УМКД

Қасқырдың мінез - құлқы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
МСЖ 3 деңгей құжаты
ОӘК
П 042-18.22.1.138/02-2013
ПОӘК-
<<Жабайы аңдардың мінез-құлқы>>
пәніннің студентке арналған жұмыс оқу бағдарламасы
Басылым № __
<<__>>____20___ж

050803 - "Аңшылықтану және аң шаруашылығы" мамандығына арналған

<<Жабайы аңдардың мінез-құлқы>>

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

ПӘННІНІҢ СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

Семей- 2013

Кіріспе

1. ӘЗІРЛЕНГЕН

Құрастырған Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті <<Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен>> кафедрасының аға оқытушысы Айткалиев Б.М. <<_____>>_________2013 ж

2. ТАЛҚЫЛАНҒАН

2.1. Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті <<Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен>> кафедрасының мәжілісінде.
<<___>> _________2013г., № __ хаттама.

Кафедра меңгерушісі __________ Тугамбаева С.М.

2.2.Аграрлық факультетіның оқу - әдістемелік бюросының мәжілісінде.

<<___>> _________2013г., № __ хаттама.

Төрағасы _________ Тлеубаева А.В.

3. БЕКІТІЛГЕН

Университеттің оқу - әдістемелік кеңесі мәжілісінде мақұлданып, басылымға ұсынылған.
<<___>> _________2013г., № __ хаттама.

ОӘК төрағасы,
бірінші проректор ___________ Г. Искакова

Алғаш рет еңгізілген

Мазмұны

1 Колдану саласы.
2 Пәндердің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу
3 Пәндерді оқып-білу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар
4 Курс форматы
5 Курс саясаты
6 Баға қоюдың саясаты
7 Әдебиеттер

1. Қолдану саласы
1.1 Оқытушы және пән туралы мәліметтер
- Айтқалиев Б. М., <<Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен>> кафедрасысының аға оқытушы
-Байланыс ақпараты - телефоны 53-19-70, № 5 оқу ғимараты
-Сабақ өтетін бөлмелер - № 110
-Пәннің аты - <<Жабайы аңдардың мінез-құлқы>>
-Несие саны - 2

1.2 Пән мазмұнының қысқаша сипаттамасы.
Жабайы аңдардың мінез-құлқы пәні - болашақ маман иелеріне теориялық білім береді және осы табиғи өнімдерді өз еңбектерінде пайдалануда практикалық дағды қалыптастырады, ғылыми көзқарастарын арттырады.
1.3.Пәнніңмақсаты:
жабайы аңдардың түрленін меңгерту, олардың қоршаған орта әсерінен мінез-құлықтарының өзгеру және қалыптасу ерекшеліктерін меңгертеді.
1.4. Пәнді зерделеудің негізгі міндеттері:
-білуі керек: эволюцияның мінез-құлқын, қоршаған ортаға әсері, жас жануарлардың қалыптасуын, жүріс-тұрысын, орта факторларының әсерінен мінез-құлқындағы өзгерісті.
-ие болуы: қалыптасы әдістері және әр түрлі жануарлардың жүріс-тұрысын
- меңгеру керек: өзін-өзі басқаруды және мінез-құлқы, жағдайы мен көру ынтасын түсіндіру.
-түсіну керек: жабайы жануарлардың маңызы мен пайдасын, оларды бақылау және табысын.

1.5. Пәнді зерделеу нәтижесінде студент міндетті:
-білуі керек: эволюцияның мінез-құлқын, қоршаған ортаға әсері, жас жануарлардың қалыптасуын, жүріс-тұрысын, орта факторларының әсерінен мінез-құлқындағы өзгерісті.
-ие болуы: қалыптасы әдістері және әр түрлі жануарлардың жүріс-тұрысын
- меңгеру керек: өзін-өзі басқаруды және мінез-құлқы, жағдайы мен көру ынтасын түсіндіру.
-түсіну керек: жабайы жануарлардың маңызы мен пайдасын, оларды бақылау және табысын.
1.6. Курстың пререквизиті: <<Жабайы аңдардың мінез-құлқы>> пәніне қатысу үшін студент,келесілерді білуі қажет: <<Орнитология>>, <<Териология>>, <<Аңдар мен құстардың қоректену техникасы>>, <<Өндірістік жануарлардың биологиясы>>, <<Аңшылық алқаптардың типологиясы>>.
1.7. Курс постреквизиті:
-<<Жабайы аңдардың мінез-құлқы>> пәнінің ұғымы болашақта келесі пәндерді оқытуда қолданылады: <<Қазіргі заманға сай аң шаруашылығы>>, <<Аң шаруашылығының өнімін өңдеуі және технологиясы>>, <<Тері, жүн-тері шикізаты тауары және технологиясы>>.

2. ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ САБАҚ ТҮРЛЕРІ БОЙЫНША САҒАТТАРДЫ БӨЛУ
1 кесте

№
р/п
Тақырыптың атауы
Сағаттар саны

Д
ЗС
СОӨЖ
СӨЖ
Әдебиеттер
1
2
3
4
5
6
7
1 модуль Мінез-құлықтың қалыптасуы
1 блок Мінез-құлық эволюциясы
1
Мінез-құлық эволюциясы, ынта және оның әсері
1
1
2
4
7.1.1, 7.1.4, 7.1.5
2
Мінез-құлықтың қалыптасуына қоршаған ортаның әсері
2
1
3
6
7.1.1, 7.1.4, 7.1.5
3
Эволюция және әлеуметтік қалыптасу
2
1
2
4
7.1.1, 7.1.4, 7.1.5
2 блок Жеке жануарлар мінез-құлқы
4
Жеке жануарлар мінез-құлықтары
2
7
3
6
7.1.1, 7.1.4, 7.1.5
2 модуль Аңдардың қауіп төнген кездегі мінез-құлқы
1 блок Әр түрлі аулау әдістерін қолдану кезіндегі мінез-құлық
5
Індегі және ұядағы жануарлардың мінез-құлқы
2
1
3
6
7.1.1, 7.1.4, 7.1.5
6
Көлікпен, итпен адамдардың аңду кезіндегі жануарлардың мінез-құлықтары
2
1
3
6
7.1.1, 7.1.4, 7.1.5
7
Аулау кезіндегі жануарлардың мінез-құлықтарының қалыптасуы
2
1
5
8
7.1.1, 7.1.4, 7.1.5
2 блок Көбею кезеңіндегі мінез-құлық
8
Жануарлардың репродуктивті мінез-құлықтары
2
2
4
5
7.1.1, 7.1.4, 7.1.5
Барлығы
15
15
25
45

3. Пәңді оқып-білу жөніндегі әдістемелік ұсынымдар
Зертханалық сабақтарды өткізуге толық нұсқаулар, ұсынылған әдебиеттерде толық берілген. Жұмысты бастамас бұрын сабақтың мақсаты мен міндеттерін анықтап алып, ұсынылған әдебиеттерден теориялық материалдармен танысу қажет. Жұмысты жасаған соң міндетті түрде қорытынды жазып, суретін салу керек. Оқулықтағы тақырып соңында берілген сұрақтарға жауап беру керек.
Зертханалық сабақтардың қысқаша мазмұны
1 тақырып. Жабайы аңдардың мінез-құлқы. Аюдың мінез-құлқы (1сағ).
Аюдың табиғаттағы мінез-құлқы. Жылдың әрбір кезеңіндегі мінез-құлық ерекшелігі. Аталықтарының және аналық аюлардың мінез-құлық ерекшеліктері. Қонжықтары бар аюдың ерекшелігі. Қысқы ұйқыға кету. Привада маңындағы аюдың мінез-құлқы. Аңшылар мен иттер қудалау барысындағы мінез-құлық. Қақпанға түскен немесе жараланған аюдың мінез-құлқы. Аюдың қолға үйренуі, зообақтарда, ұлттық парктерде, қорықтарда мінез-құлықтың өзгеруі.

2 тақырып. Жабайы аңдардың мінез-құлқы. Қасқырдың мінез-құлқы. Қасқырдың әлеуметтік мінез-құлқы (2 сағ).
Қасқырдың биологиялық ерекшеліктері. Үйірмен тіршілік ету барысындағы мінез-құлықтың күрделенуі, үйірдегі даралардың ара-қатынасы. Қасқырлардың бөлтіріктерін тәрбиелеу, оларды аңшылыққа үйрету, жемтігін аулау әдістерін зертеу. Қасқыр мен басқа жыртқыштардың ара-қатынасы. Қасқыр және тұяқтылар. Аңшылар қудалау барысындағы мінез-құлқы. Қасқырды ұшақпен, тік ұшақпен, қарда жүретін көліктермен қудалау кезіндегі мінез-құлық ерекшеліктері. Қақпанға түскен немесе иттер қуып келе жатқан қасқырдың мінез-құлқы.

3 тақырып. Жабайы аңдардың мінез-құлқы. Сусар тұқымдастары өкілдерінің мінез-құлқы (2 сағ)
Сусар тұқымдасына жататын аңдардың мінез-құлық ерекшеліктері. Ұсақ жыртқыштардың мінез-құлқы. Ақкіс, аққалақ, күзендер, қара және сары күзендер мінез-құлқы. Борсықтың мінез-құлқы, оның қоректенуі, ің қазуы, басқа жыртқыштармен ара қатынасы. Іңге түсетін иттермен аулау барысындағы борсықтың мінез-құлқы. Бұлғын, тау және орман сусарларының мінез-құлқы. Иттермен аулау кезіндегі мінез-құлқы. Құнудың мінез-құлқы. Жемтігін аулау барысында, күшіктеу кезінде және өлексе маңында байқалатын мінез-құлқы.

4 тақырып. Жабайы аңдардың мінез-құлқы. Жұптұяқтылардың мінез-құлқы. Қабанның мінез-құлқы (1 сағат)
Қабанның биологиялық ерекшеліктері. Мекен ету ортасына байланысты мінез-құлқы. Қабанның үйірімен тіршілік етуі, қоректенуі, үйір ішіндегі иерархия. Торайлары бар шошқалардың мінез-құлқы. Қабанмен басқа тұяқтылар арасындағы қарым-қатынас. Қабанмен жыртқыш аңдардың ара қатынасы. Аңшылар қудалау барысындағы, иттермен аңшылық жүргізу кезіндегі мінез-құлқы. Жаралы қабанның айбат шегуі, көбею кезеңіндегі мінез-құлық ерекшеліктері.

5 тақырып. Жабайы аңдардың мінез-құлқы. Бұғы, елік, қарақұйрықтардың мінез-құлқы (1 сағат).
Тұяқтылардың биологиялық және экологиялық ерекшеліктері. Бұғылардың мінез-құлқы. Көбею кезеңіндегі, бұзауларын өсіру уақытындағы мінез-құлқы. Тұздықтар мен үстеме қоректендіру аландарындағы мінез-құлқы. Жыртқыштармен ара қатынасы. Аңшылар және иттер қуу кезіндегі мінез-құлық ерекшеліктері. Еліктердің мінез-құлқы. Қалын қар және қатты аяздар кезіндегі мінез-құлқы. Тұздықтар мен үстеме қоректендіру аландарындағы мінез-құлқы. Қарақұйрықтардың мінез-құлқы.

6 тақырып. Жабайы аңдардың мінез-құлқы. Ақбөкен, құдырдың мінез-құлқы (1 сағат).
Ақбөкеннің биологиялық және экологиялық ерекшеліктері. Ақбөкеннің мінез-құлқы. Көбею кезеңіде, төлдеу кезіндегі мінез-құлық ерекшеліктері. Ақбөкеннің жыртқыштармен ара қатынасы. Аңшылар мен иттер қуғандағы мінез-құлқы.
Құдырдың биологиясы мен экологиясы. Мекен кету ортасы. Құдырдың көбею кезінде, жауларынан қашқандағы мінез-құлқы. Арнайы жыртқыштардан қорғанатын орындары. Аңшылар аулау кезіндегі мінез-құлқы.

7 тақырып. Жабайы аңдардың мінез-құлқы. Ор қоян және ақ қояндардың мінез-құлқы (1 сағат).
Ор қоян мен ақ қоянның мінез-құлқы. Қояндардың мекен ету ортасы. Көбею кезеңінде, көжектерін өсіру барысындағы мінез-құлқы. Иттер қуғанда, аңшылар аулағандағы мінез-құлқы. Қоянның ізін кесу, оның жыртқыштарды жаңылтатын әдістері. Қоянның жасырынуы, көжектерін жасыру.

8 тақырып. Сусар туыстастарының мінез-құлықтарының қалыптасуындағы ерекшеліктер (1 сағат).
Сусар тұқымдасына жататын аңдардың мінез-құлық ерекшеліктері. Ұсақ жыртқыштардың мінез-құлқы. Ақкіс, аққалақ, күзендер, қара және сары күзендер мінез-құлқы. Борсықтың мінез-құлқы, оның қоректенуі, ің қазуы, басқа жыртқыштармен ара қатынасы. Іңге түсетін иттермен аулау барысындағы борсықтың мінез-құлқы. Бұлғын, тау және орман сусарларының мінез-құлқы. Иттермен аулау кезіндегі мінез-құлқы. Құнудың мінез-құлқы. Жемтігін аулау барысында, күшіктеу кезінде және өлексе маңында байқалатын мінез-құлқы.

9 тақырып. Аңдар мен құстардың аңшыларға, иттерге, көліктерге қарсы әрекеттері (1 сағат).
Жыртқыштардың иттерге қатысты мінез-құлық ерекешеліктері. Ірі мысық тұқымдас өкілдерінің мінез-құлқы. Жыртқыштар мен тұяқтылардың әртүрлі көліктерге байланысты байқататын мінез-құлқы. Кемірушілердің аңшыға, итке, жыртқыштарға қатысты мінез-құлқы. Аңшылар қудалағанда әртүрлі аңдардың әрекеттері. Жасырыну, ізін жоғалту.

10 тақырып. Тұяқтылардың әлеуметтік мінез-құлқының дәрежесі (1 сағат).
Қазақстан территориясында мекендейтін тұяқтылар түрлері. Олардың тіршілік ету ерекшеліктері. Үйірге жиналуы, үйір құрылатын мезгілі мен ұзақтығы. Үйір, табын ішіндегі қарым-қатынас. Полигамды және моногамды жануарлар айырмашылықтары. Үйір ішіндегі иерархия. Доминантты жануарлар, бағынатын жануарлар, олардың мінез-құлқы. Ашық аудандарда мекендейтін, таулы аймақта мекендейтін жануарлардың мінез-құлықтарының қалыптасуы.

11 тақырып. Әртүрлі аңшылық әдістерге жабайы аңдардың қарсы мінез-құлықтары мен әсерлері ()1 сағат.
Жабайы аңдардың аңшылар қолданылатын құралдарға байланысты мінез-құлқы. Жыртқыштардың қақпандарға, мылтықтарға қатысты мінез-құлқы. Жануарлардың тәжірибе жинау қасиеттері. Тұяқтылар мен кемірушілердің мылтық оқ-дәрісіне, дауысына назар аударуы, жасырыну тәсілдері. Тұяқтылар мен жыртқыштардың автокөлікке, пойызға, ұшақтарға байланысты көрсететін мінез-құлқы.

12 тақырып. Ұрпақтарын қорғаудағы аңдардың мінез-құлқы (1 сағат).
Жануарлардың төлдерін жауларынан қорғау. Ірі жыртқыштардың айбат шегуі, аюлар қонжықтарын адамнан, басқа жыртқыштардан қорғауы, қасқырлардың бөлтіріктерін қорғау ерекшеліктері. Тұяқтылардың бұзауларын, лақтарын қорғау тәсілдерінің ерекшеліктері. Інде тіршілік ететін аңдардың мінез-құлық ерекшеліктері, олардың ашық алқаптарда мекендейтін жануарлардан айырмашылықтары.

13 тақырып. Иелік еткен жерлеріне адамдардың жақындауындағы мінез-құлықтары (1 сағат).
Жабайы жануарлардың жеке мекен ету учаскелеріндегі мінез-құлқы, оларды қарсыластарынан қорғау. Жеке территориясының шекарасын белгілеу тәсілдері. Жеке аңшылық учаскелерінің көлемі, оларды бақылау, түр ішіндегі күрес. Жыртқыштар, тұяқтылар, кемірушілер отрядтарының өкілдерінің мекен ету аймағын қорғау, таралу, басқа түрлерден сақтау.

4. Курс форматы
Қатынасу: дәрiс, зертханалық сабақтарға мiндеттi түрде қатынасу керек. Егерде қандайда болмасын себептермен сiз оларға қатынаса алмасаңыз, онда барлық меңгере алмаған материалға жауапкер боласыз. Мiнез - құлық: Студент ар кодексiн: мiнез-құлық этикасын сақтауы керек. Сабаққа кешiгу кешiрiлмейтiн қылық. Сабақ үстiнде оқу тәртiбiн жиi бұзушылар дәрiсханадан шығарылып жiберiледi, немесе бүкiл курс бойынша <<қанағаттанарлықсыз>> бағамен жазаланады. Бақылау тапсырмалары. Олар сөзсiз орындалып, белгiленген мерзiмде тапсырылуы қажет. Кешiгiп орындалған жұмыстардың бағасы өзiнен - өзi төмен болады. Межелiк бағалау: Межелiк бағалаудың қортындысы сабақ қатысуы мен үлгерiмiне, студенттердiң белгiленген мерзiмге өз бетiмен жұмыс орындауына, сабақта ауызша немесе жазбаша түрде берген жауабына, межелiк бақылау қортындысына байланысты қойылады. Көшiрiп алу және бiреудiң шығармасын толық немесе жарым-жартылай өз атымен ұрлап пайдалану: Қандай да болмасын көшiрiп алу немесе бiреудiң шығармасын толық, не жарым-жартылай өз атымен ұрлап пайдалану (басқа студенттерден дайын тапсырма және шешiмдер көшiрмесiн пайдалану) дәрiсханадан шығарумен тоқтатылады немесе <<қанағаттанарлықсыз>> бағамен жазаланады. Ұрлап пайдалану мен алдауды болғызбау керек. Ұялы телофон: Сабақ үстiнде оны үзiп тастау, немесе ұялы телефонмен байланысты болғызбау керек.
Емтихан: Қортынды емтихан барлық студенттер емтихан беруге рұқсат етiлгеннен кейiн емтихан сұрақтары жазылған ауызша, не тест арқылы өткiзiледi.

5. Курс саясаты
Бірігіп жұмыс істеу барысында біз келесідей тәртіп-ережелерді ұстанамыз:
* Оқытушымен студент бір-біріне сыйластықпен қарау керек.
* Кез келген тәртіп бұзушылықтар жазаланады, ал белсенді жұмыс керісінше мадақталады.
* Сабаққа кешікпеу және сабақты босатпау.
Білімді бағалау баллды-рейтингті жүйе бойынша жүргізіледі

6. БАҒА ҚОЮ САЯСАТЫ

<<Жабайы аңдар мінез-құлқы>> пәні бойынша баға қою
2 кесте
Апта
Бақылау түрі
Балл саны
Ескерту
1
2
3
4

1-мен 7 апта аралығындағы барлық сабақ түрлеріне қатысуы
30

1
Ағымдағы бақылау 16 балл. СОӨЖ 7 балл. СӨЖ 12 балл
35

2
Ағымдағы бақылау 16 балл. СОӨЖ 7 балл. СӨЖ 12 балл
35

3
Ағымдағы бақылау 16 балл. СОӨЖ 7 балл. СӨЖ 12 балл
35

4
Ағымдағы бақылау 16 балл. СОӨЖ 7 балл. СӨЖ 12 балл
35

5
Ағымдағы бақылау 16 балл. СОӨЖ 7 балл. СӨЖ 12 балл
35

6
Ағымдағы бақылау 16 балл. СОӨЖ 7 балл. СӨЖ 12 балл
35

7
1 аралық бақылау
60

1-мен 7 апта аралығындағы оқу нәтижелері бойынша қорытынды баллдар
300

8-бен 15 апта аралығындағы барлық сабақ түрлеріне қатысуы
30

8
Ағымдағы бақылау 15 балл. СОӨЖ 5 балл. СӨЖ 10 балл
30

9
Ағымдағы бақылау 15 балл. СОӨЖ 5 балл. СӨЖ 10 балл
30

10
Ағымдағы бақылау 15 балл. СОӨЖ 5 балл. СӨЖ 10 балл
30

11
Ағымдағы бақылау 15 балл. СОӨЖ 5 балл. СӨЖ 10 балл
30

12
Ағымдағы бақылау 15 балл. СОӨЖ 5 балл. СӨЖ 10 балл
30

13
Ағымдағы бақылау 15 балл. СОӨЖ 5 балл. СӨЖ 10 балл
30

14
Ағымдағы бақылау 15 балл. СОӨЖ 5 балл. СӨЖ 10 балл
30

15
2 аралық бақылау
60

8-бен 15 апта аралығындағы оқу нәтижелері бойынша қорытынды баллдар
300

Емтихан бойынша қорытынды баллдар
400

Академиялық мерзгіл бойынша қорытынды баллдар
1000

7. Әдебиеттер
7.1 Негізгі әдебиеттер
7.1.1. Тинберген Н. Поведение животных. М., Мир, 1985
7.1.2.Хайнд Р. Поведение животных. М., Мир, 1975.
7.1.3. Мак-Фарленд Д. Поведение животных. М., 1988
7.1.4. Корытин С.А. Повадки диких зверей. М., 1986
7.1.5. Баскин Л.М. Поведение копытных животных. М., 1976
7.2. қосымша әдебиеттер.
7.2.1. Бибиков Д.И. поведение преследуемого волка. В кн. Поведение охотничьих животных. Киров, 1981
7.2.2. Боголов В.П. Поведение волков при нападении на домашних животных и профилактика ущерба животноводству. В кн. Поведение волка. М.,1980
7.2.3. Данилкин А.А. Поведение европейских косуль при троплении. М., 1983
7.2.4. Кудактин А.Н. О поведении волков в условии заповедной экосистемы. М., 1980
7.2.5. Мантейфель Б.П. Экология поведения животных. М., 1980.
7.2.6. Терновский В.И. Биология куницеобразных. Новосибирск, 1977

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz