Файл қосу
Өсімдіктер анатомиясы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ
БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Өсімдіктер морфологиясы мен анатомиясы ҮП
<<5В011300>> - <<Биология>> мамандығы үшін
Құрастырғандар:
Карипбаева Н.Ш
Биология ғылымдарының
кандидаты,доцент
Семей 2013ж
ПОӘК- авторлары туралы мәліметтер
ПОӘК авторлары туралы мәліметтер
Карипбаева Нурзия Шайкеновна
Ғылыми дәрежесі:
Биология ғылымдар кандидаты
Ғылыми атағы:
Доцент
Қызметі:
Биология кафедрасының доценті
Мамандандыруы:
Биология
Байланыс мәліметтері:
Жұмыс телефоны:
+7 (7222)42-34-72
Электрондық пошта:
kob@sgpi.kz
Skype:
Жалпы мәліметтер:
4 оқулықтың серіктес авторы. 7 биология магистрін дайындады. ҚР БҒМ <<Шыңғыстау аймағындағы өсімдіктер мен жануарлардың көптүрлілігін зерттеу>> гранттық тақырыпты 2013-2016жж аралығында орындауда
Жұмыс бағдарламасы
1.Қолдану саласы - 3бет
2. Нормативті сілтемелер - 3 бет
3. Жалпы ережелер - 3бет
4. Әдебиет және қорлар - 3 бет
5. Пән мазмұны, пәннің модульдік бөлінуі - 4бет
6. СӨЖ тақырыптары мен мазмұны - 30 бет
7. Пәнді оқу бойынша әдістемелік ұсыныстар - 34бет
8. Курс форматы - 35бет
9. Курс саясаты - 35 бет
10. Баға қою саясаты - 36 бет
11. Студенттер білімін бақылау - 36бет
12. Өсімдік анатомиясы және морфологиясы пәнінен өтетін далалық жаттығу практикасы - 37бет
13. Өсімдік анатомиясы және морфологиясы пәнінің тест сұрақтары - 39 бет.
14. Глоссарий - 88бет.
1. Қолдану саласы
<<Өсімдіктер анатомиясы мен морфологиясы ҮП>> пәнінің оқу-әдістемелік кешені <<5В011300>> - <<Биология>> мамандығының студенттеріне арналған. ПОӘК студенттерді курс мазмұнымен, өзектілігімен, қажеттілігімен, саясатымен және студенттің оқу үдерісінде қандай дағдылар мен іскерлікті үйренетінімен таныстырады.
2. Нормативтік сілтемелер
Осы <<Өсімдіктер анатомиясы мен морфологиясы>>пәнінің оқу-әдістемелік кешені (ПОӘК) берілген пән бойынша ұйымдастыру ретін анықтайды және келесі құжаттардың талаптары мен ұсыныстарына сәйкес әзірленген:
<<5В011300>> - <<Биология>> мамандығының Мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім стандарты ҚР МЖМБС 3.08.0ХХ-20__, ҚР Білім және ғылым министрлігінің 20__ жылғы <<__>> _________ №__ бұйрығымен бекітілген.
Шәкәрім атындағы СМУ <<Пәннің оқу-әдістемелік кешені туралы ережесі>>.
3. Жалпы ережелер
* Оқытушының тегі, аты, жөні - Карипбаева Нурзия Шайкеновна, биология ғылымдарының кандидаты, доцент;
* Кафедрабиология__________________________________________;
* Хабарласу ақпараты - тел: 8722242-34-72, Оқу ғимараты № 3, кабинет № 221; e-mail: kob@sgpi.kz
* Контактілі сабақтардың өткізілу орны - аудитория № 117;
* Пән атауы - <<өс - імдіктердің анатомиясы мен морфологиясы>>;
* Кредит саны - 3;
Жұмыс оқу жоспарынан көшірме
1 кесте
Курс
Семестр
Кредиттер
Аудиториялық жұмыс
СӨЖ және СОӨЖ
(сағ)
Барлығы
(сағ)
Қорытынды бақылау түрі
АС (сағ)
ҚК (сағ)
1
2
3
45
90
135
емтихан
4. Әдебиет және қорлар
№
Оқулық және оқу-әдістемелік Құралдың атауы
Саны
Студент саны
Қамтылу пайызы,%
1
Агелеуов Е. Ботаника.Өсімдіктер анатомиясы
24
18
100
2
Әметов Ә.Ә. Ботаника,2000ж.
12
100
3
Мұсакулов Г. Ботаника, 1975ж.
62
100
4
Андреева И.И. Ботаника,2002г.
4
5
Бавтуто Г.А. Учебно-полевая практика по ботанике
30
6
Культиасов М.В. Ботаника,1953г.
20
7
Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом
68
8
Рейвн П. Современная ботаника, в 2-х т.
4
9
Байтулин И.О. Строение и работа корневой системы, 1987г.
3
10
Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж. 20
20
100
11
Васильев А.Е. Ботаника,1988г.
20
12
Мусакулов Ботаника(каз)
15
100
13
Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, 1997г.
10
100
5. Пән мазмұны, пәннің модульдік бөлінуі
Өсімдіктер анатомиясы және морфологиясы ҮП пәні бойынша дәрістердің тізімі және қысқаша мазмұны: (15 c). Модуль саны - 8
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ ЖӘНЕ МАЗМҰНЫ, ЖӘНЕ МОДУЛЬДІК БӨЛІНУІ ( 30 с).Модуль саны - 7.
№1 зертханалық жұмыс.(2 сағат)
Тақырып: Микроскоп құрылысы, жұмыс істеу ережелері. Цитоплазма, оның қозғалуы. Плазмолиз, деплазмолиз. Пластидтер.
Сабақтың мақсаты: Микроскоп құрылысы, жұмыс істеу ережелерімен таныстыру.Цитоплазма, оның қозғалуы. Плазмолиз, деплазмолиз құбылыстарымен таныстыру. Пластидтердің түрcлерін көрсету.
Тапсырмалар: Әртүрлі объектілерді пайдаланып уақытша препараттар жасау.
Методикалық жоба: Микроскоп құрылысымен және онымен жұмыс істеу ережелерімен таныстыру.
Пияз қабығынан және эллодея жапырағынан уақытша препарат даярлап, өсімдік клеткасының құрылысымен танысу. Цитоплазма қозғалыстарын анықтау. Плазмолиз және деплазмолиз құбылыстарымен танысу. Пияз, эллодея және томат, арбуз т.б. обьектілерді пайдалана отырып, олардан уақытша препарат жасап, пластид түрлерімен танысу.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 30, 31, 32, 33, 34.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
№2 зертханалық жұмыс. (2 сағат)
Тақырып: Пияз тамырының ұшындағы митоз. Клетка қабығы.
Сабақтың мақсаты: Пияз тамырының ұшындағы митоз құбылысымен танысу. Клетка қабығының құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Уақытша және тұрақты препараттарды қарау арқылы тапсырманы орындау.
Методикалық жоба: Даяр препаратты қолдана отырып, клетканың бөлінуінің бір түрі болып саналатын митоздық процеспен танысу. Оның негізгі бөліну фазаларын анықтау.
Аспидистра жапырағының эпидермасын пайдалана отырып, клетканың бірінші және екінші қабығымен және қабық саңылауларымен танысу.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 37, 38. 39. 42, 43, 44, 47, 48, 51.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
№3 - 4 зертханалық жұмыс.(4 сағат)
Тақырып: Өсімдік ұлпалары.
Сабақтың мақсаты: Өсімдік ұлпаларының түрлерімен, құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Даяр препараттарды пайдалана отырып, өсімдік ұлпаларының құрылысын зерттеу.
Методикалық жоба: Әртүрлі өсімдік жапырақтарының эпидермасынан препараттар даярлап, эпидерманы құрайтын негізгі гистологиялық элементтермен танысу.
Сүректі өсімдіктердің өркенінің көлденең және үзынынан жасалған кесінділерінен (даяр препараттардан перидерма немесе қабықты анықтап, оны құрайтын феллема, феллоген, феллодерма элементтерімен танысу.
Уақытша және даяр препараттарды пайдалана отырып, механикалық (арқаулық) ұлпалардың колленхима, склеренхима, склерейд сияқты құрылысымен таныстыру.
Ксилема, флоэма элементтерімен таныстыру. Олардың өсімдік денесінде орналасу ерекшеліктерімен анықтау.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 47, 48, 51, 52.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
№ 5 - 6 зертханалық жұмыс. (4 сағат)
Тақырып: Өсімдіктердің вегетативті дене мүшелерінің морфологиялық және анатомиялық құрылысы.
Сабақтың мақсаты: Өсімдіктердің вегетативті дене мүшелерінің морфологиялық және анатомиялық құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Даяр микропрепараттарды пайдалана отырып, тамырдың, жапырақтын, сабақтығ анатомиялық құрылысымен танысу.
Методикалық жоба: Тамырдың морфологиялық құрылысымен таныстыру.
Тамыр және тамыр жемістің анатомиялық құрылысымен таныстыру. Тамырдың анатомиялық құрылысымен екінші түзуші ұлпаның, яғни камбийдің пайда болуын көрсету қажет.
Өркен құрылысы мен оның пайда болу ерекшелігімен таныстыру. Бұтақтану түрлерін көрсету.
Әртүрлі өсімдіктерді пайдалана отырып, бүршіктің орналасуын, түрлерін және құрылысын анықтау.
Сабақтың анатомиялық құрылысы жүгері және қара бидай сабағының кесінділерінде салыстырмалы түрде көрсетіледі. Дара жарнақты өсімдіктерде камбийдің болмайтындығына ерекше көңіл бөлінеді.
Қос жарнақты өсімдік сабақтарының кесінділерінен алғашқы және соңгы анатомиялық құрылыстан салыстырмалы түрде көрсете отырып, олардың құрылыс ерекшеліктеріне көңіл бөлінеді.
Жөке, қайың, үйеңкі т.б. сүректі өсімдіктердің сабақтарының кесінділерін пайдалана отырып, сүректі өсімдік сабағының анатомиялық құрылыс ерекшеліктерімен таныстыру. Перидерма, өзек, сүректін құрылыстарымен таныстырып, оларды құрайтын гистологиялық элементтерге көңіл бөлу қажет.
Гербарий материалдарын және бөлме өсімдіктерін пайдалана отырып, жапырак, морфологиясымен таныстыру. Жапырақ құрылысы мен таныстыру қажет. Жүгері, камелия, ирис т.б. өсімдіктердің жапырақтарының көлденең кесіндісін пайдалана отырып, жапырақгың құрылыс ерекшеліктерін аньқгау. Хлоренхималык, негізгі паренхима клеткаларын көрсету,эпидерма ерекшеліктерінен көңіл бөлу.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 63, 64, 73, 75, 76, 90, 91.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
№ 7 зертханалық жұмыс. (3 сағат)
Тақырып: Гүлдің, тұқымның, жемістің құрылысы.
Сабақтың мақсаты: Гүлдің, тұқымның, жемістің құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Ылғалды препараттарды және коллекцияларды пайдалана отырып гүлдің, тұқымның, жемістің құрылысымен танысу.
Методикалық жоба: Формалинге салынған әр түрлі өсімдік гүлдерінің құрылыс ерекшеліктерін салыстырмалы түрде анықгау. Гүл құрылысы өсімдік түрлерін классификациялаудың негізгі таксонды белгі екендігі туралы үғымды беру. Гүл типтерімен таныстыру.
Тозаңның құрылысымен таныстыру. Гүлдерден андроцей түрлерін көрсету. Тұқым бүршігінің анатомиялық күрылысымен таныстыру.Әр түрлі өсімдік гүлдерін пайдалана отырып гинецей типтерімен таныстыру.
Гүлге морфологиялық сипаттама беру және оның формуласын құрау. Гүлдің көлденең кесіндісінің (орналасу ерекшелігін көрсету), диаграммасын сызу. Гербарий материалдарын пайдалана отырып гүл шоғырының түрлерін анықтау.
Дара және қос жарнақгы өсімдікгердің тұқымының құрылысын салыстырмалы түрде зерттеу. Жеміс түрлерімен танысу.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 101, 102, 103, 108, 109, 113, 114.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
6. Студенттердің оқытушымен өтетін өздік жұмыстарының (СОӨЖ) тақырыбы мен мазмұны.
№1 СОӨЖ жұмыс.
Тақырып: Өсімдік клеткасының құрылысы
Сабақтың мақсаты: Өсімдік клеткасының құрылысын білу.
Тапсырмалар: Өсімдік клеткасының құрылысын зерттеу, оқу.
Есеп беру формасы: тест.
Методикалық жоба:
1. Өсімдік клеткасының негізгі бөлімдері.
2. Цитоплазма, оның физикалық қасиеті және субмикроскопиялык, құрылысы, химиялык, құрамы.
3. Цитоплазма органоидтары, олардың ультраструкгуралык, құрылысы және физиологиялық қызметі.
4. Вакуоль, оның түрлері, пайда болуы. Клетка шырыны.
5. Клетка қабығы, оның құрылысы, түрлері.
6. Клетка онтогенезі.
Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
* Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
* Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
* Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
* Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
№2 СОӨЖ жұмыс.
Тақырып: ӨСІМДІК ҰЛПАЛАРЫ.
Сабақтың мақсаты: Өсімдік ұлпаларын танып білу.
Тапсырмалар: Өсімдік ұлпаларын зерттеу, білу.
Есеп беру формасы: тест.
Методикалық жоба:
1. Меристема ( түзүші үлпа) сипаттамасы, түрлері,демде орналасуы.
2. Жабыңдық, арқаульқ, өткізгіш ұлпалар, олардың цитологияльқ сипаттамасы, денеде орналасу ерекшеліктері.
3. Негізгі паренхималық ұлпалар, олардың цитологиялық сипаты,денеде орналасуы.
Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
* Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
* Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
* Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
* Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
№3 СОӨЖ жұмыс.
Тақырып: Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің
морфологиялық және анатомиялық құрылысы.
Сабақтың мақсаты: : Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің
морфологиялық және анатомиялық құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: : Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің
морфологиялық және анатомиялық құрылыстарын зерттеу, оқып білу.
Есеп беру формасы: тест.
Методикалық жоба: .
1. Тамырдың анатомиялық, морфологиялық құрылысы. Тамырдың түр өзгерістері.
2. Сабақтың морфологиялық және анатомиялық құрылысы, түр өзгерістері.
3. Бүршік және өркен, олардың құрылысы, пайда болуы.
4. Жапырақтың морфологиялык, және анатомиялық метоморфозасы.
Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
* Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
* Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
* Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
* Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
№4 СОӨЖ жұмыс.
Тақырып: Көбею және даму.
Сабақтың мақсаты: : Көбею және даму циклдарымен танысу.
Тапсырмалар: : Көбею және даму циклдарын білу.
Есеп беру формасы: тест.
Методикалық жоба:
1. Жыныссыз көбею,оның түрлері.
2. Жынысты кобею.
3. Жоғарғы споралы өсімдікгердің дамуы, ондағы ұрпақтың алмасуы. (ядро фазаларының алмасуы)
4. Жалаңаш тұқымды өсімдіктердің даму циклі. (спорогенез,гаметогенез) Ұрпақтың алмасуы.
5. Жабық тұқымды өсімдіктердің дамуы.Гүлдің құрылысы. Спорогенез, Гаметогенез, тозндану,урықтану құбылыстары.
6. Тұқым және жемістің пайда болуы, олардың құрылыс ерекшеліктері.
Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
* Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
* Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
* Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
* Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
Студенттердің өздік жұмыстарының (СӨЖ) тақырыптары мен мазмұны
№1 СӨЖ жұмыс.
Тақырып: Өсімдік клеткасының құрылысы
Сабақтың мақсаты: Өсімдік клеткасының құрылысысын білу.
Тапсырмалар: Өсімдік клеткасының құрылысын зерттеу, оқу.
Есеп беру формасы: тест.
Методикалық жоба:
1. Өсімдік клеткасының негізгі бөлімдері.
2. Цитоплазма, оның физикалық қасиеті және субмикроскопиялык, құрылысы, химиялык, құрамы.
