УМКД

Қосымша музыкалық аспап пәннің оқу - әдістемелік құралы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
<<МУЗЫКАЛЫҚ БІЛІМ>> КАФЕДРАСЫ
Құжат СМК 3 уровня
ПОӘК

ПОӘК
042-18.1.32/02-2013
ПОӘК
<<Қосымша музыкалық аспап>> пәннің
оқу-әдістемелік құралы

Редакция № 1 ______

<<Музыкалық білім берудің әдіснамасы>>
ҚОСЫМША МУЗЫКАЛЫҚ АСПАП ЖӘНЕ СИНТЕЗАТОРДЫ ОЙНАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
5В010600 <<Музыкалық білім>> мамандығы үшін

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ҚҰРАЛЫ

Семей
2013-2014 оқу жылы

ПОӘК
042-18.1.32/02-2013
Ред. № 1
_______20__ ж.
Бет 2__

Мазмұны:

1. Глоссарий.
2. Тәжірибелік сабақтар.
3. Студенттің өздік жұмысы.

БӨЛІМ - ПӘН БОЙЫНША ГЛОССАРИЙ.
1. Жай екпіндер
Largо ( лярго ) -- шығарманың екпінін кең, созыңқы \ орындалуын көрсетеді.
Adagiо (адажио ) -- екпіні өте жай, мұнымен қатар биязы орындалуын көрсетеді.
Grave (граве ) -- мұңды, ауыр, салмақты орындалуын көрсетеді.
Lentо (ленто ) -- ақырын, жай орындалуын көрсетеді.
2. Бір қалыпты орташа екпіндер.
Andante `(анданте ) -- екпіннің қадамдап асықпай жүруін көрсетеді.
Andantinо ( андантино ) -- баяу бір қалыпты жүруін көрсетеді.
Mоderatо ( модерато) -- орташа екпінмен жүруін көрсетеді.
Allegrettо ( аллегретто ) -- жүрісін, әжептәуір жылдам екпінмен орындалуын көрсетеді.
3. Жылдам екпіндер.
Allegrо (аллегро) -- екпіні жылдам жүруін көрсетеді.
Prestо (престо) -- шапшаң, тез жүруін көрсетеді.
Prestissimо (престиссимо ) -- престодан гөрі жылдамырақ жүруін көрсетеді.
Vivо (виво ) -- екпіні тез жүруін көрсетеді.
Vivace ( виваче ) -- екпіні жылдам жүруін көрсетеді.
Шығарманың екпінін, яғни, жүрісін біртіндеп жылдамдататын терминдер:
Accelerandо (аччелерандо )
Stringentо (стринженто )
Strettо (стретто )

Епінді баяулататын терминдер:
Ritenutо ( ритенуто )
Rallentantо (раллентанто )
Ritardandо ( ритардандо )
Екпін белгілерін көбінесе орысша және қазақша да жазылады.
Мысалы:
В темпе марша -- марш екпінінмен.
Бодро -- көңілді, жігерлі.
Не спеша, с большим чувством - асықпай, үлкен сезіммен.
Темп умеренный - баяу, бірқалыпты екпінмен.
Весело, не быстро - көңілді, асықпай.
Довольно скоро -- недәуір жылдамдықпен.
Скоро -- жылдам.
Спокойно, певуче -- тыныш, әндете.
Задорно, весело, подвижно -- қызулы, көңілді, шапшаң.
Медленно, спокойно -- тыныш, жай, екпінмен.
Неторопливо -- асықпай.

Музыкалық динамикалық күш белгілері
Жазылуы
Айтылуы
Қысқартылып
жазылуы
Қазақша айтылуы
Pianо
пиано
P
ақырын
Pianissimо
пианиссимо
PP
өте ақырын
Fоrte
форте
F
қатты
Frtissimо
фортиссимо
FF
өте қатты
Mezzо pianо
меццо пиано
mp
ақырынырақ
Mezzо fоrte
меццо форте
mf
сәл қаттырақ
Crescendо
крешендо

