УМКД

Шешімдердің қызметтері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 дәрежелі СМЖ құжаты
ПОӘҚ

042-20.10.1.45/03-2014
<<Басқару шешімдерін әзірлеу және қабылдау>> пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені
Баспа № 1
11.09.2014ж.

<<<<БАСҚАРУ ШЕШІМДЕРІН ӘЗІРЛЕУ ЖӘНЕ ҚАБЫЛДАУ>>
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
<<5В011500>> - құқық және экономика негіздері мамандығына арналған

Семей
2014

Кіріспе

* ҚҰРАСТЫРҒАН

Құрастырған Сабалакова А.У. _______<<____>> _________ 2014 ж.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің <<Құқықтану>> кафедрасының аға оқытушысы.

* ТАЛҚЫЛАНДЫ

2.1. Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің <<Құқықтану>> кафедрасының мәжілісінде.
Хаттама № _____ <<____>> ____________ 2014ж.
Кафедра меңгерушісі ___________Толепбергенова А.Е.

2.2. Экономика,құқық және гуманитарлық пәндер факультетінің оқу-әдістемелік бюро мәжілісінде
Хаттама № _____ <<____>> ____________ 2014ж.
Төраға ______________ Тойкин С.Х.

* БЕКІТІЛДІ

Университеттің оқу-әдістемелік кеңес мәжілісінде қаралып және баспаға ұсынылды
Хаттама № _____ <<____>> ____________ 2014ж.

ОӘК төрағасы, оқу - әдістемелік
жұмыстары бойынша проректор _________ Искакова.Г.К

БІРІНШІ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН
*
*
* Мазмұны

1 Глоссарий
2 Дәрістер
3 Практикалық және лабораториялық сабақтар
4 Курс жұмысы (жобасы)
5 Білімалушылардың өздік жұмысы