3. Цитоплазма органоидтары, олардың ультраструкгуралык, құрылысы және физиологиялық қызметі.
4. Вакуоль, оның түрлері, пайда болуы. Клетка шырыны.
5. Клетка қабығы, оның құрылысы, түрлері.
6. Клетка онтогенезі.
Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
* Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
* Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
* Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
* Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
№2 СӨЖ жұмыс.
Тақырып: ӨСІМДІК ҰЛПАЛАРЫ.
Сабақтың мақсаты: Өсімдік ұлпаларын танып білу.
Тапсырмалар: Өсімдік ұлпаларын зерттеу, білу.
Есеп беру формасы: тест.
Методикалық жоба:
1. Меристема ( түзүші үлпа) сипаттамасы, түрлері,демде орналасуы.
2. Жабыңдық, арқаульқ, өткізгіш ұлпалар, олардың цитологияльқ сипаттамасы, денеде орналасу ерекшеліктері.
3. Негізгі паренхималық ұлпалар, олардың цитологиялық сипаты,денеде орналасуы.
Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
* Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
* Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
* Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
* Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
№3 СӨЖ жұмыс.
Тақырып: Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің
морфологиялық және анатомиялық құрылысы.
Сабақтың мақсаты: : Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің
морфологиялық және анатомиялық құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: : Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің
морфологиялық және анатомиялық құрылыстарын зерттеу, оқып білу.
Есеп беру формасы: тест.
Методикалық жоба: .
1. Тамырдың анатомиялық, морфологиялық құрылысы. Тамырдың түр өзгерістері.
2. Сабақтың морфологиялық және анатомиялық құрылысы, түр өзгерістері.
3. Бүршік және өркен, олардың құрылысы, пайда болуы.
4. Жапырақтың морфологиялык, және анатомиялық метоморфозасы.
Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар, клетка атласы.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
* Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
* Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
* Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
* Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
№4 СӨЖ жұмыс.
Тақырып: Көбею және даму.
Сабақтың мақсаты: : Көбею және даму циклдарымен танысу.
Тапсырмалар: : Көбею және даму циклдарын білу.
Есеп беру формасы: тест.
Методикалық жоба:
1. Жыныссыз көбею,оның түрлері.
2. Жынысты кобею.
3. Жоғарғы споралы өсімдікгердің дамуы, ондағы ұрпақтың алмасуы. (ядро фазаларының алмасуы)
4. Жалаңаш тұқымды өсімдіктердің даму циклі. (спорогенез,гаметогенез) Ұрпақтың алмасуы.
5. Жабық тұқымды өсімдіктердің дамуы.Гүлдің құрылысы. Спорогенез, Гаметогенез, тозндану,урықтану құбылыстары.
6. Тұқым және жемістің пайда болуы, олардың құрылыс ерекшеліктері.
Құрал жабдықтар; таблицалар, микропрепараттар.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы,1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
* Мұсакулов Г. Ботаника. М., 1975ж.
* Васильев А.Е. Ботаника. М., 1988г.
* Мухитдинов Ю.М. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы, Алматы, 1997г.
* Хржановский В.Г. Основы ботаники с практикумом. М., 1998.
* Пәнді оқыту бойынша әдістемелік ұсыныс.
Ботаника пәні 3 бөлімнен тұрады: өсімдік анатомиясы және морфологиясы, төменгі сатыдағы өсімдіктер систематикасы және жоғарғы
сатыдағы өсімідіктер систематикасы. Биология мамандығы бойынша студенттер 1-2 ші семестрлерде өсімдіктер анатомиясы және морфологиясымен танысады. Өсімдіктер анатомиясы және морфологиясы бағдарламасы мынандай жоспар арқылы кұрылған:
1. Өсімдік анатомиясы және морфологиясы пәнін окыту мақсаты.
2. Өсімдік анатомиясы және морфологиясы пәнінің лекциялары.
3. Зертханалық жұмыстар, олардың мазмұны.
4. Қолданылатын оқулықтар.
5. Өсімдік анатомиясы және морфологиясы пәнінен өтетін бақылау жұмыстары.
6. Өсімдік анатомиясы және морфологиясы пәнінен өтетін далалык, жаттығу практикасы.
өсімдік анатомиясы және морфологиясы пәнін оқыту мақсаты.
1. Студенттерге ботаника оқығанда өте қиын биологиялық мәселелер жөнінде түңғыш рет алғашқы үғымдар беру. Мұндай мәселелер мыналар болып табылады:
А) Организімнің клеткалық құрылысы.
Б) Өсімдіктер тіршілігінің негізгі процестері- тыныс алу, қоректену, заттардың екінші түрге айналуы және қозгалуы.
В) Өсімдіктерде органикалық заттардың пайда болуының аса маңызды биокосмикалық процесі, ұрықтану процесі, тіршілік жағдайларының организм дамуына әсер етуі, ауылшаруашылық өсімдіктердің өсуі мен дамуын реттеу.
2. Бірінші курс студенттері өсімдік дүниесінің сыртқы ортамен байланысы, карым-катынасын және осыған байланысты өсімдік органдары мен тканьдарында жүретін биологиялық процестерден мағлұмат алады. Өсімдіктердің жеке топтарының құрылысын, көбеюін және тіршілік еткен орталарын салыстыру арқылы зерттеуге назар аударылады.
3. Теорияльқ курсқа бөлінген сағаттар деңгейінде өсімдіктер дүниесіненстуденттерге толық мағлұмат беру мүмкін емес.Ол зертханалық сабақтарда мүмкіндігінше толықтырылуы тиіс. Соңдай-ақ зертханалық сабақта студенттер өсімдіктерден гербарий жасау, ішкі құрылысын микроскоп аркылы зерттеу үшін кесінділер және уақытша препараттар жасау техникасын үйренеді.Мұның болашақ мұғалім үшін мәні өте зор.
* Курс форматы
Пән бойынша дәріс және зертханалық сабақтар жүреді. Дәрістік сабақта студенттер материалды тыңдап, игереді және зертханалық сабақтарда модульдар бойынша бақылау тапсырмаларын орындайды, межелік тестілеу өтеді. Топтықөздік және межелік сабақтарда ең маңызды тақырыптар талқыланады. Әрбір сабақтың күні мен уақыты, тақырыбы мен тапсырмалары алдын ала хабарланады.Бұл сабақтарға студенттердің белсенді қатысуы керек. Сонымен қоса, пән бойынша кеңестер жүргізіледі, олардың кестесі алдын ала хабарланады. Әрбір апта аяғында дәрістік, зертханалық, өздік және межелік тапсырмаларды орындауға байланысты бөлінген балл сандарына қарай студенттердің білімі бағаланады.
9. Курс саясаты
Пәнді студент оқытушының көмегімен және дербес жүйелі түрде оқуы тиіс, қажет болғанда оқытушыдан кеңес алуға болады. Порталға үнемі кіріп, оқытушының пән бойынша жасалған жұмыс бағдарламасы мен немесе силлабуспен танысып, зертханалық сабақтарда берілген әдістемелік нұсқауларды орындау қажет. Тек дәрістік материалдармен шектелмей, курс ішінде көрсетілгенэлектрондық қорларды, әдебиеттерді оқу қажет.Алдымен бір модульды оқып, игеріп, тапсырмасын орындап, сонан соң ғана келесі модульға көшу керек.Өздік жумыстардағы тапсырмаларды уақытында орындап, межелік тестілерді де мерзімінде өту керек.Бақылау мерзімдері: 1-ші 7-ші апталардағы тапсырмалар мен тестілердітапсырғаннан кейін алғашқы аттестация өтеді, келесі бақылау мерзімі 8-ші аптадан15-ші аптаға дейін. 15 аптада екінші аттестация қорытындысы жарияланады.
10. Баға қою саясаты
Әрбір студент пән бойынша жеткілікті рейтинг алуы үшін белгілі балл санын жинуы тиіс. Баллдардың максималды саны:
1-рейтинг нәтижесі бойынша 1-8 апталарда - 300 балл,
2-рейтинг нәтижесі бойынша 9-15 апталарда - 300 балл.
Пән бойынша семестрде максималды балл саны - 600.
Баллдар келесі жұмыс түрлері үшін қойылады:
1. Модульдар бойынша тапсырманы орындағаны үшін (1 және 3 модуль бойынша максимум 150 балл, 2-модуль бойынша - максимум 120 балл)
2. Межелік тестілерді орындағаны үшін (максимум 30 баллдан)
Курстық жұмыс жеке бағаланады.
Пән бойынша баллдардың бөлінуі төменде 5-кестеде берілген.
Бақылау мерзімдері 8-аптаның соңы және 15-аптаның соңы. Уақытында өткізілмеген тапсырма мен тестерді 15-аптада тапсыруға болады, бірақ егер студент себепсіз уақытында орындамаса, оларға айыппұл салынып, баллдың 60% ғана қойылады.
11. Студент білімін бақылау
Студенттің білімін бақылау келесі түрде жүргізіледі:
* ағымдағы бақылау (әр модуль соңында жүргізіледі)
* межелік бақылау тестілеу түрінде (8 және 15 апталарда)
* қорытынды бақылау - семестр соңында бір рет жүргізіледі (емтихан).
Студент пән бойынша емтиханға жіберілуі үшін оның семестрдегі жиынтық рейтингілік бағасы 50% тең немесе артық болуы тиіс. Қорытынды баға 1 және 2 рейтинг пен емтихан нәтижесі бойынша есептеледі: 1-рейтинг нәтижесінің 30% + 2-рейтинг нәтижесінің 30% + емтихан нәтижесінің 40% қосындысына тең.
Пән бойынша қорытынды баға келесі шкала бойынша анықталады (кесте).
Әріптік, баллдық және пайыздық эквиваленттегі бағалар шкаласы
кесте
Әріптік жүйедегі баға
Баллдың цифрлық эквиваленті
Пайыздық мөлшері
Дәстүрлі жүйе бойынша баға
А
4,0
95 - 100
Өте жақсы
А -
3,67
90 - 94
В+
3,33
85 - 89
Жақсы
В
3,0
80 - 84
В -
2,67
75 - 79
С+
2,33
70 - 74
Қанағаттанарлық
С
2,0
65 - 69
С -
1,67
60 - 64
D+
1.33
55 - 59
D
1,0
50 - 54
F
0
0 - 49
Қанағаттанарсыз
I
NA
-
Аяқталмаған
P
-
өтті
Пәнді өтті
12. Өсімдік анатомиясы және морфологиясы пәнінен өтетін далалық жаттығу практикасы.
Әр түрлі экологиялық орталарда өтетін ботаникалық жаттығу практикасының мақсаты мынандай.
1. Теориялық білімді практикалык, жұмыстарды жүргізу арқылы бекіту. Өсімдікке дұрыс морфологиялық сипаттама беру.
2. Өсімдіктердің тіршілігіндегі негізгі құбылыстарды бакылау (өсу, даму, гүлдеу, тозандану т.б.)
3. Өсімдіктерден гербарий және колекция жасау әдістерімен танысу.
4. Әр түрлі экологиялық ортадағы кездесетін өсімдіктердің сол ортада бейімделу ерекшеліктерін анықтап, сол ерекшеліктерімен танысу.
5. Далалық жаттығу практикасы кезінде алған білімді келешекте мектепте ботаника пәнінен оқытуда крлданумен байланыстыру.Мектеп программасы бойынша өткізілетін экскурсия түрлері мен және керекті коллекция, гербарий түрлері мен таныстыру.
6. Табиғатты қорғау проблемаларымен таныстыру.
Практиканың мазмұны.
Практика кезінде практика жетекшісі өртүрлі экологиялық орталарда ботаникалық экскурсиялар өткізеді.Эскурсиякезінде мұғалім өсімдік бірлестікгерімен, өсімдік түрлерімен, олардың морфологиялық ерекшеліктері мен таныстырады. Экскурсия кезіңде студенттер сол экосистемадағы өсімдік түрлеріне морфологиялық сипатгама береді.Экскурсия кезінде гербарийжәне коллекцияға қажетті өсімдіктер жиналады.
Жиналған материал кептіріліп, морфологиялык, типтегі гербарийлар даярланады.
Далалық жаттығу практикасы кезінде студенттер өсімдіктердің тіршілік құбылыстарын бақылап,зерттеу жұмыстарын жүргізеді.
Далалык, жаттығу парктикасы кезінде жұмыс күні 4 сағаттан экскурсиядан және 2 сағаттан камералды (лабораториялык)өңдеу, зерттеу жұмыстарынан тұрады.
Далалық жаттығу практикалық сабақтардың тақырыбы.
1. Сүректі өсімдік түрлері, олардың морфологиясы және биологиясы.
1. Карағайлы орман өсімдіктері түрлері, өсу ерекшеліктері.
2. Шалғынды шөптесін өсімдіктер, олардың түрлері, өсу ерекшеліктері.
3. Су өсімдіктері, түрлері, өсу ерекшеліктері.
4. Споралы өсімдіктер.
Өсімдіктерді зерттеу жолдары.
1. Өсімдікгерге морфологиялық сипаттама беру олардың морфологиялық ерекшеліктерімен таныстыру
1. Тамыр жүйесі.
2. Сабак, пішіні.
3. Сабақтың кеңістікке орналасуы.
4. Жапырақ пішіні.
5. Жапырақ шеті.
6. Жапырақтың орналасуы.
7. Жапырақтың жүйкеленуі.
8. Күрделі жапырақтар.
9. Гүл құрылысы.
10. Гүл шоғыры.
11. Тұқым және жеміс түрлері.
12. Өсімдіктердің вегетативті дене мүшелерінің түр өзгерістері(метаморфозасы)
1. Өсімдік түрлеріне,топтарына биологиялық-экологиялык, сипаттама беру.
2. Экологиялық өсу ортасына көңіл бөлу,экологиялык, топтарды анықтау.
3. Өсімдіктің тіршілік формаларын анықтау. (Серебряков және Раункиер бойынша)
4. Өсімдіктің көбею жолдарын анықгау.
5. Тозаңдану ерекшеліктерін шықтау.
6. Тұқым мен жемістің таралу ерекшеліктерін анықгау.
7. Өсімдік бірлестіктеріндегі доминантты және кодоминантты түрлерді анықтау.
8. Сирек кездесетін,қорғауға алынуға тиісті әсімдік түрлері мен және олардың биологиялық өсу ерекшеліктерімен танысу.
Студенттер ботаникалық далалық жаттығы практикасы бойынша сынақ тапсырады. Сынақ тапсыруда:
1. Практикаға байланысты топтық есептеме (отчет) тапсырылады.
2. Морфологиялық типтегі гербарийлер тапсырылады.
3. Практика бойынша күнделік.
4. Студентердің өздік ғылыми зерттеу жүмыстарының рефераты. Өсімдікгер анатомиясы жөне морфологиясы пөнінен рейтингі
Курстың негізгі қағидасы:
* Сабақты босатпау, кешікпей келу.
* Босатылған сабақты келесі сабаққа дейін өздігінен оқу, орындау
* Межелік бақылауға берілген тапсырмаларды уақытында орындау
* Емтиханға жақсы даярланып, уақытында тапсыру
13. Ботаника (Өсімдіктер морфология анатомия) пәні бойыншатест сұрақтары.
I Бөлім. Өсімдіктер анатомиясы және морфология.
1. Клетка
А. Анықтаулардытолықтыру
* Өзіндікжекеядросыболмайтынағзалар -... ......
* Протопластыңтұрақтыкомпоненттеріөзінесәйкесқұрылымыжәнеатқаратынқызметттеріболатынағзалар - ... ... ...
* Клетка ядросын қоршайтын қос мембрана - ........
* Қос мембранамен шектелген құрамында хромосомалар бар эукариотты клетканың маманданған бөлігі - .........
* Эукариотты клетка ядросындағы ұсақ шар тәрізді денешік, бұл негізінен р-РНҚ - нан түзілген және рибосомалардың пайда болатын орны - .....
* Жекелеген ядро және органоидтары бар ағзалар - .........
* Полиплоидты ядролардың пайда болу процессі - .........
* Субмикроскопиялық каналдардың мембраналарымен бөлінген жүйесі, гиалоплазмадан өтетін - .........
* Ядроны есептемегенде, клетканың тірі құрамы - .........
* Клетканың бөлінуі - .........
* Сары, қызыл-сары және қызыл түсті пластидтер - .........
* Жасыл түсті пластидтер, құрамында жасыл пигментті хлорофилл бар - .........
* Ядроларға жетпейтін, бір-біріне параллелді және перпендикулярлы жазықтықтағы талшықтардың бөліну бірлестігі, телофазада пайда болатын және клетка пластинкасының түзілуін қамтамасыз етеді - .........
* ......... - цитоплазманың негізгі заты.
* ......... - клетканың тірі құрамын вакуольден бөлетін протопластың шектеуші мембранасы.
* ......... - клеткалардың түзілуі, құрамында үштік немесе төрттік хромосомалар жиынтығы болатын.
* ......... - цитоплазманыңсыртқы беткейлі мембранасы, әдетте клетка қабықшасына жанасатын.
* ......... - клеткадағы барлық пластидтердің жиынтығы.
* ......... - жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің түссіз пластидтері.
* ......... - синтездеудің орталығы және полисахаридтердің жинақталынуы мен бөлінуі болатын органоид.
* ......... - ерітуші ферменттер арқылы цитоплазмадағы белгілі бір жерлердің ыдырауы.
* ......... - әртүрлі заттардың сулы ерітіндісі болатын, вакуольдің құрамы.
* ......... - өсімдіктердің екінші метаболиттері болатын, қанттардың спирттермен, альдегидтермен, фенолдармен және т. б. қосылыстары.
* ......... - жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің клетка шырынындағы гетероциклді табиғаты бар азотты құрамды заттар, түссіз, ащы дәмі бар, сілтілік қасиеттері болады.
* ......... - зат алмасуда бөлінетін және тұнбаға аморфты немесе кристаллды түрде түсетін заттар.
* ......... - полисахаридтерден - крахмалдан түзілетін, тірі клеткалардағы пластидтер стромасында пайда болатын өсімдіктер клеткасында кең таралған маңызды қосылыстар.
* ..... - әртүрлі формалардағы, аморфты немесе кристаллды түрдегі белокты қосылыстар.
* ......... - көп және ұсақ кристаллдардан тұратын шар тәрізді түзілістер.
* ......... - көптеген дара кристаллдардың жинақталуы.
* .........- шоқтарға жиналған ине тәрізді кристаллдар.
* ......... - көршілес клеткалар қабықшаларынан түзілген және олардың арасында орталық пластинка орналасқан құрылыс.
* ......... - полисахаридтер тобы және оларға жақын заттар, гидролиз кезінде галактурон қышқылын береді.
* ......... - фенол қатарындағы араласқан аморфты полимер, суда ерімейтін, клетка қабықшасының матрикс құрамына кіретін.
* ......... - орталық пластинканың ыдырауы кезіндегі клеткалардың ажырау процессі.
* ......... - аралық клеткалардың қабықшаларынан өтетін цитоплазмалық жіңішке жіпжелері немесе каналшалары.
* ......... - клеткалардың екінші қабықшасының кез-келген қалың емес жері.
* ......... - клетка арлықтар мен клетка қабықшаларымен түзілген бос кеңістік.
Б. Дұрыс жауапты тап.
* Өсімдік клеткасының конституционды заттары болып табылады:
А. белоктар, көмірсулар, липидтер, нуклеин қышқылдары;
Б. белоктар, көмірсулар, органикалық қышқылдар, минералды тұздар;
С. белоктар, көмірсулар, органикалық қышқылдар, нуклеин қышқылдары;
Д. белоктар, көмірсулар, липидтер, минералды тұздар;
Е. белоктар, липидтер, минералды тұздар, нуклеин қышқылдары;
* Өсімдік клеткасында қордағы заттар:
А. көмірсулар, белоктар, минералды тұздар;
Б. белоктар, липидтер, нуклеин қышқылдары;
С. белоктар, липидтер, көмірсулар;
Д. көмірсулар, минералды тұздар, нуклеин қышқылдары;
Е. белоктар, көмірсулар, нуклеин қышқылдары;
* Биологиялық мембраналардың негізгі қасиеттері болып келеді:
А. серпімділік;
В. талғаулы өткізгіштік;
С. иілгіштік,
Д. мөлдірлік;
Е. тұйықтық;
* Цитоплазманың негізгі заты;
А. строма;
В. гиалоплазма;
С. нуклеоплазма;
Д. матрикс;
Е. кариолимфа;
42. Гиалоплазма физико-химиялық түсінікте, өз алдына нені көрсетеді:
А. эмульцияны;
В. коллоидты;
С. таза ерітінді;
Д. күл;
Е. гел;
43. Клеткада рибосомалардың функциясы:
А. белоктардың синтезі;
В. нуклеин қышқылдырдың синтезі;
С. полисахаридтердің синтезі;
Д. локалды автолиз;
Е. липофилді заттардың синтезі;
* Гольджи аппаратының қызметі:
А. белоктардың синтезі;
В. нуклеин қышқылдардың синтезі;
С. полисахаридтердің синтезі;
Д. локалды автолиз;
Е. липофилді заттардың синтезі;
* Митохондрияның ішкі өсінділері қалай аталады:
А. тилокоидтар;
В. кристалар;
С. диктиосомалар;
Д. граналар;
Е. плазмодесмалар;
* Хлоропластардың ішкі мембраналары түзеді:
А. тилокоидтарды;
В. кристаларды;
С. диктиосомаларды;
Д. плазмодесмаларды;
* Митохондрияның негізгі заты болып табылады:
А. строма;
В. матрикс;
С. гиалоплазма;
Д. нуклеоплазма;
Е. кариолимфа;
* Қос мембраналы қабықша сәйкес;
А. лизосомаларға;
В. агранулярлы эндоплазмалық ретикулумға;
С. хлоропласттарға;
Д. сферосомаларға;
Е. гранулярлы ЭПР.
* Қос мембраналы қабықша сәйкес:
А. митохондрияларға;
В. рибосомаларға;
С. диктиосомаларға;
Д. лизосомаларға;
Е. вакуолдерге.
* АТФ синтезін жүзеге асыра алады:
А. лейкопласттар;
В. хлоропласттар;
С. хромопласттар;
Д. пропластидтер;
Е. амилопласттар.
* Фотосинтез келесі пластидтерде жүреді:
А. лейкопласттарда;
В. хлоропласттарда;
С. хромопласттарда;
Д. пропластидтерде;
Е. амилопласттарда.
* Митохондрияларда пайда болады:
А. АТФ синтезі;
В. белоктардың синтезі;
С. көмірсулардың синтезі;
Д. локалды автолиз;
Е. нуклеин қышқылдарының синтезі.
* Алғашқы крахмал қайда синтезделеді:
А. лейкопласттарда;
В. диктиосомаларда;
С. хлоропласттарда;
Д. амилопласттарда;
Е. пропластидтерде.
* Локалды автолизді түзетіндері:
А. лизасомдар;
В. вакуольдер;
С. Гольджи аппараты;
Д. агранулярлы ЭПР;
Е. гранулярлы ЭПР.
* Липофильді затттардың синтезін жүргізетіндер:
А. агранулярлы ЭПР;
В. гранулярлы ЭПР;
С. Гольджи аппараты;
Д. рибосомалар;
Е. ядрошықтар.
* Ядроның негізгі заты бұл:
А. гиалоплазма;
В. нуклеоплазма;
С. строма;
Д. матрикс;
Е. нуклеин қышқылдары.
* Ядрошықта синтез жүреді:
А. РНК;
В. ДНК;
С. АТФ;
Д. белоктардың;
Е. көмірсулардың.
В. Сәйкестікті анықтау.
58
Клетканың компоненттері:
А. қабықша;
В. тонопласт;
С. лизасомдар;
Д. ядро;
Е. хлоропласттар.
Қызметтері:
1. Зат алмасу және ақпарат сақталуының реттелуі;
2. Сыртқы ортадан клеткаға заттардың өтуін реттеушілігі;
3. Цитоплазмадан вакуольге заттардың өтуін реттеуші;
4. Локальды және глобалды автолиз;
5. Клеткаға форма беруі және қорғаушылық қызмет атқаруы;
6. Фотосинтез.
59 Клетканың компонентттері
1. Гранулярлы ЭПР;
2. агранулярлы ЭПР;
3. лейкопласттар;
4. амилопласттар;
5. вакуоль.
Қызметтері:
* қоректік заттардың жинақталынуы;
* осмостық құбылыстарды реттеуші, қалдықтардың жинақталуы;
* крахмалдың жинақталуы;
* белоктың синтезі, тасымалдау функциясы;
* липофилді заттардың синтезі және олардың тасымалдануы;
* полисахаридтердің синтезі;
* рибосомалардың синтезі;
* АТФ синтезі.
Клетка компоненттері:
* ядрошық;
* митохондриялар;
* Гольджи аппараты;
* Лейкопласттар;
* Вакуоль.
Қызметтері:
* қоректік заттардың жинақталуы;
* осмостық құбылыстардың реттелуі және қалдықтардың жиналуы;
* крахмалдың жинақталуы;
* тасымалдау қызметі, белок синтезі;
* липофилді заттардың синтезі және олардың тасымалдануы;
* полисахаридтердің синтезі;
* рибосомалардың синтезі;
* АТФ синтезі.
61
Клетка компонентттері:
* Гольджи аппараты;
* Плазмалема;
* Гранулярлы ЭПР;
* Ядрошық;
* Агранулярлы ЭПР.
Қызметтері:
1. зат алмасу реттеуші және ақпараттың сақталуы;
2. сыртқы ортадан заттардың клеткаға өтуін реттеуі;
3. цитоплазмадан вакуольге заттардың өтуін реттеу;
4. белоктың синтезін тасмалдау қызметі;
5. липофильді заттардың синтезі және олардың транспорты;
* Полисахаридтердің синтезі;
* Рибосомалардың синтезі;
* АТФ синтезі.
62
Клетка компоненттері:
* қабықша;
* лейкопласттар;
* хромопласттар;
* вакуоль;
* амилопласттар.
Қызметтері:
* қоректік заттардың жиналуы;
* осмостық құбылыстардың реттелуі, қалдықтардың жиналуы;
* крахмалдың жиналуы;
* белоктың синтезі, тасымалдау қызметі;
* клеткаға форма беру және қорғанушы қызмет атқарады;
* ашық бояудың берілуі жануарларды еліктіру үшін.
63
Клетка компоненттері:
* рибосомалар;
* митохондриялар;
* лизасомдар;
* гранулярлы ЭПР;
* қабықша.
Түзілу жолдары:
* Клетканың аттас компоненттерінің бөлінуі жолымен;
* Агранулярлы ЭПР-ның бөліктерінің бөлінуі жолы;
* Тірі клетка протопластысымен түзіледі;
* Гольджи аппаратымен синтезделеді;
* Ядрошықта синтезделеді
* Клетканың бөлінуі кезінде беріледі.
64
Клетканың компоненттері:
* пластидтер;
* вакуоль;
* агранулярлы ЭПР;
* рибосомдар;
* тонопласттар.
Түзілу жолдары:
* Клетканың аттас компоненттерінің бөліну жолдары;
* Аранулярлы ЭПР-ның бөліктерінің бөліну жолы;
* Тірі клетка протопласттысымен түзіледі;
* Гольджи аппаратымен түзіледі;
* Ядрошықта синтезделеді;
* Клетканың бөлінуі кезінде беріледі;
*
65
Клетка компонеттері:
* плазмолемма;
* ядро;
* Гольджи аппараты;
* ЭПР;
* Рибосомалар.
Түзілу жолдары:
* Клетканың аттас компоненттерінің бөлінуі жолымен;
* Агранулярлы ЭПР-ның бөліктерінің бөлінуі жолымен;
* Тірі клетка протопластысымен түзіледі;
* Гольджи аппаратымен синтезделеді;
* Ядрошықта синтезделеді;
* Клетканың бөлінуі кезінде беріледі.
Г. Дұрыс кезегімен құрастыру.
66
Ядро бөлінгендегі тура емес фазалары:
1.Телофаза 2.Анафаза 3.Метафаза 4.Профаза.
67
Клетка онтогенезінің фазалары:
1.Созылу 2.Эмбрионалды 3.Жетілу 4.Мамандану 5.Қартаю 6.Өлім
68
Осмостық процесстердің кезектері:
1.Деплазмолиз 2.Судың клеткадан ағуы 3.Клеткаға К+ иондарының келуі 4.К+ иондарының клеткадан шығуы 5.Плазмолиз 6.Судың клеткаға келуі.
69
Пластидтердің алмасуының кезегі:
1.Хромопласттар 2.Пропластидтер 3.Хлоропласттар.
70. Өсімдіктердің ішкі құрылысын зерттейтін ғылым қалай аталады:
* Өсімдіктер морфологиясы
* Өсімдіктер физиологиясы
* Өсімдіктер анатомиясы
* Өсімдіктер систематикасы
* Өсімдіктер географиясы
71. Ұзындығы енінен 10-100 есе артық, созыңқы, сүйірленген қабықшалары қалын клеткаларды қалай атайды:
* эпидермалық
* паренхималық
* прозенхималық
* эпиблемалық
* протодермалық
72. Өсімдіктер клеткасының жануарлар клеткасынан айырмашылығы неде:
* митохондриялар
* цитоплазма
* вакуоль
* ядро
* рибосомдар
73. Цитоплазмада белоктың проценттік мөлшері қанша:
* 1 процент
* 5 процент
* 10 процент
* 30 процент
* 70 процент
74. Орталық вакуольды бойлай жүретін цитоплазманың қозғалыс түрін ата:
* толқынды
* циркулярлық
* ротациялық
* әртүрлі бағыттағы
* 2 мен 4
75. Цитоплазманың сыртқы мембранасы қалай аталады?
* плазмодесма
* тонопласт
* плазмолемма
* мезоплазма
* гиалоплазма
76. Клетка шырынында қандай пигмент кездеседі:
* хлорофилл
* каротин
* антоциан
* ксантофилл
* фикобилин
77. Клетка қабығынан ішкі жағынан сыртқа қарай бағытталған қысым қалай аталады:
* тургор
* осмос
* диффузия
* сору күші
* плазмолиз
78. Екі мембраналы органоидты ата:
* рибосом
* эндоплазмалық тор
* биосом
* пластид
* лизосом
79. Хромопластың құрамында қандай пигмент бар:
* хлорофилл
* пигмент жоқ
* ксантофилл
* антоциан
* хинин
80. Хлоропластың ультраструктуралық құрылымында пигменттер қай бөлімінде орналасқан:
* сыртқы мембранада
* стромада
* ішкі мембранада
* тилакоидтарда
* 2 мен 4
81. Диплоидты хромосом санды бір дене клеткасының екіге бөлінуі қандай жолмен жүреді:
* мейоз
* амитоз
* эндомитоз
* митоз
* политения
82. Клетка қабығының суректенуі қандай химиялық заттың пайда болуына байланысты:
* пектин
* лигнин
* суберин
* клетчатка
* 1 мен 4
83. Өсімдік майлары синтезделетін және жиналатын орталығы:
* лизосома
* полисома
* Гольджи аппараты
* сферосома
* пластид
84. Клетканы вакуольдегі клетка шырынының конценрациясынан артық концентрацияға салған кезде қандай құбылыс байқалады:
* плазмолиз
* деплазмолиз
* тургор
* транспирация
* диффузия
85. Митотикалық циклдің ең ұзақ болігі:
* профаза
* метафаза
* интерфаза
* анафаза
* телофаза
86. Митоздың соңғы кезеңі:
* профаза
* цитокинез
* метафаза
* интеркинез
* телофаза
88. Сыртқы ортадан көректік заттарды сіңіру барысында, жай құрамды қосылыстардан организмде күрделі заттардың синтезделуі қалай аталады:
* диссимиляция
* транспирация
* деплазмолиз
* ассимиляция
* плазмолиз
89. Клетка теориясының негізін қалаушы ғалым:
* А.Левенгук
* Т.Шванн
* Р.Гук
* Р.Браун
* Г.Галилей
90. Клетка қандай бөлімнен тұрады:
* клетка қабығы
* рибосома
* Гольджи аппараты
* лизосома
* эргастикалық заттар
91. Екі мембраналық цитоплазмалық органоидты ата:
* эндоплазмалық тор
* лизосома
* рибосома
* митохондрия
* микротүтікшелер
92. Цитоплазма клетка шырынынан қандай мембрана арқылы бөлінеді:
* плазмодесма
* тонопласт
* плазмолемма
* қабық
* мезоплазма
93. Фотосинтез процесі қай органоидта жүреді:
* рибосомада
* пластидте
* лизосомада
* митохондрияда
* ядрода
94. Ядроны алғашқы рет қай ғалым аңықтады:
* Р.Гук
* А.Левенгук
* Р.Браун
* Т.Шванн
* М.Мальпиги
95. Клеткадан клеткаға тұқым қуалаушылық мәліметін беретін, барлық органеллалардың қызметін басқаратын клетканың бөлшегін ата:
* клетка қабығы
* цитоплазма
* вакуоль
* ядро
* митохондрия
96. Алғашқы синтездің нәтижесінде пайда болатын эргастикалық затты ата:
* май
* белок
* нуклеин қышқылдары
* крахмал
* 2 мен 3
97. Клетка қабықшасын түзетін полисахаридтер қандай органоидта түзіледі:
* пластидте
* эндоплазмалық торда
* лизосомада
* Гольджи аппаратында
* рибосомада
98. Шектес клеткалардың алғашқы қабықшаларының түйіскен жері қалай аталады:
* 2-ші қабық
* орталық тақта
* клетка аралық саңылаулар
* плазмодесмалар
* поралар
99. Цитоплазма қабықшаны бойлай орналасады да, орталық вакуольді кесіп өтеді, бұл жағдайда цитоплазмада көптеген ұсақ ағыстар болатын қозғалысты қалай атайды:
* толқынды
* циркуляциялық
* ротациялық
* әртүрлі бағыттағы
* 2 мен 4
100. Осында оттегінің қатысумен углеводтар, майлар және т.б. органикалық заттар ыдырайды және АТФ синтезделеді:
* хлоропласт
* Гольджи аппарат
* митохонрия
* эндоплазмалық тор
* рибосома
101. Өсімдік жапырағының суарғаннан кейін қалпына келуі - қай құбылыстың көрінісі:
* плазмолиз
* деплазмолиз
* тургор
* осмос
* транспирация
102. Бұл фазаның бас кезінде ядроның көлемі ұлғаяды, хромосомдардың спиральдана бастағаны айқын көрінеді. Соңында хромосомдар қысқарады, екі хроматидтен тұратындығы байқалады:
* профаза
* анафаза
* телофаза
* метафаза
* интерфаза
103. Митоздың қай фазасында хромосомдар клетканың экваториальды пластикасына қарай жылжып жақындайды:
* профаза
* анафаза
* телофаза
* метафаза
* интерфаза
104. Хромосомдардың редукцияға ұшарып, санының екі есе азаюы қай процестін мәні:
* митоз
* мейоз
* амитоз
* эндомитоз
* политения
105. Қазіргі кезде өсімдіктердің қанша түрлері белгілі:
* 300000
* 1000000
* 500000
* 900000
* 700000
106. Цитоплазманың сұйық бөлімі қалай аталады:
* плазмалемма
* мезоплазма
* гиалоплазма
* тонопласт
* протопласт
107. Клетканың негізгі бір бөлігін ата:
* пластид
* вакуоль
* митохондрия
* Гольджи аппараты
* лизосома
108. Құрамында пигмент жоқ пластид қалай аталады:
* хлоропласт
* хромопласт
* амилопласт
* лейкопласт
* протеопласт
109. Клетка қабығының ішкі жағынан сыртқа қарай бағытталған қысым қалай аталады:
* тургор
* осмос
* диффузиялық
* сору күші
* деплазмолиз
110. Хлорофилдің формуласын көрсет:
1. С42H 72O 4N 5Mg
2. С 42 H 55O 4N 5 Mg
3. С 42 H 72 O 5 N 4 Mg
4. С 42 H 55 O 4 N 5 Mg
* С 40 H 56 O
111. Мөлшерібіршаматеңқабырғалы, сыртпішіндеріәрқилыболыпкелетінклеткалардықалайатайды:
* эпидермалық
* паренхималық
* прозенхималық
* эпиблемалық
* протодермалық
112. Заттарды тасымалдайтын, жақын жатқан клеткалармен байланысты қамтамасыз ететін органоидты ата:
* клетка қабығы
* цитоплазма
* Гольджи аппараты
* эндоплазмалық тор
* пластидтер
113. Мембраналық структурасы жоқ, белоктан және рибонуклеин қышқылынан тұрады:
* микротүтіктер
* микрофиламенттер
* рибосомдар
* полисомдар
* лизосомдар
114. Ядроның құрылымдық элементтеріне жатпайтыны ата:
* ядро мембранасы
* нуклеоплазма
* хроматин
* микротүтіктер
* ядрошық
115. Митоздың қай фазасында хроматидтер клетканың полюстеріне қарай жылжиды:
* анафаза
* телофаза
* метафаза
* интерфаза
* профаза
116. Хромосомдар спиральсіз қалыпқа келуі, ядроның қабықшасы мен ядрошықтар түзілуі қай кезеңде болады:
* анафаза
* телофаза
* метафаза
* интерфаза
* профаза
117. Клеткалардың орталық тақтасы ерінген кезде клеткалардың бір-бірінен ажырап кету процесті ата:
* цитокинез
* амитоз
* мацерация
* плазмолиз
* эндомитоз
118. Ядроның редукциялық бөлінуі, хромосома диплоидты саны қайтадан гаплоидтыға дейін кемуі процесі қалай аталады:
* амитоз
* митоз
* мейоз
* эндомитоз
* полиплодия
ІІ бөлім. Ұлпалар
А.. Анықтауларды толықтыру.
1. ......... - фотосинтез қызметін анықтайтын ұлпа.
2.......... - жапырақтар мен жас сабақтарды қоршайтын алғашқы бір қабатты жабынды ұлпа.
3.......... - эпидерма клеткаларының сыртқы өсінділері.
4.......... - сыртқы өсінділер, оның түзілуінде эпидерма астында орналасатын ұлпа қатысады.
5. ......... - жапырақтар мен сабақтар эпидермасындағы тұйықталған клеткалардан түзілген және газ алмасу мен транспирацияны реттеуге арналған микроскопиялық саңылау.
6.......... - устица клетканың тұйықтары қосалқы клеткалармен бірге.
7......... - клеткалар комплексі, құрылысы және атқаратын қызметтері бойынша ұқсас.
8. Ұқсас элементтерден тұратын ұлпалар - .........
9. .........- ұлпалар, әр текті элементтерден тұратын, әр түрлі қызметтерді атқаратын.
10. Әр бағытттағы диаметрлері бірдей болатын клеткалардан тұратын ұлпа - .........
11. Өсімдіктердің вегетативтік мүшелерінің ұзақ өсуін қамтамасыз ететін ұлпа ......... -
12. Клеткалар, меристемалық сипатын сақтай отырып, көп санды бөлуге қабілетті ұлпа - .........
13. Үлкен клетка аралықтарымен вентеляция қызметін атқаратын ұлпа - .........
14. Әр түрлі заттардың шығарылуын қамтамасыз ететін трихомалар - .........
15. Эпидерманың ішкі жағында жататын, одан тәуелсіз пайда болатын және одан терең жатқан ұлпалардан ерекшеленетін клеткалар қабаты - .........
16. ......... - перидерманың ішкі қабатын құрайтын, фелогеннің қоректенуін қамтамасыз ететін паренхималық ұлпа.
17. Перидерманың құрамына кіретін екінші түзуші ұлпа - .........
18. ......... - перидермадағы өту жолдары, вентиляция үшін қызмет етеді.
19. ......... - үшінші жабындық ұлпа.
20. ......... - ризодерма клеткалары, тамыр түтікшелерінің түзілуіне қабілетсіз.
21. ......... - сыртқы шектеуші көп қабатты ұлпа, заттарды капиллярлы жолмен сіңіру қызметін атқарады.
22. Ризодерманың астында жататын және заттардың өтуін реттейтін тамырдың ішкі шектеуші ұлпасы - .........
23. Тамырдың және сабақтың ішкі шектеуші ұлпасы - .........
24. Энтодерма астында орналасқан көлденең қабырғалары радиалды қалыңданған, рама түріндегі қабат - .........
25. ......... - алғашқы түзуші ұлпа, алғашқы өткізгіш жүйенің дамуындағы эмбрионалды фазаны көрсетеді.
26. ......... - екіншілік түзуші ұлпа, прокамбиден пайда болатын.
27. ......... - өткізгіш ұлпа, су және онда еріген минералды тұздарды тамырдан жапыраққа жылжыуын қамтамасыз етеді.
28. ......... - өткізетін, клетка қабығы әр түрлі қалынданған клеткалардан тұратын ұлпа.
29.......... - төменгі ағыс жүргізетін өткізгіш ұлпа.
* Көрші буындар арасында саңылаулары бар, түтікшеден тұратын ұлпа - .........
* ......... - сүзгілі элементтер қабырғаларындағы ұсақ саңылаулар - .........
32......... - қабаттар немесе топтар, ксилема және флоэма арасында орналасқан.
33......... - өткізгіш шоқтар, флоэма мен ксилема арасында камбий бар.
34. ......... - өткізгіш шоқтар, ксилема флоэманы қоршайды немесе флоэма ксилеманы қоршайды.
35. ......... - ұлпалар тобы, арқаулық қызмет атқаратындар.
36. ......... - склеренхималық ұлпалардың пайда болуы.
37. ......... - склеренхиманың паренхималық клеткалары.
38. .........- ұлпалар, тамшылы - сұйықтықты суды және онда еріген тұздарды шығаратын.
39. Бунақденелілер арқылы қоректенетін өсімдіктердегі, ферменттердің және қышқылдардың бөлінуін қамтамасыз ететін, ұлпалар ......... -
40.......... - гидатодтар арқылы су тамшыларын ығыстыру, әдетте транспирация қиын жағдайда болады.
41.......... - сыртқы бөліп шығарушы ұлпалар, қант тәрізді сұйықтықты шырын шығаратындар, әдетте жәндіктерді еліктіру үшін.
42. ......... - балауызбен толған және тірі эпителидік клеткаларымен қоршалған, ұзын түтікшелі клетка аралық кеңістік.
43. ......... - клетка арасындағы бос кеңістіктер.
Б. Дұрыс жауапты таңда.
44.Ұлпалар пішініне байланысты бөлінеді:
А. қарапайым және күрделі;
В. паренхима және прозенхима;
С. тұрақты және түзушілерге;
Д. борпылдақ және тығызға;
Е. склереидтер және талшықтарға.
* Меристемалық сипатын сақтай отырып бірнеше рет бөліне алатын түзуші ұлпа клеткалары қалай аталады ?
А. идиобластар;
С. инициалдылар;
С. эмергенцылар;
Д. трихобластар;
Е. атрихобластар.
* Өркен және тамырдың ұзарып өсуін қамтамасыз ететін меристама:
А. алғашқы латералды меристемалар;
В. зақымданушы меристемалар;
С. апикалды меристемалар;
Д. интеркалярлы меристемалар;
Е. екіншілік латералды меристемалар.
* Қай меристема шығу тегі бойынша екінші ?
А. интеркалярлы;
В. прокамбий;
С. феллоген;
Д. перицикл;
С.апикалды.
* Қай меристема тегі бойынша бірінші ?
А. перицикл;
В. камбий;
С. зақымданушы;
Д. жараланғыш;
Е. феллоген.
119.Перидерманың қорғанушы қызметін қай қабат қамтамасыз етеді?
А. феллоген;
В. феллема;
С. феллодерма;
Д. атқарушы ұлпа;
Е. эпидерма.
* Перидерма арқылы газдың алмасуын реттеу немен байланысты?
А. устьицалар;
В. гидропоттар;
С. жасымықшалар;
Д. трихомалар;
Е. өткізгіш клеткалар.
* Соңғы жабындық ұлпа:
А. перидерма;
В. флоэманың;
С. сүттеген жолдары;
Д. ксилеманың;
Е. шайыр түтікшелердің.
* Жас мүшелер үшін қандай тірек элементтері тән?
А. колленхима;
В. талшықтар;
С. склереидтер;
Д. идиобласттар
Е. трахеидтер.
* Төменгі ағысты жүргізетіндер:
А. түтікшелер;
В. трахеидтер;
С. торлы түтікшелер;
Д. склереидтер;
Е. талшықтар.
* Су өткізгіш элементтердің қандай ерекшеліктері бар:
А. бірдей қалыңданған қабықшалы өлі клеткалармен;
В. бірдей емес қалынданған қабықшалы өлі клеткалармен;
С. түрі өзгерген протопластылы тірі клеткалармен;
Д. бірдей қалынданған қабықшалы тірі клеткалар;
Е. бірдей емес қалыңданған қабықшалы тірі клеткалармен.
* Эпидермаға қандай ұлпа жатады?
А. жабынды ұлпаларға;
В. өткізгіш ұлпаларға;
С. сіңіруші ұлпаларға;
Д. арқаулық ұлпаларға;
Е. бөлуші ұлпаларға.
* Хлоренхима ненің астында орналасады?
А. эпидерманың;
В. эпиблеманың;
С. перидерманың;
Д. ризодерманың;
Е. корканың.
56. Трихобласттар қай ұлпаның компонетті болып табылады?
А. эпидерманың;
В. ризодерманың;
С. гиподерманың;
Д. перидерманың;
Е. веламенаның.
* Перидерманың қалыңдауы ненің әрекетінен жүзеге асырылады?
А. камбийдің;
В. феллогеннің;
С. перициклдің;
Д. прокамбийдің;
Е. апикалды меристеманың.
* Жанама тамырлар қандай клетка қабаттарынан пайда болады?
А. камбийдің;
В. феллогеннің;
С. перициклдің;
Д. прокамбийдің;
Е. алғашқы паренхима қабығының.
* Терпендер келесі бөлуші қандай ұлпаларда жинала алады?
А. гидатодтарда;
В. шайыр түтіктерде;
С. бал шырындарында;
Д. ас қорыту бездерінде;
Е. дұрыс жауап жоқ.
* Эволюциялық дамуда су өткізгіш элементтердің қайсысы ең қарапайым болып келеді?
А. сақиналы шоқтар;
В. нүктелі шоқтар;
С. трахеидтер;
Д. торлы шоқтар;
Е. баспалдақты шоқтар.
* Егер өсімдік ылғал дефицитін байқала, төменде келтірілген элементтердің қайсылары деформацияға ұшырайды?
А. колленхима клеткалары;
В. склеренхима талшықтары,
С. сақиналы шоқтар;
Д. спиралды шоқтар;
Е. нүктелі шоқтар.
* Келтірілген ұлпалардың қайсылары шектеуші ұлпаның ішкі және сыртқысы бола алады?
А. экзодерма;
В. энтодерма;
С. веламен;
Д. эпидерма;
С. перидерма.
* Флоэма ксилеманы қоршап тұрған өткізгіш шоқтарды қалай атайды?
А. радиалды;
В. коллатералды жабық;
С. коллатералды ашық;
Д. бикаллатералды;
Е. концентрлі.
* Торлы элементтер қабырғаларындағы топтасқан саңылаулары:
А. торлы жазықтар;
В. торлы пластинкалар;
С. перформаций;
Д. шектелген саңылаулар;
С. жай саңылаулар.
* Эпидерманың сыртқы өсінділерін қалай атайды?
А. трихобласттар;
В. атрихобласттар;
С. трихомдар;
Д. эмергенцтер;
Е. тамырлы түкшелер.
В. Сәйкестікті анықтау.
65.
Ұлпаның атаулары:
* хлоренхима
* ксилема
* флоэма
* ризодерма
* эпидерма
* склеренхима
Негізгі қызметтері:
* Су және минералды заттарды өткізу;
* Ассимиляттардың тасымалы;
* Фотосинтез
* Тірек қызметі;
* Жеделдеткіш;
* Механикалық қорғаныс, транспирация және газ алмасуын реттеу;
* Су және минералды заттарды сіңіру;
* Суды сіңіру;
* Заттарды өткізуді реттеу;
* Қалдықтарды шығару.
66.
Ұлпаның атаулары;
* Хлоренхима;
* Флоэма;
* Экзодерма;
* Ризодерма;
* Перидерма;
* Аэренхима;
* Тамыр каналдары.
Негізгі қызметтері:
* Су және минералды заттарды өткізу;
* Ассимиляттардың тасымалы;
* Фотосинтез;
* Тіректік қызмет;
* Желдеткіш;
* Механикалық қорғасын, транспирация және газалмасуды реттеу;
* Су және минералды заттарды өткізу;
* Суды сіңіру;
* Заттардың өтуін реттеу.
* Қалдықтарды шығару.
67. Ұлпалардың атаулары:
* Веламен;
* Флоэма;
* Ксилема;
* Эндодерма;
* Аэренхима;
* Колленхима.
Негізгі қызметтері:
* Су және минералды заттарды өткізу;
* Ассимиляттардың тасымалы;
* Фотосинтез;
* Тіректік қызметі;
* Желдеткіш;
* Механикалық қорғаныс, транспирация және газ алмасуының реттелуі.
68. Ұлпалардың атаулары:
* Сүттеген жолдары;
* Хлоренхима;
* Колленхима;
* Ризодерма;
* Веламен;
* Ксилема;
* Эпидерма.
Негізгі қызметтері:
1.Су және минералды заттарды өткізу;
2.Ассимиляттардың тасымалы;
3.Фотосинтез;
4.Тіректік қызметі;
5.Желдеткіш;
6.Механикалық қорғаныс, транспирация және газ алмасуының реттелуі.
7.Су және минералды заттардың сіңірілуі.
* Суды сіңіру;
* Заттардың сіңірілуін реттеу;
* Қалдықтарды шығару.
70. Ұлпалардың атаулары:
* Флоэма;
* Склеренхима;
* Ксилема;
* Экзодерма;
* Веламен;
* Перидерма;
* Сүттеген жолдары.
Негізгі қызметтері:
1.Су және минералды заттарды өткізу;
2.Ассимиляттардың тасымалы;
3.Фотосинтез;
4.Тіректік қызметі;
5.Желдеткіш;
6.Механикалық қорғаныс, транспирация және газ алмасуының реттелуі.
7.Су және минералды заттардың сіңірілуі.
* Суды сіңіру;
* Заттардың сіңірілуін реттеу;
* Қалдықтарды шығару.
71. Ұлпалардың атаулары:
* Аэренхима;
* Хлоренхима;
* Колленхима;
* Эпидерма;
* Ризодерма;
* Флоэма.
Негізгі қызметтері:
1.Су және минералды заттарды өткізу;
2.Ассимиляттардың тасымалы;
3.Фотосинтез;
4.Тіректік қызметі;
5.Желдеткіш;
6.Механикалық қорғаныс, транспирация және газ алмасуының реттелуі.
7.Су және минералды заттардың сіңіруі.
* Суды сіңіру;
* Заттардың өтуін реттеу;
* Қалдықтарды шығару.
72. Ұлпалардың атаулары:
* Хлоренхима.
* Аэренхима.
* Склереидтер.
* Талшықтар.
* Колленхима
* Қор ұлпасы.
Клеткалардың мамандануы:
1. Ірі клеткааралықтар.
2. Бірдей қалынданған қабықшалы өлі прозенхималы клеткалар.
3. Жұқа қабырғалы, хлоропластысы бар паренхималық клеткалар.
4. Бірдей қалынданған қабықшалы өлі паренхималы клеткалар.
5. Бірдей емес қалынданған қабықшалы тірі прозенхималы клеткалар.
6.Бірдей емес қалынданған қабықшалы өлі прозенхималық клеткалар.
* Ірі, тірі жұқа қабырғалы клеткалар.
* Эмбрионалды клеткалар кескіндерімен клетка мүшенің ұзынынан созылған тірі жұқа қабырғалы клеткалар.
73. Ұлпалардың атаулары:
* Аэренхима.
* Камбий.
* Ксилема.
* Талшықтар.
* Колленхима.
* Қордағы ұлпа.
Клетканың мамандануы:
* Ірі клеткааралықтар.
* Бірдей қалынданған қабықщалы өлі прозенхималы клеткалар.
* Жұқа қабырғалы, хлоропластысы бар паренхималық клеткалар.
* Бірдей қалынданған қабықшалы өлі паренхималы клеткалар.
* Бірдей емес қалынданған қабықшалы өлі паренхималық клеткалар.
* Бірдей емес қалынданған қабықшалы өлі прозенхималық клеткалар.
* Тірі , ірі жұқа қабырғалы клеткалар.
* Мүшенің бойымен созылған, тірі жұқа қабырғалы клеткалар, эмбрионалды клеткалар кескіндерімен.
74. Ұлпалардың атаулары:
* Хлоренхимка.
* Камбий.
* Склереидтер.
* Талшықтар.
* Қордағы клеткалар.
* Ксилема.
Маманданған клеткалар:
* Ірі клеткааралықтар.
* Бірдей қалыңданған қабықшалы өлі прозенхималы клеткалар.
* Жұқа қабырғалы, хлоропластысы бар паренхималық клеткалар.
* Бірдей қалынданған қабықщалы өлі паренхималы клеткалар.
* Бірдей емес қалынданған қабықшалы өлі паренхималық клеткалар.
* Бірдей емес қалынданған қабықщалы өлі прозенхималық клеткалар.
* Тірі, ірі жұқа қабырғалы клеткалар.
* Мүшенің бойымен созылған, тірі жұқа қабырғалы клеткалар, эмбрионалды клеткалар кескіндерімен.
75. Ұлпалардың атаулары:
* Хлоренхима.
* Аэренхима.
* Склереидтер.
* Талшықтар.
* Камбий.
Клеткалардың мамандануы:
* Ірі клеткааралықтар.
* Бірдей қалынданған қабықшалы өлі прозенхималық клеткалар.
* Жұқа қабырғалы, хлоропластысы бар паренхималық клеткалар.
* Бірдей қалынданған қабықшалы өлі паренхималық клеткалар.
* Бірдей емес қалынданған қабықшалы өлі паренхималық клеткалар.
* Бірдей емес қалынданған қабықшалы өлі прозенхималық клеткалар.
* Тірі, ірі жұқа қабырғалы клеткалар.
* Мүшенің бойымен созылған, тірі жұқа қабырғалы клеткалар, эмбрионалды клеткалар кескіндерімен.
Г. Дұрыс кезекті құру.
76. Ксилеманың өткізгіш элементтердің эволюциясы:
* Спиралды түтіктер.
* Сақиналы түтіктер.
* Нүктелі түтіктер.
* Трахеидтер.
* Баспалдақты түтіктер.
* Торлы түтіктер.
* Трахеидтер.
77. Онтогенез кезінде су өткізгіш элементтердің орналасуы:
* Торлы түтіктер.
* Баспалдақты түтіктер.
* Трахеидтер.
* Сақиналы түтіктер.
* Нүктелі түтіктер.
* Спиралды түтіктер.
78. Өсімдік денесіне қаттылық және беріктік беретін клеткалардың тобы қалай аталады:
* жабындық ұлпалар
* түзуші ұлпалар
* арқаулық ұлпалар
* өткізгіш ұлпалар
* негізгі ұлпалар
79. Тығыз орналасқан, ядросы үлкен, жұқа целлюлозалы қабықтан тұратын ұсақ клеткалар қандай ұлпаға жатады:
* өткізгіш
* механикалық
* түзуші
* жабындық
* негізгі
80. Өсімдік сабағының ұзарып өсуін қамтамасыз ететін меристеманы ата:
* интеркалярлы
* латеральды
* зақымдық
* апикальды
* жарақат
81. Флоэманың негізгі өткізгіш элементі не:
* трахея
* трахеида
* сүзгілі түтік
* либриформ
* сүрек паренхимасы
82. Өсімдіктің екінші жабындық ұлпасы қалай аталады:
* эпидерма
* трихома
* эпиблема
* перидерма
* қыртыс
83. Қалақай өсімдігінің эпидермасындағы түктер қалай аталады:
* шірнеліктер
* гидатодтар
* безді түктер
* шайыр жолдары
* сүт жолдары
84. Клетка қабығы қалындаған әрі сүректенген прозенхималық клеткалардан тұратын механикалық ұлпаны ата:
* колленхима
* склереид
* склеренхима
* паренхима
* эпидермис
85. Өсімдік денесінде суды тамырдан жапыраққа дейін өткізетін элементтер қалай аталады:
* склеренхима
* флоэма
* прозенхима
* ксилема
* паренхима
86. Трахея деп аталатын прозенхималық клеткалар қандай ұлпаның құрамында кездеседі:
* ксилема
* склеренхима
* колленхима
* флоэма
* склереид
87. Өсімдіктердің тамыр сабағының көлденең кесіндісінде қандай сосуд талшық шоғын көруге болады:
* радиалды
* коллатеральды жабық жоқ
* шеңберлі
* биколлатеральды
* 1 мен 3
88. Клеткалар жиынтығында белгілі бір қызмет атқаруға бейімделген клеткалар тобын ұлпалар деп атауды ұсынған:
* Н.Грю (1671)
* Г.Линк (1807)
* Ю.Сакс (1868)
* С.Габерландт (1879)
* К.Эзау (1980)
89. Жоғары сатыдағы өсімдіктердің жануарлардан басты айырмашылығы олар:
* өмір бойы өседі
2. өмір бойы өспейді
3. өмір бойы түрөзгереді
4. өмір бойы қозғалады
5.өмір бойы қоректенеді
90. А.Шмидтің (1924) туника және корпус теориясы бойынша корпустан пайда болатын элементті ата:
* өзекше
* эпидерма
* протодерма
* прокамбий
* түпкүлікті ұлпалар
91. Өсімдіктердің ашық күн түсетін жерде өсетінін 1 мм2 жапырақ бетінде устьицелердің саны:
* 30 - 50
* 50 - 80
* 70 - 80
* 220 - 250
* 100 - 120
92. Мұхит жағалауларының батпақтарында өсетін кейбір ағаштардың тыныс тамырларында жақсы жетілген ұлпа:
* флоэма
* гидатодтар
* аэренхима
* эпидермис
* тоз
93. Ішкі бөліп шығарушы ұлпаларға жатпайды:
* схизогенді куыстар
* лизигенді куыстар
* трихомалар
* сүт жолдары
* шайыр жолдары
94. Папоротник тәрізділерде ксилеманың жақсы дамыған элементі:
* трахея
* сүрек талшығы
* трахеида
* паренхима
* 1 мен 3
95. Жөке ағашының сабағының көлденең кесіндісінде трахея элементтерін қай бөлімнен көруге болады:
* перидерма
* қабық
* сурек
* өзек
* қыртыс
96. Cүректі өсімдіктердің қабығының жуандап өсуі қандай клеткалардың бөлінуіне байланысты:
* перидерма
* феллема
* феллоген
* феллодерма
* эпидермис
97. Колленхима клеткаларының клетка қабықшасы қандай:
* клетка қабықшасы сүректенген
* клетка қабықшасы тозданған
* клетка қабықшасы қалындаған
* клетка қабықшасы өзгермеген
* клетка қабықшасы жұқаланған
98. Май тектес суберинді заттардың клетка қабықшасына жиналуында қандай өзгерістер болады:
* тоздану
* сүректену
* шырыштану
* минералдану
* сілемейлену
99. Трахея клеткаларының сүректенуін көрсет:
* сүректенбейді
* клетка қабығы толық сүректенеді
* клетка қабығы баспалдақты пішінді, сүректенеді
* клетка қабығы қалынданбай сүректенеді
* клетка қабығы поралар қалдырып сүректенеді және қалыңдайды
100. Өткізгіш ұлпаның элементі - трахеид қандай өсімдіктердің анатомиялық құрылысында кездеседі:
* жабық тұқымды (сүректі) өсімдіктердің
* жалаңаш тұқымды сүректі өсімдіктердің
* дара жарнақты шөптесін өсімдіктердің
* қос жарнақты шөптесін өсімдіктердің
* 1 мен 4
101. Эпидерманың құрылыс бөлімін ата:
* феллема
* феллоген
* трихома
* феллодерма
* перицикл
102. Флоэма және ксилема элементтерінің бүйірлесе орналасуы (қатар орналасуы) қандай талшық шоқтарға тән:
* радиальды шоқ
* концентрлі шоқ
* коллатеральды шоқ
* биколлатеральды шоқ
* жалпы шоқ
103. Сабақтың жуандап өсуі меристеманың қандай түріне байланысты болады:
* апикальды
* интеркалярлы
* латеральды
* жарақат
* 1 мен 2
104. Жапырақтың анатомиялық құрылысында қандай сосуд - талшық шоғы кездеседі:
* биколлатеральды ашық шоқ
* коллатеральды жабық шоқ
* коллатеральды ашық шоқ
* концентрлі шоқ
* радиальды шоқ
105. Шығу тегі және құрылысы бойынша ұқсас, бір немесе бірнеше қызмет атқаруға бейімделген тұрақты және заңды қайталанып отыратын клеткалар жиынтығын не деп атайды:
* колония
* ұлпа
* трихома
* ұрық
* тұқым
106. Меристема деген:
* сақтау қабілетті ұлпа
* коректік қабілетті ұлпа
* бөлінуге қабілетті ұлпа
* өткізгіш қабілетті ұлпа
* қор жинаушы қабілетті ұлпа
107. Өсімдік денесінің жарақаттанған жеріндегі түпкілікті ұлпалардың тірі клеткаларынан пайда болады:
* интеркалярлы меристема
* бүйір меристема
* камбий
* зақымдық меристема
* төбе меристема
108. Соңғы жабындық ұлпаларға мыналар жатады:
* протодерма
* дерматоген
* тоз
* эпидерма
* жасымықша
109. Ағаштардың бұтақтарын, көп жылдық шөптесін өсімдіктер сабағының негізін, тамырдың ескі бөліктерін, жер асты тамырсабақтарын, түйнек тамырларын қаптап тұрады:
* қыртыс
* тоз (перидерма)
* эпидерма
* эпиблема
* гиподерма
110. Атқаратын негізгі қызметі - фотосинтез жүргізу ұлпасы:
* бағаналы, борпылдақ
* қор жинаушы, коректі
* қабылдаушы, сорушы
* ауа алмастырушы, қатпарлы
* 3 мен 5
111. Сыртқа бөліп шығарушы ұлпаларға жатпайды:
* бездеуіт түктер
* өсінділер
* шырындықтар
* идиобластар
* гидатодтар
112. Созылуға қабілеті механикалық ұлпа:
* либриформ
* склереид
* колленхима
* паренхима
* сурек
113. Флоэма құрамына жатпайтын гистологиялық бөлігі:
* сүзгілі түтіктер
* серік клеткалары
* тін талшықтары
* тін паренхимасы
* каллоза
III бөлім. Өсімдіктердің дене мүшелері
1. Өркен, бүршік
А. Анықтаманы толтыр.
* Төменгі сатыдағы өсімдіктердің тамыр мен өркенге бөлшектенбеген және күрделі құрылыссыз денесі - .....
* Псилофиттердің цилиндр тектес ось органы - .....
* Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің негізгі вегетативті ось органы - ......
* Ағаштың негізгі сабағы - .....
* Ағаштың өркен жиынтығынан тұратын жоғарғы бөлігі - ....
* Өсімдіктің денесінің көлемін ұлғайтатын, дененің белгілі бір деңгейінде, бағытта күшті бөлшектенуі - ......
* Өркеннің апексі екінші деңгейдегі бірдей екі өркендітуындайтын бұтақтану түрі - .....
* Сабақтың төменгі бөлігінде көп мөлшерде ірі өркендердің пайда болу құбылысы - ...
* Сабақтың жер бетіне жақын орналасқан және жер асты бүршіктерінен жаңа өркендерінің базитонды бұтақтану нәтижесінде пайда болуы - ....
* Сабақтың ұшына тақау жанама өркендердің пайда болуын туғызатын бұтақтану - ...
* Сабақтың жапырақ немесе жапырақтар орналасқан бөліктері - ...
* Сабақтың көршілес екі буынының аралығындағы участогі - ...
* Жаңа өркеннің бастамасы - ....
* Өркеннің төбе меристемасы - ...
* Өркеннің бетік өсуін қамтамасыз ететін және ішке қарай жаңа клеткаларды түзбейтін апекстің меристема қабаты - ...
* Өркен аспексінің туника астында орналасқан меристема зонасы - ...
* Аспенкте екі өркен метамериясының пайда болуына кететін уақыт бөлшегі - ....
* Сабақ стеласының орталық бөліміндегі паренхимадан тұратын негізгі ұлпа - ....
* Крахмал дәндері жинақталатын сабақ энтодермасы - ...
* Сабақтың өткізгіш шоқтар аралығында орналасқан ұлпа зоналары - ...
* Камбий астында жатқан жас сүрек - ....
* Жапырақтағы өткізгіш шоқтардың сабаққа өтетін жері - ...
* Сосудты өсімдіктердің сабағы мен тамырындағы өткізгіш және оны қоршаған ұлпалар жиынтығы - ....
* Көлденең кескіндіде ксилема сақина тәрізді орналасқан және ортасында өзек пайда болатын стель типі - ...
* Көлденең кесіндіде жұлдызша тәрізді ксилема бар, оның шетінде жапырақ ізі орналасқан стель типі - ...
* Өзек сәулелері арқылы бөлінген шеңберлі өткізгіш шоқты стель типі - ...
* Ортасында өзегі жақсы жетілген ашық коллатералды өткізгіш ұлпа орналасқан стель типі - ...
* Ылғалдың жетіспеушілігіне байланысты болатын өркенмен жапырақтың метаморфозасы - ....
* Шығу тегі көп жылдық өркен - ...
* Сыртқы пішіні пиязшыққа ұқсас, қабыршақталған құрғақ жапырақтармен қапталған, метаморфозданған жер асты өркені - ...
* Жарғақталған ұсақ жапырақшалары бар, ақ түсті жер асты метаморфозданған өркен - ...
* Жақсы жетілген паренхималық өсі бар, метаморфозданған жер асты өркені - ....
* Қор заттары жиналған және вегетативті көбею қызметін атқаратын көп жылдық жер асты өркені - ...
* Қысқарған түбіртікті өсі және етженді шырынды қабыршақтанған (жапырақтары бар жер астындағы кейде жер үстіндегі метаморфозданған қысқарған өркен - ...
Б. Дұрыс жауапты таңда.
* Дара жарнақты сабағына келесіөткізгіш шоқтар тән:
* концентрлі
* бикаллатеральды
* радиалды
* коллатералды жабық
* коллатеральды ашық
* Өркеннің өсуіндегі маманданған меристемалық конус болып табылатын:
* протодерма
* дерматоген
* перифериялық меристема
* негізгі меристема
* туника
* Қандай типті стель жақсы жетілген, айқындалған:
* актиностель
* гаплостель
* сифоностель
* атактостель
* эустель
* Қай типтегі стель ең қарапайым:
* актиностель
* гаплостель
* атактостель
* плектостель
* сифоностель
* Қос жарнақтылардың сабағында қандай өткізгіш шоқтар кездеседі:
* радиалды
* ашық коллатералды
* жабық коллатералды
* концентрлі
* биколлатералды
* Өркеннің жер үсті метаморфозасын көрсет:
* пиязшығы
* филлоклодийлері
* тамырлары
* түйнегі
* түйнек пиязшығы
* Жапырақтары редукцияға ұшыраған плагиотропты өркен:
* шырмауық
* мұртша
* столон
* тамыр сабақ
* түйнек
* Моноподиалды бұтақтануда органның ұзынынан өсуін жалғастырады:
* төбе бүршігі
* жанама бүршіктер
* теріс жаққа өсетін жанама бүршіктер
* басты бүршіктің жойылу себебімен, жанама бүршік
* қосалқы бүршіктер
* Сабақта жапырақтың орналасқан жері қалай аталады:
* буын
* буынаралығы
* қолтық
* жапырақтан
* жапырақ тыртығы
* Қай мүше вегетативтік мүшелерге жатады:
* гүл
* жеміс
* тұқым
* өркен
* дұрыс жауабы жоқ
* Тамыр және сабақ арасындағы шекараны қалай атайды:
* каудекс
* эпикотиль
* гипокотиль
* ұрық буыны
* тамыр мойыны
* Сабақтың өсу конусының маманданған меристемасы:
* протодерма
* дерматоген
* перифериялық меристема
* күндік меристема
* туника
* Бүршік қабыршақтары жоқ бүршіктер қалай аталады:
* ашық
* жабық
* бұйыққан
* жанару
* генеративтік
* Сабақтың өзегі неден қалыптасады:
* апикальды меристемадан
* перифериялық меристемадан
* прокамбийден
* кіндік меристемадан
* протодермадан
* Орналасуына қарай бүршіктер қалай аталады:
* ашық және жабық
* қолтық және төбелік
* бұйыққан және қосалқы
* вегетативтік және генеративтік
* экзогендік және эндогендік
* Жылдық сақиналар қай өсімдіктердің сабақтарына тән:
* шөп тектес
* ағаш
* даражарнақты
* астықтар
* лалагүлдер
* Өсімдіктердің интеркалярлы өсуі қайда жүреді:
* жапырақтың үстіңгі жағында
* жапырақтың төменгі жағында
* сабақтың ұшында
* тамырдың ұшында
* буынаралықтардың түбінде
* Даражарнақты шөптесін өсімдіктің сабақтарына не тән:
* ашық коллатеральды шоқтар, олар бір шеңберде орналасқан
* жабық коллатеральды шоқтар, олар шашырап орталық цилиндрде орналасқан
* шоқтар жоқ, сүрек бөлімде жылдық шеңберлер трахеидтерден тұрады
* шоқтар жоқ, сүрек бөлімінде жылдық шеңберлер сосудтар, трахеидтер, талшықтар, паренхимадан тұрады
* шоқтар жоқ, сүрек бөлімінде жылдық шеңбер жоқ
* Жалпақ жапырақты ағаш өсімдіктерінің сабақтарына қандай құрылыс тән?
* ашық коллатеральды шоқтар, олар өзекті айнала орналасқан
* жабық коллатеральды шоқтар, олар шашырап орталық цилиндрде орнаасқан
* шоқтар жоқ, сүрек бөлімде жылдық шеңберлер, олар сосудтардан және басқа ұлпалардан тұрады, шайыр жолдары жоқ
* шоқтар жоқ, сүрек трахеидтерден тұрады, жылдық шеңберлі және шайыр жолдары бар
* шоқтар жоқ, сүрек бөлімінде жылдық шеңберлі жоқ, қабық эпидермамен жабынды
* Қай өсімдіктердің сабағының сүрек бөлімінде трахеидтерді табуға болады:
* жүгері
* беде
* кирказон
* зығыр
* қарағай
* Шөптесін өсімдіктердің сабағынан қалай айыруға болады:
* алғашқы қабық бар болуы
* өзектің болуы
* шоқтардың болуы және жылдық шеңберлердің болмауы
* камбийдің болуы
* өзек сәулелері болуы
* Шөптесін өсімдіктердің сабағының шоқсыз құрылысын ағаш өсімдіктердің сабағының шоқсыз құрылысынан қалай айыруға болады?
* камбийдің болуы
* өзектің болуы
* жылдық шеңберлердің болуы
* камбийдің жоқ болуы
* жылдық шеңберлердің жоқ болуы
* Түрөзгерген өркенді атаңыз:
* тамыржеміс
* пиязшық
* тамыртүйнек
* тамырдағы түйнекшелер
* ассимиляциялаушы тамырлар
* Өркеннің негізгі қызметі қандай:
* вегетативтік көбею
* су қоры жиналуы
* қор заттар жиналуы
* минералды көректену
* фотосинтез
* Даражарнақтыларға тән стельдің типі:
* сифоностель
* актиностель
* атактостель
* эустель
* гаплостель
* Сабақ пен жапырақтың арасындағы бұрышты қалай атайды?
* буын
* буынаралығы
* қолтық
* жапырақ ізі
* жапырақ тыртығы
61. Метамерлік құрылыс қай вегетативтік мүшеге тән?
* тамыр
* өркен
* тамыржеміс
* вайя
* телом
62. Негізгі (бас) бұтақтың басым дамуы, бүйірлік бұтақтарға қарағанда, бұтақтануының қай типіне қарайды?
* дихотомиялық
* жалған дихотомиялық
* моноподиальды
* симподиальды
* дұрыс жауабы жоқ
63. Буын дегеңіміз не?
* жапырақтың қолтығы
* ұрықтың өркені
* өсу конусы
* жапырақ шыққан сабақтың учаскесі
* түбіртек
64. Өркен неден қалыптасады?
* бүйір бүршік
* төбе бүршік
* тұқым ұрығының бүршігі
* қосалқы бүршік
* жанама бүршік
65. Ағаш өсімдіктердің сабағының сүрек бөліміндегі ядро дегеніміз не?
* сүрек паренхимасы
* өзек саулесінің паренхимасы
* камбийге жақын сүрек бөлімінің жұмыс істемейтін аймағы
* өзекке жақын сүрек бөлімінің жұмыс істемейтін аймағы
* өзек паренхимасы
66. Түрөзгерген сабақты атаңыз:
* тамыржеміс
* тамырсабақ
* тамыртүйнек
* тамырдағы түйнекшелері
* ассимиляциялаушы тамырлар
67. Тамырсабақ деген не?
* үзарған өркен
* қысқарған өркен
* жер астындағы өркен
* түрөзгерген өркен
* бұл өркен емес
68. Қос жарнақтыларға тән стельдің типі:
* актиностель
* гаплостель
* сифоностель
* атактостель
* эустель
*
2.Тамыр
А. Анықтаманы толтыру
* Өсімдікте топырақтан көректену функциясын атқаратын негізгі вегетативті орган - ....
* Бір особьтің барлық тамыр жиынтығы - ...
* Тамыр ұрықшасынан пайда болып келе жатқан тамыр - ...
* Жақсы дамыған негізгі тамыры бар тамыр жүйесі - ...
* Бірінші қабықты беретін тамыр апексінің меристемасының сыртқы бөлімі - ...
* Осьті цилиндрді беретін тамыр аспектісінің меристеманың ішкі бөлімі - ...
* Меристемалық және жаңадан пайда болу қасиет сақтайтын, тамырдың ең сыртқы клеткалар қабаты - ...
* Тамыр ұштары және олармен бірігіп өскен саңырауқұлақ гифтері бірігіп құрайды - ...
* Азот бөлетін саңырауқұлақтармен симбиозды тіршілік етуге бейімделген, өзгерген бүйір тамырлар - ...
* Тамыр мен өркен құрылуына қатысатын күрделі метаморфозды қор жинағыш мүше - ....
* Қор жинағыш функцияны атқаратын күшті нығыздалған тамырлар - ...
* Тамыр мойындағы қосалқы бүршіктен пайда болатын өркен - ...
Б. Дұрыс жауапты табу
* Тамырдың морфологиялық өзгешелігі болып табылады:
* Тамыр оймақшаның болуы және метамерді структурасының болмауы.
* Метамерлі структурасы мен тамыр оймақшаның болуы.
* Метамерлі структурасының болуы, тамыр оймақшаның болмауы.
* Метамерлі структурасының болмауы, тамыр оймақшаның болмауы.
* Метамерлі структурасының болмауы және апикалды меристеманың жоқ болуы.
* Ненің арқасында тамырдың ұзынынан өсуі жүреді:
* интеркалярлы меристема
* біріншілік латеральді меристема
* апикальді меристема
* екіншілік латеральді меристема
* травмалық меристема
* Тамырдың бірінші қабығының ішкі қабаты нені құрайды?
* перицикл
* экзодерма
* энтодерма
* ризодерма
* паренхима
* Тамырдың структурасына кірмейтін ұлпаны ата?
* вентиляциялық
* ассимиляциялық
* механикалық
* перидерма
* қор жинағыш
* Тамырдың екінші рет жуандауы қайсыларына тән?
* дара жарнақтыларға
* папоротниктерге
* қосжарнақтыларға
* қырықбуынға
* плаундарға
* Ненің арқасында жанама тамырлар пайда болады?
* апикальды меристема
* интеркаллярлы меристема
* прокамбий
* камбий
* перицикл
* Қандай өсімдіктерге шашақ тамыр жүйесі тән?
* ас бұршақ
* жүгері
* күнбағыс
* асқабақ
* емен
* Қандай өсімдіктерге кіндік тамыр жүйесі тән?
* сұлы
* жолжелкен
* емен
* меруертгүл
* жүгері
* Сабақтан қандай тамыр шығады?
* ұрықтық
* жанама
* қосалқы
* жемістамыр
* түйнектамыр
* Тамырдың қай аймағында төбе меристемасы орналасады?
* бөліну аймағы
* созылу аймағы
* сору аймағы
* тамыр оймақша аймағы
* өткізу аймағы
* Тамыр оймақшасының мәні қандай?
* суды сорады
* суды өткізеді
* механикалық зақымдардан қорғайды
* қордағы крахмалы жинайды
* жаңа жасушаларды түзеді
* Қандай шоқ типі алғашқы құрылымды тамырға тән?
* концентрлі
* радиалды
* биколлатеральды
* коллатеральды ашық
* коллатеральды жабық
* Тамырдың перицикл бөлімі қай ұлпаға жатады?
* жабынды
* негізгі
* түзуші
* бөліп шығарушы
* өткізгіш
* Тамырдың алғашқы қабықтың ішкі қабатын атаңыз:
* трихома
* ассимиляциялаушы
* механикалық
* перидерма
* қор жинаушы
* Дара жарнақтылардың тамыр жүйесі қандай?
* аллоризды
* алғашқы гоморизды
* екінші рет гоморизды
* тамырлары жоқ
* дұрыс жауабы жоқ
* Ұрықтан дамитын тамыр қалай аталады?
* білсу
* ауалық
* жанама
* қосалқы
* бас (негізгі)
* Тамырдың қай аймағында тамыр түкшелері орналасады?
* бөліну аймағы
* созылу аймағы
* сору аймағы
* тамыр оймақша аймағы
* өткізу аймағы
* Тамырдың қай аймағында камбий орналасады?
1. бөліну аймағы
2.созылу аймағы
* сору аймағы
* тамыр оймақша аймағы
* бұтақтану
* Тамыр сору аймағы қай ұлпамен жабынды?
* тозбен
* эпиблемамен
* экзодермамен
* эпидермиспен
* перициклмен
* Тамырдың түрөзгерісін тап:
* картоп түйіні
* меруертгүлдің тамырсабағы
* қызылшаның тамырсабағы
* пияздың пиязшығы
* капустаның қауданы (жапырақтары)
* Қор заттарын жинақтаумен байланысты сәбіз тамыр жемісінің қай бөлімі өсіп жуандайды?
* қабық паренхимасы
* сүрек паренхимасы
* перицикл
* эндодерма
* камбий
*
3.Жапырақ
А. Анықтаманы толықтыру.
* Фотосинтез және транскрипция функцияларын атқаратын бүйір органның өскіні - ...
* Сағақта тек бір жапырақ пластинкасы орналасатын жапырақ - ....
* Бір сағақта бітнеше жапырақ пластинкалары орналасатын жапырақ - ....
* Өркеннің өсу конусындағы жапырақ бастамасы - ...
* Жапырақ пластинкаларында пайда болып отыратын сабақ тәрізді цилиндрлі өсінді - ....
* Орамды толық орап түтік түзетін жақсы өскен жапырақ қойнауы - ...
* Жапырақ қойнауындағы қос бүйір өсінді - ...
* Тарандар тұқымдасына тән, екі қойнау жапырақшасының бірігіп өсуінен пайда болған - ...
* Астық тұқымдастары мен плаундарда кездесетін жапырақ қойнауының ұсақ өсінділері - ...
* Жапырақшалары бар күрделі жапырақтың жалпы осьі - ...
* Торға ұқсайтын жапырақ пластинкаларының жүйкеленуі - ...
* Судың артық мөлшерден буланып кетуінен сақтайтын жапырақ бетінде пленка құрайтын кутин, суберин және воск - ....
* Үстінгі және астыңғы эпидермистің арасындағы орналасатын, механикалық және өткізу ұлпалары емес ұлпалар - ...
* Ұзақ уақыт өсу кезінде, белгілі бір тіректің айналасында шырмалатын өркеннің немесе жапырақтың түр өзгерісі - ...
* Жапырақтың плагиотропты өркенде бір жапырақта, бір - біріне көлеңке түсірмейтіндей ерекше орналасуы - ...
* Бір өсімдіктегі жапырақтың әр түрлі пішінде болуы - ...
* Өркенің белгілі бір буынында қарама - қарсы немесе топтаса орналасқан әр түрлі пішіндегі және әр түрлі көлемденгі ассимиляциялық жапырақтар - ...
* Өсімдіктің қолайсыз жағдайда жапырағын түсіруге бейімделу қасиеті - ...
Б. Дұрыс жауапты табу.
* Жапырақтың сабақта бекіген жері:
* бүршік
* буын аралығы
* қынап
* саңылау
* жапырақ ізі
* Жапырақтың метаморфозы бола алмайды:
* тікен
* мұршалар
* тікенектер
* бүршік қабыршақтары
* дұрыс жауап жоқ
* Күрделі жапырақтары бар:
* алма ағашы
* құлпынай
* емен
* ақ қайын
* бидай
* Жапырақтың жоғарғы жағында устица орналасады:
* гигрофиттерге
* гидрофиттерде
* гидатофиттер
* мезофиттер
* ксерофиттер
* Қарағайдың ине жапырақтарында мезофильдің ерекше типі бар, ол қалай аталады?
* бағаналы
* борпылдақ
* қатпарланған
* бұрышты
* тақталы
* иЖапырақтағы өткізгіш шоқ:
* коллатералды жабық
* коллатералды ашық
* радиальді
* концентрлі
* биколатеральді
* Жапырақтың сипаттамасының қатесін табыңыз:
* жапырақ тек сабақта пайда болады, жанама өскінше ретінде
* фотосинтез, транспирация және газ алмасу функцияларды атқарады
* өсуі шекті, түп жағымен өседі немесе интеркаляр арқылы
* жапырақ қолтығында бүршік болмау керек
* өз бетінде басқа жапырақ құрмайды
* Дорзовентральдық құрылыс қай органда болады:
* тамыр
* сабақ
* жапырақ
* тікенек
* тамырсабақ
* Жарықтық жапырақтарды сипаттағанда қай белгі қате:
* жапырақ мезофиллі бағаналы және борпылдақ паренхима бөлінген
* жапырақтар қалын, көпқабатты
* бағаналы паренхима көпқабатты
* мезофилл жасушалары тығыз орналасқан
* бағаналы паренхиманың жасушаларының пішіні дұрыс емес
* Көленкелі жапырақтардың сипаттамасындағы қатені көрсетіңіз:
* жапырақ мезофиллі бағаналы және борпалдық паренхимаға бөлінген
* жапырақтар жұқа
* жапырақ жасушалары борпылдақ орналасқан, жасушалардың аралықтарында қуыстар бар
* хлоренхима жасушаларының пішіні дұрыс емес
* жапырақ мезофиллінде бағаналы паренхима көрінбейді
* Жүйкеленуінің ең қарапайым типі:
* дихотомиялық
* торлы
* қаурсынды
* параллель
* доғалы
* Итмұрынның тікенектері неден қалыптасады:
* өркеннің түрөзгеруі
* жапырақтың метаморфозы
* суректенген жүйкелер
* эпидерманың өсінділері
* тамырдың түрөзгеруі
* Филлокладиялар қай вегетативтік мүшелердің метаморфозы:
* өркен
* жапырақ
* өркен мен тамыр
* бас тамыр
* бүршік
* Мұртшалар қай вегетивтік мүшелердің метаморфозы:
* өркен
* жапырақ
* өркен мен тамыр
* бас тамыр
* бүршік
* Қай өсімдіктің жапырағы күрделі:
* бидай
* қарағай
* акация (қарағана)
* жөке
* алма
* Қандай структуралық компонент арқылы өсімдікке атмосферадан ауа кіреді:
* устьице
* сүрек
* тін
* эпидерма
* тоз
* Орта формацияның жапырақтарын атаңыз:
* тұқым жарнағы
* гүлдер аймағындағы жапырақтар
* гүл шоғырлар аймағындағы жапырақтар
* сабақтағы жалпақ, фотосинтездеуші жапырақтар
* бүршік қайыршықтары
* Жапырақтың бағаналы ұлпасы:
* негізгі ұлпа
* бөліп шығарушы ұлпа
* сорушы ұлпа
* сорушы ұлпа
* өткізгіш ұлпа
* Қылқан жапырақты өсімдіктердің жапырағының мезофилліне қандай паренхима тән:
* бағаналы
* қатпарлы
* борпылдақ
* қоржинаушы
* аэринхима
* Қандай өсімдіктің жапырақтары күрделі:
* алма
* бүлдірген
* емен
* қайын
* бидай
* Устьицелер жапырақтың үстіңгі жағында орналасады:
* гигрофиттерде
* гидрофиттерде
* гидатофиттерде
* мезофиттерде
* ксерофиттерде
* Жапырақтың өткізгіш шоқтары қандай:
* жабық коллатеральды
* ашық коллатеральды
* радиальды
* концентрлі
* биколлатеральді
* Қандай пластидтердің әсерінен күзгі жапырақтардың түсі сарғаяды және қызарады:
* антоциан
* хлоропласт
* лейкопласт
* хромопласт
* аминопласт
* Жапырақ жүйкелердің атқаратын негізгі қызметі қандай:
* буланудан қорғау
* заттарды өткізу
* қор заттарын жинау
* фотосинтез
* тыныс алу
IV бөлім. Өсімдіктердің көбеюі және дамуы.
А. Анықтауышты толықтыру.
* Берілген түрдің дара санының көбеюіне әкелетін ұрпақтың түзілуі - ...
* Аналық даралар санының ата - аналық формалар санының тең немесе одан аз болған кездегі ұрпақтың түзілуі - ...
* Берілген түрдің тіршілікке қабілетті дене бөліктерінің арқасында дара саңдарының артуы - ...
* Бір аналық өсімдіктен вегетативті көбею жолымен түзілген ұрғашы даралардың жиынтығы - ...
* Жыныссыз көбею қызметін атқаратын маманданған клеткалар - ....
* Бір осьте тығыз орналасқан спорофиллдердің жиынтығы - ...
* Спорангий топтары - ...
* Әртүрлі споралы өсімдіктердегі мегаспоралары түзілетін спорангийлер - ...
* Мегаспорангияларда мейоз жолымен түзілген споралар - ...
* Редукциялық бөліну арқасында түзілген споралар - ...
* Жоғарғы әртүрлі споралы өсімдіктердің ұсақ мейоспоралары - ...
* Микроспоралардың түзілу процесі - ...
* Мегаспоралардың түзілу процесі - ...
* Гаплоидты хромосом жиынтығы бар жоғарғы споралы өсімдіктердің гаметофиті - ...
* Тұтас бір клеткалы организмдер қосылатын жынысты процесс - ...
* Пішіні мен өлшемі бірдей гаметалардың қатысуымен өтетін жынысты процесс - ...
* Мөлшері бойынша ажыратылатын қозғалғыш гаметалардың қосылуы кезіңдегі жынысты процесс - ...
* Қозғалғыш, ірі, жіпшесіз аналық гамета мен кішкентай қозғалғыш аталық гамета қатысатын жынысты процесс - ...
* Төменгі сатыдағы өсімдіктерде жұмыртқа клеткалары түзілетін гаметагонийлер - ...
* Жоғарғы сатыдағы өсімдіктерде жұмыртқа клеткалары түзілетін гаметагонийлер - ...
* Аталық гаметагонийлер - ...
* Екі біратты сатылармен шектелген түрдің тіршілік кесіндісі - ...
* Жынысты көбею қызметін атқаратын ұрпақтар - ...
* Эволюция процессінің нәтижесінде жіпшелерін жоғалтқан аталық гаметалар - ...
* Тұқым бүршігі бекитін кейбір қылқанды өсімдіктердің қабыршақ тәрізді өркені - ...
* Аталық гаметафиттердің (тозаң) ауа арқылы таралуы - ...
* Екі жыныс клеткаларының қосылу процессі - ...
* Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің споралары немесе тозаң қабаттары - ...
* Спородерманың сыртқы қабаты - ...
* Спородерманың ішкі қабаты - ...
31. В.
Органдары:
* Спорангийлер.
* Оогонийлер.
* Архегонийлер.
* Антеридийлер.
* Гаметангийлер.
Қызметтері:
* Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердегі ірі қозғалмайтын аналық гаметаларды түзу.
* Төменгі сатыдағы өсімдіктердегі ірі қозғалмайтын аналық гаметаларды түзу.
* Жыныс клеткаларын түзу.
* Жыныссыз көбеюдің маманданған клеткаларын түзу.
* Төменгі сатыдағы қозғалғыш аталық гаметаларын түзу.
* Жоғарғы және төменгі сатыдағы өсімдіктердің аталық гаметаларын түзу.
32. Көбеюге арналған маманданған клеткалар:
* Зооспоралар.
* Апланоспоралар.
* Споралар.
* Изогаметалар.
* Жұмыртқа клеткалары.
Құрылыстарының ерекшекліктері:
* Жіпшесіз аталық клеткасы.
* Жіпшесі бар аталық қозғалғыш жыныс клеткасы.
* Ірі қозғалмайтын аналық жыныс клеткасы.
* Жыныссыз көбеюге арналған, маманданған клетка.
* Мөлшері бойынша ажыратылмайтын, қозғалғыш жыныс клеткалары.
* Мөлшері бойынша ажыратылатын, қозғалғыш жыныс клеткалары.
* Жіпшелері бар, төменгі сатыдағы өсімдіктердің жыныссыз көбеюінің маманданған клеткалары.
* Жіпшелері жоқ, төменгі сатыдағы өсімдіктердің жыныссыз көбеюінің маманданған клеткалары.
33. Көбеюге арналған, маманданған клеткалар:
* Гетерогаметалар.
* Спермий.
* Сперматозоид.
* Споралар.
* Зооспоралар.
Құрылытарының ерекшеліктері:
* Аталық жыныс клеткасы, жіпшесіз.
* Аталық жыныс клеткасы, жіпшелі.
* Қозғалмайтын ірі аналық жыныс клеткасы.
* Жыныссыз көбеюге арналған маманданған клетка.
* Мөлшері бойынша ажыратылмайтын қозғалғыш жыныс клеткалары.
* Мөлшері бойынша ажыратылатын қозғалғыш жыныс клеткалары.
* Жіпшелері бар төменгі сатыдағы өсімдіктердің жыныссыз көбеюінің маманданған клеткалары.
* Жіпшелері жоқ төменгі сатыдағы өсімдіктердің жыныссыз көбеюінің маманданған клеткалары.
34. Өсімдіктер:
* Көкек зығыры.
* Аталық итмұрын.
* Кәдімгі қарағай.
* Улотрикс.
Даму циклдерінің ерекшеліктері:
* Ядролық фазалардың тұқымдары ғана бар ұрпақтың кезектесуі болмайды.
* Спорофит басым, ұрпақтың кезектесуі көрінбейді, гаметафит спорафит үстінде паразитті тіршілік етеді.
* Спорофит басымдық көрсетеді, гаметафит бос тіршілік етеді, қос жынысты.
* Спорофиті басым, гаметафиті әртүрлі жынысты, бос тіршілік етеді.
* Гаметафиті басым, спорофиті гаметофит үстінде паразитті тіршілік етеді.
35. Г.
Аналық жыныс клеткаларының эволюциясында:
* Гетерогаметалар. 2. Изогаметалар. 3. Жұмыртқа клеткалары.
36. Аталық жыныс клеткаларының эволюциясында:
* Гаметафит. 2. Споралар. 3. Гаметалар. 4. Протонема. 5. Спорофит. 6. Зигота.
37. Спорофиттен спорофитке дейін папоротник еркек щитовниктің ұрпағының кезектесуі:
* Спорофит. 2. Гаметофит. 3. Зигота. 4. Споралар. 5. Гаметалар.
Тұқым мен өскін.
38. Тұқым жатынының интегументінен дамитын тұқымның сыртқы жабыны - ...
39. Ұрықтың көректену қызметін атқаратын, тұқымның триплоидты (жабық тұқымдыларда) немесе гаплоидты (жалаңаш тұқымдыларда) қор ұлпасы - ...
40. Кейбір жабық тұқымдылардың тұқымында дамитын қабық астында орналасқан және тұқым жатынының нуцеллусынан түзілетін қор ұлпасы - ...
41. Толығымен немесе белгілі дәрежеде меристемадан тұратын өсімдіктің жаңа ұрығы - ...
42. Ұрық жапырақтары - ...
43. Астық тұқымдастарында ұрық тамыршасын қоршаған арнайы көп қабатты қабы - ...
44. Астық тұқымдастардың сыртқы қалпақ тәрізді жапырақ бүршігі немесе тұқым жарнағының қынабы (кейбір авторлардың мәліметтері бойынша) - ...
* Эндоспермнен қоректік заттарды сіңіруге бейімделген астық тұқымдастардың ұрығының жалғыз тұқым жарнағы - ...
* Қабыршақ тәрізді ұрықтағы өсінді щитока қарама - қарсы жағында - ...
* Өсіп келе жетқан тұқымнан дамитын спорофит - ...
* Қабатпен орналастырылған ылғал құмда, төмен температурада тұқымның өнуін тездететін, тұқымның ұсталуы - ...
* Тұқымға немесе өскінге суықпен әсер еткендегі гүлдің индукциясы - ...
* Жалаңаш тұқымдылардың тұқымының компоненттері:
* Тұқым қабағы.
* Эндосперм.
* Ұрық.
Олардың түзілу жолдары:
* Жұмыртқа клеткасының ұрықтануы нәтижесінде.
* Қос ұрықтану нәтижесінде.
* Интегумент арқасында.
* Аналық гаметофит ұлпасының өсіп кетуі нәтижесінде.
* Мегаспорангий қабырғасының арқасында.
* Нуцеллус арқасында.
* Жер үсті өнуі кезіндегі қос жарнақты өсімдіктің өскінінің вегетативтік органдарының даму кезегі:
* Эпикотиль.
* Ұрық тамыршасы.
3. Тұқым жарнағының жапырақшасы.
* Гипокотиль.
* Алғашқы нағыз жапырақ.
* Жер үсті өнуі кезіндегі қос жарнақты өсімдіктің өскінінің вегетативтік органдарының даму кезегі:
* Алғашқы нағыз жапырақ.
* Ұрық тамыршасы.
* Қабыршақ тәрізді жапырақ.
* Эпикотиль.
* Астық тұқымдас өсімдіктердің өскінің морфологиялық құрылысының даму кезегі:
* Колеоптиль.
* Ұрық тамыршасы.
* Алғашқы жапырақ.
* Эпикотиль.
* Калеориза.
Гүл мен жеміс.
Анықтауларды толықтыру.
* ...... - жабық тұқымдылардың репродуктивті структуралары.
* Гүлмен қорығыш жапырақтар (гүлсерігі) арасындағы сабақтың аймағы.....
* ...... - оның барлық мүшелерін тасушы спиральды орналасқан және шоғарлы орналасқан ұзарған гүл осі.
* Аталық және аналық қоршаған гүлдің сыртқы стерильдік бөлімі - ....
