Файл қосу
Қазақ тілін оқыту әдістемелерінің түрлері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3-деңгейлі СМЖ құжаты
ПОӘК
ПОӘК 042-18-28.1.10/03-2014
ПОӘК <<Тілді жоғары мектепте оқыту әдістемесі>> пәніне арналған оқу-әдістемелік материалдар
______2014 жылғы
№ 1 басылым
<<Тілді жоғары мектепте оқыту әдістемесі>>
ПӘНІНІҢ ОҚУ- ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
6В050117- Қазақ тілі мен әдебиеті
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
СЕМЕЙ
2014
Мазмұны
1 Глоссарий
2 Дәріс сабақтарының мазмұны
3 Тәжірибелік сабақтардың мазмұны
4 Магистранттың өздік жұмысы
1 ГЛОССАРИЙ
Әдістеме -- педагогика ғылымының жеке пәндерден берілетін білім көлемі мен мазмұнын негіздеп, оны оқытудың тиімді әдістерін зерттейтін бір саласы. Тұтасынан алғандағы жас ұрпақты тәрбиелеу мен оқыту процесінің заңдылықтарын дидактика зерттейді. Ол заңдылықтардың жеке пәндерді оқытудағы көрінісін және әр пәнді оқытудың өзіне ғана тән заңдылықтарын пәндік дидактика қарастырады. Бұлардың әрқайсысына тән өзіндік ерекшеліктеріне байланысты оқыту Әдістемелері бар.
Білім беру мазмұны - жан-жақты үйлесімді дамыған тұлғаны қалыптастыруға бағытталған, педагогикалық адаптацияланған білім, іскерлік, дағдылардың, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі мен эмоционалдық-жігерлік қатынас тәжірибесінің жиынтығы немесе жүйесі.
Мемлекеттік білім беру стандарты - мемлекеттік нормалар деп танылған және қоғам сұраныстары мен тұлға қажеттігі мен мүмкіндіктеріне сай білім деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштер жүйесі.
Оқу жоспары - оқу жылының, тоқсандардың, демалыс күндерінің мерзімін, оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін, әрбір оқу жылы /сыныптар/ бойынша оқу тәртібін және ретін, әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін анықтайтын нормативтік құжат.
Оқу бағдарламасы - оқу пәніне байланысты білім, іскерлік, дағдылардың мазмұнын ашатын нормативтік құжат. Оқу бағдарламасы оқу жоспары негізінде жасалады.
Оқулық - оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде баяндайтын кітап.
Дидактика - (<> - оқытушы, <> - оқушы) грек тілінен аударғанда оқыту мен үйрету деген мағынаны білдіреді,білім беру мен оқыту мәселелерін зерттейтін оқыту теориясы, педагогика ғылымның саласы.
Оқыту - оқушыны білімдендіру, тәрбиелеу, дамыту мақсатына бағытталған алдын - ала жоспарланған іс - әрекет. Оқыту - қазіргі заман талаптарын ескере отырып, оқушы тұлғасын, білім, іскерлік, дағдыларды меңгерте отырып, мақсатты қалаптастару мен дамыту процесі.
Оқыту процесі - бұл білім беру, тәрбиелеу және дамыту міндеттерін іске асыруға бағытталған оқытушы мен оқушыарасындағы мақсат бағдарлы өзара байланысты іс - әрекет.
Білім -- адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен қоғам заңдарын тану нәтижесі. Білімді жеке адамның игілігіне айналдыру үшін, оны ойлау операциясы - талдау, синтездеу, салыстыру, жіктеу және жинақтау арқылы терең ұғыну қажет. Оқушы ойлау операциясына сүйеніп, өз білімін шындыққа айналдырады.
Іскерлік - алған білім негізінде оқушылардың практикалық әрекетінің іске асырылуы. Білімсіз қандай болса да іскерлік болуымүмкін емес.
Дағды - бұл қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетте машықтандыру.
Заңдылық дегеніміз құбылыстар мен процестер арасындағы объективті, маңызды, қажетті, жалпы, берік, белгілі жағдайда қайталанап отыратын өзара байланыс.
Дидактикалық принциптер - оқытудың негізгі мазмұнын, ұйымдастыру тәсілдерін, әдістерін мақсатына, заңдылықтарына сай орындайтын қағидалар жүйесі.
Оқытуды ұйымдастыру формасы - оқыту процесінің мақсаттары мен міндеттерін іске асырудағы мұғалім мен оқушылардың іс - әрекетінің сыртқы көрінісі.
Сабақ - мазмұны, уақыты, ұйымдастырылуына қарай аяқталған оқыту үрдісінің бөлігі.
Сабақ- ол ұжымдық оқыту формасы, оған оқушылардың тұрақты құрамы, шектелген оқу уақыты (45 минут), алдын-ала құрылған сабақ кестесі, оқу жұмысын бір ғана материал төңірегінде ұйымдастыру тән.
Сабақ құрылымы - сабақтың барысында оның құрамдас бөліктерінің, кезеңдерінің бір-бірімен ұштасып, белгілі тәртіппен жүзеге асырылуы.
Оқыту әдістері - оқытудың мақсатты міндеттеріне сай оның мазмұнын оқушыларға меңгертуде мұғалім мен оқушылардың қолданатын амал-тәсілдері мен құралдарының жиынтығы.
Оқу тәсілдері - оқыту әдісінің құрамды бөлігі немесе бір қыры, яғни жалпы "әдіс" түсінігіне байланысты жалқы ұғым.
Оқу құрал-жабдықтары - бұл білім алу, ептіліктерді қалыптастыру көздері. <<Оқу құрал - жабдықтары>> түсінігі кең және тар мағынада қолданылады. Тар мағынада бұл түсінік оқу және көрнекі құралдары, көрсетпе жабдықтар, техникалық саймандар және т.б. байланысты. Ал кең мағынада оқу құрал-жабдықтары деп білім мақсатын іске асыруға көмекші жағдаяттардың бәрі деп түсінеміз, яғни оқыту әдісі, формасы, мазмұны, сонымен бірге оқудың арнайы бұйымдарының бәрі осы оқу жабдықтарын құрайды.
Бақылау - кең көлемде бір нәрсені тексеру деген мағынаны білдіреді. Бақылау оқыту процесінде оқушылардың оқу әрекетіне басшылық жасау қызметін атқарады, олардың шығармашылық күші мен қабілетінің дамуына ықпал етеді.
Бағалау - оқытудың құрамдас бөлігі және қорытындылау сатысы. Бағалау, бір нәрсенің деңгейін, сапасын, дәрежесін белгілеу. Оны оқушының оқу-таным әрекетінде қарастырсақ оқыту процесінің міндеттерін оқушылардың қандай дәрежеде меңгеруі, дайындық деңгейі мен дамуын, білімдерінің сапасын, білік пен дағды көлемін анықтайтын құрал.
Сынақ - қорытынды бақылаудың айырықша түрі, ол белгілі бір тарау немесе тақырып бойынша атқарылған оқу жұмыстарының бүкіл өн бойында мұғалім қолданған тексерудің барлық түрлерін ескере отыра қойылады.
Емтихан - оқушылардың білімін қорытынды тексерудің және бағалаудың арнаулы формасы.
Педагогикалық технологиялар - теориялық білімдерді тұтас педагогикалық үрдістің қызметін практика жүзінде іске асыруға бағытталған және сол үрдіс нәтижелерін кезеңдер бойынша өлшеп, тұлғаның да, ұжымның да даму динамикасын көруге болатын, педагогтар мен оқушылардың өздерін-өздері дамытуларына мүмкіндік тудыратын жүйелі іс-әрекеттер кешені.
2 Дәріс сабақтарының мазмұны
1 модуль. Тілді жоғары мектепте оқыту әдістемесі - жеке ғылым саласы
№1 Дәріс. Жоғары мектепте қазақ тілін оқыту әдістемесі пәнінің мәні, мақсаты мен міндеттері
Мақсаты: Қазақ тілінің әдістемесі ғылымының зерттеу нысаны мен пәні, методологиялық - теориялық негіздері туралы мағлұмат беру. Қазақ тілінің оқыту әдістемесінің тарихи қалыптасу, даму жолдары. Әдістемелік мұра және оны талдау әдістері туралы түсінік беру
Жоспар:
* Қазақ тілін оқыту әдістемесі және оның зерттеу нысаны
* Қазақ тілі әдістемесінің мәселелері
* Қазақ тілін оқытудың мақсаттары мен міндеттері
* Қазақ тілі және пәнаралық байланыс.
Қазақ тілін оқыту әдістемесі және оның зерттеу нысаныҚазақ тілін оқыту әдістемесі педагогика ғылымының бір саласы болып табылады. Ол өз алдына дербес ғылым. Өйткені оның өзіндік зерттейтін нысаны, мазмұны, зерттеу әдістері мен тәсілдері бар. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің зерттейтіні оның оқыту жолдары мен жағдайлары туралы заңдылықтар. Бұл заңдылықтар педагогика, психология және лингвистика ғылымдарының негізінде жинақталған практикалық тәжірибе мен бұрыннан қалыптасқан теориялық қағидалардан, тұжырымдардан шығарылады. Егер нақтылап айтсақ, оқыту әдістемесі мына мәселелерді зерттейді: 1) мақсаттары (не үшін оқыту керек?); 2) мазмұны (нені оқыту керек?); 3) ұйымдастырылуы (қалай оқыту керек?); 4) құралдары (ненің көмегімен оқыту керек?); 5) оқыту кезінде оқушылардың білімді меңгеру деңгейі, ақыл-ойының дамуы мен тәрбиеленуі арасындағы ұштастық мәселелері. Бұл проблемаларды шешу мектепте тәрбие мен білім берудің жалпы мақсаттарын белгілейді. 2. Қазақ тілі әдістемесінің мәселелері Зерттеудің теориялық әдістері. Ең алдымен назар зерттелетін құбылыстардың, процестердің заңдылықтарын жинақтауға, анықтауға, қалыптастыруға бағытталады. Соңғы жылдары оқыту әдістемесінде жүйелі құрылымдық әдіс қолдана бастады. Оның мәнісі - зерттеу өзара байланысты элементтерден құрылған біртұтас жүйелерінде қаралады, элементтер арасындағы өзара байланыстылық пен қарым-қатынасқа басты назар аударылады. Осыған сәйкес оқыту әдістемесінде мұғалім мен оқушының арасындағы байланысты анықтау қажеттілігі туады (яғни оқыту мен білім алу), оқытудың мақсаттарымен, мазмұнымен, әдістері, құралдарымен, оқушылардың білімді қабылдауы, дамуы және тәрбиелену арасындағы байланыстарды анықтау қажет болады Оқытудағы жүйелі-құрылымдық әдіс сабақтың мақсатын анықтауды, осы мақсаттарға байланысты оқытудың мазмұнын, әдістері мен құралдарын сұрыптап ала білуді, сабақтың тиімділігін бағалауды көздейді. Жүйелілік әдіс мұғалімнің бағдарлама бойынша бірнеше сабақты жоспарлап, дайындалуына мүмкіндік береді, әр сабақтың өзіндік ерекшеліктері мен мақсаттары, мазмұны, оқыту әдістері жағынан, оқушылардың танымдық әрекетінің сипаты жағынан өзара байланыстылығы сақталады. 3. Қазақ тілін оқытудың мақсаттары мен міндеттері Қазақ тілі оқыту мақсаттары үш топқа біріктіріледі. 1. Білім беру мақсаттары: оқушыларға ана тілі туралы ғылымның негіздерін беру; тілдің қоғам өміріндегі маңызын аша көрсетіп, оны меңгерудің өндірісте, қоғам өмірінде аса қажетті екендігін түсіндіру; оқушының ана тілінен жақсы білім алуына мүмкіндік туғызу; тілдің қатынас құралы екендігіне көздерін жеткізу; түрлі әдіс-тәсілдер арқылы оқушылар-дың ауызша, жазбаша тілдерін дамытып, онымен қаруландыру; оқушылар-дың тіл мәдениетін қалыптастыру; өздігінен сөйлей, жаза білуге жол ашу. 2. Тәрбиелік мақсаттар: оқушылардың тілдік құбылысқа көзқа-расын қалыптастыру; тілдің адам қоғамымен бірге жасасып, өмір сүретінін, қоғам үшін қажетті қарым-қатынас құралы болатындығын түсіндіру; тілдің жан-жақты дамуына жасалып отырған жағдай қазақ тіліне мемлекеттік дәреже беру актісімен дәлелденіп, оқушылардың сенімін арттыру, көздерін жеткізу; оқушылардың салт-дәстүр сезімдерін қалыптастыру, қазақ тілі сабақтарында еңбек тәрбиесін уағыздап, еңбек ардагерлері жайындағы мағлұматтар арқылы еңбекке баулу. 3. Оқушылардың танымдық қабілеттерін дамыту: ана тіліне деген қызығушылықты арттыру; оқушылардың байқағыштық, елес-болжамдық, ес, ойлау, сөйлеу қабілеттерінің дамуына жол ашу; оқушылардың тілдік проблеманы өздері шеше алатындай дәрежеде үйрету; тіл фактілеріне, құбылыстарына жан-жақты, жинақты түрде қарау қабілетін, өз бетімен тіл фактілерін талдау іскерлігін қалыптастыру. Қазақ тілі пәнінің міндеттері: 1) Толық сауатты адамдар даярлау; 2) оқушылардың творчестволық күштерін, танымдық қабілетін, өздігінен жұмыс істеу дағдыларын дамыту. Қазақ тілі және пәнаралық байланысҚазақ тілі мен басқа пәндер арасында, әсіресе, әдебиет, орыс және шетел тілі пәндерінің арасында, сондай-ақ тарих, география т.б. пәндері арасында тығыз байланыс болады. Бұл байланыс көбінесе тіл ұстарту мақсатында жұмсалады. Өйткені бағдарламада тіл ұстарту жұмысы тіл мен әдебиет пәндеріне ортақ. Бұл ортақтық мектепте бүкіл оқу мерзімі уақытында тіл ұстарту жұмысының жүйесін жасауға, оқушылардың сөздік қорын байытуға, олардың сөйлеуіндегі қателерді түзетуге мүмкіндік береді. Қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында мәнерлеп оқу кезінде оқушылар жіберген қателерді үнемі түзетіп отыруға (дауыс ырғағын дұрыс қоя білу т. б.) жол ашылады.Орыс және шетел тілімен байланыстылығы, алдымен, грамматиканы оқытудан байқалады: ана тілі мен орыс және шетел тілдерінде кездесетін ортақ грамматикалық ерекшеліктерді, ережелерді байқауға мүмкіндік туады. Ана тілі грамматикасы орыс және шет ел тілдерінің сәйкес, ұқсас грамматикалық заңдарын игеруге септігін тигізеді. Екі тілдің арасындағы ұқсастық пен айырмашылықты салыстырып ұғуға мүмкіндік береді. Орыс және шетел тілдерін оқу тіліміздегі басқа тілден енген сөздердің түп-төркінін білуге жәрдемдеседі. Дәрісті қорытындылау: Қазақ тілінің әдістемесі ғылымының зерттеу нысаны мен пәні, методологиялық - теориялық негіздері туралы мағлұмат. Қазақ тілінің оқыту әдістемесінің тарихи қалыптасу, даму жолдары. Әдістемелік мұра және оны талдау әдістері
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
* Қазақ тілінің әдістемесі ғылымының зерттеу нысаны мен пәні,
* Қазақ тілінің әдістемесі ғылымының методологиялық - теориялық негіздері
* Қазақ тілінің әдістемесі ғылымының басқа ғылымдармен байланыстылығы.
* Қазақ тілінің оқыту әдістемесінің тарихм қалыптасу, даму жолдары
* Әдістемелік мұра және оны талдау әдістері.
Әдебиеттер:
1. Қазак тілі окулықтары мен бағдарламалары
2. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. Алматы, 1992
3. Аймауытов Ж. Психология, Алматы, 19924. Исабаев У. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. -Алматы, 1999.5. Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. -Алматы, 1995.6. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. -Алматы, 2004.
№2Дәріс. Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының біліктілігінің ерекшеліктері. Қазақ тілі пәндері жүйесі және олардың ерекшеліктері
Мақсаты: Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының біліктілігінің ерекшеліктері. Қазақ тілі пәндері жүйесі және олардың ерекшеліктері туралы білім беру
Жоспар:
1Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының біліктілігінің ерекшеліктері.
2 Қазақ тілі пәндері жүйесі және олардың ерекшеліктері
Қазақ тілін оқыту әдістемесінің басқа ғылымдармен байланысы Қазақ тілін оқыту әдістемесінің зерттейтін басты нысаны оқушыларға тілді меңгерту болғандықтан, ол ең алдымен тіл біліміне арқа сүйейді. Өйткені мектепте қазақ тілі пәнінен өтілетін материал тіл білімі ғылымының негізінде белгіленеді. Яғни қазақ тілі пәнінің мектепте оқытылуы мазмұнын анықтау әдістемесінің міндеті болса, бұл міндетті шешуде ол тіл білімінің мағлұматтарына сүйенеді. Атап айтқанда, фонетиканы оқыту әдістемесі, лексиканы оқыту әдістемесі т.с.с. аталудың өзі тікелей қазақ тіл білімі салаларының атаулары екені өз-өзінен түсінікті. Сондай-ақ, мысалы, фонетикалық, морфологиялық, синтаксистік талдаулар - әдістемелік тәсілдер, ал бұл атаулардың өздері және мазмұны тіл біліміне тән. Психология оқушының психоло-гиялық ерекшеліктерін сипаттайды: жоғары жүйке жүйесінің қызметі туралы ілімге сүйене отырып, ол оқытудың әдісі мен тәсілін психологиялық тұрғыда дәлелдеуге көмектеседі. Сөйтіп қазақ тілін оқытуға байланыс-ты әдістемелік мәселелерді дұрыс түсініп, практика жүзінде шешуге мүмкіндік береді.Мұғалім өзінің әрбір оқушысын, оның психикасын, материалды қабылдау және есінде сақтау дағдыларының дәрежесін білуге жағдай жасайды, оқушыларды жүйелі зерттейтін әдістермен қаруландырады Оқушының психологиясын білмей тұрып, қазақ тілі әдістемесі ұсынған әдістер мен тәсілдерді тиімді пайдалану мүмкін емес. Бұл әдістер мен тәсілдер оқушылардың жеке басының ерекшеліктерін, ойлау қабілетінің даму процесін, жалпы жетілуін есепке алмайынша, мақсатқа жете алмайды. . Жалпы тұрғыда педаго-гика жас ұрпақтарға білім, тәрбие берудің мәні, мақсаты, мазмұны, әдістері, құралдары мен ұйымдастыру түрлері туралы ғылым ретінде сипатталады. Дидактика педагогиканың маңызды бір бөлігі - оқытудың жалпы теориясы ретінде қазақ тілі әдістемесінің негізі болып табылады. Әдістеме дидактика ұсынған оқыту принциптеріне, оқыту әдістерінің теориясына сүйенеді. Мектепте қазақ тілін оқыту барысында ұрпақ тәрбиелеу проблемаларын талдап-шешуге қатысады, қазақ тілі сабақтарында берілетін тәрбиенің жолдарын (бұл тәрбиеге мазмұны сәйкес материалды, мысалдарды сұрыптау, көркем шығарма материалын пайдалану т.б.) тіл құралдары арқылы іске асыруды жан-жақты қарастырады.
Дәрісті қорытындылау: Қазақ тілін оқыту әдістемесінің теориялық негіздері. Қазақ тілін оқыт әдістемесі пәнінің психология, педагогика, логика, философия ғылымдармен байланысы. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің ұстанымдары
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
1Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығының біліктілігінің ерекшеліктері.
2 Қазақ тілі пәндері жүйесі және олардың ерекшеліктері
Әдебиеттер:
1. Рахметова С. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы. 1991.2. Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. -Алматы. 1995.3. Исабаев Ә. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. -Алматы. 1993.4. Нұржанова Ж. Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары. -Алматы. 2001.5. Әлімжанов Д., Маманов Ы. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы. 1965.
2 модуль. Тілді жоғары мектепте оқытудың ғылыми негізі
№3 Дәріс. Жоғары мектепте қазақ тілін оқыту әдістемесінің ғылыми негіздері. Студенттердің психологиясы: ұлттық, әлеуметтік, кәсіби сипаттама. Қазақ тілі мұғалімі және өзіндік ерекшеліктері
Мақсаты: Жоғары мектепте қазақ тілін оқыту әдістемесінің ғылыми негіздері. Студенттердің психологиясы: ұлттық, әлеуметтік, кәсіби сипаттама. Қазақ тілі мұғалімі және өзіндік ерекшеліктері туралы мағлұмат беру
Жоспар:1 Жоғары мектепте қазақ тілін оқыту әдістемесінің ғылыми негіздері. 2Студенттердің психологиясы: ұлттық, әлеуметтік, кәсіби сипаттама.
3. Қазақ тілі мұғалімі және өзіндік ерекшеліктері1. Қазақ тілін оқыту әдістемелерінің түрлері
Оқыту әдістемесі - педагогиканың күрделі саласының бірі - дидактика тарауында қаралады. Дидактика /оқыту теориясы/ гректің didaktikos - оқытамын деген сөзінен шыққан. Дидактиканың негізгі проблемалары оку процесінің зандылықтарын, принциптерін және оқытудың тиімді әдістемелерін көрсетеді.
Оқу әдістері - тарихи категория. Өндіріс күштерінің деңгейі мен өндірістік қатынастар сипаты педагогикалық процестің мақсаттарына, мазмұнына, құрал жабдықтарына өз ықпалын тигізеді. Олардың ауысуымен оқу әдістері де өзгеріске келеді.
Оқыту әдістері туралы әрбір зерттеушілер өз анықтамаларын береді:
Қысқаша психологиялық-педагогикалық сөздік "әдіс" - мақсатқа қол жеткізетін жол, тәсіл, белгілі жолмен тәртіпке салынған "іс-әрекетм - деген анықтама береді.
Оқыту әдістері - оқушыларға білім беру және оларды дамыту мақсатында мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жасайтын қызметі мен қарым-қатынасының тәсіл-амалдары деген де пікір айтылады.
Оқыту әдістері - оқытушы мен оқушылардың жұмыс істеу әдісі, оның арқасында білім, іскелік, дағды қалыптасып, оқушылардың дүние танымдылығы мен қабілеттілігі артады.
Оқыту әдістері - мұғалім мен оқушылардың бірлесе жасайтын әрекеті.
Дидактикалық құралдар төмендегідей жіктеледі:
- көру (визуалды) құралдары -кестелер, карталар, табиғи объекттер ж.т.б.;
- есту(аудио)құралдары-радио, магнитафон, ән-күй аспаптары ж.т.б.;
- есту-көру құралдары-дыбысты фильмдер, теледидар ж.т.б.;
- сөздік құралдар - оқулықтар, мәтіндер;
- оқу процесін авмоматтастырушы құралдар - тіл кабинеттері, компьютерлер, ақпараттық жүйелер, телебайланыс- қатынас тораптары;
- сөз, сөйлеу, ым-ишара, дене қозғалыстары.
Оқыту әдістеріне сипаттама
Тәжірибеде негізгі үш білім көздеріне қарай - сөз, көрнекілік, іс-әрекет (практика) деп әдістерді топтастыру кең тараған: сөздік әдістер (білім көзі ретінде ауызша не жазба сөз қызмет етеді); көрнекі әдістер (білім көзі- бақылауға түскен заттар, құбылыстар, көрнекі құралдар) және іс - әрекеттік әдістер (білім және ептіліктер ойын, оқу, қарапайым еңбектік істер процесінде қалыптасады).
Кесте № Әдістерді білім көздеріне қарай жіктеу:
Дәрісті қорытындылау: Қазақ тілін оқыту әдістерінің түрлерін талдап көрсету. Дидактикалық әдістер және олардың топтастырылуы
Негізгі тапсырмалар:
* Оқыту әдісі, тәсілі, құралдары туралы түсінік
* Оқыту әдістерін таңдап алу шарттары
* Оқыту әдістеріне сипаттама
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. оқыту әдістерін жіктеу
2. практикалық әдіс түрлерін атаңыз
Әдебиеттер:
1. З.Бейсембайқызы. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. - Алматы, 2002
2. З.Бейсембайқызы. Қазақ тілін модуль негізінде оқыту. А., 2001
3. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы /Қазақстан жоғары мектебі №1, 2004. 5-20-66.
4. Қазақ тілін оқыту методикасы. Жалпы редакциясын басқарған Б.Құлмағамбетова -Ал.:<<Мектеп>>, 1988
5. С.Қазыбайұлы.Мектепте қазақ тілін оқыту тәсілдері.-Алматы 1997
6. З.Бейсембаева. Қазак тілін оқыту әдістемесі.Алматы, 2002
№4 Дәріс. Жоғары мектепте қазақ тілі пәндерін оқыту формалары: лекция,семинар
Мақсаты: Жоғары мектепте қазақ тілі пәндерін оқыту формалары: лекция,семинар туралы мәлімет беру.
Жоспар:
* Қазақ тілін оқытудың формалары мен түрлері.
* Қазақ тілі сабақтары
* Сабаққа дайындалу және оған қойылатын талаптар, сабақты ұйымдастыру жолдары.
Қазақстан Республикасының <<Білім беру туралы>> Заңы 1999 жылы 7 маусымда қабылданған. <<Білім беру туралы>> Қазақстан Республикасының Заңы мемлекеттік білім беру саясатын анықтайды.