1 ГЛОССАРИЙ

Қызметкерлер аудиті - ұйымның кадрлық мүмкіндігін оның мақсаты мен даму стратегиясына сәйкестігін бағалау; қызметкердің кінәсінен туындаған мәселелердің себебін диагностикалау; басшыларға және қызметкерлерді басқару қызметіне нақты ұсыныстарды жасау.
Базалық біліктілік - білім берудің өзара тығыз байланысты саласының жиынтығы, мұндай тіркесімде оларды иелену фирмаға бәсекелестер алдында ұзақмерзімді артықшылықты береді.
Бизнес-кейс - нақты компанияда қашанда бір орын алған жағдайды жан-жақты сипаттау. Кейсте компанияның қандай да бір қызметкері шешуі қажет болған мәселе құралады.
Вебинар - оn-line-оқытудың жаңа үлгісі - бұл онлайн-семинар, онлайн-лекция, веб-конференция және с.с. <<Вебинар>> сөзі (ағылш. тілінен <>) екі сөзден тараған <> - желі және <<семинар>>. Веб-конференция уақытында қатысушының әрбірі өз компьютерінде отырады, ал олар арасындағы байланыс әр қатысушының компьютерінде орнатылған жүкетлген қосымша көмегімен Интернет немесе веб-қосымша арқылы қолдау көрсетіледі.
Мүдделі тараптармен өзара әрекет ету (стейкхолдерлермен) - стейкхолдерлердің мүдделерін, болжауы мен қауіптенуін түсіну үшін Қоғамға көмегін тигізетін, оларды толғандыратын мәселелерді ескере отырып, шешім қабылдауда өз қызметі мен үрдісіне оларды қосу үрдісі.
Мүдделі тараптармен сөйлесу (стейкхолдерлермен) - Қоғам мен оның стейкхолдерлерінің ерікті негізде жүзеге асырылатын ұйымдасқан интерактивті өзара әрекеті, оның аясында Қоғамның және оның негізгі стейкхолдерлерінің мүдделері мен дәлелі анықталады, негізгі стейкхолдерлер үшін артық көрінетін оқиғаларды дамытудың түрлі сценарилерін есепке алу және үйлестіру жүзеге асырылады, болашақты көру келісіледі.
Лауазымдарды үндестіру (айлықтарды үйлестіру) - компанияның ішкі құрылымымен байланысты лауазымдардың құндылықты бағынышсатысын құруға бағытталған рәсім.
Қашықтан білім беру технологиялары - оқытылушы мен оқытушының жанама (қашықтықтан) немесе жартылай жанама өзара әрекет ету барысында ақпараттық және телекоммуникациялық құралдарды қолдану арқылы жүзеге асырылатын оқыту.
E-learning - (Electronic Learning қысқартылған) - электрондық оқыту жүйесі, электрондық оқыту, қашықтан оқыту, компьютерлерді қолдану арқылы оқыту, желілік оқыту, виртуалды оқыту, ақпараттық, электрондық технологиялар көмегімен оқыту секілді терминдердің синонимі.
Мүдделі тарап (стейкхолдер) - Қоғам қызметіне ықпал етуге қабілетті немесе Қоғам қызметіне тәуелді жеке немесе заңды тұлғалар тобы.
Білім (Knowledge) - адамдарға белгіленген ережелер бойынша және белгілі рәсімдерге сәйкес қолданылатын оларға қажетті ақпарат. Алға қойған мақсаттарға қол жеткізу үшін адамдар пайдаланатын кәсіптік дағды, іскерлік, қабілеттілік, өмірлік тәжірибе мен даналықтың, іскери және жеке байланыстардың жиынтығы. Білімнің жеке құндылықтары бар - олардың көмегімен нәтижеге қол жеткізуге болады.
Нысандандырылған білімдер (Explicit Knowledge) - хаттарда, баяндамаларда, есептерде және т.б. болатын білімдер, яғни, құжаттауға болатын, құжат түрінде көрсетуге болатын білімдер; қоғамдастықта/компанияда білімнің 20% жуығын нысандандыруға болады.
Бейресми білім (Tacit Knowledge)- нысандандырылуы қиын немесе мүмкін емес білімдер; интуитциялық білімдер, сезімдер, әсерлер, пікірлер; қоғамдастықтың 80% жуық барлық білімі; бұл білімдер қоғамдастық мүшелері/компания қызметкерлері олардың бірлестіктен немесе компаниядан кеткенде олармен қалады.
Қызметкерді дамытудың жеке жоспары (ДЖЖ) - қызметкерлердің кәсіптік дағдылар деңгейі мен құзіретін арттыруға бағытталған оқыту шараларының тізбесі.
Жеке мақсат - қызметкердің оған жүктелген лауазымдық міндеттері аясында қызметінен күтілетін нәтиже.
Қызметкерлердің қорытынды бағасы - бағалау кезеңінің қорытындысы бойынша қызметкердің жеке мақсаттары мен құзіретін дамыту деңгейінің жетістіктерін бағалау нәтижесі.
Бедел (англ. image) - адамның (ұйымның) құрылған бейнесі, онда қоршаған ортаға белгілі бір ықпал ететін құнды ерекшеліктері мен сипаты белгіленеді.
Бедел қарқынды, ол бір күнде жасалған болып табылмайды; оның атрибуттары адамдағы/ұйымдағы өзгерістерге сәйкес түрі өзгереді, қайта жасалады.
Жаңарту, жаңа енгізілім (ағылш. innovation) - бұл нарықта талап етілетін үрдістің немесе өнім тиімділігінің сапалы өсімін қамтамасыз ететін, енгізілген жаңалық. Адамның зияткерлік қызметінің, оның қиялы, шығармашылық үрдісі, жаңалық ашуы, өнертабысы мен оңтайландыруының соңғы нәтижесі болып табылады.
Жаңартпашыл менеджмент - адамдарды басқарудың арнайы тәсілдерін әзірлеу, олардың көмегімен жаңашылдық ынталандырылады.
Зияткерлік капитал - компанияның зияткерлік меншігі, нарық капиталы мен инфрақұрылымдық активтердің жиынтығы болып табылады. Бұл сезілмейтін мүлік, ол қызметкер кеткеннен кейін қалады, ал адами каптиал - бұл қызметкерлермен бірге күнде үйіне баратын зияткерлік мүлік.
Білімді басқаратын құралдар (Knowledge Tools) - біліммен және ақпаратпен бірге анықтау, сақтау, беру, құрылымдау, өңдеу, қайта жасау, тарату және басқа операцияларды өткізуге арналған технологиялық шешімдердің жиынтығы; білім және ақпаратпен тиімді алмасудың шарттарын жасауға мүмкіндік беретін ұйымдастыру әдістері мен шешімдерінің жиынтығы.
Кадрлық жоспарлау/еңбек қорларын жоспарлау - алға қойған мақсаттарға жоғары тиміділік және сапамен қол жеткізу үшін керек уақытында және қажетті орында қажетті еңбек қорларымен компанияны қамтамасыз ету мақсатында саны мен сапалық белгіде еңбек қорларының ағымдағы жағдайы мен болашақты болжау қажеттілігін анықтау үрдісі.
Бәсекелесу қабілеті - белгілі бір субъектінің (топтың, бөлек қызметкерлер)
Тапсырылған шарттарда бәсекелестерден басым болу қабілеті.
Мансаптық өсу - лауазымында немесе біліктілігіндегі кәсіби өсуі.
Корпоративтік мәдениет - Қоғамда ресми қабылданған және Қоғам қызметкерлері қабылдайтын корпоратвитік құндылықтар, жұмыс стилі мен тәртіп нормаларының жүйесі.
Бағалау жөніндегі комиссия - құрамы Қоғам Басқармасының Төрағасы/филиал Бас директорының бұйрығымен анықталатын, қызметкерлерді өткізілген соңғы бағалау қорытындысы бойынша, сондай-ақ қызметкерлердің ісін бағалауда қанағаттанарлықсыз нәтижелер барысында және Қоғам Басқармасының Төрағасына/филиал Бас директорына ұсыныстарын енгізетін, қызметкер мен тікелей/жетекшілік ететін басшы (жанжал/келіспеушілік) арасында келісімге қол жеткізбеген жағдайда қарастыратын комиссия.
Құзіреттер - лауазымдық міндеттерді табысты орындауға және қызметкердің алдына қойған жеке мақсаттарға қол жеткізу үшін қажетті іскери шеберлік пен дағдылар.
Жетекшілік ететін басшы - міндеттерді бөлуде орнатылған тәртіпке сәйкес Қоғамның/филиалдың құрылымдық бөлімшелерінің қызметін үйлестіретін және бақылайтын басшы.
Корпоративтік әлеуметтік жауаптылық (КӘЖ) - Қоғамды дамыту ерекшелігі мен деңгейіне жауап беретін, Қоғам міндеттерінің жиынтығын тұрақты қарастыратын, негізгі мүдделі тараптардың қатысуымен өз еркімен және келісімді дағдыланатын, негізінен Қоғам қаражаты есебінен орындалатын және ішкі мен сыртқы әлеуметтік бағдарламаларды іске асыруға, нәтижелері Қоғамды дамытуға ықпал ететін, оның абыройы мен беделін жақсартуға, корпоративтік бірегей болуына, сондай-ақ мүдделі тараптармен сындарлы өзара әрекет етуді кеңейтуге бағытталған.
Кадр саясаты - қызметкерді басқарудың түрлі принциптерін, үлгілерін, әдістері мен модельдерін біріктіретін бүртұтас және объективті шарттастырылған адами активтермен жұмыс жасау стратегиясы.
Мансап - уақыттағы әртүрлі жұмыстар түрінің эволюциялық бір ізділігі.
Мансаптық өсу - лауазымында немесе біліктілігіндегі кәсіби өсуі.
<<Шексіз мансап>>- адамдардың мансаптарында түрлі компаниялар мен салалар арқылы жылжу тенденциясы.
Мансаптық даму - мансапты таңдауға, оның даму бағыты мен соңғы табысы және барлық еңбек жолында қанағаттануға ықпал ететін факторлардың кең ауқымы.
Коммуникативті біліктілік - іскери қатынасқа қажетті қабілеттің, білім мен дағдылардың жиынтығы.
Құзірет - бұл сапалы және тиімді қызметке қажетті жеке адамның өзара байланысты сапаларының жиынтығы (білімі, іскерлігі, машықтары, қызмет тәсілдері). Сондай-ақ қызметкерді бағалау барысында құзірет деп компания (немесе қызметкерлердің қандай да бір тобы) қызметкерлерінің жекелеген және кәсіптік сапаларына нысаншылдық сипатталған талаптарды түсіндіреді.
Біліктілік - қызметкердің нақты өндірістік нәтижелерге қол жеткізу және компанияның қажетті нәтижелері мен тиімділігіне қол жеткізуге себеп болатын тәртіпті іске асыру қабілеті.
Бәсекелестік артықшылық - бәсекелестер алдында шығындар шамасындағы немесе тауарлар/қызметтер сапасындағы артықшылықтарды фирмаға хабарлауға қабілетті қорлардың түрлі қолжетімдік деңгейі (арнайы білімді немесе технологияларды тарату арналары).
Корпоративтік университеттер - мамандарды дайындуда компания қажеттілігін қамтамасыз ету үшін өндірістен қол үзе отырып тренинг өткізетін олрталықтар.
Көшбасшы - бір топтың немесе ұйымның аясында басқаларға едәуір ықпал ететін адам.
Көшбасшылық - топтың немесе ұйымның алдында тұрған міндеттерді шешу мақсатында бір адамның басқаларға ықпал ету барысындағы үрдіс.
LMS - Learning Management System - оқуды басқару жүйесі - білім беру әрекеті мен жағдайларын басқаруды автоматтандыратын бағдарлама немесе бағдарламалар кешені.
Білім менеджменті (knowledge management) - ғылыми-қолданбалы пән, компанияда жүйелі түрде білім жинақтау, оларға кең қатынауды беру және ынытмақтасу мен оқыту мәдениетін құру түсіндіріледі.
<> әдісі (<<іссапарға жіберу>>) - өз міндеттеріне келешекте оралу арқылы 100 сағаттан бір жылға дейінгі мерзімде қызметкердің басқа жұмыс орнына уақытша ауысуына негізделген дамыту әдісі. Бұл әдіс тіпті қызметкерлерді көтермелеу мүмкіндігі шектелген жағдайларда жаңа білімдер мен дағдыларды алуға мүмкіндік береді.
<> әдісі (<<серіктес>>) - жаңа және ағымдық кәсіби міндеттерді орындау нәтижесі бойынша объективті және адал кері байланысты оған тұрақты түрде ұсынатын қызметкерге тең құқылы серіктесті бекітуден тұратын дамыту ідісі.
Нәтижелілік - жоспарланған нәтижелерге қол жеткізу деңгейі. Нәтижелілік - қызмет нәтижелерінен түскен пайда немесе олжа, ал нәтижелілік көрсеткіштері белгіленген кезеңдегі өзгерістерді және қойылған мақсаттарға нәтиженің сәйкестігін көрсетеді.
Біліммен алмасу (Knowledge Sharing) - белгіленген ережелер мен технологиялық шешімдер және/немесе ұйымдастыру тәсілдері көмегімен әртүрлі тәсілдермен жүзеге асырылатын, қоғамдастықтағы білімнің тұрақты айналым үрдісі.
Оқыту тиімділігін бағалау - оқытылған қызметкердің оқытылғанға дейін және кейінгі жұмысының нақты көрсеткіштер жиынтығын салыстырып бағалау.
Кері байланыс - бағынышты қызметкерлерге олардың қызметінің нәтижесі туралы ақпаратты тікелей басшыларымен беру үлгісі.
Бағаланатын қызметкер/қызметкер - Қоғам қызметкері, оның қызметі бағаланады.
Қызметті бағалау - бағалау кезеңі ішінде қызметкер ісінің және оның іскери мінезінің тиімділігін бағалаудан тұратын үрдіс.
Оқыту тиімділігін бағалау - білімді корпоративтік басқару жүйесінде дұрыс шешімдерді қабылдауға көмектесетін пайдалы ақпаратты алуға мүмкіндік беретін үрдіс, оның мақсаты оқу тиімділігін анықтау, <<өлшеу>>, белгіленген мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу үшін оқытудың тиімді болғандығын анықтау.
Баға белгілейтін кезең - жеке мақсаттары мен құзіреті бойынша қызметкер ісінің тиімділігін бағлау және жеке мақсаттарын қою жүргізілетін кезең.
Көшбасшылықты дамыту - көшбасшы ролінде адамдардың тиімді қызмет ету қабілетін кеңейтуге бағытталған оларды жүйелі түрде оқыту практикасы.
Абырой (фр. reputasion) - нақты қауымда игерусіз құрылған кім болмасын, не болмасын (адамды, компанияны, өнімді және с.с.) сапасы, құндылығы мен кемшіліктері туралы пікір.
Қызметкерлердің қызметін тұрақты бақылау - бағаланатын қызметкер қызметінің соңғы нәтижелерін қадағалау, бақылау жетістігі.
Тұрақты дамыту саласындағы нұсқау (GRI нұсқауы) - қаржылық емес есептілік стандарты, ол ұйымдарға дүние жүзі бойынша индикаторлар тобының көмегімен нақты даму стандарттарына қол жеткізуді бағалауға және қаржылық есептерге ұқсас нәтижелерді жариялауға мүмкіндік береді.
SMART - келесі сипаттамалардан шығатын, қызметкерлерге арналған жеке мақсаттарды қою барысында қолданылатын әдіс: кесімділік (нақтылық), өлшемділік, қол жетімділік, сәйкестік, уақытша шектеулер.
Стратегия - адамдармен қатынасты анықтайтын әлденеге қол жеткізуге бағытталған әрекеттер образы.
Қоғаммен байланыс (Public relation) - тауардың, қызметтердің, идеялардың немесе жалпы ұйымдардың жағымды образын құруға және абыройын жақсартуға бағытталған, ұйымның сыртқы әлеммен өзара қатынасу үлгісі.
Аралас оқыту - дәрісханадағы күндізгі оқу, онлайндық - электрондық оқу және жұмыс орнында өз бетінше оқуды қоса алғанда, оқу шараларының әртүрлі түрінен тұратын оқыту.
Өзгерістерге қарсы тұру - қызметкерлердің белгісіздіктен қорқудан немесе ұйымдастырушылық кедергілерден өзгерістерді қабылдамау тенденциясы.
Стратегиялық коммуникация - кең сыртқы аудиторияға, мысалы, баспасөзге компания туралы ақпаратты беру практикасы.
Стресс-менджмент - стрестік факторларды тану қабілетін, стресс жағдайларын болдырмау дағдыларын, өзін өзі реттеу тәсілдерін игеру және туындайтын психикалық қиналысты алу шеберлігін дамыту.
Орнықты даму - келер ұрпақтың өз қажеттілігін қанағаттандыру мүмкіндігінен ажыратпай, осы заман қажеттілігіне сәйкес дамыту.
Тайм-менеджмент (ағылш. time-managment) - бұл өз уақыты мен өз өмірін жоспарлау және басқару мәдениеті. Тайм-менеджмент тақырыбы -- кеңес қызметтерін тұтынушы ресей нарығында дәстүрлі едәуір талап етілетіндердің бірі.
Білімді басқару (Knowledge Management) - компанияның ақпараттық және біліктілік қорларын жинау, ұйымдастыру және бөлу үрдісі. Ұйымдастыру, технологиялық және коммуникациялық шарттарды құру, бұл ретте білім мен ақпарат ұйымның стратегиялық және тактикалық міндеттерін шешуге ықпал етеді.Немесе, Билл Гейтстің сөздерін өз сөзімен айтатын болсақ, білімді басқару - бұл <<төрт Қ>> принципін орындау: қажетті адамдар қажетті ақпарат пен білімді қажетті міндеттерін қажетті уақытта орындау үшін жағдай жасау.
Білімді басқару жөніндегі менеджерлер -- компания қызметкерлері ұсынған, толық құнды корпоративтік білім жүйесінің тиімді қызмет етуін ұйымдастыруға және қамтамасыз етуге жауапты адамдар.
Мақсаттар бойынша басқару (MBO, Managementbyobjectives) - қызметтің мүмкін болатын нәтижелерін болжауды және оларға қол жеткізу жолдарын жоспарлауды қарастыратын басқарушылық қызмет әдісі.
1. Жай мақсатты басқару; 2. бағдарламалық- мақсатты басқару; 3. Регламенттік басқару ажыратылады.
Қызметкерді дамыту орталығы. Термин алғаш рет 1987 жылы қолданылды. Қызметкерді дамытуды неден бастау керектігін түсінуге көмектесетін қуатты диагностикалық құрал - қызметкердің мықты және әлсіз жақтарын анықтау, қанағаттандыру жұмысының тиімділігін арттыру және мансаптық өсуін жылдамдатуда оның дамуына қажеттілігін анықтау негізінде өз жұмысын бағалау орталықтары технологиясынан құрайды.
Адами активтер - компанияда болатын активтер түрінің бірі, басқа активтерден айырмашылығы компанияға тиесілі емес, олар қызметкерлердің бастарында шоғырланған, бұл қызметкерлердің ұжымдық білімдерінің, олардың қабілеттері, іскерліктері мен жеке сапаларының жиынтығы.
SWOT-талдау ( Strengths ағылшын сөздерінен қысқарған -- күшті жақтары, Weaknesses -- әлсіз жақтары, Opportunities -- мүмкіндіктері, Threats -- қауіптер). Баламаларды салыстырудың жиі қолданылатын әдістерінің бірі.
SMART - мақсат бойынша басқарудың белгілі әдісі :
S (specific) -- мақсаттың нақтылығы (ерекшелігі)
М (measurable) -- өлшемділік.
А (achievable) -- қолжетімділік (келісімділік)
R (relevant) -- релеванттылық (сәйкестік)
Т (time bound) -- уақытша мерзімдер.

2 ДӘРІСТЕР

1-тақырып . <<Басқару шешімдерді әзірлеу және қабылдау>> пәнінің түсінігі, пәні және әдістері
Жоспары:
* Пән ғылыми сала ретінде. Пәннің өзектілігі.
* Пәннің мазмұны және жүйесі. Негізгі міндеттері.
* Пәннің қайнар көздері. Нормативті - құқықтық актілер, ғылыми және әдістемелік әдебиеттер, отандық және шетелдік тәжірбиелер.
* Пәнді оқу әдістері.

Негізгі түсініктер: басқару, тұлға, шешім қабылдау, әзірлеу, шешімдердің тиімділік критерийлары.

Лекция текст

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
* Басқару әдістерінің жиынтығы.
* Теория мен практика бірлігі, менеджментті зерттеудегі тарихи және логикалық тәсілдер
* Курстың мазмұны мен мәселелері.
Ұсынылатын әдебиеттер:
* Управленческие решения в системе высшего образования. Научная монография. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. и др., 2013г., 11,248 с.
* Методология управленческих решений в сфере высшего образования. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2013. - 77 с.
* Принятие управленческих решений по развитию и организационным изменениям. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2014. - 295 с.

2-тақырып. Білім беру саласында басқару шешімдері және басқару процессі
Жоспары:
* Басқару процессінің мәні. Басқару үрдісінде басқару шешімдердің алатын орны.
* Басқару шешімдердің анықтамалары. Шешімдердің қызметтері.
* Ойлану процессі, принципиалды кестесі. Басшының ойлану, шешім қабылдау ерекшелігі.
* Басқару шешімдеріне ықпалын тигізетін негізгі элементтеріне талдау жасау.

Негізгі түсініктер: басқару шешімдер, тиімділік, критерийлар, талдау.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Басқару процесіне талдау жасау. Ойлану процессі. Басқару шешімдерінің элементтері.

Ұсынылатын әдебиеттер:
* Управленческие решения в системе высшего образования. Научная монография. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. и др., 2013г., 11,248 с.
* Методология управленческих решений в сфере высшего образования. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2013. - 77 с.
* Принятие управленческих решений по развитию и организационным изменениям. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2014. - 295 с.

3-тақырып. Басқару шешімдердің тұрпаттамасы. Білім беру жүйесінде басқару шешімдерінің шарттары және сапа факторлары
Жоспары:
* Басқару шешімдерінің жіктелуі.
* Шешімдердің түрлері бойынша жіктелу әдістері.
* Басқару шешімдердің сапалылығының негізгі сипаттамасы.
Негізгі түсініктер: сапалық, шешімдердің жіктелуі, әдістер.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Білім беру жүйесінде басқару шешімдерінің шарттары және сапа факторларына сипаттама беру. Талдау. Ерекшеліктері.
Ұсынылатын әдебиеттер:
* Управленческие решения в системе высшего образования. Научная монография. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. и др., 2013г., 11,248 с.
* Методология управленческих решений в сфере высшего образования. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2013. - 77 с.
* Принятие управленческих решений по развитию и организационным изменениям. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2014. - 295 с.

4-тақырып . Балама шешімдер мәселелерін талдау
Жоспары:
* Балама шешімдердің мәні және негізгі сипаттамасы.
* Балама шешімдердің жіктелуі, ерекшелігі. Қабылдау және саралау әдістері.
* Балама шешімдерді салыстыру әдістері және шешімдерді таңдау.

Негізгі түсініктер: балама шешімдер, талдау, таңдау.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Басқару балама шешімдерінің формалды жəне формалды емес жақтары. Басқару балама шешімдерінің типологиясы.

5-тақырып. Білім беру саласында шешімдерді қабылдаудың психологиялық
аспектілері.
Жоспары:
* Басқару шешімдерін әзірлеуде адами факторлардың алатын орны.
* Менеджердің жеке қасиеттері және білім беру саласында шешім қабылдаушы тұлғаның басқару стилі.
* Шешім қабылдаудың Врум - Йеттон моделі. Шешім қабылдаудың этикалық негіздері

Негізгі түсініктер: менеджер, тұлғалық қасиеттер, тұлға стилі.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Менеджмент технологиясының негізгі кезеңдері.
Білім беру саласында шешімдерді қабылдаудың психологиялық
аспектілері.

6-тақырып . Білім беру саласында шешімдерді әзірлеу және қабылдаудың технологиясы және ұйымдастыру процессі
Жоспары:
* 1. Шешімдерді әзірлеу және қабылдау процессін ұйымдастыру. Шешімдерді қабылдау процесінің құрылымы.
* 2. Басқару және шешімдерді қабылдау аппараты.
* 3. Шешімдерді әзірлеу жүйесі.
* 4. Шешімдерді әзірлеу технологиясы.
*
* Негізгі түсініктер: білім беру жүйесін басқару, әзірлеу әдістері.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Паркинсон заңы. Басқару шешімді қабылдаудың нақты процедурасы. Бастық қызметіндегі контроллинг
Ұсынылатын әдебиеттер:
* Управленческие решения в системе высшего образования. Научная монография. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. и др., 2013г., 11,248 с.
* Методология управленческих решений в сфере высшего образования. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2013. - 77 с.
* Принятие управленческих решений по развитию и организационным изменениям. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2014. - 295 с.

7-тақырып . Басқару шешімдерін іске асыру процессін ұйымдастыру
Жоспары:
1.Шешімдерді қабылдаудың ұйымдастыру әдістері және тәртібі.
2. Шешімдердің іске асырудың ұйымдастыру әдістері және тәртібі.
3. Шешімдердің орындалуын ұйымдастыру: стратегиялық және тактикалық дәрежеде ресурстық қамтамасыз ету.
Негізгі түсініктер: стратегиялық шешімдер, қабылдау стратегиясы, тактика.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Басқару шешімдерінің жіктелуінің принциптері жəне белгілері.
Басқару шешімдерінің формалды жəне формалды емес жақтары. Басқару шешімдерінің типологиясы.

8-тақырып. Басқару шешімдерінің орындалуын қадағалауды ұйымдастыру.
Жоспары:
* Бақылаудың қызметтері және түрлері. Бақылау мазмұны.
* Басқару шешімдерді орындауды бақылаудың нормативті - құқықтық қамтамасыз етілуі.
* Қадағалаудың әдістері.
* Қадағалаудың әлеуметтік - психологиялық аспектілері.

Негізгі түсініктер: қадағалау әдісі, бақылау, орындалудың нәтежиелігі.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Басқару шешімдері үшін басшылардың жауапкершілігі. Жоспарлау - әртүрлі салалырнда болашақ қызметтердің жобасын жасау барысы.

9-тақырып . Білім беру саласында басқару шешімдерді талдау және болжамдау әдістері
Жоспары:
* Талдаудың мәні және қағидалары.
* Талдаудың негізгі әдістерінің жіктелуі және тәсілдері, қолдану саласы.
* Болжам. Болжамдаудың мақсаттары мен міндеттері. Болжамдау әдістерінің жіктелуі.
* Сараптама әдістері. Сараптамалық баға. Бағалау әдіс-тәсілдерінің ерекшеліктері.
Негізгі түсініктер: талдау, болжамдау, саралау, бағалау.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Болжау - болашаққа көзқарас, даму жолдарын жəне қандайда бір шешімдерді
бағалау. Басқару шешімдерінің формалды жəне формалды емес жақтары.

10-тақырып. Стратегиялық шешімдер
Жоспары:
* Стратегиялық басқарудың пайда болуы. Стратегиялық басқарудың негізгі қағидалары.
* Басқарудың негізгі кезеңдері. Стратегиялық басқару процесінің негізгі кезеңдері.
* Басқару стратегиясының технологиялары. Ұйым стратегиясын анықтау.
* Стратегиялық шешімдерді қабылдау ерекшеліктері, жіктелуі.

Негізгі түсініктер: стратегиялық шешім, ұйым стратегиясы, басқару стратегиясы.

Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
Шешім ағашы. Басқару шешімнің орындалу сценарийінің əдісі. Басқару шешімнің орындалуының нəтижелік жағдай жасау. Ақпараттық базаны өңдеу. Қабылданған басқару шешімінің жəне өңдеу нəтижелігін анықтау.

3 ПРАКТИКАЛЫҚ/лабораториялық САБАҚТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ :

1-тақырып . <<Басқару шешімдерді әзірлеу және қабылдау>> пәнінің түсінігі, пәні және әдістері
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.

Жоспары:
* Пән ғылыми сала ретінде. Пәннің өзектілігі.
* Пәннің мазмұны және жүйесі. Негізгі міндеттері.
* Пәннің қайнар көздері. Нормативті - құқықтық актілер, ғылыми және әдістемелік әдебиеттер, отандық және шетелдік тәжірбиелер.
* Пәнді оқу әдістері.

2-тақырып. Білім беру саласында басқару шешімдері және басқару процессі
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.

Жоспары:
* Басқару процессінің мәні. Басқару үрдісінде басқару шешімдердің алатын орны.
* Басқару шешімдердің анықтамалары. Шешімдердің қызметтері.
* Ойлану процессі, принципиалды кестесі. Басшының ойлану, шешім қабылдау ерекшелігі.
* Басқару шешімдеріне ықпалын тигізетін негізгі элементтеріне талдау жасау.

3-тақырып. Басқару шешімдердің тұрпаттамасы. Білім беру жүйесінде басқару шешімдерінің шарттары және сапа факторлары
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.

Жоспары:
* Басқару шешімдерінің жіктелуі.
* Шешімдердің түрлері бойынша жіктелу әдістері.
* Басқару шешімдердің сапалылығының негізгі сипаттамасы.

4-тақырып . Балама шешімдер мәселелерін талдау
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.

Жоспары:
* Балама шешімдердің мәні және негізгі сипаттамасы.
* Балама шешімдердің жіктелуі, ерекшелігі. Қабылдау және саралау әдістері.
* Балама шешімдерді салыстыру әдістері және шешімдерді таңдау.
Ұсынылатын әдебиеттер:
* Управленческие решения в системе высшего образования. Научная монография. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. и др., 2013г., 11,248 с.
* Методология управленческих решений в сфере высшего образования. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2013. - 77 с.
* Принятие управленческих решений по развитию и организационным изменениям. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2014. - 295 с.

5-тақырып. Білім беру саласында шешімдерді қабылдаудың психологиялық
аспектілері.
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.

Жоспары:
* Басқару шешімдерін әзірлеуде адами факторлардың алатын орны.
* Менеджердің жеке қасиеттері және білім беру саласында шешім қабылдаушы тұлғаның басқару стилі.
* Шешім қабылдаудың Врум - Йеттон моделі. Шешім қабылдаудың этикалық негіздері

Ұсынылатын әдебиеттер:

* Управленческие решения в системе высшего образования. Научная монография. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. и др., 2013г., 11,248 с.
* Методология управленческих решений в сфере высшего образования. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2013. - 77 с.
* Принятие управленческих решений по развитию и организационным изменениям. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2014. - 295 с.

6-тақырып . Білім беру саласында шешімдерді әзірлеу және қабылдаудың технологиясы және ұйымдастыру процессі
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.

Жоспары:
* 1. Шешімдерді әзірлеу және қабылдау процессін ұйымдастыру. Шешімдерді қабылдау процесінің құрылымы.
* 2. Басқару және шешімдерді қабылдау аппараты.
* 3. Шешімдерді әзірлеу жүйесі.
* Шешімдерді әзірлеу технологиясы.

7-тақырып . Басқару шешімдерін іске асыру процессін ұйымдастыру
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.

Жоспары:
1.Шешімдерді қабылдаудың ұйымдастыру әдістері және тәртібі.
2. Шешімдердің іске асырудың ұйымдастыру әдістері және тәртібі.
3. Шешімдердің орындалуын ұйымдастыру: стратегиялық және тактикалық дәрежеде ресурстық қамтамасыз ету.

8-тақырып. Басқару шешімдерінің орындалуын қадағалауды ұйымдастыру. Басқару шешімдері үшін басшылардың жауапкершілігі
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.
Жоспары:
* Бақылаудың қызметтері және түрлері. Бақылау мазмұны.
* Басқару шешімдерді орындауды бақылаудың нормативті - құқықтық қамтамасыз етілуі.
* Қадағалаудың әдістері.
* Қадағалаудың әлеуметтік - психологиялық аспектілері.

9-тақырып . Білім беру саласында басқару шешімдерді талдау және болжамдау әдістері
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.
Жоспары:
* Талдаудың мәні және қағидалары.
* Талдаудың негізгі әдістерінің жіктелуі және тәсілдері, қолдану саласы.
* Болжам. Болжамдаудың мақсаттары мен міндеттері. Болжамдау әдістерінің жіктелуі.
* Сараптама әдістері. Сараптамалық баға. Бағалау әдіс-тәсілдерінің ерекшеліктері.

Ұсынылатын әдебиеттер:
* Управленческие решения в системе высшего образования. Научная монография. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. и др., 2013г., 11,248 с.
* Методология управленческих решений в сфере высшего образования. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2013. - 77 с.
Принятие управленческих решений по развитию и организационным изменениям. Искакова Г.К., Теслинов А.Г., Сабалакова А.У. - Семей, 2014. - 295 с.

10-тақырып. Стратегиялық шешімдер
Тақырыптың мақсаты: оқытылып отырған мәселе бойынша жалпы мәлімет беру, ерекшелік белгілеріне сипаттама беру. Негізгі анықтамаларына түсініктеме беру.

Жоспары:
* Стратегиялық басқарудың пайда болуы. Стратегиялық басқарудың негізгі қағидалары.
* Басқарудың негізгі кезеңдері. Стратегиялық басқару процесінің негізгі кезеңдері.
* Басқару стратегиясының технологиялары. Ұйым стратегиясын анықтау.
* Стратегиялық шешімдерді қабылдау ерекшеліктері, жіктелуі.

Семинар сабақтарына дайындалудың әдістемелік нұсқауы.
Семестрдің барысында семинар (практикалық) сабақтыра өткізіледі. Семинар ол оқу жұмысының белсенді формасы болып келеді, онда студенттердің өздік жұмыстарының нәтежиесі мен алған білмідері бекітіліп, бір - бірін жетілдіріп отырады.
Семинар сабағының мақсаты: студенттердің теориялық дәрежелерін жетілдіру, зерттеген тақырыпты терең түсіну, сонымен қоса теорияда алған білімдерін іс - жүзінде қолдана білу икемдерін арттыру. Семинар барысында студенттер өз ойларын тұйіңдеп, өз ойларын аудиторияға жеткізе білуіне үйренеді.
Семинар сабақтарының сапасы негізінен студенттің дайындық дәрежесіне негізделеді, сол себептен семинар сабақтарына дайындалуда ең алдымен арнайы және негізгі әдбиеттермен танысып алу қажетті. Семинар барысында студенттер әр сұрақты жан - жақты қарастырып, талдап, қорытындылайды. Студенттердің белсенділіктерін арттыру үшін, семинар сабағының жоспары бойынша құқықтық мәселерді шешіп, қарастырады.
Практикалық сабақтарының түрлерінің бірі, ол студенттерді тесттер арқылы тексеру (сұрақтары төменде келтірілген)

4 КУРСТЫҚ ЖҰМЫС/ЖОБА оқу жоспары бойынша қарастырылмаған.

5 БІЛІМАЛУШЫЛАРДЫҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ

Білімалушыладың оқытушымен орындайтын өздік жұмыстарын (жеке дара өздік жұмыстарын) тиімді ұйымдастыру үшін нұсқамалар
Өткен материалды пысықтау. Өткен дәріс материалдарын пысықтау өзіндік жұмыстың маңызды түрі болып табылады. Материалдың толық және тереңірек пысықталуы, өзіндік жұмыстың басқа түрлерін орындаған кезде жеңілдік туғызады. Алғашқы сабақтан бастап, өткен дәріс материалдарымен жүйелі түрде жұмыс жасау, келесі дәрістердің материалдарын түсіну үшін және практикалық және лабораториялық сабақтардың материалдарын игеруге қажетті талаптар болып табылады.
Материалды пысықтауға кірісу кезінде қажет:
* дәрістердің конспектісі болуы;
* курс бағдарламасының болуы;
* ұсынылған әдебиеттердің болуы (оқулық, оқу құралы, есептер жинағы), қажетті жағдайда керекті құралдардың, материалдардың және құрылғылардың болуы;
Жұмыс әдісі:
* дәріс материалдарын мақсатты түрде пысықтау;
* конспектпен жұмыс жасау барысында әдебиеттерге сілтеме жасау тиімді болады (бұл емтиханға дайындалған кезде қажет болады) және қеректі толықтырулар, ал қажет жағдайда өзгерістер енгізу тиімді болады;
* тақырыппен жұмыс жасау, материалды толық түсінгенге және есте сақтағанға дейін жалғасуы тиіс;
* тақырыппен жұмыс жасау, оқулықтарда және оқу құралдарында келтірілген мысалдар мен есептерді талықлаумен және оларды шешудің әдістерін толық игергеннен кейін аяқталады;
* егер тақырыппен жұмыс жасағаннан кейін түсініксіз сұрақтар туындаса, оларды оқытушымен келесі дәрісте талқылау қажет.
Студенттердің өздік жұмыстарының орындалуының әдістемелік нүсқауы
Жоғарғы оқу орындарында мамандарды даярлауда студенттер алдына негізгі екі міндет қояды:
өз мамандығы бойынша қазіргі кездегі ғылыми және практикалық білімдермен икемділіктерге ие болу;
өзі жеке басымен ойлануға, ғылыми және өңдірістік мәселелерді шешу және талдау қабілетіне ие болу.
Өздік жұмыстарын орындау алдында ең алдымен еңбек құқығының жалпы және ерекше бөлімдерін, нормативті - құқықтық актілермен, негізгі әдебиеттермен танысып, зерттеп алыңыздар. Негізгі теориялық мәселені бөліп, талдап алыңыз, практика материалдарымен бекітіп алыңыздар. Еңбек құқығы саласындағы практикамен қалалық, аудандық кәсіподақ ұйымдарында, кадр бөлімдерінде танысып, алуға болады.
Өздік жұмысын орындауда қиындықтар кездесетін болса, оқытуша жолығып, кеңес алыңыздар. Өздік жұмысты орындаған кезде зерттеген әдебиеттерде кездескен ой - пікірлерге, өз көзқарасыңызды білдіруге қажет. Қойылған мәселені түсінбеу, монографиялар, мақалалардан, әдебиеттерден механикалық тұрғыда көшіріп алу жұмыстын сапасзыдығына әкеліп срқтырады. Ал ол баға қою саясатына әсерін тигізу мүмкін. Өздік жұмыстар орындалу барысында логикалық тұрғыда жазылып, пайдаланылаған әдебиеттер тізімі көрсетілуі қажет.
Студенттің өздік жұмысы студенттердің терең ойлап, өзі меңгеріп жатқан пәндер саласында әр түрлі мәселелерді көтеріп қана қоймай, оны шеше алу қабілеттерінің жетілуіне ықпалын тигізеді. Өздік жұмысты орындау барысында студент ізденеді, ойланады, өзіндік пікірін қалыптастыруда әр түрлі тәсілдерді таңдап алады. Сондықтан өздік жұмысты жүргізуде бірнеше нысандарды таңдап алуға болады. Олар: баяндама, реферат, кроссворд, сканворд , ғылыми мақалаларға сарапнама беру т.с.с. Өздік жұмыс арқылы студент оқылып жатқан пәндердегі айтылмай кеткен немесе көлеңкеде қалып қойған мәселелерге жауап таба алады, өзінің теориялық білімін шыңдайды және ғылыми ізденіске жол ашады.
Студенттің өздік жұмысы оқушының өздік жұмысымен салыстырғанда әлдеқайда көш ілгері болуы керек.
Өздік жұмыстарға қойылатын талаптар:
* Жазбаша баяндамалар сауатты, ұғынықты түрде, тақырыпты аша отырып жазылуы тиіс. Баяндама арқылы студент бір сұраққа немесе бір мәселенің ашылуын қамтамасыз етеді.
* Реферат қойылған талаптарға жауап бере отырып жазылуы керек Ол көлемі, пайдаланған әдебиеттер тізімі, жоспары, кіріспе және қорытынды сияқты бөлімдері арқылы баяндамадан өзгешеленеді. Реферат студенттің қай курста оқитындығына да қатысты жазылады. Себебі бірінші курс пен жоғарғы курстың студенттерінің жазған рефераттарының арасында айырмашылық болады, яғни олардың көтеріп отырған мәселе ауқымында. Рефератты жазу барысында студент жетекшімен ақылдасып отыруы қажет. Жетекші болып курстың оқытушысы табылады. Реферат көлемі 10-15 парақ, бір интервалмен немесе әр жолы 28 - 29- дан кем болмауы шарт. Рефераттың міндетті түрде жоспары болуы шарт. Жоспар кіріспеден басталады. Кіріспеде студент тақырыптың өзектілігін, мақсаты мен міндеттерін келтірсе, қорытындыда өз тұжырымын беруге тырысуы қажет. Әр бөлім тақырыпшасы қайтадан жазыла отырып, ашылуы қажет. Пайдаланылған әдебиет көлемі 3 -10 - дай болуы қажет.
Реферат - ғылыми жұмыстың алғашқы баспалдағы болып саналады, сондықтан студент рефератты тек механикалық тұрғыда көшіру арқылы ғана емес, ғылыми ойлау қабілетін көрсете отырып жазады.
* Кроссворд, сканвордтар 30 сұрақтан кем болмауы керек. Оны құрастыруда қателердің кетпеуін, яғни сааутты құрастырылғандығына көз жеткізіп алыңыз. Сұрақтар дұрыс жауабымен өткізіледі.
* Ғылыми мақаланы студент басқа мақалалардан ажырата білуі керек. Алдыменен таңдап алынған мақалаға тақырыпқа сай болуы шарт, екінші кезекпен мақалаға талдау жасалады, яғни талқыланады, содан кейін мақалаға қатысты студент өз пікірін білдіреді.
* Сұрақ - жауап (әлеуметтік сауал) жүргізу. Сауал жүргізу тақырып бойынша көтерілген мәселелерді дәлелдеуге бағытталады. Сауал міндетті түрде қорытындыланады, яғни пайыздық немесе сандық көрсеткіштер арқылы беріледі.
Өздік жұмыстың қай нысанын орындасаңыз да оны қорғау қажет болады. Қорғауға сізге 2 - 3 минөт уақыт берідеді, сондықтан сіз өз жұмысыңыз туралы тек мағлұмат қана бересіз.
Ескерту: Ұсынылған әдебиеттер мен нормативтік-құқықтық актілер тізімі әрекеттегі заңдылықтар есебімен өзгеруі мүмкін (силлабусты қараңыз).

Білімалушылардың өздік жұмыстарының тақырыптары

1 рубежді бақылау - пікір - талас
2 рубежді бақылау - дөңгелек үстел.

Өздік жұмыстарын орындау талаптары:

Өздік жұмысын жұмысын жазу бойынша әдістемелік нұсқау.
Берілген жұмыс түрі студенттің білімін аралық немесе қорытынды бағалау, үшін оқытушының жеке сұрағына немесе тапсырмасына жазбаша жауап.
Студент дербес тақырып мәнін ашуға тиісті. Бақылау жұмысын орындау кезінде оқу құралдарынан басқа өзге де қайнар көздерді пайдаланып, оларға сілтеме жасалса, жауаптың сапасы мен оның бағасын жоғарлатады.

ТАҚЫРЫПТАР:

№
Тапсырма
Дайындық формасы
балл
Тапсыру
мерзімі
1.
*
Эссе
75
6 апта .
2.

Эссе
75
14 апта .

Пәндер