күшейте түсу
Diminuendо
диминуэндо

бәсеңдете түсу
Sfоrzandо
сфорцандо
sf
кенеттен күшейтіп,
ерекше бөліп ойнау
Mezzо vоce
меццо воче
m.v.
Ақырын сыбырлап айту

Ноталарды әріппен белгілеу
До - C, c
до диез - Cis, cis
До бемоль - Ces, ces
Ре - D ,d
ре диез - Dis, dis
Ре бемоль - Des, des
Ми - E, e
ми диез - Eis, eis
Ми бемоль - Es , es
Фа - F, f
фа диез - Fis, fis
Фа бемоль - Fes, fes
Соль - G, g
соль диез - Gis, gis
Соль бемоль - Ges, ges
Ля - A, a
ля диез --- Ais, ais
Ля бемоль - As, as
Си - H, h
си диез - His, his
Си бемоль - B, b

Ансамбль -- француз тілінде бірлесу, ұласу деген мағынаны береді.
Музыкада екі немесе одан да көп музыканттардың (әншілер немесе музыка аспаптарында орындаушылардың ) музыкалық шығарманы қосылып орындауын және сол орындалған музыканың бірдей ұласып, әдемі, мәнерлі болып шығуын ансамбль деп атайды.
Музыканы немесе әнді екі әнші қосылып орындаса дуэт дейді.
Үш кісі айтса, трио, төрт кісі орындаса, квартет, бес кісі айтса - квинтет, алты кісі орындаса, секстет, жеті кісі қосылса, септет, сегіз кісі қосылса, октет дейді. Операда, ораторияда, кантатада бас кейіпкерлер қосылып дуэт, трио, квартет, квинтетпен айтатын жағдайлар өте жиі кездеседі. Ансамбльге хор мен оркестр де кіреді.
Ария -- итальян сөзінде ән деген сөз.
Ария -- опералық музыкада әрбір кейіпкердің ішкі жан дүниесіне байланысты айтылатын мелодия. Орыстың классикалықопера музыкасында шығарманың идеясын ашып, бас кейіпкердің бейнесін беретін ұлттық тамаша ариялар бар. Мәселен, Глинканың << Иван Сусанин >> операсынан Сусаниннің ариясы, т. б.
Вариация -- құбылту деген сөз. Вариацияда алынған негізгі мелодия сақталады да, оның өлшемі, ырғағы, екпіні немесе тональдігі өзгеріп, үнемі құбылып отырады.
Вокальдық музыка -- (вокале - дауыс деген сөз). Музыка аспабының суйемелдеуімен немесе суіемелдеуінсіз жеке әншіге, хорға арналып жазылған музыкалық шығармаларды вокальдық музыка дейді.
Аспаптық музыка -- жеке музыка аспаптары -- фортепиано, скрипка, виолончель, кларнет, домбыра, қобыз, сырнай, мандолинаға арналып жазылған концерт, вариация, фантазия, этюд, полонез, күй немесе вальс, полька, мазурка сияқты би музыкаларын аспаптық музыка дейді.
Кантата -- оркестрдің суйемелдеуімен орындалатын вокальдық шығарма. Мұнда хор, ансамбльдер, жеке әншілер болады. Кантата бірнеше бөлімнен түрады.
Камералық музыка -- кішкене вокальдық немесе бірнеше музыкалық аспаптар ансамбльдері мен жеке аспаптарға немемсе дауысқа арналып жазылған музыкалық шығармаларды камералық музыка дейді.
Капелла -- ешбір музыкалық аспаптың сүйемелдеуінсізайтылатын көп дауысты хор.
Концерт -- жарысу деген сөз. Концерт скрипка, рояль, баян, виолончель, труба немесе басқа музыкалық аспаптар үшін жазылады, бірнеше бөлімнен тұрады.
Опера -- театрда орындалатын үлкен музыкалы драмалық шығарманы опера дейді.
Оратория -- каһармандық немесе эпикалық оқиғаны баяндайтын, симфониялық оркестрдің суйемелдеуімен орындалатын вокальдық шығарма.
Речитатив -- (итальян сөзі) - операда, ораторияда және кантатада болайын деп жатқан не болатын оқиғаны сөзбен баяндауды, тақпақпен айтуды речитатив дейді.
Романс -- лирикалы - эпикалық, лирикалы - драмалық мазмұны бар әндерді романс деп атайды.
Симфониялық музыка (симфония - үндесу, бірлесу деген мағынаны береді). Симфониялық оркестрмен орындау үшін жазылған музыкалық шығарманы симфониялық музыка дейді.
Симфониялық поэма -- оркестр үшін жазылған музыкалы поэтикалық шығарма.
Увертюра -- бастау, бет ашар деген ұғымды береді. Увертюра симфониялық оркестрмен орындауға арналған музыкалық шығарма.