Қазақстан Республикасының білім беру саласындағы мемлекеттік саясат принциптері:
- үздіксіз білім беру;
- барлық адамдардың білім алуға тең құқықтығы;
- жалпы орта білімнің тегіндігі;
- орта білім нің міндеттілігі.
Standart (ағылшын) - норма, үлгі, мөлшер дегенді білдіреді.
Мемлекеттік білім беру стандарты - мемлекеттік нормалар деп танылған және қоғам сұраныстары мен тұлға қажеттігі мен мүмкіндіктеріне сай білім деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштер жүйесі.
Мемлекеттік білім беру стандартының атқаратын функциялары:
- азаматтардың толық мәнді білім алу құқығын қамтамасыз ету;
- республика деңгейінде білім беру кеңістігінің тұтастығын қамтамасыз ету, яғни оқу мекемесінің типіне қарамастан барлық оқушылардың ортақ негізгі білім көлемін меңгеруін қамтамасыз ету.
Оқу жоспары - оқу жылының, тоқсандардың, демалыс күндерінің мерзімін, оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін, әрбір оқу жылы /сыныптар/ бойынша оқу тәртібін және ретін, әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін анықтайтын нормативтік құжат
Типтік оқу жоспары білім және ғылым министрлігінде жасалынып, барлық орта мектептерге ортақ болып бекітіледі. Оқу жоспары мектептердің түрлеріне орай да жасалынады. Шағын комплектілі, сегіз жылдық, ұлттық мектептерде жоспар өзінше құрылады.
Оқу бағдарламасы - оқу пәніне байланысты білім, іскерлік, дағдылардың мазмұнын ашатын нормативтік құжат. Оқу бағдарламасы оқу жоспары негізінде жасалады.
Оқу бағдарламасы өзіне қамтиды:
- белгілі пән бойынша оқытудың мақсатын, оқушылар білімдеріне, іскерліктері мен дағдаларына қойылатын талаптарды, олардың білімін бағалау жолдарын, оқытудың түрлері мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның басты ерекшеліктері мен айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат;
- пәннің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптар;
- негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми проблемалар тізімі;
- әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері;
- пәнаралық байланыстар туралы ұсыныстар;
- әдістемелік оқу құралдары мен көрнекіліктер тізімі;
- ұсынылған әдебиет.
Оқулық - оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде баяндайтын кітап
Оқулық оқушылар оқу материалын саналы, белсенді түрде, толық меңгеруін қамтамасыз етуі керек.
Оқулыққа қойылатын талаптар күрделі болғандықтан, соңғы кезде әрбір пәннен бірнеше нұсқада оқулықтар, оқу құралдары шығуда. Дәстүрлі кітаптармен қатар аудио-, видеокассеталар және компактдискілерге жазылған, сонымен бірге электрондық оқулықтар пайдаланып ж
Біртұтас педагогикалық процестің құрылымындағы оқыту
Біртұтас педагогикалық процестегі оқыту процесін дидактика бөлімі қарастырады.
Оқытудың педагогикалық, психологиялық ерекшеліктері:
1) оқыту - мақсатты процесс;
2) оқыту - таным процесі;
3) оқыту - даму негізі
4) оқыту - екі жақты процесс;
5) оқыту - жоспарлы процесс;
6) оқыту - бұл күрделі процесс.
Оқыту процесінің өзіне тән функциялары бар. Олар: оқытудың білім беру, оқытудың тәрбиелік, оқытудың дамыту функциялары.
Оқытудың білім беру функциясы - бұл адам баласын білім байлығымен қаруландыру, оны өз бетімен білім алуға іскерлік пен дағдыны игеруге даярлау. Қазіргі кезеңде білімді толық игеру үшін негізгі талаптарды іске асырылады. Олар:
Оқытудың тәрбиелік функциясы - оқыту барысында оқушыларды теориялық білімдер жүйесімен қаруландыра отырып, жеке тұлғалық қасиеттер қалыптастырып, дамыту
Тәрбиелей отырып оқыту, ғылыми-теориялар мен ережелердің оқушылардың дүниетанымы мен сеніміне айналуын сипаттайды, моральдык нормаларды, мінез-құлықты игеруін қамтамасыз етуге әсер етеді. Оқыта отырып тәрбиелеу, оқушыларды өмірге, білім алуға тәрбиелейді, акыл-ой қабілетін дамытады, адамгершілік қасиетін қалыптастырады.
Мектепте оқушыларға теориялық білім беру тәрбие процесінде тығыз байланыста өткізіледі. Сонымен, оқыту оқушыларды терең біліммен қаруландырады, ғылыми көзқарастарын дамытады және тәрбиелейді.
Оқытудың дамыту функциясы. Оқыту барысында оқушыларға білім беру, оларды тәрбиелеу негізінде тұлғаның ақыл - ойы, сана - сеземі, шығармашылық қабілеті т.б. көптеген тұлғалық қасиеттерінің дамына, іскерліктері шыңдалып, қабілеттерінің дамуына ықпал етеді. Тұлға жан - жақты дамиды. Белгілі психологтар Л.С.Выготский мен С.Л.Рубинштейн ұсынған тұжырымдамасы бойынша жеке адам тәрбие мен оқыту процесінде жетіледі. Тәрбие мен оқыту негізінде даму іске асады.
Оқытудың түрлері
Дидактика тарихында оқытудың үш түрі қалыптасқан: түсіндірмелі-илюстрациялы (дәстүрлі), проблемалы, багдарламалы (компютерлік).
1. Түсіндірмелі - иллюстрациялы оқыту дәстүрлі оқыту деп аталуы тарихта ұзақ уақыт бойы өміршең болғанына байланысты.Дәстүрлі оқыту жаңадан пайда болған түсіндіру жолдары мен көрнекіліктерді өзіне кіріктіріп отырады.
2. Бағдарламалы (компьютерлік) оқытудың негізгі мақсаты - оқыту процесін басқаруды жетілдіру, тексеруден өзін-өзі тексеруге, оқытудан өзін-өзі оқытуға көшу. Бағдарламалы оқытуда жаңа бағдарланған оқулықтар, оқыту құжаттары, үйрету машиналары қолданылады. Оқытудың бұл турі 1960 жылдан бастап Б.Скиннер, Н.Краудер бастамасынан кейін, педагогика, психология және кибернетиканы ұштастырып падаланылады.
3. Проблемалық оқыту. Заманауи білімдендірудің мақсаты мамандарды шығармашылыққа дайындау екені даусыз. Шығармашылық дегеніміз жаңалықты (жаңа нысана, жаңа білім, жаңа проблема, жаңа әдіс) ашу. Осыған орай, проблемалық оқытудың өзі де шығармашыл процесс. Соңғы кезде кең тараған оқу түрінің мәні: мұғалім жаңа білімді дайын түрде баяндамай, оқушылардың алдына проблемалық сұрақтарды қойып, оларды шешудің жолдары мен тәсілдерін іздеуге бейімдейді
Дәрісті қорытындылау: Қазақ тілін оқытудың формалары мен түрлері, қазақ тілі сабақтары сабаққа дайындалу және оған қойылатын талаптар,сабақты ұйымдастыру жолдары. Қазақ тілі оқулықтарын талдау Қазақ тілін оқыту бойынша жасалатын оқу-әдістемелік кешен және оның құрылымы
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
1. Оқытудың қандай түрлері бар? Оларға сиапттама беріп, салыстырыңыз.
2. Оқыту процесінің түрлері неліктен дамып, өзгереді? Бұл өзгерістердің қандай алғышарттары бар?
3. Оқыту процесінде оқушы субъект және объект ролін атқарады дегенді қалай түсінесіз?
4. Оқыту процесі тиімді жүзеге асуы үшін нені ескеру қажет?
5. Оқыту процесінің құрылымы қандай компоненттерден тұрады? Оларды сипаттаңыз
Әдебиеттер:
1. Нұржанова Ж. Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары. А., 2001..
2. Жанпеисова М.М. Технология модульного обучения.Актобе-1998.
3. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. М.Д998.
4. Гузеев В.В. Планирование результатов образования и образовательная технология. М.,2001.
5. Тұрғынбаева Б.А. Дамыта оқыту технологиялары. А., 2000
6. Көккөзова М., САбақан. Әдіскер тағылымы. Алматы, 2000.
8. Исабаев Ә.Қазақ тілін оқыту методикасы. Ташкент-2003.
9. Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы-1995.
3 модуль Тілді жоғары мектепте оқыту әдістемесі
№5 Дәріс. Жоғары мектепте қазақ тілі пәндерін оқыту формалары: практикалық сабақ, лабораториялық сабақ
Мақсаты: Жоғары мектепте қазақ тілі пәндерін оқыту формалары: практикалық сабақ, лабораториялық сабақ туралы білім беру
Жоспар:
* Жоғары мектепте қазақ тілі пәндерін оқыту формалары
* практикалық сабақ
* лабораториялық сабақ
Оқыту - мақсатты процесс. Оқытудың басты мақсаты, әдіс тәсілдері, мазмұны мен міндеттері қоғам талабынан туындап, ұдайы өсіп, жаңарып отырады. Оқыту - таным процесі. Оқыту - даму негізі. Оқыту - жоспарлы процесс. Оқыту - бұл күрделі процесс. Ол тұлғаға білім беру, тәрбиелеу және ақыл - ойы мен творчестволық қабілетін, демек біліктілігі мен дағдысын дамыту негізінде жүзеге асырылады. Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, оқыту процесі - бұл білім алушы тұлғаны дамыту үшін мақсат көздеген, педагогикалық тұрғыдан ұйымдастырылған, әлеуметтік жағынан қамтылған процесс. Оқыту процесін екі негізгі репродуктивті (шығаратын) және продуктивті (шығармашылық) вариантта жүргізген жағдайда білім мен іскерлік әдістерін меңгеруге болады. (В.И.Загвязинский). Кез-келген танымдық міндеттерді шешу өз табиғатында қарама-қайшылықты болып келеді. Осы қарама-қайшылықты шешу қызығушылық тудырады, белгілі бір іс-әрекетке жетелейді, белсенділік туғызады, міне, осылар оқыту процесінің қозғаушы күші болып табылады.
Лекцияның негізгі дидактикалық максаты - студенттердің оқу материалын меңгеруіне қажетті бағыттаушы негізді қалыптастыру. Жақсы, дидактикалық мақсаттарға сай ұйымдастырған лекция лектордың аудиториямен шығармашылықтық тұрғыдан жасайтын қарым-қатынасы, оның танымдық эмоционалдық тұрғыдан тиімділігі жоғары болады. Егер студенттің ойлау қабілеті белсенді болса, онда жаңа материал оңай, әрі тез оқытады, соңдықтан, лекцияда тыңдаушылардың белсенділігі мен ойлау қабілетін тудыру қажет. Лекцияға қойылатын талаптар: Лекция мен лекция окудың адамгершіліктік, ізгіліктілік (гуманистік) жағы; Ғылымилығы мен ақпараттылығы; (қазіргі кездегі ғылыми деңгейі) Дәлдігі мен дәлелділігі; Түсіндірудің эмоционалдық жағы; Тыңдаушылардың ойлау қабілетін белсендіру; Қойылған сұрақтарға жауап берудегі құрылымы мен қисығының нақты болуы; Басты ой-пікір мен ережелерді бөліп алу; Тірек ұтымдарды бөліп алу, түсіндіру; Қорытындылау; Тілінің түсінікті және анық болуы; Басты, жаңа ұғымдар мен терминдерді түсіндіре білу; Мүмкіндігінше дидактикалық материалдар мен көрнекіліктерді (аудио, видео, интерактивті мультимедиалық кұралдар т.с.с. ) пайдалану; Аталған талаптар лекцияның сапасын бағалау критерийлерінің негізі болып табылады. Лекцияның құрылымы және оның сапалылыгын бағалау Өзінің құрылымы жағынан лекциялар әртүрлі болып келеді. Оның құрылымы оқытылатын материалдардың мазмұны мен сипатына байланысты, бірақ, кез-келген лекцияға қолданылатын жалпы құрылым-дық форма болады. Ең алдымен лекцияның жоспарын хабарлап, яғни жоспармен таныстырып, сол жоспар бойынша жүйелі түрде сұрактардың мазмұнын ашуды қатаң түрде сактау қажет. Емтихан сұрақтарына кіретін негізгі, маңызды мәселелерге ерекше назар аударып, соларды жоспарға міндетті түрде енгізілуі шарт. Алдыңғы өтілген лекцияның мазмұнын еске түсіріп, оның жаңа материалмен байланысын, пәндегі және басқа ғылымдар жүйесіндегі орны мен қажеттілігін айтып өту керек. Тақырыпты ашу барысында индуктивті әдісті қолдануға болады: ғылыми қорытындыларға әкелетін мысалдар, фактілер; сол сияқты нақты мысалдар арқылы жалпы ережелерді түсіндіруде дедукция әдісін де қолдануға болады. Лекцияньщ соңында айтылған мәселелер бойынша қорытынды жасау лекцияньщ құңдылығын арттырады. Жоғары мектептегі дәстүрлі лекциялар ақпараттық болып табылады. *Лекциялар мазмұны, кұрылымы, сипатына қарай әртүрлі болып келеді. Бірақ, жалпы басшылыққа алатын әдістемелік ереже, қагидалар ортақ болады. Лекцияның үш түрі болады:
І.Кіріспе.
2. Ағымдағы лекция.
3. Қорытынды, немесе шолу лекциясы.
1. Кіріспе лекция - мұнда пәннің мақсаты, ғылымдар жүйесінде алатын орны, сол мамандыққа қажеттілігі, яғни рөлі, мамандыққа қажет оқылатын басқа да пәндермен байланысы, сол пән ғылымының зерттеу пәні, әдіснамалық негізі, әдістер, мәселелер мен гипотезалар, даму перспективасы, іс-тәжірибесі, яғни практикамен байланысы, теориялық материалдар, даму тарихы, студенттердің болашақ мамандығына байланысы, пәнге байланысты оқулық, оқу-әдістемелік құрал, ғылыми әдебиеттермен таныстыру сияқты мәселелер сөз болады. Бұдан басқа пәнді оқып, меңгерудің, жүйелі түрде әдебиет пен конспектілермен жұмыс жасаудың әдістерімен таныстырған жөн. 2. Ағымдағы лекция - оқу жоспары негізінде жасалған типтік бағдарламаға сәйкес жұмыс бағдарламасы бойынша жүргізіледі. 3. Қорытынды немесе шолу лекция - бұл қысқаша конспект түрінде берілмейтін, білімнің жоғары деңгейде жүйеленіп берілуі. Сонымен бірге ең қиын, күрделі емтихан сұрактарының жауаптары қарастырылады. Жалпы лекцияны оқи отыра, лектор студенттердің қандай мәселелерді жазып алып жатқандығын байқап, соған бағдарланып отыруы керек. Конспект мұқият тыңдау, жазба жұмыстары кезінде жаксы есте сақтау, семинар, емтихандарға дайьщдалуда тірек материалдары ретінде көмек береді. Лектордың міндеті - студенттерге конспект жазу барысында ойлап, саналы түрде ұғыну, зерделеуді, тыңдай отырып, қысқаша жазып алулары үшін жағдай тудыруы керек. Ол үшін лектор студештерге көмектесуі, яғни барлығына түсінікті ме, жоқ па, үлгеріп жатыр ма, міне, осындай мәселелерге назар аударуы қажет. Бұны ол аудиторияның реакциясынан байқай алады. Ол үшін лектор өзінің дауыс ырғағына, материалды қалай жеткізіл жатқандығына, тақтадағы жазбаларына, көрнекілікті қолдануына, дауыс темпіне, лекцияның регламентінің қалай сақталып жатқаңдығына үнемі бақылау жасап отыруы қажет. Студенттерді қысқаша лекция жазуға уйрету, жазбаларды рәсімдеу, қысқартылған сөздер, әртүрлі белгілерді дұрыс қоя білу, жазба жұмысы барысында әртүрлі қаламдарды қолдану сияқты іс-әрекетгерге дағдыландыру пайдалы. Лекция мазмұнының құрылымының нақтылылығы, студенттердің ынта - ьқыласын өзіне аудара білуі студентгердің белсеңділігін, жұмысқа деген қабілеттілігін, педагогикалық қарым-қатынас орнатуға, еңбекке деген құлшынысты, пәнге деген қызығушлықты тудырады. Лекция сапалылыгын бағалау Өзара сабаққа қатысу барысында қызметтестер оқытушыньщ лекцияны оқу сапасын бағалайды. Лекцияны бағалау критерилерінің негізгі түйіндері: оның мазмұны, әдісі, студенттер жұмысына жетекшілік, лекторлық дарын, лекцияньщ нәтижелілігі.
1. Лекцияның мазмұны: ғылымилығы - қазіргі кездегі ғылымның дамуына, жетістігіне сәйкестілігі; саяси бағытгылығы - дүниетанымдық идеяларды бөліп алу, жекелеу, әдіснамалық сұрактарды ажырата біліп, оларды түсіндіру; ойлаудың белсенділігі - мәселелік сұрақтар қою және пәнаралық байланыстарды анықтау; Лекция мен окулық арасындағы байланыс, яғни оқулықта жоқ материалдар беріле ме, әлде оқулық бойынша айтылып жатыр ма? Қиын сұрақгарды талдау, ерекше токталу, жекеленген метериалдың бөлімдері бойышпа студенттерге өз бетінше тапсырма беру. Пәнішілік және пәнарлық байланыстар. 2. Оқытудың әдісі - лекцияның құрылымы, қисыны (логикасы), жоспары, әдебиеттер мен қосымша әдебиеттерді беру, жаңа терминдер, дәлелділігі мен дәйектілігі, негізгі ойлар мен қорытыңдылар, оларды ажырата білу, көрнекілік құралдар, жекеленген жазбалар, тірек конспектілерді қолдану. Қорытындылауда сұрақтарды қайталау, бақылау, тексеру сұрақтары, лекцияның соңында бүкіл лекция материалы бойынша қорытыңды, тұжырым жасау. 3. Студенттер жұмысына басшылық - лекция, конспектілерді жазуды талап ету, сұрақ-сауал, дискуссия ұйымдастыру. Конспектілерді семинар сабағында, лекцияньщ соңында тексеріп отыру. Шешендік әдістер, риторикалық сұрактар беру, әзіл-қалжынды орында қолдану сияқты студенттердің ықыласын аудару, көңіл-күйлерінің көтеріңкі болуына кейбір әдістерді қолдану. 4. Лекторға қойылатын талаптар: пәнді жетік білуі, идеялық сенімділік, көңіл-күй, дауысырғағы, сөз құрамының дұрыстылығы мен нактылығы, демалысы, сырт көрінісі, өзін-езі аудиторияда ұстай білуі, аудиторияны "көре" және "сезе'? білуі, аудиториямен байланыста болуы. шешендік шеберлігі. 5. Лекцияның нәтижесі: ақпараттық құндылығы, тәрбиелік әсері, дидактикалық мақсатқа жетуі. Лекция оку барысындағы лектордың міндеті: - студенттердің танымдық жұмыстарын тиімді ұйымдастыру, яғни лекцияны тыңдау, қабылдауы, түсінуі сияқты танымдық процестердің белсеңді жүруін байқау, қадағалау; материалды өңдеу; тұжырымдап, қорытынды жасау: Дұрыс әрі тиімді ұйымдастырган лекцияның тәрбиелік маңызы арта түседі, яғни, ойлау, еңбек әрекеті, пәнге деген ынта, ықылас және қызығушылық дамып, қалыптасады.
Семинар және лабораториялық сабақтар. Семинар сабағының оқытудың формасы ретінде өзіне тән тарихы бар. Семинар латынның " seminarium " деген сөзінен шыққан. Семинар ертедегі грек, рим мектептерінде диспут, комментарий, қорытьщды түрінде өтілген. XVII ғасырда бұл форма Батыс Еуропа елдерінде, ал ХГХ ғ.-дан бастап Ресей университеттерінде қолданылып келеді. Семинар сабақтары белгілі бір жеке ғалымның басшылығымен студенттердің теориялық курс пек ғылыми зерттеу жұмыстарының әдістерін меңгеруін сипаттайды. Семинар сабақтары жоғары мектеп алдыңдағы міндеттердің өзгеріп отыруына орай үнемі жетілдіріліп отырды. Қазіргі кездері семинар сабақтары, негізінен, жоғары мектепте гуманитарлъщ және техникалық пәндерді оқытуды ұйымдастырудың формасы болып табылады. Ол студенттерде ойлай білу мәдениетін дамытудың құралы болып саналады. Семинар сабактары пәнді терең, жетік меңгеру мен ғылыми танымньщ әдіснамасын меңгеруге бағытталады. Студент семинар сабағына дайындалу барысыңда өз бетінше шығармашылыкпен жұмыс істеп, дайындалады (талдау жасау, реферат-тар жазу, баяндамаларға дайындалу, т.с.с.) Семинар сабақтары - студенттердің шыгармашылық іс-әрекетін дамытудың бірден-бір жолы. Семинар сабақтарында келесі мәселелерді шешу көзделеді ( А.М.Матюшкиннің пікірі бойынша): Кәсіби шығармашылық тұрғыдан ойлауды дамыту; Танымдық мотивтер; Оқу жағдайларында кәсіби біліктілікпен білімді қолдану. Семинар сабақтарында оқытушы білімді тиянақтау, бекіту, бақылау жасау, педагогикалық қарым-қатынас сияқты жекеленген мәселелерді шешеді. Қазіргі заманауи ЖОО-да семинар сабақтарының кең тараған 3 типін ажыратуға болады: Ағымдағы семинар Жекеленген семинар Арнайы семинар Ағымдағы семинар - бірінші курста жүргізіледі. Мақсаты -студенттерді өз бетінше жұмыстың ерекшелігімен, таныстыру, әдебиет-тер мен қайнар көздерімен таныстыра отырып, олармен жұмыс жасаудың әдістерін үйрету. Себебі, тәжірибеден белгілі болғандай, бірінші курс студенттері бірден бірнеше әдеби қайнар көздермен жұмыс жасай алмайды, қажетті материалды іріктеу, оған талдау жасау, тақырыпқа сәйкес материалдарды табу сияқты жұмыстар қиындьщ туғызады. Сондықтан әдеби қайнар көздермен жұмыс жасауды үйретуге, ғылыми мәселелерді шешуге шығармашылықпен қарау, семинар сабағына дұрыс дайындалу дағдыларын қалыптастыруға ерекше көңіл бөлу керек. Семинар сабағына дайындалудың келесі кезеңі - реферат дайындау, тақырыпты анықтау, оқи білу, талдау, талқыға салу. Күрделі оқу, тәрбие міндеттері 2-4 курстарда жүретін саминар сабақтарыңда, әсіресе, 4-5 курстардағы арнайы семинар сабақтарында студенттерде меңгершетін материалға деген зерттеушшік көзқарас қалыптасады. ЖОО-да көбінесе семинардың 3 типі жүргізіледі: Белгілі бір курсты терең меңгеру мақсатына көздейтін. Әдіснамалық жағъшан маңызды белгілі бір тақырыптын немесе курстың жекеленген тақырыптарын меңгеру. Ғылымның жекеленген бөлімдерін терең зерттеу мақсатындағы. Семинар сабақтары әңгіме, баяндама, пікірталас түрлерінде өтіледі. Арнайы семинар белгілі бір ғылым саласы бойынша жоғары курстарда өтіледі. Егер жүргізуші оқытушы тәжірибелі болса, онда ол студенттерді ұжымдық формада ойлай білу мен шығармашылықпен жұмыс жасауды, ситуацияларды құрастыру, оларды шеше білу, моделдеу, бағалау, өзара сын секілді іс-әрекеттерді қалыптастырады. Семинар сабактарының маман даярлауда маңызы зор, себебі әртүрлі, күрделі міндеттерді шешуге мүмкіндік туғызады, студенттердің шығармашылықпен жұмыс істеу қабілетін дамытады. Семинар сабағында студенттер ғылыми ақпаратты меңгереді, ғылыми жұмыс-тарды жазу, өңдеу дағдысы мен іскерлігін дамытады, материалды ауызша немесе жазбаша түрде айтып, жазып беру өнерін игереді. Семинар сабағының бірден-бір мақсаты: - лекцияда алған білімді терең ұғыну, мәселелерді шешу, проблемалық ситуациялар мен есептерді ойластыру, құрастыру, талдау, өз позицияларын айқыңдап, анықтау. Семинар сабағына дайындықтың бастауы - әдебиетпен жұмыс істеу, талқыланатын мәселелер мен сұрақтарға дайындалу. Семинар сабағы озінің әдістемесімен, яғни әдістемесінің әр түрлі, көпқырлығымен ерекшеленеді. Семинардың жоспары, қарастырылатын сұрактар алдын-ала белгілі болады, онымен студенттер алдына-ала танысады. Сол бойынша барлығы дайындалады. Келесі бір әдісі - белгілі бір тақырыптарға, белгілі бір студенттер арнайы дайындалады. Бұл жағдайда оқытушы студент баяндамасының өз бетінше шығармашылықпен, жауапкершілікпен жұмыс істеу деңгейін бағалайды. Қалған студенттер тек тыңдаушының ғана рөлін орындамау үшін, топтың белсеңділігін (сабақ үстіңдегі) арттыру үшін, оқытушы тақырыпқа байланысты, мүмкіндігінше, көптеген қосымша сұрақтар дайындауы керек. Семинарға дайындалу үшін оқытушы негізгі және қосымша әдебиеттердің тізімін береді. Семинар сабағын өткізгенде оқытудьщ дидактикалық қағидалары орындалуы тиіс. Атап айтқанда: Оқытудың тәрбиелігі, яғни болашақ мамандыққа деген қызығушылығын дамыту, арттыру өзін-өзі тәрбиелеу, кәсіби тұрғыдан тәрбиелеу; Оқытудың гылымшыгы - ғылымның соңғы жаңалықтары, жаңашыл мұғалімдер тәжірибесі оқытудың жаңа техноло-гаялары, педагогикалық инноватикалар, педагогикалық терминдер, студенттердің ғылыми көзқарасы мен педагогикалық тұрғыдан ойлай білу қабілеттерін қалыптастыру; Оқытудагы саналылық - қағидалар мен зандылықтарды саналы түрде ұғыну, оларды іс-жүзінде пайдалана білу; Теорияның практикамен байланысы - теориялық материалдарды бекіту, байқаумен байланысы, т.б. қорытындылап, тұжырымдауды, нақты іскерліктерді қалыптастыру, т.б. Семинар сабақтарының сапалылығын анықтайтын критерийлер: мақсатқа бағыттылығы - теориялық материалды болашақ кәсіби іс-әрекетте, материалды нақты іс жүзінде қолданумен байланыстыру; жоспарлау - басты мәселелерді бөліп алу; ұйымдастыру - пікірталас, пікіралысуды қолдау, студенттердің жауаптарына талдау жасау; семинарды жүргізу стилі - белсенді; оқытушының студенттермен қарым-қатынасы, талап қоя отырып, құрметтей білу немесе бейтараптық; студенттердің оқытушыға қарым-қатынасы - сыйластық, өзара сын; топты басқару - оқытушыньщ топта өзін-өзі еркін ұстауы, сенімділік, әділдік немесе керісінше көп ескертулер жасауы, дауысын көтеру, топта тек бірнеше студентпен ғана жұмыс істеуі, т.б. Оқытушының қорытындысы - кәсіби шеберлікпен, сенімділікпен немесе керісінше; Студенттердің жазба жұмыстарын үнемі, жүйелі түрде жүргізу немесе керісінше. Кептеген жағдайларда семинар сабактарында іскерлік ойыңдар, тренингтер ұйымдастырылады (мамандьщқа байланысты). Лабораториялық жұмыстар Лабораториялық жұмыстар - оқу-зерттеу іс-әрекеттері барысында студенттерге теориялық әдіснамалық білім мен оны нақты іс жүзінде қолдануға қажетті іскерлік, дағдылар жүйесінің интеграциясын сипаттайды.
Дәрісті қорытындылау: Жоғары мектепте қазақ тілі пәндерін оқыту формалары: практикалық сабақ, лабораториялық сабақ туралы білімді жинақтау
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
1. Шолу лекциясы
2. Ағымдағы лекция.
3. Семинар жоспары
Әдебиеттер:
* Әлімжанов Д., Ы.Маманов Қазақ тілін оқыту методикасы. 1965
* Жиенбаев С.Қазақ тілінің методикасы. 1941
* Исабаев Қ.Мектепте математиканы оқыту. 1976
* Бейсембаева З. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. 2002
№6 Дәріс. Қазақ тілі және әдістемесі пәндері бойынша студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі
Мақсаты: Қазақ тілі және әдістемесі пәндері бойынша студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі туралы мағлұмат беру.
Жоспар:
1 Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарының мақсаты мен міндеттері
2. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастырудың негізгі бағыттары
3 Қазақ тілі және әдістемесі пәндері бойынша студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі
Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарының мақсаты мен міндеттері
2.1. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарының жүйесін ұйымдастыру және дамытудың негізгі мақсаты жоғары кәсіби білім беруде маман даярлаудың ғылыми деңгейін көтеру және оқуын ары қарай жалғастыру үшін талантты жастарды іріктеу, ғылыми- техникалық прогрестің жаңа жетістіктеріне, экономикалық ойлау мен мәдени дамуға қол жеткізу негізінде жоғары оқу орнында педагогикалық және ғылыми кадрлармен толықтыру.
2.2. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстары жүйесін ұйымдастырудың негізгі міндеттері:
студенттердің сабақтары мен ғылыми-зерттеу жұмыстарының интеграциясын қамтамасыз ету;
студенттерді шығармашылық, ғылыми және кәсіби еңбекке баулу мен даярлаудың органикалық бірлігін жүзеге асыру;
студент жастардың жеке шығармашылық қабілеттерін ашу және оны жүзеге асыру үшін жағдайлар жасау;
студенттерді ғылыми жұмысқа тарту және нәтижелілігін арттыру;
ғылыми жұмыстарға деген қабілеті бар талантты жастарды іріктеу;
студентті ғылыми қызметкер ретінде қалыптастыру және дайындау;
болашақ мамандарда өндіріс орындары мен мекемелерде ғылыми негізделген кәсіптік жұмыстарды алып кете алу шеберлігін, тез бейімделе алу қабілетін, алған білімін қолдана алу; жоспарлаудың методологиясы мен практикасын меңгеру, нарықтық қатынас жағдайларында маңызды шешім қабылдай білу; біліктілігін көтеруге және қайта даярлануға дайындығы мен қабілетін қалыптастыру және дамыту;
конструкторлық- жобалау жұмыстарына икемі бар, өндірісте өзін-өзі басқару дағдысы қалыптасқан, нақты ғылыми-практикалық іс-шараларды сауатты жасай алатын және жүзеге асыратын жоғары білікті маман, жетекшілер даярлау.
қоғам мен мемлекеттің қазіргі қателіктеріне байланысты ғылымның басым бағыттарына студенттерді тартуда ғылыми-зерттеу жұмыстарының тиімділігін арттыру;
қаржыландыруды жоғары оқу орнының инновациялық жұмыстарына байланысты басқа арналардан іздеу және жүзеге асыру;
елімізде, сондай-ақ жақын және алыс шет елдерде жоғарғы оқу орындарымен ғылыми байланыстарды дамыту.
3. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастырудың негізгі бағыттары
3.1. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастырудың негізгі бағыттары:
түрлі ғылыми-зерттеу жұмыстарды орындауда студенттер мен оқытушылардың бірлесе жұмылуының арқасында оқу үдерісі сапасын көтеру;
студенттердің қолданбалы, әдістемелік, ізденушілік және іргелі ғылыми зерттеулер жүргізуге қатысуы;
жоғары оқу орындарының ғылыми мектептерінде ұрпақ ізбасарлығын қолдау және дамыту;
студенттерде өз бетінше тұжырымдар мен қорытындылар жасай білу қабілетін дамыту;
студенттерге оқу үдерісінде қазіргі ғылымның түрлі бағыттарында өз күштерін сынай білуге мүмкіндік беру;
студенттерді өнертапқыштық, шығармашылық жұмыстарға тарту;
студенттердің оқу жоспарынан тыс жүзеге асырылатын ғылыми-зерттеу жұмыстарына кеңінен қатысуы;
студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарының ғылыми-техникалық іс-шаралар нәтижелілігін арттыру;
студенттердің түрлі ұйымдастыру-құқықтық формаларының ғылыми-шығармашылық бірлестіктерінде білім мен кәсіпкерлікті ұштастыру;
студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру мен жетекшілік етуде ЖОО оқытушылар құрамы мен ғылыми қызметкерлердің қатысуын жандандыру.
3.2. Негізгі түрлері
3.2.1. Оқу үрдісіндегі арнайы ғылыми-зерттеу жұмысы
3.2.2. Оқу үрдісін толықтырушы ғылыми-зерттеу жұмысы
3.2.3. Оқу үрдісімен қатар жүргізілетін ғылыми-зерттеу жұмысы
3.3. СҒЗЖ негізгі ұйымдастырылып жүргізілетін тиімді түрлері:
Оқу жоспары негізіндегі оқу-зерттеу жұмысы.
ҒЗЖ кейбір мәселелерін (элементтерін) жүргізілетін дәрістерге қосу.
Ғылыми бөліктерден немесе толықтай ғылыми зерттеуден тұратын дипломдық жұмыстар.
Профессор-оқытушылардың жетекшілігімен белгілі бір ауқымды мәселелерді шешудегі студенттердің өзіндік зерттеу жұмыстары.
ҒЗЖ іс-тәжірибелерге енгізу.
Берілген тақырыпқа байланысты орындалатын ғылыми реферат жұмыстар.
Студенттердің ғылыми үйірмелері.
Студенттік құрылыс бөлімдері.
Студенттік ғылыми-техникалық бөлімдері.
Студенттік конструкциялық орталығы.
Белгілі бір мәселе төңірегінде жинақталған студенттік ғылыми топтары немесе лабораториялық не басқа да шығармашылық бірлестіктер.
Әр түрлі көздерден (грант, келісім шарт) қаржыландырылатын ғылыми-зерттеу жұмыс жоспарларының орындалуына студенттерді қатыстыру.
Студенттердің әр түрлі деңгейлерде өткізілетін іс-шараларға қатыстырылуы (кафедрадағы, факультеттегі, облыстық, аймақтық, республикалық, халықаралық). Мұндай іс-шаралар СҒЗЖ жүйесін тұрақты дамытуға, сондай-ақ әрбір студенттің шығармашылық деңгейін арттыруға септігін тигізеді. Оларға қатыстылар: ғылыми семинарлар, конференциялар, синпозиумдар, фестивальдар, ғылыми және оқу үрдісіндегі студенттердің зерттеу жұмыстары жөніндегі түрлі жарыстар, әр сала немесе мамандық бойынша өткізілетін жарыстар.
Ғылыми зеттеу жұмыстарына қабілеті бар студенттерден жинақталған топтарға арнайы өткізілетін дәрістер.
Барлық оқу жоспарларына << Ғылыми зерттеулердің негізі >> атты курстарды ендіре отырып, студенттердің өзіндік ғылыми жұмыстарының өз қабілеті шеңберінде орындалуын, жаңаша ғылыми жұмыстарының, ғылыми зерттеу жұмыстарының зерттеу әдіс-тәсілдерімен танысу.
Түрлі ақпарат көздері негізінде студенттерді ғылыми-техникалық мәліметтермен қамтамасыз ету.
Студенттердің түрлі жаңашыл ғылыми ізденістерге қатысуын қамтамасыз ету.
4. Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу формалары
СҒЗЖ орындалуының негізгі формасы - жетекші жинақтап бір қалыпқа түсірген тапсырмаларды жеке-жеке орындау болып табылады. СҒЗЖ орындаудың алғашқы кезеңінде студенттерді зерттеудің әдістері мен тәсілдеріне үйрету үшін топтасып орындау әдісін қолданады.
ҒЗЖ-ына арналған тапсырмаларды келешегі бар тақырыптар бойынша алған жөн. Берілетін тапсырмалардың көлемі мен мәнін студенттердің жеткен жетістіктері мен бейімділіктеріне қарай бөлу керек.
Тапсырмаларда алға қойған мәселерді шешу үшін қажетті барлық жұмыстар көрінуі қажет.
Дәрісті қорытындылау: Студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарының жүйесін ұйымдастыру және дамытудың негізгі мақсаты жоғары кәсіби білім беруде маман даярлаудың ғылыми деңгейін көтеру және оқуын ары қарай жалғастыру үшін талантты жастарды іріктеу, ғылыми- техникалық прогрестің жаңа жетістіктеріне, экономикалық ойлау мен мәдени дамуға қол жеткізу негізінде жоғары оқу орнында педагогикалық және ғылыми кадрлармен толықтыру.
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
Студенттердің ғылыми үйірмелері.
Студенттік құрылыс бөлімдері.
Студенттік ғылыми-техникалық бөлімдері.
Әдебиеттер:
* Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. - Алматы: Ғылым, 1977. - 712 б.
* Болғанбаев Ә., Қалиев Ғ. Қазіргі қазақ тілі лексикологиясы мен фразеологиясы. - Алматы: Санат, 1997. - 255 б.
* Айғабылов А. Лексиканы оқыту методикасы және оның қазіргі міндеті. 1982
* Ұйықбаев И. Лексиканы оқыту. Қазақ тілі методикасының мәселелері. А., 1969
№7 Дәріс. Қазақ тілі және оқыту әдістемесі бойынша студенттердің оқытушымен орындайтын өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі
Мақсаты: Қазақ тілі және оқыту әдістемесі бойынша студенттердің оқытушымен орындайтын өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі тиімділігін көрсету.
Жоспар:
* Қазақ тілі және оқыту әдістемесі бойынша студенттердің оқытушымен орындайтын өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру
* Қазақ тілі және оқыту әдістемесі бойынша студенттердің оқытушымен орындайтын өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі
Қазіргі заманымызда қоғамға өз бетімен жұмыс атқаратын, еркін де кеңінен ойлайтын, өздігінен алдына мақсат қойып және оған жетудің әдіс-тәсілін шығармашылықпен анықтап, сондай-ақ қолдана алатын кәсіби-маман тұлғасы болуы керек. Мұндай тұлғаның дамуына бағытталған білім берудің негізі болып тұлғаның өздігінен білім алу, өзін-өзі тәрбиелеу, өзін жетілдіру процесі жатады.
Студенттердің танымдық қызметі барысында өзіндік жұмыстарын ұйымдастырудың маңызы зор. Бұл мәселеге көптеген ғалымдар, мысалы, Ястребова Е.Б., Ерецский М.И., Гарунов М.Г., Блохина Р.А., Сабодашев В.П., Вербицкий А., т.б үлкен мән беріп, зерттеген. Бұл зерттеулердің өзектілігі - студенттердің теориялық және практикалық білімді саналы игеріп, интеллектуалдық қызмет жасай білуге тәрбиелеу болып табылады. Сонымен бірге студенттер жай ғана беріліп жатқан дайын біліммен қаруланып ғана қоймай, білімді тауып, ізденіп алуына, яғни студенттерді оқи білуге үйрету маңыздырақ.
Студенттердің өздік жұмысының (СӨЖ) басқа жұмыстардан ерекшелігі - студент өз алдына мақсат қояды, оған жету үшін жұмыс түрін, тапсырманы таңдайды.
<<Өзіндік жұмыс>> бәрінен бұрын басқа оқу жұмыс түрлерінің міндеттерін аяқтайды. Адамның ешбір білімі, егер де ол өзінің қызметінің объектісіне айналмаса, қажетті нәтиже бере алмайды, дейді Петровский. (1, 129 б). Өзіндік жұмыс жасай білудің негізі, алғашқы дағдысы мектепте қалануы тиіс. мектептен жаңа оқу орнына келген студент, өз бетімен жұмыс жасау қабілеттілігі төменділігінен, жұмыс жасау тәсілдерін білмегендігінен көп қиналады. Мысалы, 1-курс студенттерінің 80%-ы материалды талдау, жүйелеу, амал-тәсілді қолдану дағдылары жоқтың қасы. Электронды кітапхана, интернет ресурстарын пайдаланумен қатар, энци-клопедия, сөздікпен жұмыс жасау дағдысы жоқ студенттерде кездеседі. Сондықтан да, студенттердің өзіндік жұмыс жасауына көмек беру оқытушының негізгі міндет-терінің біріне айналады.
Қазіргі кезде қоғам дарынды, қабілетті тұлғаларды қажет етеді. Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдық дамудың дәрежесі. Осы заманғы ақпараттық технологиясын игеру болашақ мұғалімдерді даярлау ісінде міндетті кілт деуге болады.
Инновациялық білім беру - тұлғаға бағытталу, білім берудің негізділігі, шығармашылық, кәсіби бағдар, ақпараттық технологияларды қолдану деген түсінік-тердің жиынтығы. Сондықтан оқытушыны студенттердің қандай қасиеттерін, сапаларын дамыту керек, қалайша өзін-өзі дамыта білуіне көмектесуге болады деген сұрақтар толғантуы керек. Студенттердің ең алдымен, өзін-өзі дамыту, өзін-өзі тәрбиелеу, өз білімін жетілдіру, өзін-өзі бақылау мен бағалау әдет-дағдысын қалыптастыру тұлғаның шыңға (акме-шын, акмеология) жету жолы болмақ.
Жоғары оқу орындарындағы студенттердің өздік жұмысы оқыту лекция, практикалық, лабораториялық жұмыстар арқылы жүзеге асады. Лекция ақыл-ой әрекетінің тек 1-деңгейін, (тану) және біліммен танысу деңгейін қамтамасыз етеді. Ал СӨЖ ақыл-ой әрекетінің 2-деңгейін: қабылдау мен қайта жаңғырту және білім көшірмесін игеруін қамтамасыз етеді. Одан әрі ол алған білімді практикада қолдану, ептілік, шығармашылық қабілеттерін дамыта алады. Оқытушы студенттің білім алуға деген мотивін дамытуға, ішкі ынта-ықыласымен білім алуға ұмтылуына көмектеседі.
Оқытушының бақылауымен студент:
- Зерттеушілік іскерлігімен дағдысын қалыптастырады;
- Өткен материалдарды жалпылай алу және қайталау;
- Алған білімді қолдану, оларды толықтыру, кеңейту дағдысын қалыптастырады;
- Оқытушы студенттің психофизи-ологиялық және академиялық үлгерімін ескере отырып, өз бетімен жұмыс жасауға бағыт-бағдар беріп, олардың дербестігінің дамуына мүмкіндік жасайды.
- Студентпен бірлесекен іс-әрекет барысында оқытушы - студенттің уақытын тиімді пайдалануға беретін түсіндірмелі-иллюстративті (схема, таблица, тезис, т.б.) материалдарды қолдануды үйрету, қажетті әдебиетті іздеу жолдарын көрсету;
- Өзіндік белсенділігін, дербестігін дамыту үшін проблемалық баяндау, шығармашылық ізденіс әдістерін қолданған дұрыс.
- Оқытушы студентке жеке тапсырма таңдауға (курстық жұмыс, реферат, ғылыми баяндама, үлгі сабақ жоспарын құруға) көмектеседі.
- Әдебиеттермен қамтамасыз болуға, олармен жұмыс жасай білуге;
- Тиімді әдіс-тәсілдер, тапсырма орындау жолдарын қолдана білуге үйретеді;
- Жеке не бірнеше студентке кеңес береді, студенттердің бір-бірімен жұмыс жасауын үйлестіреді.
Жоғары оқу орындарындағы студент-тердің өздік жұмысы (СӨЖ) барлық оқу бағдарламасының басым бөлігін құрағандықтан, оның тиімді болуы маманның кәсіби бағыттылығының талаптарына сай жасалған өздік жұмысты ұйымдастыру үлгісінің дұрыс құрылуына байланысты болады. Алайда студентке қойылатын негізгі талаптар төмендегідей жіктелініп көрсетіледі:
- Студенттің шығармашылық потенциалын белсендіру: студент оқу тапсырмасын өз бетінше орындау барысында ғылыми әдебиеттермен, әдістемелерді талдаумен танысу және шығармашылық технологиясын меңгеуді жүзеге асырады.
- Өз бетінше білім алу және өзіндік дамуға ынтасын тәрбиелеу: шығармашылық белсенділігін қабілетін белсендіру, кәсіби даярлық қасиетін жоғарылату, кәсіби тапсырмаларды шешу барысында шығармашылық бағытын дамыту, жалпы және жеке дара зерттеу әдіс-тәсілдерін меңгеру т.б.
- Оқу іс-әрекетке деген мотивациясын жоғарылату: білім беру процесінде тұлғаның позициясын белсендіру, субъективті жаңа білімдердің негізгі қатынасы, яғни білімді өз бетінше алу функциясы, нақты студент үшін жаңа және тұлғалық маңыздылығы.
- Танымдық белсенділікті дамыту: өз бетінше ойлауға талпынысы, қандай да бір тапсырманы немесе мәселені шешуде өзіндік бағытты табу, өз бетінше білім алуға тырысуы, пікірлерді сыни тұрғыдан қалыптастыру, оқу процесіндегі оқу-танымдық процесс белсенділігінде студенттердің оқыту әдісінің белсенділігі жанама қызығушылығымен басымдылық танытып, жүзеге асады.
Дәрісті қорытындылау: Студенттердің өзіндік жұмыс жасаудағы қабілеттерін қалыптастыру міндетін орындауда бүкіл педагогикалық ұжым үшін проблема туындайды. Ол осы жұмыс мазмұнына оқушыларды мақсатты түрде, әсіресе студенттерді оқытуда болып табылады. Мұндай оқыту оқу іс-әрекетінің өзінің модельдеу тәсілдерін қалып-тастыруды, студенттердің ең қолайлы күн тәртібін анықтауларын, оқу материалымен жұмыс істеудің ұтымды тәсілдерін саналы аңғаруын және оны кейіннен өңдеуін, терең, сонымен бірге тез оқу амалдарын игеруді, түрлі әрекеттердің, конспек-тілердің, оқу-практикалық міндеттерді қою мен шешудің жоспарын құруды қамтиды.
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
Студенттердің өздік жұмысының (СӨЖ) басқа жұмыстардан ерекшелігі <<Өзіндік жұмыс>> түрлері
Әдебиеттер:
* Қ.Жұбанов. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. -Алматы: Ғалым: 1999. 152- 390 бет.
* Кириллова Г.И Теория и практика урока в условиях развивающего обучения М., 1980
* Педагогика. АГУ.
* Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Кұдиярова. Педагогика. Дарын - Алматы-2004
* Ж.Б. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев. Педагогика. Алматы, 2004
№8 Дәріс. Қазақ тілі және оқыту әдістемесі бойынша студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі
Мақсаты: Қазақ тілі және оқыту әдістемесі бойынша студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі туралы мағлұмат беру.
Жоспар:
* Өздік жұмыс түрлері
* Студенттердің өзіндік жұмыстарын ұйымдастыру әдістемес
Студенттердің өзіндік жұмыс жасаудағы қабілеттерін қалыптастыру міндетін орындауда бүкіл педагогикалық ұжым үшін проблема туындайды. Ол осы жұмыс мазмұнына оқушыларды мақсатты түрде, әсіресе студенттерді оқытуда болып табылады. Мұндай оқыту оқу іс-әрекетінің өзінің модельдеу тәсілдерін қалып-тастыруды, студенттердің ең қолайлы күн тәртібін анықтауларын, оқу материалымен жұмыс істеудің ұтымды тәсілдерін саналы аңғаруын және оны кейіннен өңдеуін, терең, сонымен бірге тез оқу амалдарын игеруді, түрлі әрекеттердің, конспек-тілердің, оқу-практикалық міндеттерді қою мен шешудің жоспарын құруды қамтиды. Осы тұрғыда А.К. Маркова ұсынған оқу жұмысының тәсілдері үлкен қызығушылық тудыруы мұмкін:
- <<мәтінді мағыналық қайта өңдеу тәсілдері, оқу материалын үлкейту, оның ішінен бастапқы идеяларды, принциптерді, заңдарды бөліп көрсету, міндетті орын-даудың жалпыланған тәсілдерін саналау, мектеп оқушыларының белгілі бір санаттағы міндеттер жүйесін өз бетінше құру;
- оқу мәдениетінің (мысалы, ірі синтагмалар мен <<динамикалық оқу>>) және тыңдау мәдениетінің тәсілдері, қысқа және неғұрлым ұтымды жазу тәсілдері (жазып алу, жоспарлар, тезистер, конспект, аннотация, реферат, рецензия, кітаппен жұмыстың жалпы тәсілдері);
- есте сақтап қалудың жалпы тәсілдері (оқу материалын құрылымдау, бейнелі және есту естеріне сүйене отырып мнемотехниканың ерекше тәсілдерін қолдану);
- зейінді шоғырландыру тәсілдері, яғни мектеп оқушысының өзіндік қадағалаудың әр түрлерін пайдалануына, өз жұмысын сатылап тексеруге, тексеру тәртібін, <<бірліктерін>> бөлуге сүйенетін;
- қосымша ақпаратты іздеудің жалпы тәсілдері (библиографиялық материал-дармен, анықтамалар, каталогтар, сөздіктер, энциклопедиялармен жұмыс) және оларды үйдегі кітапханада сақтау;
- емтиханға, сынаққа, семинарларға, зертханалық сабақтарға дайындалу тәсіл-дері; уақытты ұтымды ұйымдастыру, оны есептеу мен жұмсаудың, еңбек пен оқуды, ауызша және жазбаша қиын тапсыр-маларды дұрыс кезектеп отыру, еңбек гигиенасының жалпы ережелерінің (режим, серуен, жұмыс орнындағы тәртіп, оның жарықтығы, т.б.) тәсілдері>>. Бұл жерде ақыл-ой еңбегін ұйымдастырудың жалпы тәсілдері де, оқу жұмысының нақты тәсілдері де, мысалы, мәтінмен жұмыс істеу келтірілгені айқын.
Соңғылардың қалыптасқандығы сту-денттердің барлық оқу пәндері бойынша өзіндік жұмыстарының негізгі алғышар-ттарының бірі және де негізі болады.
Тағы атап өтейік, жалпы студенттердің өзіндік жұмысы - оқу іс-әрекеті тұрғысынан, сыныптық оқу іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыруға негізделеді. Соның ішінде бұл оқытушының сыртқы қадағалауынан студенттің өзін-өзі қадағалауына және де сыртқы бағалаудан оның өзін-өзі бағалауының қалыптасуына өтуі мен олардың байланысына қатысты және бұл, өз кезегінде, оқытушының бақылау мен бағалауды жетілдіруін ұйғарады.
Өздік жұмыстың тиімді ұйым-дастырылуы тек өздік жұмыстың жүйесіне ғана емес, сонымен қатар педагогикалық шарттардың орындалуына да байланысты:
- Студенттің аудиториядағы және өздік жұмысының көлемінің дұрыс үйлесімі, студенттің оқу жүктемесінің тиімді болуы, сабақ кестесінің дұрыс құрылуы, оқытушының өздік жұмыстың күрделілігін анықтауда студенттің уақытын, орындау мүмкіндігін, оқу әдістемелік әдебиетпен қамтылуын ескеруі студенттің өздік жұмыс нәтижесіне үлкен әсер етеді.
- Әдістемелік тұрғыдан студенттің аудиториядағы және одан тыс өздік жұмысын дұрыс ұйымдастыру, өздік жұмысты орындауға оқу орынның материалдық-техникалық базасының, оның қызметкерлерінің лайықтылығы. Студен-ттердің өздік жұмысын ұйымдастыруға қатысушылардың өз қызметтерін дұрыс атқаруы.
- Студенттердің өздік жұмысының процесін шығармашылық процеске айналдыру мақсатында студентті қажетті әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету. Оқу орынның кітапханаларында қажетті оқу әдебиеттерінің қорының, электрондық оқу құралдары мен электронды оқыту бағдарламасының және қазіргі таңдағы мықты ақпарат көздерінің бірі - интернеттің болуы. Оқу процесінің компьютерленуі студенттің өздігінен білім алуына және ақпарат көздерімен жұмыс жасауына, өзіндік бақылау жасауына, уақытын үнемді пайдалануына жағдай туғызады. Сондықтан өздік жұмысты тиімді қолдануда мазмұнды динамикалық түрде өзгертуге және соңғы ғылыми жаңалықтармен жаңартуға болатын, әрі қолданысқа икемді электронды оқулық-тардың маңызы зор.
- Студент пен оқытушы арасындағы қатынасты студент белсенділігімен оның өз бетімен білім алуға ұмтылуы бағытына өзгерту жұмыстарын ұйымдастыру, сондай-ақ соған сәйкес студенттің өздік жұмысын ұйымдастырудың тиімді әдіс-терін, формаларын, түрлерін, құралдарын дұрыс таңдау және қолдану студенттің өздік жұмыс нәтижесіне ықпал жасайды. Студенттердің өздік жұмысының тиім-ділігін және оны орындауға студенттің ынтасын арттыруда дидактикалық құралдары мен жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың маңызы зор. Әр өздік жұмыстың мақсаты айқын, түсінікті, оның көлемі мен мазмұны оқу мақсатына сай, студентті орындауға ынталандыратындай жасалып, оны орындауға студенттің жағдайы мен мүмкіндігі болуы тиіс. Студенттің өздік жұмысының тапсырмалары алған білімді жаңа жағдаятта қолдануды, жаңадан өздігінен білім алуды қажет ететіндей, студенттің танымдық қабілеттерін арттыратындай болуы қажет.
- Студенттердің өздік жұмысын ұйымдастыруға, яғни оқу формасына (күндізгі, сырттай), білім деңгейіне, оқу курсына, мамандыққа, пәнге, орындалу орнына байланысты ерекшеліктерді ескеру.
Дәрісті қорытындылау: Студенттің өздік жұмыс мәселелерін шешуде білім алушылардың жеке ерекшеліктерін ашуға, ой қабілеттерін дамытуға жағдайлар жасау. Мұның өзі студенттердің өздік жұмысын ұйымдастыру үлгісін жүзеге асырумен тікелей байланысты. Нәтижесінде өздігінен жұмыс жасау, өз бетінше білім алу, өз кәсіби әрекетінде ғылыми ізденіс жасау іскерлігі мен дағдысы, аналиткалық ойлауы қалыптасқан, өз әрекетін басқара алатын, өз жұмысының нәтижесінде өзіндік бақылау жасайтын студенттің шығар-машылық тұлғасы қалыптасады.
Олай болатын болса, ғылыми негіздегі ұйымдастырылған студенттердің өздік жұмысы мен студенттердің оқу-танымдық әрекеттерін басқару жұмысы олардың саналы белсенділігін, жоғары оқу-кәсіби мотивациясын, оқу процесінің сапасын қамтамасыз етеді.
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
Студенттердің өздік жұмысының (СӨЖ) басқа жұмыстардан ерекшелігі <<Өзіндік жұмыс>> түрлері
Әдебиеттер:
* Қ.Жұбанов. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. -Алматы: Ғалым: 1999. 152- 390 бет.
* Кириллова Г.И Теория и практика урока в условиях развивающего обучения М., 1980
* Педагогика. АГУ.
* Ж. Әбиев, С. Бабаев, А. Кұдиярова. Педагогика. Дарын - Алматы-2004
* Ж.Б. Қоянбаев, Р.М. Қоянбаев. Педагогика. Алматы, 2004
№9 Дәріс. Қазақ тілі пәндері бағдарламалары, оқу жоспары
Мақсаты: Қазақ тілі пәндері бағдарламалары, оқу жоспары туралы ұғым қалыптастыру.
Жоспар:
* Қазақ тілі пәндері оқу жоспары
* Қазақ тілі пәндері бағдарламалары
Оқу жоспары - оқу жылының, тоқсандардың, демалыс күндерінің мерзімін, оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін, әрбір оқу жылы /сыныптар/ бойынша оқу тәртібін және ретін, әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін анықтайтын нормативтік құжат
Типтік оқу жоспары білім және ғылым министрлігінде жасалынып, барлық орта мектептерге ортақ болып бекітіледі. Оқу жоспары мектептердің түрлеріне орай да жасалынады. Шағын комплектілі, сегіз жылдық, ұлттық мектептерде жоспар өзінше құрылады.
Оқу бағдарламасы - оқу пәніне байланысты білім, іскерлік, дағдылардың мазмұнын ашатын нормативтік құжат. Оқу бағдарламасы оқу жоспары негізінде жасалады.
Оқу бағдарламасы өзіне қамтиды:
- белгілі пән бойынша оқытудың мақсатын, оқушылар білімдеріне, іскерліктері мен дағдаларына қойылатын талаптарды, олардың білімін бағалау жолдарын, оқытудың түрлері мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның басты ерекшеліктері мен айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат;
- пәннің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптар;
- негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми проблемалар тізімі;
- әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері;
- пәнаралық байланыстар туралы ұсыныстар;
- әдістемелік оқу құралдары мен көрнекіліктер тізімі;
- ұсынылған әдебиет.
Оқулық - оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде баяндайтын кітап
Оқулық оқушылар оқу материалын саналы, белсенді түрде, толық меңгеруін қамтамасыз етуі керек.
Оқулыққа қойылатын талаптар күрделі болғандықтан, соңғы кезде әрбір пәннен бірнеше нұсқада оқулықтар, оқу құралдары шығуда. Дәстүрлі кітаптармен қатар аудио-, видеокассеталар және компактдискілерге жазылған, сонымен бірге электрондық оқулықтар пайдаланып ж
Біртұтас педагогикалық процестің құрылымындағы оқыту
Біртұтас педагогикалық процестегі оқыту процесін дидактика бөлімі қарастырады.
Оқытудың педагогикалық, психологиялық ерекшеліктері:
1) оқыту - мақсатты процесс;
2) оқыту - таным процесі;
3) оқыту - даму негізі
4) оқыту - екі жақты процесс;
5) оқыту - жоспарлы процесс;
6) оқыту - бұл күрделі процесс.
Оқыту процесінің өзіне тән функциялары бар. Олар: оқытудың білім беру, оқытудың тәрбиелік, оқытудың дамыту функциялары.
Оқытудың білім беру функциясы - бұл адам баласын білім байлығымен қаруландыру, оны өз бетімен білім алуға іскерлік пен дағдыны игеруге даярлау. Қазіргі кезеңде білімді толық игеру үшін негізгі талаптарды іске асырылады. Олар:
Оқытудың тәрбиелік функциясы - оқыту барысында оқушыларды теориялық білімдер жүйесімен қаруландыра отырып, жеке тұлғалық қасиеттер қалыптастырып, дамыту
Тәрбиелей отырып оқыту, ғылыми-теориялар мен ережелердің оқушылардың дүниетанымы мен сеніміне айналуын сипаттайды, моральдык нормаларды, мінез-құлықты игеруін қамтамасыз етуге әсер етеді. Оқыта отырып тәрбиелеу, оқушыларды өмірге, білім алуға тәрбиелейді, акыл-ой қабілетін дамытады, адамгершілік қасиетін қалыптастырады.
Мектепте оқушыларға теориялық білім беру тәрбие процесінде тығыз байланыста өткізіледі. Сонымен, оқыту оқушыларды терең біліммен қаруландырады, ғылыми көзқарастарын дамытады және тәрбиелейді.
Оқытудың дамыту функциясы. Оқыту барысында оқушыларға білім беру, оларды тәрбиелеу негізінде тұлғаның ақыл - ойы, сана - сеземі, шығармашылық қабілеті т.б. көптеген тұлғалық қасиеттерінің дамына, іскерліктері шыңдалып, қабілеттерінің дамуына ықпал етеді. Тұлға жан - жақты дамиды. Белгілі психологтар Л.С.Выготский мен С.Л.Рубинштейн ұсынған тұжырымдамасы бойынша жеке адам тәрбие мен оқыту процесінде жетіледі. Тәрбие мен оқыту негізінде даму іске асады.
Оқытудың түрлері
Дәрісті қорытындылау:
Қазақ тілін оқытудың формалары мен түрлері, қазақ тілі сабақтары сабаққа дайындалу және оған қойылатын талаптар,сабақты ұйымдастыру жолдары.
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
1 Қазақ тілі пәндері бағдарламалары,
2. оқу жоспары
Әдебиеттер:
1. Балақаев М. Тіл мәдениеті және қазақ тілін оқыту. - Алматы: Мектеп, 1989. - 4 -68 -75 бб.
2 Ұйықбаев И.Қ және т.б. Қазақ тілі методикасының мәселелері. - Алматы: Мектеп, 1968. - 65 б.
3 Әлімжанов Д. Ы.Маманов. Қазақ тілін оқыту методикасы. - Алматы: Мектеп, 1965. - 66 б.
№10 Дәріс. Қазақ тілі пәндерінің типтік бағдарламасы, жұмыс бағдарламасы
Мақсаты: Қазақ тілі пәндерінің типтік бағдарламасы, жұмыс бағдарламасы туралы мағлұмат беру
Жоспар:
1. Қазақ тілі пәндерінің типтік бағдарламасы
2. Қазақ тілі пәндерінің жұмыс бағдарламасы
Типтік бағдарлама - білім мазмұны мен көлемін, оқытылатын пәнді меңгеруге икемділік пен дағдыны (аталған жағдайда мемлекеттік тілді оқыту), тақырыптарға, бөлімдерге және оқыту кезеңдеріне бөлуге арналған, оқыту жүйесінде пайда болған құжат. Қазақ тілін оқытуға арналған типтік бағдарлама тілді оқыту үдерісін жүйелеуге тікелей бағытталған және қазақ тілін меңгерудің бес деңгейі бойынша тілдік құрылымының қарапайымнан күрделіге қарай жіктеліп берілуімен ерекшеленеді. Мысалдар негізінде жүйеленген әрбір тілдік құрылымның бірліктеріне сәйкес жағдаяттар келтірілді. Типтік бағдарламаны филология ғалымдары мен еліміздің өңірлік мемлекеттік тілді оқыту орталықтарының әдіскерлері мен оқытушылары бірігіп әзірледі. Типтік бағдарламаның тәуелсіз сараптамасын білім берудің өзге саласындағы типтік бағдарлама, оқу жұмыс бағдарламасы авторлары жүргізді. Типтік бағдарламаны қолданысқа енгізу бойынша ғалымдар мен тіл саясаты төңірегіндегі қайраткерлердің басын қосып дөңгелек үстел басында талқыланды, нәтижесінде тағы да сараптамалар жасап пысықтап, қолданысқа енгізу ұсынылды. Кез келген сала бойынша қазақ тілін оқытудың оқу жұмыс бағдарламалары тек осы типтік бағдарлама негізінде әзірленетін болады. Типтік бағдарлама қазақ тілін оқытудың коммуникативтік тілдік құзыреттілік талаптарын анықтайтын Мемлекеттік стандарттарға негізделген нормативтік құжат болып табылады.
Дәрісті қорытындылау: Қазақ тілін оқытуға арналған типтік бағдарлама тілді оқыту үдерісін жүйелеуге тікелей бағытталған және қазақ тілін меңгерудің бес деңгейі бойынша тілдік құрылымының қарапайымнан күрделіге қарай жіктеліп берілуімен ерекшеленеді. Мысалдар негізінде жүйеленген әрбір тілдік құрылымның бірліктеріне сәйкес жағдаяттар келтірілді.
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
* 1. Қазақ тілі пәндерінің типтік бағдарламасы
* 2. Қазақ тілі пәндерінің жұмыс бағдарламасы
Әдебиеттер:
1Б. Құлмағамбетованың . Қазақ тілін оқыту методикасы. -Мектеп, 1988. 36-38бет.
2 Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары. - Астана: Елорда,- 2002.
№11 Дәріс. Жоғары мектепте қазақ тілін оқытуға арналған оқулық, оқу құралдары, дидактикалық технология.
Мақсаты: Жоғары мектепте қазақ тілін оқытуға арналған оқулық, оқу құралдары, дидактикалық технологияларды көрсету.
Жоспар:
1Жоғары мектепте қазақ тілін оқытуға арналған оқулық
2 Жоғары мектепте қазақ тілін оқытуға арналған оқу құралдары
3 Жоғары мектепте қазақ тілін оқытуға арналған дидактикалық технология.
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңында: <<Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар, ғылым және практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау>> - дей отырып, басым міндеттердің бірі ретінде <<жеке адамның шығармашылық, рухани және дене мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, жеке басының дамуы үшін жағдай жасау арқылы интелектін байыту>> - деп көрсеткен [1]. Ата-бабамыздың ұрпағына мұра еткен бар асылының қаншама ғасырлар бойы өшпей, жалғасып келе жатқаны - тіл құдіреті мен танымының тереңдігінің көрінісі. Адам баласының өз тіршілігінде көрген-білгенінен тоқып-түйгенін ойлап-толғап, қорытып, келешек ұрпағына мирас етіп қалдырғаны - табиғи заңдылық. Бабаларымыздан қалған мәдени мұраларымыз бен баға жетпен құндылықтарымыздың ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, жалғасын табуда ана тіліміздің ролі зор. Еліміздің егемендік алып, қазақ тілінің мемлекеттік дәрежеге ие болуына орай барлық жоғары оқу орындарында, мектептерде, колледждер мен лицейлерде қазақ тілін ана тілі ретінде, екінші тіл ретінде оқыту жұмыстары жүргізіле бастадыҚазақ тілін ұлт мектептерінде оқыту, жалпы басқа ұлт өкілдеріне қазақ тілін үйрету мәселесі ХХ ғасырдың 30 жылдарында қолға алынып, түрлі оқулықтар, оқу құралдары, бағдарламалар шығарыла бастады. Осы жылдары қазақ тіл ғылымының белгілі әдіскер ғалымдары Т.Шонанов, Ш.Сарыбаев, С.Жиенбеав т.б. ғалымдардың оқулықтары, әдістемелік еңбектері жарық көрді. Қазақ тілін орыс мектептерінде оқыту әдістемесінің қалыптасуына әсерін тигізген алғашқы тілші-ғалымдардың бірі - М.С.Лапатухин. Ғалымның көптеген жылдардағы жүргізген зерттеу еңбегінің нәтижесі 1940 жылы шыққан <<Очерки по методике казахского языка в русской школе>> деген еңбегінде жарық көрді [2]. Бұл еңбек орыс мектептеріндегі қазақ тілінің ролі, қазақ тілі сабағына қойылатын талаптар, сабақтың құрылысы, орфоэпияға, ауызша сөйлеуге, жазуға үйрету, лексика және грамматика, қазақ тілінен сыныптан тыс жұмыстар т.с.с. бөлімдерді қамтиды. М.С.Лапатухинның еңбегі орыс мектептерінде қазақ тілін оқыту әдістемесінің тұңғыш үлгісі. Басқа ұлт өкілдеріне арналып жазылған алғашқы оқулықтың авторы, оқу-ағарту, тіл мен әдебиет, білім салаларында құнарлы еңбек еткен талантты әдіскерлердің бірі - Телжан Шонанов. Т.Шонанов - қазақ тілін оқыту әдістемесінде тіл білімін зерттеуші ғалым, әдіскер, тарихшы, аудармашы, педагог ретінде көрнекті орынға ие. Оның жазған кітаптары мен оқулықтары, әр салада жазылған 100-ден астам ғылыми еңбектерінде мектептегі білім жүйесі, әдістеме, тіл мәселелері қаралады. 1933 жылы ғалымның қазақ тілін орыс мектептерінде оқытуға байланысты <<Учебник казахского языка для русской школы>> деп аталатын оқулығы жарық көріп, кейін бұл оқулық күн талабына сай бес рет қайта басылып шықты .
. Дәрісті қорытындылау: Ата-бабамыздың ұрпағына мұра еткен бар асылының қаншама ғасырлар бойы өшпей, жалғасып келе жатқаны - тіл құдіреті мен танымының тереңдігінің көрінісі. Адам баласының өз тіршілігінде көрген-білгенінен тоқып-түйгенін ойлап-толғап, қорытып, келешек ұрпағына мирас етіп қалдырғаны - табиғи заңдылық. Бабаларымыздан қалған мәдени мұраларымыз бен баға жетпен құндылықтарымыздың ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, жалғасын табуда ана тіліміздің ролі зор
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
1Жоғары мектепте қазақ тілін оқытуға арналған оқулық
2 Жоғары мектепте қазақ тілін оқытуға арналған оқу құралдары
* 3 Жоғары мектепте қазақ тілін оқытуға арналған дидактикалық технология.
Әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасының <<Білім туралы>> Заңы және оны жүзеге асыру жөніндегі негізгі құжаттар. Астана, 2000. 2. Лапатухин М.С. Очерки по методике казахского языка в русской школе. Алматы, 1940. 3. Шонанов Т. Самоучитель киргизского языка для русских. 4-ое перераб.изд. Кызылорда, Каз.гос.изд., 1927 - 122с. 4. Сарыбаев Ш. Орыс мектебінде қазақ тілін оқыту тәжірибесінен. Алматы,1940 5. Сарыбаев Ш. Методика преподавания казахского языка в русской школе. Алматы, 1943 - 125б. 6. Орынбаев А.Ә. Ш.Сарыбаевтың әдістемелік мұрасы.алматы, 1995. 7. Оралбаева Н. Қазақ тілін үйрену курсының программасы. Алматы, Мектеп, 1987 - 75б. 8. Оралбаева Н., Жақсылықова К. Орыс тіліндегі мектептерде қазақ тілі оқыту әдістемесі. Алматы. Ана тілі, 1996 - 20б. 9. Әбдікәрімова Т., Әбдіғалиева Т.Шаймерденова К. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы, 1999. 10. БектуровШ. БектуровА. Казахский яык. Алматы, Рауан.1994 -240б. 11. Аяпова Т. Қазақ тілі. Алматы, 1998.
№12 Дәріс. Қазіргі қазақ пәндері жүйесіндегі арнайы пәндердің орны және олардың әдістемелері.
Мақсаты: Қазіргі қазақ пәндері жүйесіндегі арнайы пәндердің орны және олардың әдістемелері туралы мағлұмат беру.
Жоспар:
* Қазіргі қазақ пәндері жүйесіндегі арнайы пәндер
* Қазіргі қазақ пәндері жүйесіндегі арнайы пәндердің орны және олардың әдістемелері.
Қазақ тілін оқыту әдістемесі саласына айрықша көп еңбек сіңірген көрнекті ғалым - Шамғали Харесұлы Сарыбаев. Ол қазақ тілін орыс мектептерінде оқыту мәселесін 1933 жылдан бастап арнайы қарастыра бастады. Ш.Сарыбаев бірнеше жылдық зерттеу жұмысының нәтижесінде <<Орыс мектебінде қазақ тілін оқыту тәжірибесінен>> /1941/ атты еңбегін жазып , натуралды, сұрақ-жауап әдісін қолданып, тіл үйретудің тиімділігінтәжірибе жүзінде дәлелдей отырып, 1943 жылы <<Методика преподавания казахского языка в русской школе>> атты тақырыпта кандидаттық диссертация қорғайд. Ш.Сарыбаев қазақ тілін басқа ұлтқа оқыту әдістемесі бойынша тұңғыш ғылым кандидаты болды. Ғалым орыс мектебінде қазақ тілін оқытудың ғылыми негізін салумен қатар, осы еңбегі арқылы оқытудың тәжірибесіне де көңіл бөлді. өз еңбегінде ғалым тілші сан әдісті қолданып, оқу материалдарын оқушының сапалы, жүйелі, тиянақты түрде меңгеруіне жол ашты. Ш.Сарыбаевтың ғылыми-әдістемелік мұрасын А.Ә.Орынбаев зерттеп, Ш.Сарыбаевтың әдістемелік мұрасының көп қырлылығын дәлелдеген [6]. Қазақ әдістемесі мәселелерін зерттеп, ғылыми еңбек жазған тілші-ғалым Сейіл Жиенбаев орыс мектептерінде қазақ тілін оқыту мәселелеріне, әсіресе тіл дамыту, арнайы тақырыппен жұмыс істеу, сабақ беру әдісі, сөйлеуге үйрету, кітап оқу, жазу жұмыстары туралы мағлұматтар береді. С.Жиенбаев бірнеше оқулықтар мен әдістемелік кітаптардың авторы. 1930 жылдары оқулықтармен қатар қазақ тілін басқа ұлтқа оқытуға арналған бағдарламалар да шығарылды. Ол жөнінде әдіскер-ғалым К.Жақсылықова нақтылы дерек береді: <<Выявлено, что первые программы и разработки уроков по казахскому языку были составлены в 1930 годы видными учеными-языковедами С.Аманжоловым, Ш.Сарыбаевым, Т.Шонановым, и многими другими>>. . 1987 жылы Республикада қазақ тілін оқытуды жақсарту туралы үкімет қаулысы қабылданып, 1990 жылы қазақ тілі мемлекеттік тіл дәрежесін алғаннан кейін қазақ тілін оқытуға көзқарас өзгере бастады. Қазақ тілін үйренуге көңіл бөлініп, бұл мәселенің зерттелуі, бағдарламалар, оқулықтар, оқу құралдарын жазу қолға алынды. Оқу орындарының барлығында қазақ тілін оқыту мәселесі де қолға алынды. Қазақ тілін екінші тіл ретінде оқытуға арналған оқулықтарды, оқу құралдарын, тілашарлар мен сөздіктерді, бағдарламалар шығару сексенінші жылдардың аяғынан бастап қоғамдық саяси сипатқа ие болды. Қазақ тілін дамытуға үлкен бағыт-бағдар жасалып, жұмыстар жүргізіле бастады. Осы уақытқа дейін қазақ тілін өзге ұлт дәрісханаларында оқытуға арналған бірнеше бағдарламалар жарияланды. Бағдарламалардың алдыңғы қатарында тұрған 1987 жылы профессор Н.Оралбаеваның авторлығымен шыққан <<Қазақ тіліні үйрену курсының программасы>> болып табылады [7]. Н.Оралбаева жасаған қазақ тілін үйретуге арналған алғашқы бағдарламаны Қазақстан білім беру министрлігі құптап бекітті. Осы бағдарламаның негізінде 1996 жылы <<Ана тілі>> баспасынан <<Орыс тіліндегі мектептерде қазақ тілін оқыту әдістемесі>> атты оқулық жарық көрді [8]. Бұл жоғары оқу орындарындағы студенттерден басқа ұлтқа қазақ тілін оқытатын, әдістемелік жағынан жетілген мамандар дайындауға арналған алғашқы ғылыми оқулық. Оқулық 1992 жылы жарық көрген Н.Оралбаева, К.Жақсылықова құрастырған оқу орыс тілінде жүргізілетін мектептерде қазақ тілін оқыту бағдарламасы бойынша жазылған. Оқулықта қазақ тілін орыс мектептерінде оқытудың лингвистикалық, психологиялық, дидактикалық негіздері, тарихи дамуы қарастырылған. Қазақ тілі әдістемесі пәні, оның міндеттері, мақсаттары, қазақ тілін басқа ұлттарға оқыту әдістері, сабақтың құрылысы мен түрлері жүйелі, анық, нақты түрде берілген. Сонымен қатар мұнда тілдік материалды ғылыми принцип негізінде таңдау және сұрыптауда: 1) сөздердің қолдану жиілігі; 2) сөздердің жеңіл-қиындығы; 3) сөздердің синонимдік қасиеті; 4) сөздердің тақырып қажеттігіне сәйкестігі: 5) екі тілге ортақ сөздерді санатқа кіргізбеу; 6) сөздердің сөзжасамдық қабілеті; 7) сөздің тілдің дыбыстық ерекшелігін қамтуы; 8) сөздің оқушының психологиялық ерекшелігіне сәйкестігі; 9) сөздің оқулықта қайталану жиілігі қасиеттеріне ерекше көңіл бөлінуі қажет. Қазақ тілін оқыту әдістемесі бойынша практикалық және лабораториялық сабақтарды жүйелі топтастырудың алғашқы баспалдағы ретінде Т.Әбдікәрімова, Т.Әбдіғалиева, К.Шаймерденовалардың авторлығымен шыққан <<Қазақ тілін оқыту әдістемесі>> атты еңбегін атауға болады [9]. Кітапта практикалық жұмыстар, лабораториялық жұмыстар, сабақты ұйымдастырудың үлгілері, диктант пен жаттығу жұмыстары, оқушылардың білімін есептеу ғылыми-практикалық жағынан жан-жақты талданып көрсетіледі. Еңбек оқытушыларға әдістемелік жағынан көмек бере алады. Қазақстан көп ұлтты мемлекет болғандықтан, осында қалыптасқан тілдік ортаға байланысты тілді үйренушілердің өзі - бастауыш топ, жалғастырушы топ болып бірнеше топқа бөлінеді. Қазіргі кезде жиі қолданыста жүрген оқулықтардың ішінде осы топтарға пайдаланып жүрген оқудық - Ш.Бектұров пен А.Бектұрованың <<Қазақ тілі>> оқулығы[10]. 1998 жылы Т.Аяпованың <<Қазақ тілі>> деп аталатын үш кітаптан тұратын кешенді оқулығы шықты. Автордың пікірі бойынша бойынша оқулық АҚШ-та басылған <<70 қадам арқылы қазақ тілін үйреніңіз>> атты оқулықтың жалғасы болып саналады. Кешенді оқулықтың мақсаты - <<бүкіләлемдік ең актуальды және ұтымды оқыту әдістерін қолдана отырып, оқушы білімін тереңдетуге көмектесу және сөйлеуге үйрету>> [11]. Кәсіптік бастауыш және орта білім беру ұйымдарына арналған Ұ.С.Байсақалованың <<Қазақ тілі>> оқулығы <<Фолиант>> баспасынан 2007 жылы шықты. Мемлекеттік тілдің үйретілу мақсаты, міндеті, оған қойылатын талаптар ескеріліп, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік жалпы білім стандарты басшылыққа алынған. Кешеннің мақсаты мен міндеті түсініктемесінде айқын көрсетілген. Әр тараудың соңғы нәтиже сабақтар және пысықтау сұрақ- тапсырмалармен түйінделген. Нәтиже сабақтарын оқытушы өз қалауы және оқушылардың білім деңгейіне сүйеніп, өзі құруы керек. Бұл оқулық қазіргі кезде кәсіптік бастауыш және орта білім беру ұйымдарын а қол жетімді. Сондықтан осы оқулықты басшылыққа ала отырып, жаттығулар жинағын, тест жинағын, жұмыс дәптерін, сынақ тапсырмаларын құрастырдық. Болашақта сөздік құру да ойымызда бар. Оқулық қарастырылып отырған мәдениеттанымдық бағытта зерттеу жұмысын жүргізуге де қолайлы[12]. Тіл - мәдениет қаруы. Тіл өмір сүріп отырған кезде сол елдің мәдениеті де өмір сүре береді. Тілді оқытудың негізгі мақсаты - тілді шынайы да толыққанды қарым-қатынас құралы ретінде үйрету. Әрбір тіл үйрену сабағы мәдениеттер тоғысуы, мәдениетаралық қарым-қатынас тәжірибесі, себебі әрбір сөз сол елдің өмірі мен мәдениетін, қоғамдық ой-пікірін, өзіндік ерекшеліктерін көрсетеді. Демек өзге ұлт өкілдеріне қазақ тілін үйрету, тіл үйренушілердің қазақ тілін оқып, жазу және мұғалімнен, оқулықтан алған білімдері қазақ елі жайлы жарнама емес, керісінше қазақ халқының көзімен қарау қабілетін дамыту негізі болып табылады. Ол қазақ тілін үйрету сабақтарында елтанымдық мәліметтерді енгізе отырып жүргізгенде жүзеге асады. Дәрісті қорытындылау: Қорыта айтқанда мәдениеттаным бағытында оқыту әдістемесінде тіл үйренушілерге тек қана тіл үйретіліп қана қоймай, сол тілді тұтынушы халықтың мәдениеті, салт-дәстүрлері, тарихы, географиялық жағдайы, саяси-экономикалық даму бағыты, өнері, ғылым-білімі және қоғамдық ой-пікірлері мен рухани құндылықтары жайлы мәлімет бере отырып, сол халықты таныту болып табылады. Қазақ тілін оқыту әдістемесі ғылымында көптеген әдіскер-ғалымдардың еңбектерінде танымдық мәліметтер бағытында оқыту әдістемесі арнайы зерттеу нысаны болған жоқ. Біздің мақсатымыз қазақ тілін тіл үйренушіге ауызекі қатысым құралы ретінде ғана үйретіп қоймай, тіл үйренушіге үйренім жатқан тілдің ұлттық реалилерін таныта отырып, сол тілде еркін ойын жеткізе алатын, пікірталасқа түсе алатын, танымы кең тұлға ретінде қалыптастыру
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
* Қазіргі қазақ пәндері жүйесіндегі арнайы пәндер
* Қазіргі қазақ пәндері жүйесіндегі арнайы пәндердің орны және олардың әдістемелері.
*
1. Қазақстан Республикасының <<Білім туралы>> Заңы және оны жүзеге асыру жөніндегі негізгі құжаттар. Астана, 2000. 2. Лапатухин М.С. Очерки по методике казахского языка в русской школе. Алматы, 1940. 3. Шонанов Т. Самоучитель киргизского языка для русских. 4-ое перераб.изд. Кызылорда, Каз.гос.изд., 1927 - 122с. 4. Сарыбаев Ш. Орыс мектебінде қазақ тілін оқыту тәжірибесінен. Алматы,1940 5. Сарыбаев Ш. Методика преподавания казахского языка в русской школе. Алматы, 1943 - 125б. 6. Орынбаев А.Ә. Ш.Сарыбаевтың әдістемелік мұрасы.алматы, 1995. 7. Оралбаева Н. Қазақ тілін үйрену курсының программасы. Алматы, Мектеп, 1987 - 75б. 8. Оралбаева Н., Жақсылықова К. Орыс тіліндегі мектептерде қазақ тілі оқыту әдістемесі. Алматы. Ана тілі, 1996 - 20б. 9. Әбдікәрімова Т., Әбдіғалиева Т.Шаймерденова К. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы, 1999. 10. БектуровШ. БектуровА. Казахский яык. Алматы, Рауан.1994 -240б. 11. Аяпова Т. Қазақ тілі. Алматы, 1998.
4-модуль. Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері
№13 Дәріс. Арнайы курс пен арнайы семинарды оқыту әдістемесінің ерекшеліктері
Мақсаты: Арнайы курс пен арнайы семинарды оқыту әдістемесінің ерекшеліктері туралы ұғымдарды қалыптастыру жолдары.
Жоспар:
1Арнайы курс оқыту әдістемесінің ерекшеліктері
2 арнайы семинарды оқыту әдістемесінің ерекшеліктері
Қазақ тілін оқытуға байланысты тіл дамыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі максаты - дүрыс, сауатты жазып, оқушының ауызша және жазбаша ойын грамматикалық және стилистикалык жағынан дүрыс сөйлем құрап, жүйелі сөйлеуге үйрету.
Арнайы курс жұмысы, негізінен төрт бағытта жүргізілген: бірі - мәдени әдеби сөйлей білу нормаларына үйрету, яғни орфографиялық дағдыны меңгерте отырып, окушыға мәнерлеп оқу дағдыларын қалыптастыру. Екіншіден, лексикалық жүмыстары жүргізу арқылы оқушының сөздік қорын байыту, тілдің лексика жэне фразеология бөлімдерінен кеңірек білім беру көзделеді. Үшіншіден, жаңа сөздер үйрету, сөздерді үйрете отырып, жаңа сөздер жасайтын формаларды меңгерту арқылы сөз бен сөздердің байланысын, сөйлем қүратып үйрету, сөйлемнің қүрылысын білдіру арқылы синтаксистік лексикадан білім бері. Төртіншіден, оқушының ойын жазбаша дұрыс, сауатты жаза, әрі сөйлей білуге үйрету мақсат етіледі
Жазбаша сөйлеу - графикалық жазу таңбалары арқылы іске асады. Жазбаша сөйлеу тілінде адам ойын жай сөйлеммен де, қүрмалас сөйлеммен де бере алады. Жазбаша сөйлеу тілінде белгілі жүйелі байланыс болады. Адам сөйлеммен ойын жүйелі беруде тілдегі түрлі жалгау, жүрнақ, түрлі тыныс белгілерін (нүкте, үтір, қос нүкте, сызықша, тырнақша, леп белігісі, сүрау белгісі т.б.), синоним, омоним, теңеу, салыстыру сияқты тілдік кұралдары пайдаланады.
Ауызекі сөйлеу тілін жаксы меңгерген, оған жаттыққан окушы ойын жазбаша да дүрыс эрі жүйелі бере алады. Бүл екі процесс бір-бірімен бірлікте, байланыста қаралганда, жүргізілгенде гана дүрыс нэтиже бере алады.
Тіл дамыту - ана тілі әдістемесінің аса жауапты да күрделі саласының бірі. Оның күрделі болуының себебі, бала тілін дамыту міндетін жүзеге асырушы мектепте жүргізілетін пәндер қазақ тілі мен әдебиетке ғана болмай , оның сөйлеу әрекетіне де тікелей тәуелді.
Дидактикалық принциптер әр пәнді оқыту әдістемесінің теориялық негізі болып саналады. Қазақ тілін оқытумен байланысты тіл дамыту жұмысы да мынадай дидактикалық принциптерге негізделе жүргізіледі.
Дәрісті қорытындылау: Арнайы курс мақсаты мен міндеттері Арнайы курс у жұмыстарының мазмұндық - құрылымдық жүйесі, тілдің ғылыми курсын оқыту барысында оқушылардың тілін дамыту - оқушылардың тілден теориялық деңгейде білім алуының жемісі екендігі. Арнайы курс ауызша және жазбаша жұмыс түрлері.
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
* Арнайы курс ауызша және жазбаша түрлері
* Арнайы курс және оны оқыту
Әдебиеттер:
* Оразбаева Ф., Жанабілова. Шығармашылық тапсырмалар арқылы тіл дамыту жұмыстары. (6-7сынып) А., 2004
* Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді. А., санат, 1994
№14 Дәріс. Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері, негізгі ерекшеліктері
Мақсаты: Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері, негізгі ерекшеліктері туралы мағлұмат беру.
Жоспар:
* Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері,
* Тілді жоғары мектепте оқытудың негізгі ерекшеліктері
Еліміздің егемендік алып, қоғамдық өмірдің барлық, соның ішінде білім беру саласында жүріп жатқан демократияландыру мен ізгіліктендіру мектепті осы кезге дейінгі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты.
Қазіргі кезде біздің Республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне енуге бағыт алуда. Бұл педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіндегі елеулі өзгерістерге байланысты болып отыр: білім беру парадигмасы өзгерді, білім берудің жаңа мазмұны пайда болуда:
:: білім мазмұны жаңа біліктермен, ақпараттарды қабылдау қабілеттерінің дамуымен, ғылымдағы шығармашылық және нарық жағдайындағы білім беру бағдарламаларының нақтылануымен байи түсуде;
:: ақпараттық дәстүрлі әдістері - ауызша және жазбаша, телефон және радиобайланыс - қазіргі заманғы компьютерлік құралдарға ығысып орын беруде;
:: баланың жеке басын тәрбиелеуде, оның жандүниесінің рухани баюына, азамат, тұлға ретінде қалыптасуына көңіл бөлінуде;
:: мектеп, отбасы мен қоршаған әлеуметтік ортаның бала тәрбиесіндегі бірлігіне ұмтылыс жасалуда;
:: қоғамдық біліммен бара-бар педагогикалық технологияның кеңінен қолданылуына және ғылымның рөліне мән берілуде.
Оқыту технологиясын жетілдірудің психологиялық, педагогикалық бағыттағы негізгі ой-тұжырымдары төмендегіше сипатталады:
:: есте сақтауға негізделген оқып білім алудан, бұрынғы меңгергендерді пайдалана отырып, ақыл-ойды дамытатын оқуға көшу;
:: білімнің статистикалық үлгісінен ақыл-ой әрекетінің динамикалық құрылым жүйесіне көшу;
:: оқушыға орташа деңгейде білім беретін бағдарламадан жекелеп, саралап оқыту бағдарламасына өту.
Қазір Республика оқу орындары, педагогикалық ұжымдары ұсынылып отырған көпнұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа технологиялар бар. Сондықтан әртүрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай таңдап, тәжірибеде сынап қараудың маңызы зор.
Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және де басқа көптеген адами келбетінің қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Қазіргі кезде педагогикалық технология ұғымы біздіңпедагогикалық лексиконымызға берік еніп келеді. Дегенмен, оның мән-мағынасы туралы пікірлер алуан түрлі. Түсіндірме сөздікте: "Технология - бұл қандайда болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі амалдардың жиынтығы" делінсе, Б.Т.Лихачев педагогикалық технологияны оқу процесіне белгілі бір мақсат көздей әсер ететін педагогикалық ықпал деп түсіндіреді. Ал, технологиялық үрдісті нақты педагогикалық нәтижеге жетелейтін бірліктердің (өлшемдердің) белгілі бір жүйесі ретінде көрсетеді және педагогикалық технология түпкілікті өзгермейтін механикалық құрылым емес, қайта бала мен мұғалімнің үнемі түрленіп отыратын өзара қарым-қатынасының өзегі, мазмұнды ұйымдастырушы құрылымы.
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша, педагогикалық технология - бүкіл оқыту үрдісі мен білімді техникалық және адам ресурсын олардың бір-біріне өзара әсерін, білім берудегі формасын оңайландыру міндеттерін ескере отырып меңгеруді жүзеге асырудың жүйелі әдісі. М.В.Кларин "Педагогикалық технология -- бұл педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданатын барлық қисынды ілім амалдары мен әдіснамалық құралдарының жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті", - деп анықтайды.
Бүгінгі педагогика ғылымының лексиконында педагогикалық /оқыту/ технология ұғымы терең тамыр жайды. Дегенмен де, осы ұғымды түсіну мен пайдалануда әр түрлілік басым.
Технология - Теһnе - искусство, ремесло, мастерство, учение - деген мағынаны білдіретін грек сөзі.
"Технология - өндірістік процесті жүргізудің әдістері мен тәсілдері жайлы білім жиынтығы", - деп шетел сөздерінің қысқаша сөздігінде анықтама берілген.
Педагогикалық технология - педагогикалық мақсатқа жету үшін пайдаланылатын барлық дара, инструменталдық және методологиялық құралдардың қолдану реті мен жиынтығының жүйесін білдіреді. /Кларин М.В./
Технология - оқушы мен ұстазға бірдей қолайлы жағдай тудырушы оқу процесін ұйымдастыру және жүргізу, бірлескен педагогикалық әрекетті жобалаудың жан-жақты ойластырылған үлгісі /Монахов В.М./.
Технология - дидактикалық жүйенің процессуалды бөлігі. /Чошанов М./
Педагогикалық технология - практикада іске асырылатын педагогикалық жүйенің жобасы /Беспалько Б.П./.
Ал, педагогикалық жүйе дегеніміз -- белгілі бір қабілеті бар дара тұлғаны қалыптастыруға бағытталған педагогикалық әсерді ұйымдастыруға қажет кұралдар, әдістер мен тәсілдердің өзара байланысқан бірлігі. Оқыту технологиясы - оқытудың тиімді жолдарын зерттейді, ғылымда оқыту процесінде қолданылатын әдістер, тәсілдер мен қағидалар. Ол оқыту процесінде нақты жүйе кызметін атқарады /Селевко Г./
Дәрісті қорытындылау: Қоғамның дамуына қарай ғылым мен техниканың деңгейі де, оны басқару жүйесі де өзгеріп отыратыны белгілі. Осыған орай маман қызметінің мазмұны жаңарып, жаңа мақсат, жаңа көзқарас, жаңа шешімдер мен жаңа мүмкіншіліктерді қажет етеді. Ондай мүмкіншілік тек білім арқылы келеді.
Білім - қоғамды әлеуметтік, мәдени-ғылыми прогреспен қамтамасыз ететін ғажайып құбылыс, адам үшін де, қоғам үшін де ең жоғары құндылық. Оның ең негізгі қызметі - адамның менталитетін, адамгершілігін, шығармашылық қабілетін қалыптастыру, дамыту. Осыған орай егеменді еліміз өзінің дамуының ең басты алғы шарты - білім беру жүйесінің білім ғасырындағы міндеті мен мазмұнын айқындап берді.
Білім беру сатыларының сабақтастығын камтамасыз ететін білім беру процесінің үздіксіздігі, оқу мен тәрбиенің бірлігі, білім беруді басқарудың демократиялық сипаты, білімнің, ғылымның және өндірістің интеграциялануы, ақпараттануы, оқушыларды кәсіптік бағдарлау, білім беруді саралау, ізгілендіру, гуманитарландыру және т.т. - білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі принциптері. Сонымен қатар Қазақстан Республикасының ғылым және ғылыми-техникалық саясат тұжырымдамасында да ғылымды демократияландыру, интеграциялау, инновациялық процестің білім, ғылым саласында кең өріс алуы да атап көрсетілген.
Білім жүйесін дамыту стратегиясының басты мақсаты - ұлттық білім моделін жасау.
Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
* Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері,
* Тілді жоғары мектепте оқытудың негізгі ерекшеліктері
Әдебиеттер:
+ Құлмағамбетова Б. Қазақ тілін оқыту методикасы. А., <<Мектеп>> баспасы. 1998.
№15 Дәріс Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері, қолдану әдістемесі
Мақсаты: Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері, қолдану әдістемесі туралы білімдерін толықтыру
Жоспар:
1 Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері
2 Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістерін қолдану әдістемесі
Еліміздің болашағы, көркейіп өркениетті елдер қатарына қосылуы бүгінгі ұрпақ бейнесінен көрінеді. Қазіргі білім беру саласындағы проблема - әлеуметтік педагогикалық және ұйымдастыру тұрғысынан, білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді, жаңа әдістерін іздестіру, оларды жүзеге асыра алатын мұғалімдерді даярлау.
Мұғалімдерді даярлау қай уақытта да ең өзекті мәселелер қатарына кіретіні белгілі жәйт. Олай болатыны, қоғамның әлеуметтік - экономикалық міндеттері заманына сай өзгерістерге ұшырап, өскелең ұрпақты соған лайықтап өмірге бейімдеудің жаңа талаптары туындап отырады.
Бұл жерде ұстанымдар кәсіби педагог кадрларын даярлау жүйесіндегі көзқарастардан айкыңдалары даусыз.
Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғдылы жол салуға икемді, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.
Ол үшін болашақ мұғалімдерді даярлауға жоғары оқу орындары төмендегідей жұмыстар атқаруға тиісті:
* Болашақ мүғалімдерді ақпаратты қоғам жағдайында оқып білім алуға, өмір сүруге бейімдеу;
* Жаңа ақпараттық және телекоммуникациялық технологияға бейімделген білім берудің ғылыми-әдістемелік базасын жасау, білім саласын басқарудың жаңа формалары мен әдістерін пайдалана отырып жоғары білім беру жүйесін жаңарту;
* Дүниежүзілік ақпараттық білім кеңістігіне орта білім беру мен жоғары білім беру жүйесін сәйкестендіре отырып кіріктіру;
* Білім берудің иллюстративтік түсіндірмелі жүйесінен дамыта оқыту жүйесіне көшу. Оқыту үрдісінде оқушы шығармашылығына негізделген окыту әдістерін пайдалануға түбегейлі көшу;
Жалпы білім беретін мектептерде бүгін белең алып отырған кемшіліктері баршылық:
:: білім сапасының төмендігі;
:: білім саласына мемлекет тарапынан реформалар жүргізілгенімен оқудың нәтижесінің болмауы;
:: директивалық құжаттар көптеп шығарылғанымен оның мардымсыздығы;
:: оқушылардың өздігінен білім алу дағдысының болмауы;
:: оқушылардың және окытушылардың бірлескен шығармашылық еңбегінің болмауы.
Бұл тығырықтан шығудың бірден-бір жолы оқу-тәрбие үрдісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді енгізу, оқушылардың білімге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз бетімен ізденуге, шығармашылық еңбек етуге жол салу.
Дәрісті қорытындылау: Қазіргі мектеп жағдайындағы білім берудің ұлттық моделіне өту оқыту мен тәрбиелеудің соңғы әдіс-тәсілдерін, инновациялық педагогикалық технологияны игерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы қабылдай алатын, педагогикалық жұмыста қалыптасқан бұрынғы ескі сүрлеуден тез арада арылуға қабілетті және нақты тәжірибелік іс-әрекет үстінде өзіндік даңғдылы жол салуға икемді, шығармашыл педагог-зерттеуші, ойшыл мұғалім болуын қажет етеді. Негізгі тапсырмалар, сұрақтар:
1 Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістері
2 Тілді жоғары мектепте оқытудың қазіргі заманғы әдістерін қолдану
Әдебиеттер:
* Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. - А. Санат, 1995
* Әлімжанов Д. Маманов Ы. Қазақ тілін оқыту методикасы. - А. 1965
* Әдбікәрімова Т. Әбдіғалиева Т. Шаймерденова К. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Практикалық және лабораториялық жұмыстар - А. Ана тілі, 1999
* Балақаев М. Тіл мәдениеті және мектепте қазақ тілін оқыту - А. Мектеп, 1982
* Бейсенбайқызы З. Қазақ тілін модуль негізінде оқыту. - А. 2001
* Исабаев Ә. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. - А. Қазақ университеті, 1993
* Ломизов А. Выразиельное чтение при изучении синтаксиса и пунктуации М.1986
* Мусабекова Ф. Тыныс белгілерін оқытудың кейбір мәселелері - А. Мектеп, 1959
* Нұржанова Ж. Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары - А. 2001
3 Тәжірибелік сабақтардың мазмұны
1 модуль. Қазақ тілін оқыту әдістемесі - жеке ғылым саласы
№1 Тәжірибелік сабақ: Қазақ тілін оқыту әдістемесі - жеке ғылым саласы. Пәнінің жалпы мәселелері, мақсаты мен міндеті, зерттелу жайы.
Мақсаты: Қазақ тілінің әдістемесі ғылымының зерттеу нысаны мен пәні, қазақ тілінің оқыту әдістемесінің тарихи қалыптасу, даму жолдары туралы білім жетілдру
Әдістемелік нұсқаулық: Әдістемелік мұра және оны танып-талдау әдістері мен жолдары, қазақ тілі - мектепте оқытылатын негізгі пәндердің бірі ретінде, пәндер жүйесіндегі орны мен маңызы. Қазақ тілін оқыту әдістемесінің мақсаты мен міндеттері.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Қазақ тілін оқыту әдістемесі неге сүйенеді, оның ғылым ретінде қандай негіздері бар.?
* Қазақ тілін оқыту әдістемесінің негізін салушылар кімдер, олардың қандай еңбектерін білесіздер?
* Қазақ тілін оқыту әдістемесі қалай дамыды, оның даму сатысына талдау жасаңыз.
* Қазақ тілін оқыту әдістемесінің ғылым ретінде қалыптасуына тіл білімінің қандай әсері болды?
* Қазақ тілінің мектепте оқушыларға білім, тәрбие берудегі және оларды дамытудағы маңызы қандай?
Әдебиеттер:
1. Қазак тілі окулықтары мен бағдарламалары
2. Байтұрсынов А. Тіл тағылымы. Алматы, 1992
3. Аймауытов Ж. Психология, Алматы, 1992
4. Әлімжанов Д., Маманов Ы. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы, 1965.5. Исабаев У. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. -Алматы, 1999.6. Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. -Алматы, 1995.7. Жиенбаев С. Қазақ тілі методикасы. -Алматы, 1958.8. Күлмағамбетова Б.К. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы, 1988.9. Қоянбаев Ж.Б., Қоянбаев Р.М. Педагогика. -Алматы, 2004.
№2 Тәжірибелік сабақ: Қазақ тілін оқыту әдістемесінің теориялық негіздері. Қазақ тілін оқыт әдістмесі пәнінің психология, педагогика, логика, философия ғылымдармен байланысы.
Қазақ тілін оқыту әдістемесінің ұстанымдары.
Мақсаты: Қазақ тілін оқыту әдістемесінің методологиялық-теориялық негіздері, оның философия, логика, психология т.б. байланыстылығын анықтау. Ұстанымдардың жалпы қызмет ұстанымы мен жеке тұлғаны дамыта оқыту ұстанымын айқындау.
Әдістемелік нұсқаулық: Қазақ тілін оқыту әдістемесінің методологиялық-теориялық негіздері, оның философия, логика, психология т.б. байланыстылығы. Ұстанымдардың жалпы қызмет ұстанымы мен жеке тұлғаны дамыту оқыту ұстанымына негізделетіні. Қазақ тілін оқытуды оқу-танымдық қызмет ретінде тану және оның жүйелік құрылымдық табиғатын тану. Дидактикалық ұстанымдар. Қазақ тілін оқытудың өзіндік ұстанымдары және тілдің жекелеген тақырыбының ерекшеліктерінен туындайтын ұстанымдар. Олардың өзара байланыстылығы мен сабақтастығы.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Қазақ тілін оқыту әдістемесінің методологиялық-теориялық негіздері
* Қазақ тілін оқыту әдістемесінде психологияның алатын орны мен маңызы қандай?
* Мұғалім қазақ тілін оқыту барысында қандай психологиялық ерекшеліктерді, талаптарды білуі қажет, оған талдау жасаңыз
* Дидактикалық ұстанымдар
* Тілдің жекелеген тақырыбының ерекшеліктерінен туындайтын ұстанымдар
Әдебиеттер:
1. Рахметова С. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы. 1991.2. Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. -Алматы. 1995.3. Исабаев Ә. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. -Алматы. 1993.4. Нұржанова Ж. Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары. -Алматы. 2001.5. Әлімжанов Д., Маманов Ы. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы. 1965
2 модуль. Қазақ тілін оқыту әдістерінің жүйесі
№3 Тәжірибелік сабақ: Қазақ тілін оқыту әдістерінің жүйесі. Дидактикалық әдістер және оларды классификациялау
Мақсаты: Дидактикалық әдістер және оларды классификациялау туралы көзқарастаға талдау жүргізу. Қазақ тілін оқыту әдістерімен таныстыру
Әдістемелік нұсқаулық: Әдістердің жүйесіндегі танымдық әдістердің орталық орны (анализ, синтез, индукция, дедукция, эксперимент, модельдеу, бақылау мен салыстыру, жіктеу). Дидактикалық әдістер және оларды классификациялау туралы көзқарастар. Қазақ тілін оқыту әдістері. Оқушылардың ойлауы мен тілін дамыту әдістерінің байланыстылығы. Оқушыларды грамматикалық ұғым жасауға үйрететін әдістер.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Қазақ тілін оқыту әдістемесінің ғылыми-зерттеу әдістерін атаңыз.
* Тілдің жекелеген тақырыбының ерекшеліктерінен туындайтын әдістер
* Әдіскер-ғалымдардың ұсынған әдістерін сұрыптап саралу
* Оқушылардың ойлауы мен тілін дамыту әдістері
* Танымдық әдіс түрлері
* Оқыту әдістерінің түрлері
Әдебиеттер:
1. З.Бейсембайқызы. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. - Алматы, 2002
2. З.Бейсембайқызы. Қазақ тілін модуль негізінде оқыту. А., 2001
3. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы /Қазақстан жоғары мектебі №1, 2004. 5-20-66.
4. Қазақ тілін оқыту методикасы. Жалпы редакциясын басқарған Б.Құлмағамбетова -Ал.:<<Мектеп>>, 1988
5. С.Қазыбайұлы.Мектепте қазақ тілін оқыту тәсілдері.-Алматы 1997
6. Д.Әлімжанов, Ы.Маманов. Қазақ тілін оқыту методикасы- А., 1965
7. З.Бейсембаева. Қазак тілін оқыту әдістемесі.Алматы, 2002
8. Ш.Сарыбаев. Қазақтілі методикасының кейбір мәселелері. 1956
№4 Тәжірибелік сабақ: Қазақ тілін оқытудың формалары мен түрлері. Қазақ тілі сабақтары Сабаққа дайындалу және оған қойылатын талаптар. Сабақты ұйымдастыру жолдары. Қазақ тілі бағдарламасы. Қазақ тілі оқулығы. Қазақ тілін оқыту бойынша жасалатын оқу-әдістемелік кешен және оның құрылымы.
Мақсаты: Қазақ тілі сабақтары және оның құылымы, қазақ тілін оқытудың басқа түрлері және оларды жүргізу ерекшеліктері, бағдарламаның түрлері, оқулықтың жасалу теориясы, Жаңа буын оқулықтарының ерекшеліктері, оқу-әдістемелік қосымша құралдар туралы білімдерін жетілдіру.
Әдістемелік нұсқаулық: Қазақ тілі сабақтары және оның құылымы, қазақ тілін оқытудың басқа түрлері және оларды жүргізу ерекшеліктері. Бағдарламаның мемлекеттік құжат екендігі. Оқулықтың жасалу теориясы мен жүйелік-құрылымдық сипаты. Оқулықтардағы теориялық материалдардың берілу логикасы. Жаттығу мен түрлері, олардың оқулықтарда орналастырылу желісі. Бағдарлама және соған негізделіп жасалған оқулықтан басқа оқу-әдістемелік қосымша құралдар: мұғалімге арналған әдістемелік құралдар, диктанттар мен мазмұндама жинағы, тест жинағы, түрлі сөздіктер, дидактикалық картиналар, кеспе қағаздар жинағы, қызықты грамматика материалдары, сынақ, емтихан сұрақтары, деңгейлік тапсырмалар жинағы.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Орта мектепте оқылатын қазақ тідлі оқулығы қандай талаптар негізінде жазылуға тиіс: теориялық материалдардың берілуі, жатығулар жүйесі, оқу материалдары қандай әдістер мен жолдар арқылы беріледі?
* Қазақ тілінің бір оқулығына талдау жасаңыз (мазмұны мен құрлысына, оқушының жас ерекшелігіне, оқулықтағы көрнекілік пен пәнаралық байланыстың қалай берілгегіне көңіл аударыңыз)
* Сабақты ұйымдастыру жолдары
* Қазақ тілін оқыту бойынша жасалатын оқу-әдістемелік кешен. Осының ішінен кеспе қағаздар жинағын жасаңыз
Әдебиеттер:
1. З.Бейсембайқызы. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. - Алматы, 2002
2. З.Бейсембайқызы. Қазақ тілін модуль негізінде оқыту. А., 2001
3. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы /Қазақстан жоғары мектебі №1, 2004. 5-20-66.
4. Қазақ тілін оқыту методикасы. Жалпы редакциясын басқарған Б.Құлмағамбетова -Ал.:<<Мектеп>>, 1988
5. С.Қазыбайұлы.Мектепте қазақ тілін оқыту тәсілдері.-Алматы 1997
6. Д.Әлімжанов, Ы.Маманов. Қазақ тілін оқыту методикасы- А., 1965
7. З.Бейсембаева. Қазак тілін оқыту әдістемесі.Алматы, 2002
8. Ш.Сарыбаев. Қазақтілі методикасының кейбір мәселелері. 1956
9. Қ.Т.Қабиева. Сөйлемдегі сөздердің байланысы жөнінде-Алматы: Анатілі,1985.
10. Ф.Мұсабекова. Тыныс белгілерін оқытудың кейбір мәселелері-Алматы:Мектеп,1959
3 модуль Тіл білімі салаларын оқыту әдістемесі
№5 Тәжірибелік сабақ: Қазақ тілінің фонетикасын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Мектепте фонетиканы оқытудан берілетін білім мазмұны мен меңгерілетін ұғымдардың жүйесі. Оқушылардың орфоэпиялық және орфографиялық сөздікпен жұмыс жасау дағдыларын қалыптастыру жолдары, фонетикалық талдау т.б. туралы білім толықтыру
Әдістемелік нұсқаулық: Мектепте фонетиканы оқытудың мақсаттары мен міндеттері. Фонетикадан берілетін білім мазмұны мен меңгерілетін ұғымдардың жүйесі. Фонетиканы оқыту ұстанымдары мен әдіс-тәсілдері. Фонетикалық талдау. Фонетикалық жаттығулар, оның негізгі түрлері. Фонетикалық диктанттар
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Мектепте фонетиканы оқытудың маңызы, міндеттері мен ұстанымдары
* Фонетиканы оқытуды кездесетін қиыншылықтар
* Фонетикалық жаттығулар, оның негізгі түрлері
* Фонетикалық талдау, оны өткізу әдістемесі
* Фонетика сабақтарында көрнекі құралдарды және техникалық құралдарды пайдалану
* Фонетикагн оқытумен байланысты орфографиялық, орфэпиялық дағдыларды қалыптастыру
* Орфоэпиялық сөздік
Әдебиеттер:
* Әлімжанов Д., Ы.Маманов Қазақ тілін оқыту методикасы. 1965
* Жиенбаев С.Қазақ тілінің методикасы. 1941
* З.Бейсембаева. Қазак тілін оқыту әдістемесі.Алматы, 2002
* 8. Ш.Сарыбаев. Қазақтілі методикасының кейбір мәселелері. 1956
* 9. Қ.Т.Қабиева. Сөйлемдегі сөздердің байланысы жөнінде-Алматы: Анатілі,1985.
№6 Тәжірибелік сабақ: Қазақ тілінің лексикасы мен фразеологиясын оқыту әдістемесі. Фразеологияны оқыту әдістемесі
Мақсаты: Лексика мен фразеологияны оқытудың мақсаты мен міндеттері. Лексиканы оқытуда көренкілік пен сөздіктерді қолдану жолдары. Лексиканы меңгерту барысында оқушыда қалыптастырылуы тиіс машық - дағдылар.
Фразеологияны меңгерту барысында ұлттық дүниетаным ерекшеліктерін таныту. Фразеологияны оқытуда көрнекі құралдарды, қосымша әдебиеттерді пайдалану жолдарын ұсыну.
Әдістемелік нұсқаулық: Қазақ тілінің жүйесін құраушы кіші жүйе ретіндегі лексиканы және аралық деңгей ретіндегі фразеологияны оқытудың мақсаты мен міндеті. Берілетін білім мазмұнының көлемі. Лексикалық ұғымдар және оларды меңгерту әдіс-тәсілдер жүйесінің ерекшеліктері. Оқушы тілінде кездесетін лексикалық қателер, оларды болдырмау жолдары. Лексиканы оқытуда көрнекілік пен сөздіктерді қолдану жолдары. Фразеологияны меңгерту барысында ұлттық дүниетаным ерекшеліктерін таныту. Фразеологияның жасалу жолдары. Фразеологияны оқытуда көрнекі құралдарды, қосымша әдебиеттерді пайдалану жолдары.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Лексикалық негізгі ұғымдарды меңгертуде кездесетін қиыншылықтар
* Лексиканы оқытудың әдістері
* Оқушы тілінде кездесетін лексикалық ортақ қателер
* Сөздіктің түрлері, олармен жұмыс жүргізудің тәсілдері
* Лексикаға арналған жаттығу түрлері
* Сөздің тура және ауыспалы мағынасын, көп мағыналы сөздерді оқыту әдістемесі
* Омонимдер, синонимдер, антонимдерді оқыту әдістемеі
* Диалект сөздер, кәсіби сөздер, термин сөздерді оқыту
* Фразеологияларды меңгертуге арналған сабақ үлгісін жазыңыз
Әдебиеттер:
* Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. - Алматы: Ғылым, 1977. - 712 б
* Болғанбаев Ә., Қалиев Ғ. Қазіргі қазақ тілі лексикологиясы мен фразеологиясы. - Алматы: Санат, 1997. - 255 б.
* Айғабылов А. Лексиканы оқыту методикасы және оның қазіргі міндеті. 1982
* Ұйықбаев И. Лексиканы оқыту. Қазақ тілі методикасының мәселелері. А., 1969
№7 Тәжірибелік сабақ: Сөзжасамды оқыту әдістемесі
Мақсаты: Сөзжасамды сөз таптарымен, орфографиямен, тіл мәдениетімен және стилистикамен байланыстыра оқыту. Сөзжасамды оқытуда көрнекі, техникалық құралдарды, сөздіктерді пайдалану, жаттығулар жүйесі т.б. туралы білім жетілдіру
Әдістемелік нұсқаулық: Мектепте сөзжасамды оқытудың маңызы, мазмұны, міндеттері, ұстанымдары. Сөзжасамды сөз таптарымен, орфографиямен, тіл мәдениетімен және стилистикамен байланыстыра оқыту. Жаттығулар жүйесі. Сөз құрамын талдау мен сөзжасам жолын талдау. Сөзжасамды оқытуда көрнекі құралдарды, техникалық құралдарды пайдалану
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Мектепте сөзжасамды оқытудың маңызы, мазмұны, міндеттері
* Мектепте сөзжасамды оқытудың маңызы ұстанымдары.
* Сөзжасамды сөз таптарымен, орфографиямен, тіл мәдениетімен және стилистикамен байланыстыра оқыту.
* Жаттығулар жүйесі.
* Сөзжасамды оқытуда көрнекі құралдарды, техникалық құралдарды пайдалану
Әдебиеттер:
1. З.Бейсембайқызы. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. - Алматы, 2002
2. З.Бейсембайқызы. Қазақ тілін модуль негізінде оқыту. А., 2001
3. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы /Қазақстан жоғары мектебі №1, 2004. 5-20-66.
4. Қазақ тілін оқыту методикасы. Жалпы редакциясын басқарған Б.Құлмағамбетова -Ал.:<<Мектеп>>, 1988
5. С.Қазыбайұлы.Мектепте қазақ тілін оқыту тәсілдері.-Алматы 1997
6. Д.Әлімжанов, Ы.Маманов. Қазақ тілін оқыту методикасы- А., 1965
7. З.Бейсембаева. Қазак тілін оқыту әдістемесі.Алматы, 2002
8. Ш.Сарыбаев. Қазақтілі методикасының кейбір мәселелері. 1956
9. Қ.Т.Қабиева. Сөйлемдегі сөздердің байланысы жөнінде-Алматы: Анатілі,1985.
№8 Тәжірибелік сабақ: Грамматиканы оқыту әдістемесі. Морфологияны оқыту әдістемесі
Мақсаты: Мектепте грамматиканы оқытудың мақсаты мен міндеттері, грамматикалық ұғымдар жүйесі мен оларды меңгерту, грамматикалық қателіктерді болдырмау үшін алдын - ала жұмыс жүргізуде, тілін байытуда грамматиканың ролі, грамматикалық талдау әдістемесінің теориялық негіздері туралы білім жетілдіру.
Морфологияны оқытудың практикалық маңызы, морфологиялық жаттығулар, олардың ішкі жүйесі. Морфологияны оқытудағы көрнекілік пен қосымша оқу құралдар жүйесін пайдалану әдістемесін қарастыру
Әдістемелік нұсқаулық: Мектепте грамматиканы оқытудың мақсаты мен міндеттері, мктепте оқытылатын грамматикалық ұғымдар жүйесі мен оларды меңгерту әдістерінің жүйесі, грамматикалық қателіктерді болдырмау үшін алдын - ала жұмыс жүргізуде, тілін байытуда грамматиканың ролі, грамматикалық талдау әдістемесінің теориялық негіздері, грамматикалық талдау әдістемесінің теориялық негіздері. Талдаудың түрлері.
Морфология - грамматика жүйесінің бір бөлігі екендігі. Морфологияны оқытудың практикалық маңызы, морфологиялық жаттығулар, олардың ішкі жүйесі. Морфологияны оқытудағы көрнекілік пен қосымша оқу құралдар жүйесін пайдалану әдістемесі. Морфологияның тілдік фактілердің мәнін түйсіндірудегі көмегі зор екендігі. Морфологияны оқытудың ұстанымдары. Негізгі морфологиялық ұғымдар жүйесі. Сөз таптары ұғымының ішкі мазмұнын таныту. Атауыштық сөздер мен көмекші сөздерді оқытудың өзіндік ерекшеліктері. Морфолгиялық талдау.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Зат есімді оқыту
* Сын есімді оқыту
* Сан есімді оқыту
* Есімдікті оқыту
* Етістікті оқыту
* Үстеуді оқыту
* Еліктеу сөзді оқыту
* Одағайды оқыту
* Шылауды оқыту
Әдебиеттер:
1) Б. Кәтембаева, М. Нұрғалиева <<Морфологияны оқытудың методикасы>> Алматы: <<Мектеп>> баспасы, 1975 жыл.
2) Ж. Мұсаұлы, Р. Әміренова <<Қазақ, орыс тілдерінің салыстырмалы грамматикасы>> Көкшктау, 2003 жыл.
3) Ш. Есмағанбетова <<Оқушылардың танымдық іс- әрекетін қалыптастыру>> Алматы <<Ғылым>> Ғылыми баспа орталығы, 2002 жыл.
4) А. Әбілқаев <<Қазақ тілін оқыту әдістемесі>> Алматы, 1985 жыл.
5) Ә. Алдамұратов <<Оқушыларға грамматикалық ұғымдарды меңгерту психологиясы>> Алматы, 1997 жыл.
6) А. Арғынов <<Қазақ методикасы>> Алматы, 1974 жыл.
7) Р Адамбаева <<Қазақ тілі оқулықтарына методикалық нұсқау>> Алматы, 1988 жыл.
8) <<Жалпы білім беретін мектептің оқу бағдарламасы>> Алматы, 1994 жыл.
9) М. Тәтенбаева <<Морфологияны оқыту методикасы>> Алматы, 1994 жыл.
10) <<Әдіскер>> журналы. 2005 жыл.
11) <<Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде>> журналы, 2001 жыл.
12) Б.Катембаева <<Қазақ тілін оқыту әдістемесі>> Алматы, 1991 жыл.
13) С. Әлемжанов, М.Маманов <<Қазақ тілін оқыту методикасы>> Алматы, 1965 жыл.
14) Ә. Исабаев << Қазақ тілін оқыту дидактикасының негізі>> Алматы, 1994 жыл.
№9 Тәжірибелік сабақ. Синтаксисті оқыту әдістемесі Сөз тіркесін оқыту әдістемесі
Мақсаты: Мектепте оқылатын синтаксис үғымдар жүйесі және синтаксисстік ұғымдарды қалыптастыру әдістемесі. Оқушыда қалыптасуға тиіс машық - дағдылар мен іскерлік жүйесі. Синтаксистік талдау түрлері.
Сөз тіркесінің жасалуындағы синтаксистік байланыстар мен синтаксистік қатынастарды танудың алатын маңызды орны. Сөз тіркесін талдау жолдары, жаттығулар және оның түрлері, көрнекіліктер мен оқу - әдістемелік құралдар жүйесі туралы білім жетілдіру.
Әдістемелік нұсқаулық: Синтаксис - грамматиканың қөлемді құраушы бөлігі екендігі. Синтаксис жүйесінің ішкі құраушылары - сөз тіркесі синтаксисі және сөйлем синтаксисі. Сөйлем синтаксисінің құраушылары - жай сөйлем синтаксисі және құрмалас сөйлем синтаксисі. Мәтін синтаксисі. Қатысымдық синтаксис мәселесі.
Мектепте оқылатын синтаксистік ұғымдар жүйесі және синтаксистік ұғымдарды қалыптастыру әдістемесі. Синтаксистік талдау әдістемесі.
Сөз тіркесінің коммуникативтік бірлік - сөйлем құрау материалы екендігі. Сөз тіркесінің жасалуындағы синтаксистік байланыстар. Сөз тіркесін талдау әдістемесі. Сөз тіркесіне байланысты жүргізілетін жаттығу жұмыстары.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Сөз тіркесінің байланысу формалары мен тәсілдерін оқыту әдістемесі
* Сөз тіркесінің құрлысын оқыту әдістемесі
* Сөз тіркесі синтаксисін оқытуға қатысты еңбектерге сараптама жасау
* Синтаксистік талдау түрлері
* Сөз тіркесін талдау жолдары
Әдебиеттер:
1 Ахмет Байтұрсынов. Тіл тағылымы. - Алматы: Ана тілі, 1992. - 21-142 бб.
2 Жұбанов Қ. О формах сочетания слова на казахском языке. - Алматы:
Ғылым, 1966. - 50 б.
3 Аманжолов С. Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы. - Алматы: Санат, 1994. - 16 б.
4. Балақаев М. Тіл мәдениеті және қазақ тілін оқыту. - Алматы: Мектеп, 1989. - 4 -68 -75 бб.
5 Ұйықбаев И.Қ және т.б. Қазақ тілі методикасының мәселелері. - Алматы: Мектеп, 1968. - 65 б.
6 Әлімжанов Д. Ы.Маманов. Қазақ тілін оқыту методикасы. - Алматы: Мектеп, 1965. - 66 б.
7 Арғынов Х. Қазақ тілі синтаксисі методикасының негіздері. - Алматы: -1969. - 212-260 бб.
8 Қазақстан Республикасында 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. - Алматы, 2004. - 5 б.
9 Оразбаева Ф. Тіл әлемі. Мақалалар зерттеулер. - Алматы:Ан арыс, 2009. - 102- бб.
10 Манкееева Ж.А. Қ.Жұбановтың ғылыми мұраларының академиялық танымы хақында // <<Жұбанов тағылымы>>: VI халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары. - Ақтөбе, 2005. - 90-93 бб.
11 Маслова В.А. Лингвокультурология: учебное пособие для студентов высших учебных заведениий. - Москва, 2001. - 30 с.
12 Оразалиева Э. Когнитивтік лингвистика: қалыптасуы мен дамуы. - Алматы: Ан Арыс, 2006. - 201-264 бб.
№10 Тәжірибелік сабақ: Жай сөйлемді оқыту әдістемесі. Сөйлем мүшелерін оқыту әдістемесі
Мақсаты: Жай сөйлем жасалуындағы синтаксистік байланыстар. Жай сөйлемді талдаудың әдіс - тәсілдерітуралы білім толықтыру.
Сөйлемнің тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелерін игертуде қолданылатын әдіс - тәсілдер. Сөйлем мүшелерінің орны тәртібінің, кондинаторлық ауысудың атқаратын мағыналық қызметін талдау әдістемесін талдау.
Әдістемелік нұсқаулық: Жай сөйлем туралы ұғым қалыптастыру әдістемесі. Жай сөйлем жасалуындағы синтаксистік байланыстар. Жай сөйлемнің құрылымдық-мағыналық жүйесі және оны меңгерту әдістемесі. Жалаң және жайылма, жақты және жақсыз сөйлемдерді, толымды, толымсыз сөйлемдерді қатысымдық тұрғысынан меңгерту әдістемесі.
Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері және олардың сөйлемнің қызметін атқаруын ұғындыру жолдары. Сөйлем мүшелерінің орын тәртібі.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Тұрлаулы мүщелерді оқыту
* Тұрлаусыз мүшелерді оқыту
* Сөйлемнің бірыңғай мүшелерін оқыту
* Сөйлемнің айқындауыш мүшелерін оқыту
* Оқшау сөздерді оқыту
* Жай сөйлемнің түрлерін оқыту
Әдебиеттер:
1 А.Байтұрсынов. Тіл тағылымы - қазақ тілі мен оқу-ағартуға қатысты еңбектері. -Алматы: Ана тілі, 1992. 154-300бет.
2 Қ.Жұбанов. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. -Алматы: Ғалым: 1999. 152- 390 бет.
3 С.Аманжолов. Қазақ әдеби жөніндегі синтаксисінің қысқаша курсы. -Алматы: Санат, 1994. 163-173бет.
4 Н.Сауранбаев. Қазіргі қазақ тілі. -Алматы: Қазақ ССР Ғылым академиясы, 1954. 410-503бет.
5 Т.Қордабаев. Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлем синтаксисі. -Алматы: Санат. 1995. 6-8бет.
6Қазақ грамматикасы, 2002. 664-676бет.
7 М.Балақаев. Қазіргі қазақ тілі. -Астана: Ер-Дәулет, 2007. 20-205бет.
8 Ж.А.Жақыпов. Сөйлеу синтаксисінің сипаттары. -Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 1998. 60-91бет.
9 Р.С.Әміров.Жай сөйлем синтаксисі. -Алматы: Мектеп, 1983.82-95бет.
10 Д.Әлімжанов, Ы.Маманов. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы: Мектеп, 1965. 24-207бет.
11 Х.Арғынов. Қазақ тілі методикасының синтаксисі негіздері. -Алматы: 1969. 197-206бет.
12 И.Ұйықбаев. Қазақ тілі методикасының очерктері. -Алматы: Мектеп, 1969. 4-14бет.
13Б. Құлмағамбетованың . Қазақ тілін оқыту методикасы. -Мектеп, 1988. 36-38бет.
14 Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары. - Астана: Елорда,- 2002.
15 Жалаң мен жайылма сөйлем //Қазақ тілі мен әдебиеті журналы.-2007. №9. 30-31бет.
16 Жалаң мен жайылма сөйлем //Қазақ тілі мен әдебиеті журналы. -2006. №9. 11-15бет.
17 Қазақ тілі оқыту әдістемесі. Ж.Дәулетбекова. - Алматы: Атамұра.- 2002ж. 18-19бет.
20 Жай сөйлемді ізгілендіру технологиясы арқылы оқыту әдістемесі (8 сынып) //Автореферат. Алматы: -2006. 16-20бет.
21 Жай сөйлемді оқыту мәселесінің зерттелу жайы. // Қазақ тілі мен әдебиеті журналы. -2006. №8. 20-22бет.
№11 Тәжірибелік сабақ: Құрмалас сөйлемді оқыту әдістемсі. Мәтінді оқыту әдістемесі
Мақсаты: Құрмалас сөйлемнің құрылымдық - мағыналық жүйесі туралы түсінік беру жолдары. Құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары. Құрмалас сөйлемді талдау әдістемесі. Мәтіннің тұтастығы оның құрылымдық және мағыналық бірлігі арқылы танылатындығы. Мәтінді талдау әдістемесін қарастыру
Әдістемелік нұсқаулық: Құрмалас сөйлемнің табиғаты туралы ұғым қалыптастыру әдістемесі. Құрмалас сөйлемді теориялық деңгейде оқытудың әдістемесі. Құрмалас сөйлемнің құрылымдық мағыналық жүйесі туралы түсінік беру жолдары. Құрмалас сөйлемнің жасалу жолдары. Құрмалас сөйлемді талдау әдістемесі.
Салалас құрмалас сөйлем және оның жасалу жолдарын оқыту әдістемеі. Салалас құрмалас сөйлемнің мағыналық түрлерін оқыту әдістемесі.
Сабақтас құрмалас сөйлем және оның жасалу жолдарын оқыту әдістемеі. Сабақтас құрмалас сөйлемнің мағыналық түрлерін оқыту әдістемесі.
Аралас құрмалас сөйлемді оқыту әдістемесі.
Мәтін туралы ұғым қалыптастыру әдістемесі.Мәтіннің негізгі белгілерін анықтаудағы логикалық операциялар және оны оқушыларға меңгерту. Мәтіннің тұтастығы оның құрылымдық және мағыналық бірлігі арқылы танылатындығы. Мәтінді талдау әдістемесі. Мәтінді оқытуда фонетикамен, лексикамен, сөзжасаммен, морфологиямен, сөз тіркесі, сөйлеммен байланыстыру әдістері.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Салалас құрмаласты оқыту
* Сабақтас құрмаласты оқыту
* Аралас құрмалас сөйлемді оқыту
* Төл сөз бен төлеу сөзді оқыту
* Мәтінді талдау әдістемесі
* Х.Арғыновтың Қазақ тілі синтаксисінің методикасының негіздері еңбегінен құрмалас сөйлемді оқытуда қолданылатын көрнекі құралдарға талдау жасаңыз.
Әдебиеттер:
2 Қ.Жұбанов. Қазақ тілі жөніндегі зерттеулер. -Алматы: Ғалым: 1999. 152- 390 бет.
3 С.Аманжолов. Қазақ әдеби жөніндегі синтаксисінің қысқаша курсы. -Алматы: Санат, 1994. 163-173бет.
4 Н.Сауранбаев. Қазіргі қазақ тілі. -Алматы: Қазақ ССР Ғылым академиясы, 1954. 410-503бет.
5 Т.Қордабаев. Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлем синтаксисі. -Алматы: Санат. 1995. 6-8бет.
6Қазақ грамматикасы, 2002. 664-676бет.
7 М.Балақаев. Қазіргі қазақ тілі. -Астана: Ер-Дәулет, 2007. 20-205бет.
8 Ж.А.Жақыпов. Сөйлеу синтаксисінің сипаттары. -Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 1998. 60-91бет.
9 Р.С.Әміров.Жай сөйлем синтаксисі. -Алматы: Мектеп, 1983.82-95бет.
10 Д.Әлімжанов, Ы.Маманов. Қазақ тілін оқыту методикасы. -Алматы: Мектеп, 1965. 24-207бет.
11 Х.Арғынов. Қазақ тілі методикасының синтаксисі негіздері. -Алматы: 1969. 197-206бет.
12 И.Ұйықбаев. Қазақ тілі методикасының очерктері. -Алматы: Мектеп, 1969. 4-14бет.
13Б. Құлмағамбетованың . Қазақ тілін оқыту методикасы. -Мектеп, 1988. 36-38бет.
14 Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспары. - Астана: Елорда,- 2002.
* алаң мен жайылма сөйлем //Қазақ тілі мен әдебиеті журналы.-2007. №9. 30-31бет.
16. Құрманова Н, Мухлис К. Текст теориясы және тексті талдау әдістемесі. - А. АлМУ, 2000
№12 Тәжірибелік сабақ: Орфографияны оқыту әдістемесі. Пунктуацияны меңгерту әдістемесі
Мақсаты: Орфографиялық жұмыстың мазмұны. Орфографиялық талдау, орфографияны оқытуда көрнекіліктер мен қосымша оқу құралдарын қолдану әдістері. Пунктуациялық дағдыларды қалыптастырудың негіздері. Пунктуациялық ережелерді оқыту. Пунктуациялық қателер мен оларды болдырмау әдістемесі. Көрнекіліктер мен қосымша оқу құралдарын қолдану әдістері туралы білім толықтыру.
Әдістемелік нұсқаулық: Орфографияны оқытудың ғылыми-практикалық маңызы, міндеттері мен ұстанымдары. Орфографиялық жұмыстың мазмұны. Орфографиялық іскерлік пен дағдыларды қалыптастырудың психологиялық негіздері. Орфографиялық дағдыларды қалыптастыруда орфографиялық сөздіктерді қолдану әдістері. Орфографиялық ережелерді оқыту әдістемесі.
Мектепте пунктуацияны оқытудың ғылыми-практикалық маңызы, міндеттері мен ұстанымдары. Пунктуация және синтаксис. Пунктуация және интонация. Пунктуациялық ережелерді оқыту. Пунктуациялық қателер және оларды болдырмау әдістемесі. Пунктуациялық жаттығулар мен талдау түрлері.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Орфографияны оқыту әдістемесі
* Мектепте пунктуация бойынша жұмыс жүргізудің маңызы мен міндеттері
* Орфография мен пунктуацияны оқытудың мазмұны, кезеңдері, ұстанымдары
* Пунктуация және синтаксис
* Пунктуация және интонация
* Пунктуация және мәнерлеп оқу әдістемесі
Әдебиеттер:
* Мұсабекова Ф. Тыныс белгілерін оқытудың кейбір мәселелері. А.Мектеп, 1959
* Ұйықбаев И.Қ және т.б. Қазақ тілі методикасының мәселелері. - Алматы: Мектеп, 1968. - 65 б.
* Әлімжанов Д. Ы.Маманов. Қазақ тілін оқыту методикасы. - Алматы: Мектеп, 1965. - 66 б.
* Арғынов Х. Қазақ тілі синтаксисі методикасының негіздері. - Алматы: -1969. - 212-260 бб.
4-модуль. Тіл дамыту әдістемесі
№13 Тәжірибелік сабақ: Тіл дамыту әдістемесі. Тіл мәдениеті және оны оқыту әдістемесі
Мақсаты: Тіл дамыту - оқушылардың ойлауын дамытумен тығыз байланысты екендігін таныту. Тіл дамытудың ауызша және жазбаша түрлері. Тіл мәдениеті бойынша жүргізілетін жұмыстар жүйесі мен ішкі түрлері. Әдеби норма, ол туралы түсініктерді қалыптастру. Стильдік қате және оларды болдырмау жолдарын ұсыну.
Әдістемелік нұсқаулық: Тіл дамытудың мақсаты мен міндеттері. Тіл дамыту жұмыстарының мазмұндық-құрылымдық жүйесі. Тіл дамыту - оқушылардың ойлауымен тығыз байланысты екендігі.
Тіл дамытудың ауызша және жазбаша түрлері жүйесі. Мазмұндама , шығарма дазу әдістемелері. Оқушылардың тілдік қарым-қатынас жасаудағы сауаттылығын қалыптастыруда қатысымдық әдістердің алатын орны.
Тіл мәдениеті туралы білім мазмұнын меңгертудің маңызы. <<Дұрыс сөйлеу>>, <<Жақсы сөйлеу>> ұғымдарын талдау. Тіл мәдениеті бойынша жүргізілетін жұмыстар мен түрлері. Әдеби норма, ол туралы түсінік қалыптастыру.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Тіл дамытудың мақсаты мен міндеттері
* Тіл дамытудың ауызша және жазбаша түрлері
* Оқушылардың тілдік-қарым жасаудағы қатысымдық әдістердің алатын орны
* Мазмұндама мен шығарма жаздыруда қойылатын талаптар және әдістемесі
* Тіл дамыту жұмысына арналған сабақ үлгісі
Әдебиеттер:
* Оразбаева Ф., Жанабілова. Шығармашылық тапсырмалар арқылы тіл дамыту жұмыстары. (6-7сынып) А., 2004
* Сыздықова Р. Сөздер сөйлейді. А., санат, 1994
* Ұйықбаев. Қазақ тілі методикасының очерктері. -Алматы: Мектеп, 1969. 4-14бет.
* Б. Құлмағамбетованың . Қазақ тілін оқыту методикасы. -Мектеп, 1988. 36-38бет
№14 Тәжірибелік сабақ: Диктант жүргізу. Диктантты жүргізу әдістемесі
Мақсаты: Диктантты жүргізу әдістемесі, диктант жүргізуде қойылатын талаптар, диктантты бағалау нормалары, диктант түрлері туралы білім жетілдіру.
Әдістемелік нұсқаулық: Диктантты жүргізу әдістемесі, диктант жүргізуде қойылатын талаптар, диктантты бағалау нормалары, диктант түрлері
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Диктантты жүргізу әдістемесі
* Диктант жүргізуде қойылатын талаптар
* Диктантты бағалау нормалары
* Диктант түрлері
Әдебиеттер:
* Құрманова Н.Ж. Сөз тіркесін оқыту барысында оқушылардың логикалық ойлау мәдениетін қалыптастырудың әдістері мен тәсілдері. Алматы-1998.
* Нұржанова Ж. Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары. А., 2001.
* 0разбаева Ф.Ш.,Рахметова Р.С. Қазақ тілін оқыту әдістемесі.А.,2005.
* Жүнісбек Ә. Қазақ тілін оқыту әдістемесі.А., 1998.
* Көккөзова М., САбақан. Әдіскер тағылымы. Алматы, 2000.
* Исабаев Ә.Қазақ тілін оқыту методикасы. Ташкент-2003.
* Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Алматы-1995.
№15 Тәжірибелік сабақ: Қайталау сабақтары. Жинақтай қайталау. Қазақ тілінен сабақтан тыс жүргізілетін жұмыстар
Мақсаты: Қайталау сабақтары. Жинақтай қайталау. Қазақ тілінен сабақтан тыс жүргізілетін жұмыстар Қайталау сабағының мақсаты - оқушылардың білімдерін еске түсіру және кеңейту. Қолданылатын әдістері. Түсіндіру, әңгіме, теңестіру, салыстыру, дәлелдеу, бағалау. Тәсілдері: бақылау жұмыстарын жаздыру, қорыту туралы білім жетілдіру.
Әдістемелік нұсқаулық: Қайталау сабақтары. Жинақтай қайталау. Қазақ тілінен сабақтан тыс жүргізілетін жұмыстар Қайталау сабағының мақсаты - оқушылардың білімдерін еске түсіру және кеңейту. Қолданылатын әдістері. Түсіндіру, әңгіме, теңестіру, салыстыру, дәлелдеу, бағалау. Тәсілдері: бақылау жұмыстарын жаздыру, қорыту туралы білім жетілдіру.
Негізгі тапсырмалар мен сұрақтар:
* Қайталау сабағының мақсаты - оқушылардың білімдерін еске түсіру және кеңейту.
* Қайталау сабағында қолданылатын әдістері.
* Қайталау тәсілдері.
* Қазақ тілінен сабақтан тыс жүргізілетін жұмыстар
Әдебиеттер:
* Әбілқаев А. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. - А. Санат, 1995
* Әлімжанов Д. Маманов Ы. Қазақ тілін оқыту методикасы. - А. 1965
* Әдбікәрімова Т. Әбдіғалиева Т. Шаймерденова К. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. Практикалық және лабораториялық жұмыстар - А. Ана тілі, 1999
* Балақаев М. Тіл мәдениеті және мектепте қазақ тілін оқыту - А. Мектеп, 1982
* Бейсенбайқызы З. Қазақ тілін модуль негізінде оқыту. - А. 2001
* Исабаев Ә. Қазақ тілін оқытудың дидактикалық негіздері. - А. Қазақ университеті, 1993
* Ломизов А. Выразиельное чтение при изучении синтаксиса и пунктуации М.1986
* Мусабекова Ф. Тыныс белгілерін оқытудың кейбір мәселелері - А. Мектеп, 1959
* Нұржанова Ж. Қазақ тілін тиімді оқыту жолдары - А. 2001
4 Студенттің өздік жұмысы
СОӨЖ тапсырмалары және оны орындауға әдістемелік нұсқаулар
СОӨЖ тапсырмаларын орындау бойынша әдістемелік нұсқаулар:
Қазақ тілін оқыту әдістемесінен СОӨЖ орындаудың ерекшеліктері - тәжірибелі мектеп мұғалімдерінің әдістемелерін терең талдаудан өткізе отырып, студенттің оған сыни көзқараспен қарау дағдысының қалыптастырылуы.
Студенттер қазақ тілін оқыту әдістемесін оқуы барысында қазақ тілі мұғаліміне тән болуы тиіс деп саналатын іскерліктерді қалыптастырады. Қазақ тілі мұғаліміне тән негізгі іскерліктерге мыналар жатады:
* Мектепте білім берудің әр кезеңінде қазақ тілін оқытудың мақсат-міндеттерін анықтай білу іскерлігі;
* Әрбір сынып оқушыларының қазақ тілін өз ана тілінің теориялық болмысы ретінде игеру психологиясы мен жас ерекшелігі психологиясын, физиологиялық, жеке бас ерекшелігін баланың қабілетімен байланыстыра алу қабілеті мен іскерлігі;
* Әрбір қазақ тілі сабағының білімділік, тәрбиелік, дамытушылық потенциалын мүмкіндігінше толыққанды жүзеге асыру жолдарын тану;
* Оқу-танымдық процестің заңдылықтарын негізге ала отырып, оқушының танымын кеңейтетін, ойлауын дамытатын, тілін дамытатын танымдық, лингвистикалық, дидактикалық, пән мен оның ішіндегі жекелеген тақырыптардың өз ерекшеліктерінен туындайтын әдістер мен тәсілдер жүйесін тиімді қолдана білу іскерлігі;
* Қазақ тілінен берілетін ғылыми материалдың эиприкалық деңгейде қалып қоймай, оның теориялық деңгейге қарай ұласу жолдарын тану мен ұйымдастыра алу іскерлігі;
* Сабақтағы оқу материалының сабақтан тыс жұмыспен байланыстылығын сақтай білу іскерлігі;
* Жаңашыл әдістерді сабақтарда қолдана білу іскерігі.
Бұған қоса, студенттер сұрақты дұрыс қоя білу, бір сабақта түрлі әдістерді үйлесімді де тиімді қолдана білу, оқушының дәптерлерін жүйелі тексеру, оқыту технологиясын сабақта бірізді және орынды қолдана білу, әр сабақты ғылыми тұрғыдан талдап, сараптай білу іскерлік дағдыларды меңгерулері тиіс.
СОӨЖ орындау барысында студент әдістемені зерттеу бағыттары мен зерттеу әдістерін саралап тани білу керек. Қазақ тілінен тәжірибе жасау, оның нәтижелерін сандық және сапалық тұрғыдан талдай білу дағдылары да осы курс барысында қалыптастырылады.
СОӨЖ тапсырмалары
№
Тақырыбы
Мақсаты мен мазмұны
Әдебиет
тер тізімі
балл
Орындалу мерзімі
Бақылау түрі
1
Қазақ тілін оқытуың өзіндік ұстанымдары
Қазақ тілін оқытудағы дидактикалық принциптер туралы мәліметтермен танысу
2-9, 11, 16,, 17, 31, 32
1-4
1-апта
Қазақ тілін оқыту ұстанымдарын анықтау. Кесте толтыру.
2
Қазақ тілінің бағдарламасы
Қазақ тілінің бағдарламасының құрылымы мен түрлері. Бағдарламаның ішкі құраушы элементтерін талдау
2-9, 11, 18-21, 33, 38
1-4
2-апта
Бағдарлама құрастыру
3
Қазақ тілі сабағының түрлері мен құрылымы
Қазақ тілі сабағының түрлері мен құрылымы, маңызы. Қазақ тілі сабақтарының танымдық, білімдік, тәрбиелік, дамытушылық міндеттерін анықтау
11, 31-39, 41, 42
1-4
3-апта
Қазақ тілі сабағының түрлеріне талдау жүргізу. Сабақ жоспарын жасау. Жоспардың жылдық, тоқсандық, күнделікті түрлері
4
Қазақ тілін оқыту формалары мен түрлері
Қазақ тілін оқыту формалары мен түрлерін анықтау
11, 31-39, 41, 42
1-4
4-апта
Қазақ тілін оқыту формалары мен түрлері бойынша салыстырма кесте толтыру
5
Қазақ тілін оқыту бойынша жасалатын оқу-әдістемелік кешен
Қазақ тілін оқыту бойынша жасалатын оқу-әдістемелік кешен жүйесі. Қосымша оқу құралдары және оларды қолдану жолдары Дидактикалық материалдар
2-9, 11, 14, 15, 18, 27-40
1-4
5-апта
Қазақ тілін оқыту бойынша жасалатын оқу-әдістемелік кешен әзірлеу
6
Қазіргі кезеңде білім беру жүйесінде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологиялар
Қазіргі кезеңде білім беру жүйесінде қолданылып жүрген жаңа педагогикалық технологиялар туралы толық материалдармен танысу
11, 31-39
1-4
6-апта
Конспект
7
Қазақ тілін компьютер арқылы оқыту
Сабақты жоспарлау түрімен, толық сабақ конспектісін жасау жолдарын меңгеру. Сабақты әдістемелік жағынан жетілдіру
11, 13, 14, 32, 34, 35
1-4
7-апта
Сабақ жоспарының компьютерлік бағдарламасын құру
8
Модульдік технология, оны пайдалану тиімділігі.
Модульдік оқыту технологиясының тиімділігін анықтау. Сабақты әдістемелік жағынан жетілдіру
2-9, 11, 14, 15, 18, 27-40
1-4
8-апта
5-сынып бағдарлама
сына сай бір тақырыпқа сабақ жоспарын дайындау Сабақ өткізу
9
Қазақ тілін дебат технологиясы арқылы оқытудың ерекшелігі
Дебат технологиясының негізгі ерекшеліктері, тиімділігі. Сабақты әдістемелік жағынан жетілдіру
2-9, 11-23
1-4
9-апта
6-сынып бағдарлама
сына сай бір тақырыпқа сабақ жоспарын дайындау Сабақ өткізу
10
Қазақ тілі сабағында жеке тұлғаны дамыта, дарыта оқыту
Жеке тұлғаны дамыта, дарыта оқытудың ұтымды жағын анықтау Сабақты жоспарлау түрімен, толық сабақ конспектісін жасау жолдарын меңгеру.
2-9, 11, 14, 15, 21, 28
1-4
10-апта
7-сынып бағдарлама
сына сай бір тақырыпқа сабақ жоспарын дайындау Сабақ өткізу
11
Ұжымдық оқыту технологиясы
Ұжымдық оқыту технологиясының тиімділік жағын анықтау. Сабақты әдістемелік жағынан жетілдіру
2-9, 11, 24-1-28, 32, 37, 38
1-4
11-апта
8-сынып бағдарлама
сына сай бір тақырыпқа сабақ жоспарын дайындау Сабақ өткізу
12
Қазақ тілін оқытуда қолданылатын деңгейлік тапсырмалар
Деңгейлік тапсырмалар арқылы қазақ тілін меңгертудің тиімді жолдарын ұсыну
2-9, 11, 24-1-28, 32, 37, 38
1-4
12-апта
Лексиканы, Фонетиканы, морфология
ны,синтаксисті оқытуда қолданылатын деңгейлік тапсырмалар жүйесін жасау
13
Қазақ тілі сабағында пайдаланылатын ойын элементтері
Қазақ тілі сабағында пайдаланылатын ойын элементтерінің тиімділігі. Сабақты әдістемелік жағынан жетілдіру
1, 11, 19, 34, 35, 37, 38
1-4
13-апта
9-сынып бағдарлама
сына сай бір тақырыпқа сабақ жоспарын дайындау Сабақ өткізу
14
Қазақ тілі сабақтарында көрнекі құралдарды пайдаланудың тиімділігі.
Сабақты жоспарлау түрімен, толық сабақ конспектісін жасау жолдарын меңгеру. Сабақты әдістемелік жағынан жетілдіру
2-9, 14-25, 31, 33
1-4
14-апта
Көрнек құралдар және Қызықты грамматика бойынша папка әзірлеу
15
Қазақ тілінен жүргізілетін жазбаша жұмыстар. Оған қойылатын талаптар
Сабақты жоспарлау түрімен, толық сабақ конспектісін жасау жолдарын меңгеру. Сабақты әдістемелік жағынан жетілдіру
2-9, 11, 18-21, 33, 38
1-4
15-апта
Диктант жұмысына қойылатын талаптар
СӨЖ тапсырмалары және СӨЖ бойынша әдістемелік нұсқаулар
СӨЖ бойынша әдістемелік нұсқаулар
<<Қазақ тілін оқыту әдістемесі>> курсының негізгі мақсаты - студенттерді қазақ тілін оқыту әдістемесінің қайнар көздері даму тарихына қатысты іліммен қаруландыру арқылы олардың алған ғылыми білімдерін мектеп грамматикасы негізінде жүйелі түрде оқушыларға тиімді жеткізудің жолдары мен тәсілдерін таныту үрдісіне негіз болу. Мектеп мұғалімінің шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуіне бағыт-бағдар беру, сабақ бере білудің тиімді әдістерін салыстырмалы түрде меңгерту сияқты әдістемелік жұмыстардың тарихи сырымен таныстыру. СӨЖ орындау барысында:
* Қазақ тілі оқыту әдістемесінің тарихи қалыптасу және даму жолдары туралы мағлұмат алу;
* Әдістемелік мұра және оны танып-талдау;
* Қазақ тілін оқыту әдістемесінің негізін қалаған ғалымдар еңбектерінің маңызын түсіну;
* Қазақ тілін оқыту әдістемесі дамуындағы ғалымдар еңбектерінің орнын тану;
* қазіргі кезеңдегі әдістемелік еңбектерге шолу, оқу бағдарламалары мен оқулықтарды, әдістемені заман талабына сай жаңарту сияқты мәселелер қамтылуы тиіс. Пәнді оқу нәтижесінде ана тілі ретіндегі феномендік ерекшелігіне байланысты оқыту заңдылықтарын меңгеру қажет
СӨЖ тапсырмалары
№
Тақырыбы
Мақсаты мен мазмұны
Әдебиеттер тізімі
балл
Орындалу мерзімі
Бақылау түрі
1
Қазақ тілін оқыту әдістемесінің классиктері - Ы.Алтынсарин, А.Байтұрсынов еңбектерінің маңызы
А.Байтұрсыновтың <<Тіл құрал>> еңбегі мен әдістемелік мұраларына талдау жүргізу
41
1- 4
1-апта
Реферат
2
Жүсіпбек Аймауытовтың әдістемелік ой-пікірлері
Ж.Аймауытовтың <<Тәрбиеге жетекші>> еңбегіне талдау жүргізу
42
1-4
2-апта
Салыстыру жұмыстарын жүргізу
3
Жаңа буын оқулықтарынының ерекшеліктері
Жаңа буын оқулықтарының ерекшеліктерін айқындау
2-9, 14-25, 31, 33
1-4
3-апта
Салыстыру жұмысын жүргізу
4
Қосымша әдістемелік еңбектер
Қосымша әдістемелік еңбектерге шолу жасау
2-9, 11, 24-1-28, 32, 37, 38
1-4
4-апта
Қосымша әдістемелік еңбектерге сараптама жасау
5
Сабаққа қажетті көрнекі құралдар
Студенттердің көрнекі құралдамен жұмыс жасау қабілетін арттыру
11-15, 17, 19, 21-31
1-4
5-апта
Сабаққа қажетті көрнекі құралдар дайындау
6
Жоспар, оның түрлері
Студенттерге жоспар құра білуге үйрету
2-9, 11, 34-36
1-4
6-апта
Сабақ жоспарын құру
7
Дидактикалық ойын түрлері, оны сабақта пайдалану жолдарын ұсыну
Ойын түрлерін сабақта тиімді пайдалана білу машығын қалыптастыру
10, 11-14, 23-30, 33, 34, 35
1-4
7-апта
Дидактикалық ойын түрлерін жинақтау
8
Қазақ тілін оқытуда қолданылатын деңгейлік тапсырмалар
Деңгейлік тапсырмалар туралы мәлімет алу
1, 11, 19, 34, 35, 37, 38
1-4
8-апта
Деңгейлік тапсырмалар құрастыру
9
Тіл дамыту сабағы
Студенттердің тіл байлығын арттыру
11, 13, 14, 32, 34, 35
1-4
9-апта
Тіл дамыту сабағының үлгісін жасау
10
Қызықты грамматика материалдары
Қызықты материалдар іріктеп, сабақта тиімді қолдану
2-9, 11, 14, 15, 18, 27-40
1-4
10-апта
Қызықты грамматика материалдары бойынша папка жасау
11
Грамматика
лық талдау тәсілдері
Талдаудың түрлерімен танысу
11, 13, 14, 32, 34, 35
1-4
11-апта
Сатылау кешенді талдау жүргізу
12
Тест, оның түрлері
Тест түрлері туралы, рәсімдеу ережесі туралы мәлімет алу
2-9, 11-23
1-4
11-апта
Тест құрастыру
13
Қазақ тілі кабинетін жасақтау
Кабинет жабдықтау ерекшеліктерімен танысу
2-9, 11, 14, 15, 21, 28
1-4
12-апта
Қазақ тілі кабинетін жасақтау жоспарын жасау
14
Сабақ талдау
Өткізілген сабақтарға талдау жасауға дағдыландыру
2-9, 11, 24-1-28, 32, 37, 38
1-4
13-апта
Сабақ талдау схемасын меңгеру
15
Сабақтан тыс жұмыс жоспары
Сабақтан тыс жұмыс жүргізу, ұйымдастыру
2-9, 28-40
1-4
14-апта
Сабақтан тыс жұмыс жоспарын құру
Бақылау түрлері
Тест тапсырмалары
1.Сөйлесім әрекетінің түрлері
A) дауыстап оқу, жазылым, тыңдалым, айтылым
B) оқылым, жазылым, тыңдалым, айтылым, тілдесім
C) тыңдалым, айтылым, тілдесім, әңгімелесім
D) оқылым, сұхбаттасу, айтылым, тілдесім E) хабарласым, тыңдалым, айтылым, тілдесім
2. Тілдесім түрлері
A) ресми, бейресми, әлеуметтік, қалыптасқан, кәсіби, дербестік
B) мақсатты, бейресми, әлеуметтік, қалыптасқан, кәсіби, дербестік
C) әлеуметтік, қалыптасқан, кәсіби, дербестік, мақсатты D) қалыптасқан, кәсіби, дербестік, міндетті емес E) міндетті, әлеуметтік, қалыптасқан, кәсіби, дербестік
3. Эксперимент әдісінің мақсаты
A) озат тәжірибені зерттеу
B) әдістемелік әдебиеттерді зерттеу
C) салыстыру D) ұсынылған әдістің тиімділігіне көз жеткізу E) оқулықты талдау
4. Тыныс белгісін қоюдағы принциптер
A) көрнекілік
B) ғылымилық
C) саналылық D) грамматикалық, мағыналық E) белсенділік
5. Дидактикалық ұстанымды көрсетіңіз
A) жүйелілік
B) таным теориясы
C) сөзжасам D) эвристика E) қайталау
6. Көрнекіліктің түрлері
A) көру көрнекілігі
B) оқулық
C) бағдарлама D) дидактикалық материал E) диктант
7. Оқу жоспары
A) оқу пәніне байланысты білім, іскерлік, дағдыларды қалыптастыру
B) мемлекеттік нормалар деп танылған және қоғам сұраныстары мен тұлға қажеттігі мен мүмкіндіктеріне сай білім деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштер жүйесі
C) оқу пәніне байланысты білім, білік, іскерлік, дағдылардың мазмұнын ашатын нормативтік құжат D) оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде баяндайтын кітап. E) оқу жылының, тоқсандардың, демалыс күндерінің мерзімін, оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін, әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін анықтайтын нормативтік құжат
8. Мемлекеттік білім беру стандарты
A) оқу пәніне байланысты білім, іскерлік, дағдыларды қалыптастыру
B) мемлекеттік нормалар деп танылған және қоғам сұраныстары мен тұлға қажеттігі мен мүмкіндіктеріне сай білім деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштер жүйесі
C) оқу пәніне байланысты білім, білік, іскерлік, дағдылардың мазмұнын ашатын нормативтік құжат D) оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде баяндайтын кітап. E) оқу жылының, тоқсандардың, демалыс күндерінің мерзімін, оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін, әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін анықтайтын нормативтік құжат
9. Оқу бағдарламасы
A) оқу пәніне байланысты білім, іскерлік, дағдыларды қалыптастыру
B) мемлекеттік нормалар деп танылған және қоғам сұраныстары мен тұлға қажеттігі мен мүмкіндіктеріне сай білім деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштер жүйесі
C) оқу пәніне байланысты білім, білік, іскерлік, дағдылардың мазмұнын ашатын нормативтік құжат D) оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде баяндайтын кітап. E) оқу жылының, тоқсандардың, демалыс күндерінің мерзімін, оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін, әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін анықтайтын нормативтік құжат
10. Оқулық
A) оқу пәніне байланысты білім, іскерлік, дағдыларды қалыптастыру
B) мемлекеттік нормалар деп танылған және қоғам сұраныстары мен тұлға қажеттігі мен мүмкіндіктеріне сай білім деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіштер жүйесі
C) оқу пәніне байланысты білім, білік, іскерлік, дағдылардың мазмұнын ашатын нормативтік құжат D) оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде баяндайтын кітап. E) оқу жылының, тоқсандардың, демалыс күндерінің мерзімін, оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін, әрбір пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін сағаттардың мөлшерін анықтайтын нормативтік құжат
11.Оқыту процесі
A) адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен қоғам заңдарын тану нәтижесі
B) қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетте машықтану
C) оқытудың негізгі мазмұнын, ұйымдастыру тәсілдерін, әдістерін мақсатына, заңдылықтарына сай орындайтын қағидалар жүйесі D) мазмұны, уақыты, ұйымдастырылуына қарай аяқталған оқыту үрдісінің бөлігі E) білім беру, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін іске асыруға бағытталған оқытушы мен оқушы арасындағы мақсат бағдарлы өзара байланысты іс-әрекет
12. Сабақ
A) адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен қоғам заңдарын тану нәтижесі
B) қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетте машықтану
C) оқытудың негізгі мазмұнын, ұйымдастыру тәсілдерін, әдістерін мақсатына, заңдылықтарына сай орындайтын қағидалар жүйесі D) мазмұны, уақыты, ұйымдастырылуына қарай аяқталған оқыту үрдісінің бөлігі E) білім беру, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін іске асыруға бағытталған оқытушы мен оқушы арасындағы мақсат бағдарлы өзара байланысты іс-әрекет
13. Дидактикалық принциптер
A) адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен қоғам заңдарын тану нәтижесі
B) қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетте машықтану
C) оқытудың негізгі мазмұнын, ұйымдастыру тәсілдерін, әдістерін мақсатына, заңдылықтарына сай орындайтын қағидалар жүйесі D) мазмұны, уақыты, ұйымдастырылуына қарай аяқталған оқыту үрдісінің бөлігі E) білім беру, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін іске асыруға бағытталған оқытушы мен оқушы арасындағы мақсат бағдарлы өзара байланысты іс-әрекет
14. Білім
A) адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен қоғам заңдарын тану нәтижесі
B) қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетте машықтану
C) оқытудың негізгі мазмұнын, ұйымдастыру тәсілдерін, әдістерін мақсатына, заңдылықтарына сай орындайтын қағидалар жүйесі D) мазмұны, уақыты, ұйымдастырылуына қарай аяқталған оқыту үрдісінің бөлігі E) білім беру, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін іске асыруға бағытталған оқытушы мен оқушы арасындағы мақсат бағдарлы өзара байланысты іс-әрекет
15. Дидактикалық принциптерге жатпайды
A) жүйелілік және бірізділік
B) үздіксіздік
C) белсенділік және саналылық D) ғылымилық E) теорияның практикамен байланысы
16. Оқыту әдістері
A) адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен қоғам заңдарын тану нәтижесі
B) қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетте машықтану
C) оқытудың негізгі мазмұнын, ұйымдастыру тәсілдерін, әдістерін мақсатына, заңдылықтарына сай орындайтын қағидалар жүйесі D) оқытудың мақсат тіндеттеріне сай оның мазмұнын оқушыларға меңгертуде мұғалім мен оқушылардың қолданатын амал-тәсілдері мен құралдарының жиынтығы
E) білім беру, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін іске асыруға бағытталған оқытушы мен оқушы арасындағы мақсат бағдарлы өзара байланысты іс-әрекет
17. Білім беру мазмұнын құрайтын компоненттер
A) білім, іскерлік, дамыту
B) дамыту, іскерлік, дағды
C) білім, іскерлік, дағды, шығармашылық, эмоционалды-жігерлілік қатынас тәжірибесі D) шығармашылық, эмоционалды-жігерлілік қатынас тәжірибесі, тәрбие E) тәрбие, дамыту, дағды, білім
18. Білім беру мазмұнын анықтайтын негізгі құжаттар
A) Білім беру туралы Заң, мемлекеттік білім беру стандарты, оқу жоспары, оқу бағдарламасы, оқулық
B) күнтізбелік жоспар, оқу жоспары, оқу бағдарламасы, оқулық
C) Білім беру туралы Заң, Тіл туралы Заң, мемлекеттік білім беру стандарты D) мемлекеттік білім беру стандарты, оқу жоспары, оқу бағдарламасы
E) Тіл туралы Заң, мемлекеттік білім беру стандарты, типтік бағдарлама
19. Оқыту процесінің функциялары
A) ойлау, тәрбиелеу, дамыту функциясы
B) білім беру, оқыту функциясы
C) дағды, іскерлік, тәрбиелеу, дамыту функциясы D) іскерлік, дамыту, білім беру функциясы E) білім беру, тәрбиелеу, дамыту функциясы
20. Заттар және бейнелеу көрнекілігін атаңыз
A) геометриялық фигура, муляж, макер, портреттер, кескіндеме, мүсін үлгілері
B) карталар, картограммалар, схемалар, диаграммалар, кестелер
C) диапозитивтер, диафильмдер, оқу киносы, оқу теледидары D) грампластинкалар, магнитофильмдер, радиоқабылдағыш E) хайуандар мен құстардың тұлыбы, кептірілген өсімдіктер, минералдар
21. Символикалық көрнекілік түрлерін атаңыз
A) геометриялық фигура, муляж, макер, портреттер, кескіндеме, мүсін үлгілері
B) карталар, картограммалар, схемалар, диаграммалар, кестелер
C) диапозитивтер, диафильмдер, оқу киносы, оқу теледидары D) грампластинкалар, магнитофильмдер, радиоқабылдағыш E) хайуандар мен құстардың тұлыбы, кептірілген өсімдіктер, минералдар
22. Экранды-динамикалық көрнекілік түрін атаңыз
A) геометриялық фигура, муляж, макер, портреттер, кескіндеме, мүсін үлгілері
B) карталар, картограммалар, схемалар, диаграммалар, кестелер
C) хайуандар мен құстардың тұлыбы, кептірілген өсімдіктер, минералдар
D) грампластинкалар, магнитофильмдер, радиоқабылдағыш E) диапозитивтер, диафильмдер, оқу киносы, оқу теледидары
23. Дыбысты-техникалық көрнекілік түрлерін атаңыз
A) геометриялық фигура, муляж, макер, портреттер, кескіндеме, мүсін үлгілері
B) карталар, картограммалар, схемалар, диаграммалар, кестелер
C) диапозитивтер, диафильмдер, оқу киносы, оқу теледидары D) грампластинкалар, магнитофильмдер, радиоқабылдағыш E) хайуандар мен құстардың тұлыбы, кептірілген өсімдіктер, минералдар
24. Дидактика тарихында қалыптасқан оқытудың түрлерін атаңыз
A) дәстүрлі, дәстүрлі емес
B) дара оқыту, аралас оқыту
C) түсіндірмелі-илюстрациялы, проблемалы, бағдарламалы D) жекелей оқыту, сыныптық оқыту E) топтық оқыту, ұжымдық оқыту
25. Сөздік әдісіне жатпайтын әдіс
A) бақылау
B) әңгімелесу
C) сұхбат D) түсіндіру E) дәрісбаян
26. Іс-тәжірибелік әдіс
A) зертханалық, графикалық жұмыстар, жаттығу
B) түсіндіру, графикалық жұмыстар, жаттығу
C) зертханалық, графикалық жұмыстар, жаттығу D) демонстрация, графикалық жұмыстар, жаттығу E) зертханалық, бақылау, жаттығу, әңгімелесу
27. Жаттығу түрлерін атаңыз
A) лабораториялық , жазба, графикалық, оқу-еңбектік
B) сауалнама, жазба, графикалық, оқу-еңбектік
C) ауызша, жазба, графикалық, сұхбат
D) оқу-еңбектік, ауызша, бақылау, графикалық, E) ауызша, жазба, графикалық, оқу-еңбектік
28. Сабақ құрылымы неше бөліктен тұрады
A) 7
B) 8
C) 10 D) 5 E) 6
29. Сабақ құрылымы
A) адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен қоғам заңдарын тану нәтижесі
B) қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетте машықтану
C) оқытудың негізгі мазмұнын, ұйымдастыру тәсілдерін, әдістерін мақсатына, заңдылықтарына сай орындайтын қағидалар жүйесі D) сабақтың барысында оның құрамдас бөліктерінің, кезеңдерінің бір-бірімен ұштасып, белгілі тәртіппен жүзеге асырылуы
E) білім беру, тәрбиелеу, дамыту міндеттерін іске асыруға бағытталған оқытушы мен оқушы арасындағы мақсат бағдарлы өзара байланысты іс-әрекет
30. Білімді бақылау түрлері
A) күнделікті бақылау, тақырыптық бақылау, қорытынды бақылау, рейтинг-тестік
B) жоспарлы бақылау, тақырыптық бақылау, қорытынды бақылау
C) бағдарламалы бақылау, қорытынды бақылау, күнделікті бақылау D) күнделікті бақылау, машиналы бақылау, қорытынды бақылау E) өзіндік бақылау , тақырыптық бақылау, сабақтық бақылау, рейтинг-тестік
31. Оқыту процесінде қалыптасқан бақылау формалары
A) ұжымжық, топтық, дербес
B) дербес, топтық, жекелік
C) фронтальды, сыныптық, дәстүрлі емес
D) дәстүрлі, фронтальды, топтық, дербес E) фронтальды, топтық, дербес
32. Қазақ тілі бойынша жүргізілетін диктант түрлері
A) мәтіні өзгертілмеген диктанттар және мәтіні өзгертілген диктанттар
B) бақылау, буын диктанты
C) өздік диктанты, сөйлем диктанты D) түсіндірме диктанты, бақылау диктанты E) қорытынды диктант, сөз диктанты
33. Түсіндірме диктант түрлері
A) өздік диктанты, шығармашылық диктант
B) ескерту диктанты, терме диктанты
C) сөздік диктанты, бақылау диктанты D) есту диктанты, көру диктанты E) бақылау диктанты, көру диктанты
34. Мектеп оқушыларының білімін бағалау үшін өткізілетін диктанттардың сөз саны VІІ сынып үшін шамамен мынадай нормаларда белгіленуі тиіс
A) 170 -180 сөз
B) 190 - 200 сөз
C) 120 - 140 сөз D) 140 -160 сөз E) 200 - 210 сөз
35. VІІ сыныптағы жазба, жаттығу, үйрету және бақылау жұмыстарының саны төмендегі мөлшерде белгіленеді
A) алты диктант, үш мазмұндама, екі сынып және екі үй шығармалары
B) бес диктант, екі мазмұндама, екі сынып және үш үй шығармалары
C) сегіз диктант, төрт мазмұндама, үш сынып және бір үй шығармалары D) сегіз диктант, төрт мазмұндама, екі сынып және екі үй шығармалары E) үш диктант, бес мазмұндама, екі сынып және екі үй шығармалары
36. Мазмұндама түрлері
A) қысқа мазмұндама, толық мазмұндама, бақылау мазмұндама
B) аяқталған мазмұндама, аяқталмаған мазмұндама
C) сурет бойынша мазмұндама, толық мазмұндама D) дайын әңгіме бойынша мазмұндама, қысқы мазмұндама E) дайын әңгіме бойынша мазмұндама, сурет бойынша мазмұндама, кино, диафильм бойынша мазмұндама
37. Мектеп оқушыларының білімін бағалау үшін өткізілетін мазмұндама мәтінінің көлемі VІІ сынып үшін шамамен мынадай нормаларда белгіленуі тиіс
A) 200-250 сөз
B) 190 - 200 сөз
C) 400-450 сөз D) 140 -160 сөз E) 300-350 сөз
38. Дамыта оқыту технологиясының негізін салған ғалымдар
A) Т.В.Кудрявцев, М.И.Махмудов
B) Я.А.Коменский, Т.И.Шамова
C) Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, А.М.Матюшкин D) Л.С.Выготский, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин E) Л.Н.Ланда, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин
39. Проблемелық оқыту технологиясының негізін салған ғалымдар
A) Т.В.Кудрявцев, М.И.Махмудов
B) Я.А.Коменский, Т.И.Шамова
C) Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, А.М.Матюшкин D) Л.С.Выготский, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин E) Л.Н.Ланда, Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин
40. Тілдік материалды жеңіоден ауырға, оңайдан қиынға, жайдан күрделіге қарай оқыту керек деген дидактиканың принципін өте тиянақты ұстаған және кез келген тілді үйретуді <<қарыптан>>, яғни, әріптен, әліпбиден бастау қажеттігін ұсынған ғалым.
A) А.Байтұрсынов
B) С.Жиенбаев
C) Ы.Маманов D) Ж.Аймауытов E) Х.Досмұхамедов
41. Синтаксисті оқытуды зерттеген ғалым
A) С.Жиенбаев
B) Т.Қордабаев
C) Х.Арғынов D) К.Жақсылықова E) Ф.Оразбаева
42. А.Байтұрсыновтың <<Қай әдіс жақсы?>> мақаласы қай жылы және қандай журналда жарияланды?
А) 1926 ж. <<Еңбек>> журналы
В) 1926ж. <<Қазақ тілі>> журналыС) 1924 ж. <<Тіл тағылымы>> журналыД) 1922 ж. << Қазақ газеті>>Е) 1928 ж. <<Жаңа мектеп>> журналы
43. А.Байтұрсыновтың тілді оқытудың әдістемесіне арналған әдістемелік еңбегін атаңыз.
А) <<Баяншы>>
В) <<Тәрбиеге жетекші>>С) <<Комплексті оқыту жолдары>>Д) <<Ана тілін қалай оқыту керек>>Е) <<Оқыту жайында>>
44. А.Байтұрсыновтың Телжан Шонанұлымен бірігіп шығарған еңбегі неше бөлімнен тұрады және ол қандай материалдарды қамтиды?
А) 2 бөлім, 1-і тәрбиеге қатысты, 2-і психологияға қатысты
В) 3 бөлім, 1-і тәрбиеге қатысты, 2-і психологияға қатысты
3-і тілге қатыстыС) 2-бөлім тілге қатысты, 2-і өнерге қатыстыД) 2 бөлім, 1-і әдебиет, тұрмыс, еңбекке қатысты
2-і ғылым, ғылыми танымға қатысты Е) 4 бөлім, 1-і тәрбиеге қатысты, 2-і психологияға қатысты
3-і педагогикаға қатысты, 4-і ғылымға қатысты
45. М.Жұмабаевтің әдістемелік еңбегін атаңыз
А) <<Сауатты бол>>
В) <<Баяншы>>С) <<Оқыту жайында>>Д) <<Сауат ашқыш>>Е) <<Жаңа әліппе>>
* М. Жұмабаевтің <<Сауатты бол>> әдістемелік еңбегінде қандай әдіс қолданылған?
А) Қиыннан оңайға қарай үйрету
В) Оңайдан қиынға қарай үйретуС) Жалпылау әдісі арқылы үйретуД) Жалқылау әдісі арқылы үйретуЕ) Жалпылаулы-жалқылаулы әдіс арқылы үйрету
* М.Жұмабаевтің <<Бастауыш мектепте ана тілін оқыту жолы>> еңбегі неше бөлімнен тұрады және бөлім атауларын анықтаңыз.
А) 2 бөлім, 4 жылдық бастауыш мектебіндегі ана тілі, ана тілі сабағының сабақтан тыс түрлері
В) 2 бөлім, бастауыш мектебі, еңбек мектебі,С) 4 бөлім, бастауыш мектебі, еңбек мектебі, 4 жылдық бастауыш мектебіндегі ана тілі, ана тілі сабағының сабақтан тыс түрлеріД) 3 бөлім, бастауыш мектебі, 4 жылдық бастауыш мектебіндегі ана тілі, ана тілі сабағының сабақтан тыс түрлеріЕ) 2 бөлім, бастауыш мектебі, 4 жылдық бастауыш мектебіндегі ана тілі
* М.Жұмабаевтің <<Педагогика>> оқулығы неше бөлімнен тұрады және қанадай мәселелер қамтылған?
А) 2 бөлім, тәрбие мәселесі, оқыту мәселесі
В) 3 бөлім, тәрбие мәселесі, оқыту мәселесі, педагогика мәселесіС) 4 бөлім, тәрбие мәселесі, оқыту мәселесі, педагогика мәселесі, психология мәселесіД) 2 бөлім, дидактика мәселесі, тәрбие мәселесіЕ) 2 бөлім, педагогика мәселесі, психология мәселесі
* Қазақ тілін оқыту әдістемесінің ғылыми-зерттеу әдістерін атаңызА) Талдау, зерттеу, бақылау, көрнекілік әдісіВ) Бақылау, жеке әңгімелесу, эксперисент әдісі, экскурсия әдісіС) Талдау, зерттеу, бақылау, жеке әңгімелесу, эксперисент әдісіД) Зерттеу, бақылау, жеке әңгімелесу, кітапты пайдалану әдісіЕ) Жеке әңгімелесу, зерттеу, бақылау, ауызша мазмұндау әдісі
* Ж. Аймауытовтың қандай еңбектерінде әлеумет тәрбиесінен бастап ұлттық тыныс - тіршілік, адамгершілік әлем, еңбек тәлімі, ата-ана орны, бала мінезінің алуан қырлары т.б. тақырыптар кең қаралады?А) Тәрбиеге жетекшіВ) ПсихологияС) Жан жүйесі мен өнер таңдауД) Жаңа ауылЕ) Берілген жауаптардың бәрі дұрыс
* Ж.Аймауытов хат тану ісін жеңілдету жолдарын қандай мақаласында сөз етеді?А) <<Емлені оңайлату жобасы>>В) <<Ана тілін қалай оқу керек>>С) <<Жазу таңбаларын азайту туралы>>Д) <<Мектеп қандай болу керек>>Е) Барлық жауаптар дұрыс
* Ж. Аймауытов ұсынысы бойынша тілді оқыту қалай жүру керек ?А) Жазу - сызу (емле) үйретуВ) Сөйлеуге, шығарма жаздыруға төселдіруС) Тіл бақылау (грамматика)Д) Әдебиет жайынан кеңес құруЕ) Барлық жауаптар дұрыс
* Ж. Аймауытов ой жүйесінде қандай екі әдісті негізгі деп санайды?А) Ғылым мен дидактикаВ) Ғылым мен өнерС) Ғылым мен шәкіртД) Ғылым мен педагогикаЕ) Ғылым мен психология
* Ж.Аймауытов оқытудың басты түрлеріне нені жатқызады?А) Сөйлеу мен қорытындылауВ) Бірдей өздік жұмыс беруС) Сөйлеу мен сұрауД) Өз білімдерін толықтыруЕ) Барлығы дұрысА) Кез келген
* Ұластыру дегеніміз не?А) Бір нәрсені тереңінен толғап, қарастыруВ) Қайсыбір зат, нәрсені өзгелердің қатарына қою, ерекшелігін табуС) Ақыл жұмысының құрамдас бөлігі әрі бір нәрсенің басқа зат, құбылыстармен байланысын айыруД) Дерек, мағлұматтарды бірте-бірте беруЕ) Анықтамалар дұрыс емес
* Ж.Аймауытов <<Оқытудың жанама құралдарына>> нені жатқызады? Қатесін тап. А) Тың деректерВ) Сабаққа қатысты материалдарС) Оқушымен арадағы сұрақ - жауапД) Оқушымен арадағы қарым - қатынас жоспарыЕ) Оқушының қабілеттерін дамыту, жазу, сурет салу
57. Сабақты жүйелі оқытуға қатысты жарияланған Ж. Аймауытов еңбегі А) <<Ана тілін қалай оқыту керек>> В) <<Тіл туралы>> С) <<Комплекспен оқыту жолдары>>
Д) <<Тәрбиеге жетекші>>
Е) <<Психология>> 58. М. Жұмабаевтың бастауыш мектепте ана тілін оқыту жолдарын сөз етіп, нақты әдістемелік нұсқаулар беретін еңбегі қайсысы? А) <<Сауатты бол>> В) <<Бастауыш класта ана тілі>> С) <<Сын>>
Д) <<Жазылшық оқу құралдары һәм мектебіміз>>
Е) <<Бала тәрбиелеу жолдары>>
59. М. Жұмабайұлы бастауыш сыныптың ІІІ - ші жылына ұсынған дағдыландыру жұмыстарын көрсет . А) Аздан жаттаған өлең, мысалдарын дұрыс, ашық айтуды оқи білу В) Ұсынған әңгімелерін һәм басынан кешкен оқиғаларды мұғалімнің жетекші сұрауларының жәрдемімен қайта ауызекі айтып бере алуы С) Бастан кешкен оқиғалар бойынша ойдан әңгіме құрастыруға тәжірибе жасау
Д) Бір белгілі әңгімеге ұқсас екінші әңгімені ойдан шығарып айта білу Е) Салған суреттерінің астына өзінің атын жаза білуі
60. А.Байтұрсынов негізін салған әдіс
A) Түсіндірмелі әдіс
B) Салыстырмалы әдіс
C) Эвристикалық әдіс D) Дыбыс негізінде сауаттандыру әдісі E) Әңгіме әдісі
5. ӨЗГЕРІСТЕРДІ ТІРКЕУ ПАРАҒЫ
Өзгерістің рет нөмірі
Құжаттың тарауы, пункті
Өзгеріс түрі (ауыстыру, жою, қосу)
Хабарламаның нөмірі және күні
Өзгеріс енгізілді
Күні
Аты-жөні, қолы, қызметі
6. ӘРІПТЕСТЕРДІҢ ТАНЫСУЫ
№
о/қ
Қызметі
Аты-жөні
Уақыты
Қолы
Өзгерту №
Уақыты
Қолы
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz