымдастыру

Жазбаша бақылау жұмысы Реферат
12 тарау
302-
ЗЮбеттер
22 апта
23
Дене шынықтыру мен спортты басқарудын адам тұлғасындағы даму негіздері

Жазбаша бақылау
10-тарау
206-218
беттер
23 апта
24
Дене шынықтыру топтары

Реферат
10-тарау 206-218 беттер
24 апта
25
Дене шынықтыру мен спортты жетілдіруді жоспарлау

Жазбаша бақылау
10 тарау
218-233
беттер
25 апта
26
Орындалуын бақылау мен бағалау тексеру туралы жалпы ұғым

Жазбаша бақылау
10 тарау
233-241
беттер.
26 апта
27
Тәрбие жұмысының нәтижесін бағалау

Реферат
10 тарау
242-249
беттер.
27 апта
28
Дене шынықтыру мен спортты жетілдіруді жоспарлау

Жазбаша бақылау
11 тарау
251-263
беттер
28 апта
29
Балалардың спорт дайындығының ерекшеліктері

Реферат
11 тарау
261-271
беттер
29 апта
30
Дене тәрбиесі ілімі оның мазмұны мен құрылымы

Тестілік сауалнамалар
11 тарау
272-276
беттер
30 апта

Бақылау сұрақтары
Дене тәрбиесінің тәсідцері мен әдістерінің дамуына эсер еткен себептер.Дене тәрбиесінің теориясы және әдістемесінің даму кезеңдері.
Дене тәрбиесі жүйесінің міндеттері.
Дене тәрбиесінің негізгі бағыттары.
Дене тәрбиесі жүйесінің қағидалары.
Дене тәрбиесі жүйесінің негіздері.
Дене тәрбиесінің құрылысы.
Дене жаттығуларының әсерін анықтайтын факторлар.
Дене жаттығуларының педагогикавлық классификациясы.
Негізгі дене қасиеттері.
Күштің түрлері.
Шыдамдықты анықтау түрлері.
Икемділіктің бөліну түрлері
Оқыту қағидалары.
Окыту әдістері
Сабақтын құрылысы кандай бөлімдерге бөлінеді
Дене тәрбиесі сабағының мазмұнын құрайтындар.
Дене тәрбиесі сабағының педагогикалық бақлау түрлері
Мектептерде оқушылардың үлгерімін бағалау түрлері.
Дене тәрбиесі сабақтарының класификациясы.
Спортык жаттығулардың құралы.
Спортық жаттығулардың қағидалары.
Алғашқы іріктеу критерилері.
Екінші іріктеу критерилері.
Спорттык жаттығулардың әдістері.
Жаттығу процесінің үлкен циклының қүрылысы (макроцикл).
Шыдамдылыкты анықта
Компоненттердің шапшандығыын ата
Қозғалыс дағдысы
Қозғалыс іскерлігінің жылдамдығы
Техника тиімділігінің педагогикалық өлшемі
Спорттык нәтиженің өсуі
Практикалық қайталау
Қозғалыс каблеттілігінің дамуы
Дене тәрбиесі жаттығуларының кұрылымы
Дене тәрбиесінің теориясы
Қайталау жаттығулары әдісі
Жалпы шыдамдылықты дайындау
Дене жаттығуларын үйрену тәсілдері
Алғашқы нәтижелер дәрежесі
Спорттық нәтиженің өсуі
Дене тәрбиесінін жүйесі
Дене жаттығуларының денеге түсетін әсері
Қозғалыс әрекетін үйрену кезеңі
Білімді кеңейту кезеңі
Дене тәрбиесі сабағының мазмүны
Жаттығудың кұрамы
Дене тәрбиесі сабағындағы кіріспе бөлімі
Дене тәрбиесі сабағындағы қорытынды бөлімі
Дене тәрбиесі сабағында сөзді пайдалану тәсілі
Дене тәрбиесі сабағының міндеттері
Дене тәрбиесі әдістерінің дамуы
Дене тәрбиесі практикасы
Дене тәрбиесі сабағының касиеттері

14. Студенттердің академиялық білімін рейтингтік бағалау жүйесі
Білім беру ісіндегі басты приоритет - студенттердің жеке шығарма-шылық мүмкіндіктерін дамыту, оларды дара тұлға етіп әзірлеу. Оқу үрдісінде басымдылық рөл оқытушыға емес, студентке берілуі тиіс, студент белсенділік көрсетуі тиіс, оны оқытпай, ол өздігінен оқуы керек.
Әрбір студент басқа студент пен салыстырылмайды, керісінше өзімен - өзі салыстырылады. Студенттер өз нәтижелерін бағалай білуге үйренуі аса маңызды.
Студенттердің білімін бағалау - оның жіберген қатесіне жазалау емес, жетістігін мадактау, көтермелеу құралына айналуы тиіс.

Білімді бағалау туралы мәлімет
"Жүзу оқыту әдістемесі>> тәжірибелік курс болып есептеледі.
Сондықтан, бақылаудың негізгі түрі болып саналатын барлық жеке тапсырмаларды орындау міндетті шарт.
Студент сабаққа қатысуы міндетті. Ешқандай сабақты себепті босату студентті тәжірибелік және жеке тапсырмалар кешенінен босатпайды.
Ағымды, аралық және қорытынды бақылау түрлері арқылы студенттің білімі бағаланады.
Уақытынды орындамаған немесе тәртіп бұзғаны үшін штраф салынады.
Сабаққа кешігу-0,5 ұпай алынады.
Дәріс сабағына келмеу-1,5 ұпай алынады.
Уақытында жұмысын тапсырмаса- бағасы 1 ұпайға кемітіледі.
1 аралық бақылау жүргізгенде 7 оқу аптасында жинаған ұпай санын қосып бағалайды.
2 (қорытынды) аралық бақылау жүргізгенде студенттің 15 оқу аптасында жинаған ұпай саны есептеледі.
Егер 2 аралық бақылау бағасы 50 % және жоғары болса, рейтінгтің жоғарлауына рұқсат етілмейді. Бұл арада 2 АБ бағасы қорытынды баға болып есептеледі.
Қорытынды аралық бақылау нәтижесі 50 %-ден кем болмаса ғана студент емтиханға рұқсатнама алады.

Бағалау жүйесі:

Тәжірибе

3
5 35х3=105
6
СОБӨЖ
4
6 10х3=30
7
СӨЖ
3
5 25х3=75
6

А/Б
7 =60

Тәжірибе

10
12 35х3=105
14
СОБӨЖ
11
13 10х3=30
15
СӨЖ
10
12 25х3=75
14

А/Б
15 =60

Пәндер