3-курс

Жетіші семестр

* БӨЛІМ - ЖЕКЕ САБАҚ МАЗМҰНЫ.
3 - КУРС. 3 - Семестр.
Тақырып № 1. 2. 3. 4.
Орташа қиындықтағы 4-шығармадан құрылған мемлекеттік емтиханның бағдаламасын дайындау.
Мақсат: Қазақ орта мектептерінде балалармен жұмыс істеу барысында ұлттық музыкалық мәдениетімізге басым назар аударғанымыз жөн.
Әрине, классикалық музыка, басқа да көркем, тартымды, әсерлі шығармаларды пайдалану қажет. Бірақ бүгінгі оқу бағдарламаларында мұның мән-жайы толық ескертілмеген. Сондықтан ұлттық музыка үлгілерін молынан енгізе отырып тәжірибелік жұмыс жүргізу жөн.
Жеке сабаққа негізгі тапсырма.
1.Қазақ халық әндерін талдау.
2.Вариациялы халық әндерді талдау.
Сұрақтар мен тапсырмалар.
1.Қазақ халық әндерін талдау.
2.Вариациялы халық әндерді талдау.
Қолданылған әдебиет:
1. Сейтханов. Баянға арналған пьесалар.
2. Смакова. Сырнай үйрену мектебі.
3.Д. Туякбаев, А. Гайсин. <<Прогрессивнаяшкола игры на баяне>> Алматы, 1988.
4.А. Сурков <<Пособие для начальногообучения игренабаяне>> М., 1979.
5. Говорушко. <<Основы игры на баяне>> М.,-Л.,1966.
6. А.Онегин <<Школа игры на баяне>> М., 1983.
7. А.Басурманов << Самоучитель игры на баяне>>
8. Ф.Липс. <<Искусство игры на баяне>> М., 1985.

Тақырып № 5.6.7.8.
4-шығарманың құрамында студенттің өз бетімен дайындаған мектеп репертуарынан шығарма талдау.
Мақсат: Оқушыларға жан-жақты музыкалық тәрбие беру жөнінде сан түрлі әрекет жасалуда. Мысалы эстетикалық тәрбиенің өзі бірнеше үйірмелерден тұрады: драма, хор, би, музыка, спорт т.б.
Оқушылардың талап-тілегі бойынша мектепте шекті аспаптар оркестрі де үйымдастырылып, оқушылар музыка аспаптарын игереді. Әсіресе әнге ерекше көңіл бөлінеді. Мұнда оқушылар тек халық әндерімен күйлерін ғана үйреніп қоймай, жаңа әндермен кеңірек танысып үйренуде. Мұның бәрі оқушыларға адамгершілік, эстетикалық тәрбие беруге барынша жәрдемдесіп, оқушылардың музыкалық қабылдау қабілеттерін дамыту міндеттерін алға қояды.
1. Табиғат, өнер, қоршаған өмірдегі әсемдікті қабылдауды дамыту;
2. Әсемдікті бағалай білу, осы қарапайым құылыстардан ажырата білу;
3. Өнерге өзін шама - шарқынша көрсете білуге тәрбиелеу.
Жеке сабаққа негізгі тапсырма.
1.Классик композиторлардың шығармаларымен танысу.
2.П.Чайковский <<Детский альбом>> ішінен музыкалық шығарма талдау.
3.Мектеп репертуарынан шығарма таңдап талдау.
Сұрақтар мен тапсырмалар.
1.Классик композиторлардың шығармаларымен танысу.
2.П.Чайковский <<Детский альбом>> ішінен музыкалық шығарма талдау.
3.Мектеп репертуарынан шығарма таңдап талдау.
Қолданылған әдебиет:
1. Сейтханов. Баянға арналған пьесалар.
2. Смакова. Сырнай үйрену мектебі.
3.Д. Туякбаев, А. Гайсин. <<Прогрессивнаяшкола игры на баяне>> Алматы, 1988.
4.А. Сурков <<Пособие для начальногообучения игренабаяне>> М., 1979.
5.А. Басурманов <<Самоучитель игры на баяне>>

Тақырып № 9.10.11.12.
Мектеп репретуарынан 2-3 шығарма үйреніп орындау.
Мақсат: Мектеп репертуарын білу. Күй халық мұрасы, күйшілік дәстүр халық педагогикасының жемісті бір бұтағы. Осы негізде барып біз күйшілік өнердің табиғатын, тәрбиелік негіздерін тереңірек игеруіміз қажет.
Жеке сабаққа негізгі тапсырма.
1.Мектеп репертуарынан ән мен би шығармаларын орындау.
2.Құрманғазының күйлері мен танысу.
Сұрақтар мен тапсырмалар.
1.Мектеп репертуарынан ән мен би шығармаларын орындау.
2.Құрманғазының күйлері мен танысу.
Қолданылған әдебиет:
1. Сейтханов. Баянға арналған пьесалар.
2. Смакова. Сырнай үйрену мектебі.
3. Д. Туякбаев, А. Гайсин. <<Прогрессивнаяшкола игры на баяне>> Алматы, 1988.
4.А. Сурков <<Пособие для начальногообучения игренабаяне>> М., 1979.
Тақырып № 13.14.15.16.
Мектеп репертуарынан бұрынғы орындаған шығармаларды қайталау.
Мақсат: Мектеп шығармалары және программа бойынша өтетін қазақ халық күйшілердің шығармашылығымен танысу. Құрманғазы күйші- халық композиторы, әр күйінің шыққан тарихын, мазмұн-мағынасын танып билу.
Жеке сабаққа негізгі тапсырма.
1.Күй <<Қайран шешем>>, <<Кісен ашқан>> тарихы.
2.Шығарманың техникалық, орындаушылық ерекшеліктері.
Қолданылған әдебиет:
1.К. Ошлаков. Школа игры на баяне.
2.Д. Туякбаев, А. Гайсин. <<Прогрессивная школа игры на баяне>> Алматы., 1988.
3. Құрманғазы күйлері.
4.Д. Туякбаев, А. Гайсин. <<Прогрессивнаяшкола игры на баяне>> Алматы, 1988.
5.А. Сурков <<Пособие для начальногообучения игренабаяне>> М., 1979.

СӨЖ Жұмыстары бойынша әдістемелік нұсқаулар.

Тақырып № 1. 2. 3. 4. 5.6.
Орташа қиындықтағы 4-шығармадан құрылған мемлекеттік емтиханның бағдаламасын дайындау.
Мақсат: Қазақ орта мектептерінде балалармен жұмыс істеу барысында ұлттық музыкалық мәдениетімізге басым назар аударғанымыз жөн.
Әрине, классикалық музыка, басқа да көркем, тартымды, әсерлі шығармаларды пайдалану қажет. Бірақ бүгінгі оқу бағдарламаларында мұның мән-жайы толық ескертілмеген. Сондықтан ұлттық музыка үлгілерін молынан енгізе отырып тәжірибелік жұмыс жүргізу жөн.
Қарастырылатын сұрақтар.
1.Қазақ халық әндерін талдау.
2.Вариациялы халық әндерді талдау.
Бақылау түрі. Аспапта ойнау.
Әдістемелік нұсқау.
1.Қазақ халық әндерін талдау.
2.Вариациялы халық әндерді талдау.
Қолданылған әдебиет:
1. Сейтханов. Баянға арналған пьесалар.
2. Смакова. Сырнай үйрену мектебі.
3.Д. Туякбаев, А. Гайсин. <<Прогрессивнаяшкола игры на баяне>> Алматы, 1988.
4.А. Сурков <<Пособие для начальногообучения игренабаяне>> М., 1979.
5. Говорушко. <<Основы игры на баяне>> М.,-Л.,1966.
6. А.Онегин <<Школа игры на баяне>> М., 1983.
7. А.Басурманов << Самоучитель игры на баяне>>
8. Ф.Липс. <<Искусство игры на баяне>> М., 1985.

Тақырып № 7.8.9.10.11.12.
4-шығарманың құрамында студенттің өз бетімен дайындаған мектеп репертуарынан шығарма талдау.
Мақсат: Оқушыларға жан-жақты музыкалық тәрбие беру жөнінде сан түрлі әрекет жасалуда. Мысалы эстетикалық тәрбиенің өзі бірнеше үйірмелерден тұрады: драма, хор, би, музыка, спорт т.б.
Оқушылардың талап-тілегі бойынша мектепте шекті аспаптар оркестрі де үйымдастырылып, оқушылар музыка аспаптарын игереді. Әсіресе әнге ерекше көңіл бөлінеді. Мұнда оқушылар тек халық әндерімен күйлерін ғана үйреніп қоймай, жаңа әндермен кеңірек танысып үйренуде. Мұның бәрі оқушыларға адамгершілік, эстетикалық тәрбие беруге барынша жәрдемдесіп, оқушылардың музыкалық қабылдау қабілеттерін дамыту міндеттерін алға қояды.
1. табиғат, өнер, қоршаған өмірдегі әсемдікті қабылдауды дамыту;
2. әсемдікті бағалай білу, осы қарапайым құылыстардан ажырата білу;
3. өнерге өзін шама - шарқынша көрсете білуге тәрбиелеу.
Қарастырылатын сұрақтар.
1.Классик композиторлардың шығармаларымен танысу.
2.П.Чайковский <<Детский альбом>> ішінен музыкалық шығарма талдау.
3.Мектеп репертуарынан шығарма таңдап талдау.
Бақылау түрі. Аспапта ойнау.
Әдістемелік нұсқау.
1.Классик композиторлардың шығармаларымен танысу.
2.П.Чайковский <<Детский альбом>> ішінен музыкалық шығарма талдау.
3.Мектеп репертуарынан шығарма таңдап талдау.
Қолданылған әдебиет:
1. Сейтханов. Баянға арналған пьесалар.
2. Смакова. Сырнай үйрену мектебі.
3.Д. Туякбаев, А. Гайсин. <<Прогрессивнаяшкола игры на баяне>> Алматы, 1988.
4.А. Сурков <<Пособие для начальногообучения игренабаяне>> М., 1979.
5.А. Басурманов <<Самоучитель игры на баяне>>

Тақырып № 13.14.15.16.17.18.
Мектеп репретуарынан 2-3 шығарма үйреніп орындау.
Мақсат: Мектеп репертуарын білу. Күй халық мұрасы, күйшілік дәстүр халық педагогикасының жемісті бір бұтағы. Осы негізде барып біз күйшілік өнердің табиғатын, тәрбиелік негіздерін тереңірек игеруіміз қажет.
Қарастырылатын сұрақтар.
1.Мектеп репертуарынан ән мен би шығармаларын орындау.
2.Құрманғазының күйлері мен танысу.
Бақылау түрі. Аспапта ойнау.
Әдістемелік нұсқау.
1.Мектеп репертуарынан ән мен би шығармаларын орындау.
2.Құрманғазының күйлері мен танысу.
Қолданылған әдебиет:
1. Сейтханов. Баянға арналған пьесалар.
2. Смакова. Сырнай үйрену мектебі.
3. Д. Туякбаев, А. Гайсин. <<Прогрессивнаяшкола игры на баяне>> Алматы, 1988.
4.А. Сурков <<Пособие для начальногообучения игренабаяне>> М., 1979.

Бағдарлама талаптары:
3 - семестр.
1. Мажорлық минорлық гамма, арпеджио, аккордтар.
2. 2 - 3 түрлі техникалық этюдтар.
3. 2 - 3 түрлі жанрдағы пьесалар.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz