Файл қосу

Шумер мен түркі тілдерінің тарихи байланысы



ҚАЗАҚСТАН    РЕСПУБЛИКАСЫ  БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ  МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ  АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
                                       
                           3-деңгейлі CМЖ
                                 құжаты
                                   ПОӘК
                                       
                      ПОӘК 042-05-14-5-05.3/01-2012.
                                       
<<Тілдің тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері>> пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы
                                       
                             _____ 2013 жылғы
                              №1 басылым




                                       
                                       
                                       

                                       
                                       
6М011700 <<Қазақ тілі мен әдебиеті>> мамандығына арналған
<<Тілдің тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері>> пәнінің
                  ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
                                       


                                       
ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       

                                       
                                       
                                       
                                       

                                       
                                       
                                       
                                  СЕМЕЙ
                                     2013
КІРІСПЕ

1 ҚҰРАСТЫРҒАН:
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік  университеті, ф.ғ.к. Жақсыбаева Фарида Задақызы.
	
2 КЕЛІСІЛДІ
2.1 Қазақ  тілінің теориясы мен әдістемесі кафедрасының  отырысында  қаралып, талқыланды.
Хаттама№___ <<___>> ___________2013жыл.

Кафедра меңгерушісі: _______________ Жұмағұлова Ә.М.

2.2  Филология факультетінің оқу- әдістемелік бюросында талқыланып,  бекітілді.
Хаттама№___  <<___>> ___________2013жыл.


2.3 Гуманитарлық-заң  факультетінің Ғылыми кеңесінде  бекітілді.
Хаттама№___  <<___>> ___________2013жыл.

Төраға________________ Мұқанова Қ.Қ.
3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік  бюросында бекітілді.
Хаттама№___  <<___>> ___________2013жыл.


Оқу жұмысы жөніндегі  проректор_________________  Рскелдиев Б.А.
4  2012ж. <<____>> __________ шыққан ПОӘК-нің 

№ 3 БАСЫЛЫМЫ









Мазмұны
1. Қолданыс аясы
2. Нормативтік сілтемелер
3. Жалпы ережелер
4. Оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасының мазмұны
5. СӨЖ-ның тақырыптары
6. Пәннің оқу-әдістемелік картасы
7. Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
8. Әдебиеттер

































1 ҚОЛДАНУ АЯСЫ   

ПОӘК <<Тілдің тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері>> пәні қазақ тілінің тарихи лексикасы арқылы тілдің көнелігі қай дәуірге келетінін шамалап,қазақ ру таңбаларымен үндес көне түркілік шумер тілі әліпбиімен жақындығын филолог магистранттарға ғылыми негізде меңгертуді мақсат етеді. 

2 НОРМАТИВТІКСІЛТЕМЕЛЕР
	
Осы <<Тілдің тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері>> пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін төмендегі нормативтік құжаттар негізінде жүзеге асырады: 
- 050205(11) <<Филология: қазақ филологиясы>>  мамандығының  3.08.275-2006 бекітілген ҚР МЖМБС мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты;
- СТУ 042-РГКП-СГУ-8-2007 Пәндердің оқу-әдістемелік кешендерін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар университет стандарты;
- ДП 042-08.10.12-2007 <<Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің мазмұны мен құрылымы>> құжаттық іс-жосығы.

3. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1. Пәннің қысқаша мазмұны 
<<Тілдің тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері>> пәнінің мақсаты  - магистранттарға қазақ тілінің тарихи лексикасы арқылы тілдің көнелігі қай дәуірге келетінін шамалау, қазақ ру таңбаларымен үндес көне түркілік шумер тілі әліпбиімен жақындығын магистранттарға ғылыми негізде меңгерту.

3.2. Курстың мақсаты  -  магистранттарға шумер тілдерінің зерттелуі, шумер тілі мен түркі тілдерінің жақындығының дәлелденуі, тарихи өзгерістердің, фонетикалық өзгерістердің заңдылықтарымен таныстыру. Бұл курсты тыңдаушылар шумер тілінің өзіндік ерекшеліктері, қалыптасу тарихын, мәдениеті мен жазу түрлерін, түркі тілдермен тарихи байланысын   түсінуге, мағлұмат алуға тиісті;

3.3. Курстың міндеті  -  магистранттарға қазақ тілінің де талай мыңжылдықтарға кететін тарихы бар екендігін, шумер заманынан белгілі көне түркі тілінің жалғасы екендігі жайлы сенімді көзқарас қалыптастыру.

3.4. Курстың соңында магистрант мыналарды білуі керек:
- қазақ тілінің де талай мыңжылдықтарға кететін тарихы бар екендігін білуі керек;
- Алған білімдерін практикада қолдана білу;
- Тілді тарихын дәуірлеудің теориялық негіздерін меңгеру керек;
- Теориялық талдау жасай алу;
- Шумер ілімінің қалыптасу тарихын,мәдениеті мен жазу түрлерін түсіну;
- Өзіндік пікір айта алу;
- Негізделгенжәне қалыптасқан теориялық білімдерін жинақтай білу.

3.5. Пән пререквизиті:
Тіл біліміне кіріспе
Қазіргі қазақ тілі

3.6. Пәндік постреквизит:
- Қазақ тілінің академиялық грамматикасы.


1 Кесте  -   Оқу жұмыс жоспарынан көшірме

Курс
семе стр
кредит
Дәріс
Семинар

ОМӨЖ
МӨЖ
барлығы
Бакылау түрі
                                       1
                                       2
                                       2
                                      15
                                      15
                                      30
                                      30
                                      90
                                емтихан

4     ОҚЫТУШЫҒА   АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ОҚУ ЖҰМЫС ЖОСПАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ

* Кесте  -  Пәннің мазмұны. Сағаттарды сабақ түріне шағу.

Тақырыптардың атауы мен мазмұны 
Сағат саны
Әдебиеттер
                                       1
                                       2
                                       3
                        Дәріс сабақтары 
1. Шумер ілімінің қалыптасу тарихы. Түркілер мен шумерлердің арасындағы байланыс, жақындық мәселесі. Шумерлерді тану, шумерлердің тілі мен мәдениеті жайында сөз ету-түркілердің мәдениетін ең ежелгі адамдардың мәдениетіне жеткізіп, түркі халықтары мен түркі тілінің жасын ұзарту болмақ.

                                       1
                                    1;2;3.
2. Шумер мәдениеті мен жазу түрлері. Еуропалықтар арасында италияндық Пьетро делла Валле бірінші болып ғалымдарға сына жазуын көрсетті.
Зерттеулер нәтижелері шумер тарихында б.э.б. ХХІҮ ғасырда шумерлердің бірінші жандану дәуірі-Лагаш, екінші дәуірі Ура династиясының патшалық еткен дәуірі екені анықталды.
                                       1
                                   1; 2; 3.
3. Шумер әдебиеті-көшпенділер философиясының көрінісі. Шумерлерге тән ерлік поэмалары Урук бірінші династиясын билеуші Күн құдайы Уту мен Инанна құдайының ағасына арнап жазылған. С.Крамердің көрсетуінше, шумерлердің 9 поэмасының екеуі Энмеркарға, екеуі Лугальбандқа, бесеуі Гильгамешке арналған. Энмеркар туралы поэма шумер әдебиетіндегі ең көне жанр.
                                       1
                                    4;5;6.
4. Ежелгі тілдермен түркі тілдерінің байланысы. Алғаш О.Сүлейменовтің Азия атты еңбегінде Үндіеуропалық тіл танымы деген тараушасындағы грек, латын тілдерінің санскрит тілімен жақын туыстығын алға тартып, олардың о бастағы ортақ қайнар көзден шыққандығына ешбір зерттеуші сенімсіздік көрсете алмас еді деген пікірі ғылыми көпшілікті елең еткізді. Шумерлердің түркі тілдерімен жақындығын дәлелдеуге ХХғасырдың орта шенінде түрік және қазақ лингвистері батыл кірісті. Шумер сөздерінің көбіне бір буыннан тұратындығы, шумер сөздерінің агглютинативті тіл болғандығы.
                                       1
                                    4;5;6.
5. Шумер мен түркі тілдерінің тарихи байланысы.
Шумерлердің түркі тілдерімен жақындығын дәлелдеуге ХХ ғасырдың орта шенінде түрік және қазақ лингвистері батыл кірісті. Шумер сөздерінің көбіне бір буыннан тұратындығы, шумер сөздерінің агглютинативті тіл болғандығы жайында айтылды.
                                       1
                                    5;6;7.
6. Көне түркі тілдеріндегі тарихи атаулардың семантикалық даму жолы. Тілде қанша ғасыр өтсе де өзінің ежелгі мағынасын өзгертпей сақтап келген сөздер де бар. Сонымен қоса тілдің даму кезеңдерінде ішкі семантикалық өзгерістерге түсіп, не көп мағыналық немесе омонимдік дәрежеге жеткен сөздер бар.
                                       1
                                   2;5;6;7.
7. Тарихи атаулардың танымдық мәні. Тарихи атаулардың басым бөлігін жер-су атаулары мен тайпалық одақтардың аттары құрайтындығы. Бүгінгі Қазақстан, кешегі Тұран даласындағы түркілердің мәдениетін айғақтайтын фактілердің бірі-ежелгі тұрғындардың дүниетанымынан туындаған қала атаулары.
                                       1
                                   9;10;12.
8. Қазақ әдеби тілінің даму барысын дәуірлеу.
                                       
                                       1
                                 2;3;4; 10;12.
9. Көне заманнан қалған сілемдер (орал  -  алтай, манжур  -  тұңғыс, түркі  -  моңғол тілдері туралы мәлімет). Алтай халықтарының тіл көнелігін сақтауындағы тарихи шындық-әр түрлі этнонимдерден құралғандығында. Түркі тілдері мен монғол тілдері-ерте заманда бір тілден өрбіген туыс тіл. Тарихи жағдайға, қоныстың шалғайлығына байланысты алшақтана келе жекеленіп, екі басқа тіл болып қалыптасқан.
                                       1
                                    8;9;10.
10. Орта ғасыр түркі тілі және қазақ тіліне қатысы. Түркі дәуірінде (VI  - XII ғғ ). Қазақстанда өмір сүрген ру  -  тайпалардың түркі тілінде сөйлегендегі түркология ғылымында толығымен дәлелденген. Алайда, тіл ғылымның зерттеулеріне қарағанда, негізгі түркі тілдес қарлұқтардың, қимақ  -  қыпшақтардың, оғыздардың, ұйғырлардың, қырғыздардың т.б. ру  -  тайпалардың өздеріне тән диалектілерінің бар екендігі анықталған 
                                       1
                                  4;5;6;8;9.
11. ХV  -  ХVІІ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі.
                                       1
                                   6;8;9;10.
12. ХVІІІ ғасырдағы қазақ әдеби тілі.
                                       1
                                   11;12;13.
13. ХІХ  -  ХХ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі. 
                                       1
                                   11;12;13.
14.Қазақ тілінің тарихына қатысты мұралар.
                                       1
                                   11;12;13.
15. Қазақ әдеби тілінің тарихына қатысты іргелі еңбектер жазған Н. Томанов, С. Исаев, Ә. Ибатов, Т. Сауранбаев, Р. Сыздықова сынды ғалымдардың еңбектеріне шолу жасау. 
                                       1
                                   11;12;13.
Барлығы                     
                                      15
                                       
                    Тәжірибелік сабақтар
1.Шумер ілімінің қалыптасу тарихы. Шумерлерді тану, шумерлердің тілі мен мәдениеті.
1
1. Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
2.Отар Әлі Бүркіт. Түркітану. 2004.
2.Шумер мәдениеті мен жазу түрлері. Еуропалықтар арасында италияндық Пьетро делла Валле бірінші болып ғалымдарға сына жазуын көрсетті.
1
Ә.Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.
3. Шумер әдебиеті - көшпенділер философиясының көрінісі. Шумерлерге тән ерлік поэмалары Урук бірінші династиясын билеуші Күн құдайы Уту мен Инанна құдайының ағасына арнап жазылған.
1
1.Ә.Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
2.Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.
4.Ежелгі тілдермен түркі тілдерінің байланысы.
1
1.Ә.Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
2.Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.
5.Шумер мен түркі тілдерінің тарихи байланысы.
Шумерлердің түркі тілдерімен жақындығын дәлелдеуге ХХ ғасырдың орта шенінде түрік және қазақ лингвистері батыл кірісті.
1
1.Ә.Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
2.Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.
6. Көне түркі тілдеріндегі тарихи атаулардың семантикалық даму жолы. Тілде қанша ғасыр өтсе де өзінің ежелгі мағынасын өзгертпей сақтап келген сөздер де бар.
1
1.Ә.Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
2.Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.
7. Тарихи атаулардың танымдық мәні. Тарихи атаулардың басым бөлігін жер-су атаулары мен тайпалық одақтардың аттары құрайтындығы.
1
1.Ә.Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
2.Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.
8. Қазақ әдеби тілінің даму барысын дәуірлеу.
1
1.Ә.Қоңыратбаев. Т.Қоңыратбаев. Көне мәдениет жазбалары.
2.Ғ.Айдаров. Орхон ескерткіштерінің тілі.
9. Көне заманнан қалған сілемдер (орал  -  алтай, манжур  -  тұңғыс, түркі  -  моңғол тілдері туралы мәлімет). Алтай халықтарының тіл көнелігін сақтауындағы тарихи шындық-әр түрлі этнонимдерден құралғандығында.
1
1.Ә.Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
2.Отар Әлі Бүркіт. Түркітану.
10. Орта ғасыр түркі тілі және қазақ тіліне қатысы.
1


1.Ә.Қайдар, М.Оразов.
Түркітануға кіріспе.
2.Отар Әлі Бүркіт. Түркітану
11. ХV  -  ХVІІ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі.

1
1. Т.Р.Қордабаев. Түркология және қазақ тіл білімі.
12. ХVІІІ ғасырдағы қазақ әдеби тілі.
1
1. Т.Р.Қордабаев. Түркология және қазақ тіл білімі.
13. ХІХ  -  ХХ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі. 

1
1. Т.Р.Қордабаев. Түркология және қазақ тіл білімі.
14. Қазақ тілінің тарихына қатысты мұралар.

1
1. Т.Р.Қордабаев. Түркология және қазақ тіл білімі.
15. Қазақ әдеби тілінің тарихына қатысты іргелі еңбектер жазған Н. Томанов, С. Исаев, Ә. Ибатов, Т. Сауранбаев, Р. Сыздықова сынды ғалымдардың еңбектеріне шолу жасау.
1
1. Т.Р.Қордабаев. Түркология және қазақ тіл білімі.
Барлығы
15 сағат



5. Магистранттардың   өздік жұмыс тақырыптары.

5.1. Шумер ілімінің қалыптасу тарихы.
5.2. Шумер мәдениеті мен жазу түрлері.
5.3. Шумер әдебиеті-көшпенділер философиясының көрінісі.
5.4. Ежелгі тілдермен түркі тілдерінің байланысы.
5.5. Шумер мен түркі тілдерінің тарихи байланысы.
5.6. Көне түркі тілдеріндегі тарихи атаулардың семантикалық даму жолы.
5.7. Тарихи атаулардың танымдық мәні.
5.8. Қазақ әдеби тілінің даму барысын дәуірлеу.
5.9. Көне заманнан қалған сілемдер (орал  -  алтай, манжур  -  тұңғыс, түркі  -  моңғол тілдері туралы мәлімет).
5.10. Орта ғасыр түркі тілі және қазақ тіліне қатысы.
5.11. ХV  -  ХVІІ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі.
5.12. ХVІІІ ғасырдағы қазақ әдеби тілі.
5.13. ХІХ  -  ХХ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі. 
5.14. Қазақ тілінің тарихына қатысты мұралар.
5.15. Қазақ әдеби тілінің тарихына қатысты іргелі еңбектер жазған Н. Томанов, С. Исаев, Ә. Ибатов, Т. Сауранбаев, Р. Сыздықова сынды ғалымдардың еңбектеріне шолу жасау. 


6. ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ 

3-Кесте Пәннің оқу-әдістемелік картасы

                         Дәріс сабағының
                               тақырыбы
              Семинар сабағының тақырыбы
Көрнекі құралдар, плакаттар, лаборатория-лық стендтер
           Өз бетімен дайындалу сұрақтары
                            Бақылау түрі
                                       1
                                       2
                                       4
                                       5
                                       6
1. Шумер ілімінің қалыптасу тарихы.
1. Шумер ілімінің қалыптасу тарихы.
Дәріс тезисі, слайд
Сөздіктер
мен жұмыс
Жазбаша, ауызша
2.Шумер мәдениеті мен жазу түрлері.
2.Шумер мәдениеті мен жазу түрлері.
Дәріс тезисі, слайд түрінде кесте
Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Жазба
ша, ауызша
3. Шумер әдебиеті-көшпенділер философиясының көрінісі.
3. Шумер әдебиеті-көшпенділер философиясының көрінісі.
Дәріс тезисі, таблицалар мен түркітанушыларды интернеттен қарау
Сөздіктермен жұмыс

Жазба
ша

4.Ежелгі тілдермен түркі тілдерінің байланысы.
 4.Ежелгі тілдермен түркі тілдерінің байланы
сы.


Дәріс тезисі, интернетпен жұмыс
Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
5.Шумер мен түркі тілдерінің тарихи байланысы.
5.Шумер мен түркі тілдерінің тарихи байланыс.
Дәріс тезисі, интернет жүйесімен жұмыс
Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
6.Көне түркі тілдеріндегі тарихи атаулардың семантикалық даму жолы.
6.Көне түркі тілдеріндегі тарихи атаулардың семантикалық даму жолы.
Дәріс тезисі, түрді-түсті суреттер слайд негізінде
Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
7.Тарихи атаулардың танымдық мәні.
7.Тарихи атаулардың танымдық мәні.


Дәріс тезисі, интернет желісі, слайдпен жұмыс
Сөздіктермен жұмыс, кестемен жұмыс.

Жазба
ша

8.Қазақ әдеби тілінің даму барысын дәуірлеу.
8.Қазақ әдеби тілінің даму барысын дәуірлеу.
Дәріс тезисі интернет желісі, слайдпен жұмыс

Сөздіктермен жұмыс
Жазба
ша

9. Көне заманнан қалған сілемдер (орал  -  алтай, манжур  -  тұңғыс, түркі  -  моңғол тілдері туралы мәлімет).
9. Көне заманнан қалған сілемдер (орал  -  алтай, манжур  -  тұңғыс, түркі  -  моңғол тілдері туралы мәлімет).
Дәріс тезисі интернет желісі, слайдпен жұмыс

Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
10. Орта ғасыр түркі тілі және қазақ тіліне қатысы.
10. Орта ғасыр түркі тілі және қазақ тіліне қатысы.
Дәріс тезисі, әр түрлі кестелер слайд түрінде 
Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
11. ХV  -  ХVІІ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі.
11. ХV  -  ХVІІ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі.
Дәріс тезисі интернет желісі, слайдпен жұмыс

Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
12. ХVІІІ ғасырдағы қазақ әдеби тілі.
12. ХVІІІ ғасырдағы қазақ әдеби тілі.
Дәріс тезисі, әр түрлі кестелер слайд түрінде 
Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
13. ХІХ  -  ХХ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі. 
13. ХІХ  -  ХХ ғасырлардағы қазақ әдеби тілі. 
Дәріс тезисі интернет желісі, слайдпен жұмыс

Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
14. Қазақ тілінің тарихына қатысты мұралар.
14. Қазақ тілінің тарихына қатысты мұралар.
Дәріс тезисі, әр түрлі кестелер слайд түрінде 
Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша
15. Қазақ әдеби тілінің тарихына қатысты іргелі еңбектер жазған Н. Томанов, С. Исаев, Ә. Ибатов, Т. Сауранбаев, Р. Сыздықова сынды ғалымдардың еңбектеріне шолу жасау. 


.15. Қазақ әдеби тілінің тарихына қатысты іргелі еңбектер жазған Н. Томанов, С. Исаев, Ә. Ибатов, Т. Сауранбаев, Р. Сыздықова сынды ғалымдардың еңбектеріне шолу жасау. 


Дәріс тезисі интернет желісі, слайдпен жұмыс

Тілдік таңбаларға сипаттама беру
Ауыз
ша


7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ

4-Кесте Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы

     Оқулықтардың, оқу құралдарының атауы
                                   Саны 
                   Магистранттардың саны
                   Қамтамасыз ету пайызы
                                       1
                                       2
                                       3
                                       4
1. І. Кеңесбаев. Қазақ тіл білімі туралы зерттеулер. Алм.: 1987 ж.
                                       6
                                       4
                                      50%
2. Қордабаев Т. Түркология және қазақ тіл білімі. 
                                       4
                                       4
                                      40%
3.О.Бүркіт. Түркітану.
                                       1
                                       4
                                      10%
4.Ғ.Айдаров. Тоныкөк ескерткішінің тілі.
                                       1
                                       4
                                      10%
5.Ә.Қоңыратбаев, Т.Қоңыратбаев. Түркология және қазақ тіл білімі.  
                                       1
                                       4
                                      10%
6. А.Аманжолов. Түркі филологиясы және жазу тарихы Алм: Санат, 1996 ж.
                                       1
                                       4
                                      10%

8. Пайдаланылатын негізгі әдебиеттер:
8.1. Гүлбану Қосымова.  <<Тілдің тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері>>, Алматы, 2012ж.
8.2. І. Кеңесбаев. Қазақ тіл білімі туралы зерттеулер. Алм.: 1987 ж.
8.3. А. Аманжолов. Түркі филологиясы және жазу тарихы Алм: Санат, 1996 ж.
8.4. Т. Қордабаев. Түркология және қазақ тіл білімі. Қарағанды: 1992 ж.
8.5. Т. Қордабаев. Қазақ тіл білімінің қалыптасуы, даму жолдары. Алм: Рауан, 1995 ж.
8.6. Ғ. Айдаров. Орхон ескерткіштерінің тексі. Алм: Ғылым, 1990 ж.
8.7. М. Қашқари. Түбі бір түркі тілі. Алм: Ана тілі, 1993 ж.
8.8. Ғ. Мұсабаев.  Қазақ тілі тарихынан. Алм: 1988 ж.
8.9. Н.А. Баскаков. Введение в изучение тюрских языков. М: 1969г.
8.10. Ғ. Айдаров.  Күлтегін ескерткіші. Алм: 1995 ж.
8.11. Ғ. Айдаров.  Көне ұйғыр жазба ескерткіштерінің тілі. Алм: 1991 ж.
8.12. М. Томанов. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы. Алм: 1981 ж.
8.13. С. Аманжолов. Вопросы диалектологии и истории казахского языка.
Алм: 1995г.    
8.14.Ә.Н.Нұрмұқанова. Түркі тілдерінің салыстырмалы грамматикасы. Алм.:1971ж.

Пәндер