* ..... - жай кезде ашық түсті болатын қосарланған гүлсеріктің ішкі бөлімі.
* ..... - қосарланған гүл серіктің сыртқы шеңбері.
* ..... - гүлдегі аналық бірыңғайлығы.
* ..... - жапырақ бөлімі редукцирленген және өсіп келе жэатқан микроспорангий тасушы гомологиялық микроспорофильдің ұшындағы аналық бөлімі.
* ..... - өсімдіктің тозаңы мен спорасын зерттейтін ботаника бөлімі.
* ..... - тозаң түгінің шығуға қызмет ететін экзиннің қалыңдаған орны немесе ұсақ саңылаулары.
* ...... - экзиннің сыртқы қабаты.
* ...... - экзиннің ішкі қабаты.
* ...... - спорогенді ұлпаның көректік заттарымен жабдықталған тозаңдық қабырғасының ең ішкі қабаты.
* ......- оның көрінбеуіне қызмет ететін тозаңдық эпидермистің астында ретсіз жатқан клетка қабаты.
* ....... - бір немесе бірнеше аналық түзуші гүлдері жеміс жапырақшаларының сәйкестігі.
* ...... - тұқым бүршігі жетілетін мегоспорофильдің гомологы.
* ..... - жоғарғы дәнекерленген жерден алыстаушы -тің шығыңқы бөлімі.
* ...... - қарапайым тозаң қабылдағыш аналықтың жоғарғы бөлімі.
* ..... - аталықтың нағыз кеңіген төменгі бөлімі.
* ...... - тұқым жарнағы орнығатын дәнекер леуші орын.
* ....... - планцетаның дәнекер ішінде орналасады.
* ..... - тұқым жарнағының жамылғысы.
* ...... - тұқым жарнағының жоғарғы ұшында интегументпен түзілген саңылау.
* ...... - тұқым жарнағының ядросы.
* ...... - тұқым жарнағының негізгі.
* ...... - гүлді өсімдіктердің есейген ұрықтық қабында жұмыртқа клеткасына қалыптасқан екі қысқа өмірлі клетка.
* ...... - тұқым жаранағының планцетаға орнықтырушысы негізінен ұрық түзіледі.
* ...... - өсімдіктердің жел арқылы тозаңдануы.
* ...... - кездесетін бұнақденелер арқылы айқас тозаңдануы.
* .......- тозаңданушы агент қызметін су атқаратын өсімдіктердің тозаңдануы.
* ...... - тозаңды сол өсімдіктің жатынның ауызы тозаңдандыратын, тозаңдану.
* ....... - жыныссыз көбею.
* ...... - гүлдің түзілуіне және осы байланыста әр түрлі түр өзгерістің болуына қызмет жасайтын жабық тұқымды өсімдіктердің өркенді системасының бөлігі.
* ..... - монохазилер мен дихозилерден құралған, күрделі гүл шоғыр.
* ..... - ості айнала қоршаған қолшатыр немесе корзина тәрізді гүлшоғыр, жоғарғы формациялық гүлшоғыр серігі жапырақтары.
* ..... - әсіресе ұрықтанғаннан кейін гүлде жүретін, сол немесе өзгерістердің нәтижесінде түзілген ересек гүл.
* ...... - қабырға (завязь) дәнекерінің жиі күшті түр өзгерісі өскен.
* ..... - жеміс серігінің ортаңғы қабаты.
* ..... - жеміс серігінің ішкі қабаты.
* ...... - тұқым жабыны жемістерінен ажырамайтын қарапайым құрғақ ашық бір тұқымды жеміс.
* ..... - крестігүлділер тұқымдасына жататын прокариотты жеміс, негізден жоғары қарай екі створкамен жабылатын екі жеміс жапырақшасынан түзіледі.
* ..... - сыртқы бөлігі гүл элементтерінен құралған, дәнекер қоршалған және жемістің жетілуі бойынша өсіп келе жатқан қарапайым етті жеміс.
* .... - бір немесе бірнеше жеміс жапырақшаларынан жетілген, етті жеміс серігін түзуші қарапайым сулы көптұқымджы жеміс.
* ..... - өмір ағысында бірнеше дүркін жеміс көтерген өсімдік.
* ..... - кезінде жеміс көтерген өсімдіктің бірінші рет жеміс бергеннен кейін толық өлуі.
* .... - қайта - қайта бір особьқа туыстас емес тұқымның түзілуі.
100..... - қайта - қайта бір особьқа туыстас емес жемістің түзілуі.
* .... - жемістер мен тұқымдардың ауа арқылы тозаңдануы.
* .... - жемістер мен тұқымдардың жануарлар арқылы тозаңдануы.
* .... - жемістер мен тұқымдардың су арқылы тозаңдануы.
V бөлім. Өсімдіктердің тіршілік формасы және экологиялық топтары.
Анықтауышты толықтыру.
* ..... - өсімдіктердің тіршілік формасы (көбінесе шөпті өсімдіктерде), бұлар басқа өсімдіктердің және жапырақтарына орналасып, оларды тірек ретінде қолданады, бірақ паразит болып есептелмейді.
* ...... - көп жылдықтар, жазға таман өздерінің жер бетіндегі бөліктерін тез жоғалтады.
* ..... - қысқа (2 - 3 жұмадан 2 айға дейін) бір жылдықтар.
* ...... ксерофиттер.
* ...... көлеңке сүйгіш өсімдіктер, бұларға орманның төменгі ярустағы шөптер жатады.
* ..... су қорын жинайтын сабағы және жапырағы бар өсімдік.
* ..... өте аз минералды тіршілік ететін өсімдіктер.
* ..... батпақта мекендейтін және субстратта насекомдар арқылы азоттың жетіспеушілігін толықтыратын автотрофты өсімдіктер.
* ...... ылғалды жерде тіршілік ететін өсімдіктер.
* ...... сулы ортада өмір сүруге бейімделген өсімдіктер.
* ...... суға толығымен батырылған өсімдіктер.
* ....... атмосфералық жоғарғы ылғалдылықта мекендейтін өсімдіктер.
* ...... газды тұздалған субстратта тіршілік ететін өсімдіктер тобы.
* ...... - прагиаттопты жерге төселіп өркені бар ағаш.
* Бүршігі топырақ бетіне жақын немесе сәл топыраққа енген, үсті солған өсімдік қалдығымен жабылған көп жылдық өсімдіктер........
* Топырақта және атмосферадағы судың ылғалдың жетіспеушілігінде, су балансын сақтайтын әртүрлі бейімделу ерекшеліктері бар өсімдіктер - .....
* Бүршіктері топырақта немесе су астында кездесетін өсімдіктер - .....
* Сырты бүршік қабыршақтарымен сақталған, жерден жоғары орналасқан, қыстайтын бүршіктері бар өсімдіктер - .....
* Бүршіктері топырақ деңгейінен 20 - 30 см. жоғары орналасқан (бұтақты және жартылай бұтақты) өсімдіктер - ....
* Бүршіктері жоқ бір жылдық өсімдіктер - ....
14. ГЛОССАРИЙ.
Автотрофтық - автотрофизм. Өсімдіктердің фотосинтез немесе хемосинтез арқылы ауадағы, топырақтағы және судағы анорганикалық заттармен қоректенуі.
Адаптогенез - адаптогенез. Эволюция процесінің нәтижесінде бейімдеушілік белгілерінің нәтижесінде пайда болып, қайта өзгеруі.
Аденозинфосфорлы қышқылдар - аденозинфосфорные кислоты. Аденозиннің фосфорлы эфир қосындысы түрінде мононуклеотидтерге жататын күрделі органикалық қышқылдар.
Адсорбция - адсорбция. Моленкулалық күштердің әсерінен адсорбенттер бетіндегі зат бөлшектерінің көбеюі. Биологиялық мембраналардың қызметтері, ферменттер мен реакцияға қатысушы заттардың өзара әрекеттесуінің алғашқы кезеңі, уытты заттарға қарсы қорғаныш реакциялары, топырақтан қоректік заттардың тамыр жүйесі арқылы өсімдікке сіңуі бәрі де абсорбция процесімен тығыз байланысты.
Алғашқы саңылаулар - первичные поровые поля. Морфологиялық жағынан ерекше, кейінде ұрық клеткалары дамитын алғашқы клеткалар.
Амилопластар - амилопласты. Өсімдік клеткаларында крахмал пайда болатын түссіз пластидтер. Лейкопластардың бір түрі. Көбінесе тамырда, тамыр сабақта, т.б. кездеседі.
Апопласт - апопласт. Судың және ондағы еріген қоректік заттардың сақталуын және өсімдік бойымен тасымалдануын жүзеге асыратын, барлық клетка қабықтарындағы талшық аралық және клетка аралық бстықтардың тұтасып байланысқан жүйесі (бос кеңістік).
Ассимиляция - ассимиляция. Организмдердің сыртқы ортадан заттарды қабылдап, өздеріне тән күрделі органикалық заттарды синтездеуі. Бұл процесс энергия пайдалану арқылы жүзеге асады.
Ассимиляттар - ассимиляты. Фотосинтез кезінде хлоропластарда ең алғаш пайда болатын органикалық заттар.
Ассимиляциялық крахмал - ассимиляционный крахмал. Фотосинтез нәтижесінде өсімдіктің хлоропластарында тікелей пайда болатын крахмал.
Әкшіл өсімдіктер - кальцефильные растения. Кальцийі мол, сондай-ақ әк, бор және басқа карбонатты жыныстар шығатын аймақтарда өсіп-өнетін өсімдіктер.
Базофильді өсімдіктер - базофильные растения. Топырақтары сілтілі болып келетін шөл және шөлейт далада өсетін көптеген өсімдік түрлері.
Балауыз өңезі - восковой налет. Жапырақ бетіне, кейде өсімдік сабағына балауыздың жұғуы. Бұл өсімдіктің артық буланудан сақтайды.
Бастама клеткалар - инициальные клетки. 1) Бөлінгеннен кейін өзгеріссіз меристемалық болып қалатын өсу нүктелерінің клеткалары. Кейбір өсімдіктердің (мүктер, папортник тәрізділер) өсу нүктесінде жалғыз-ақ клетка көпклеткалы организмнің бастамасы бола алады. Басқа өсімдіктер (тұқымды өсімдіктердің көбі) промеристемасында бірнеше бастама клеткалар болады. Бастама клеткалардың туындылары әралуан тканьдік элементтерге сұрыпталады. 2) Бөлінгенде бірнеше клеткалық топтарды пайда ететін эпидермис клеткасы. Олардан устьицалардың тұйықтаушы және жанама клеткалары сұрыпталады. 3) Бірнеше қайталанып бөлінуден ұрықтық бастамасы болатын ұрықтанған жұмыртқа клеткасы.
Безді клеткалар - железистые клетки. Ішінде әртүрлі - эфир майлары, қымыз қышқылды ізбес кристалдары бар, көлемінен немесе ерекше пішінімен оңай көзге ілінетін паренхима тканінің арнайы клеткалары.
Бейімделу - адаптация. Организмнің құрлысы мен атқаратын қызметінің тіршілік жағдайларына бейімделуі, сыртқы жағдайларының өзгеруіне организмнің бейімделуін қамтамасыз ететін жауаптардың жиынтығы.
Биогенді элементтер - биогенные элементы. Организмдердің тіршілігі үшін қажетті құрам бөлігі болып табылатын химиялық элементтер. Оларға көміртегі, оттегі, азот, сутегі, күкірт, фосфор және т.б. жатады.
Биотроф - биотроф. Тіршілік әрекеттеріне қажетті қоректік заттарды және энергияны басқа организмдерден - хайуанаттардан, өсімдіктерден, бактериялардан, саңырауқұлақтардан, т.б. алатын паразит.
Бөліп шығарушы клеткалар - выделительные клетки. Басқа клеткалардың тіршілік әрекеттеріне байланысатын заттардың жиналуына арналған клеткалар.
Бірінші (алғашқы) қабық - первичная оболочка. Ең алғашқы, шыныдай мөлдір тысқы қабат. Жас клеткаларда протопластан пайда болады. Құрлысы целлюлозалық микроталшықтардан құралған тор сияқты. Пектиндік заттардан және гемицеллюлозалардан тұратын аморфты матрикске малынған күйде болғандықтан клетка қабығының созылуына кедергі жасамайды. Алғашқы қабық меристема және мезофилл клеткаларында көбірек байқалады.
Вакуольдар - вакуоли. Ішінде клетка шырыны жиналған цитоплазмадағы көпіршіктер. Клетка шырының құрамыында еріген органикалық және минералдық заттар болады. Басында көптеген майда вакуольдар бір-бірімен қосылып клетканың бүкіл ішін алып жататын үлкен бір вакуольға айналады. Клеткадағы осмостық құбылыстар осы ерігенг заттардың концентрациясына байланысты.
Галоксерофиттер - галоксерофиты. Тұздылыққа, қуаңшылыққа бірдей төзімді өсімдіктер.
Галомезофиттер - галомезофиты. Ылғалдылығы орташа аймақтарда өсетін, тұздық ортаға төзімді өсімдіктер.
Галофиттер - галофиты. Тұзға төзімді, яғни сорланған, кебірленген топырақтарда, сондай-ақ тұзды суларда өсетін өсімдіктер.
Галофобтар - галофобы. Тұзды ортада өсе алмайтын өсімдіктер.
Гекистотермиялы өсімдіктер - гекистотермные растения. Суыққа төзімді, күн энергиясы өте аз түсетін жағдайларда тіршілік ете алатын өсімдіктер (мысалы, полярлық қуаң дала, альпі белдеуінде өсетін өсімдіктер.
Гелиофиттер - гелиофиты. Күн жарығы мол түсетін жерлерде өсіп, жарықты көбірек ұнататын өсімдіктер.
Гемикриптофиттер - гемикриптофиты. Жертаған өсімдіктер. Жылдың қолайсыз мерзімінде олардың бастама бүршіктері жерде сақталады.
Гемиксерофиттер - гемиксерофиты. Қуаңшылық аймақтар мен ылғалдылығы орташа аралығында өсетін өсімдіктер. Олардың тамырлары өте тереңдеп өседі, транпирация арқылы қарқындылығы жоғары және сусыздануға төзімділігі төмен келеді.
Гетеротрофты мүшелер (органдар) - гетеротрофные органы. Фотосинтезге қабілетсіз өсімдік мүшелері (тамыр, ұрық, жапырақтың түссіз ұлпалары).
Гиалоплазма - гиалоплазма, матрикс. Ішінде ядро, басқа органоидтар және клеткалық алмасудан пайда болған заттар орналасқан өсімдіктер мен жануарлар клеткаларының ішкі негізгі құрамы.Гиалоплазманың құрамына белок тектес заттар, соның ішінде, ферменттер енеді. Гиалоплазма клетканың құрылымдық бөлшектерін біріктіріп, олардың өзара химиялық қатынастарын қамтамасыз етеді.
Гигрофиттер - гигрофиты. Суды көп керек ететін, тек ылғалы мол топырақтарда өсетін өсімдіктер (орман өсімдіктерінің көпшілігі).
Гигрофобты өсімдіктер - гигрофобные растения. Ылғалды көп керек етпейтін, сондықтан ылғалы мол жерден қашық өсетін өсімдіктер.
Гидатодтар - гидатоды. Өсіәмдіктердің су тамшыларын (гутация) бөліп шығаруға бейімделген устьицалары. ылғалы мол жерлерде өсетін өсімдіктерде көп кездеседі.
Гидатофиттер - гидатофиты. Түгел немесе жартылай суға батып өсетін өсімдіктер.
Гидрокриптофиттер - гидрокриптофиты. Бүртіктері суда болатын өсімдіктер.
Гидромезофиттер - гидромезофиты. Гигрофиттер мен мезофиттер аралығында орын алатын өсімдіктер.
Гидроморфизм - гидроморфизм. Гидрофиттердің морфологиялық және анатомиялық ерекшеліктері: ауа сақтағыш клетка аралықтарының мықты дамуы, қалқып өсетін жапырақтарда устьицалардың көптігі, борпылдақ және бағана тәріздес тканьдердің нашар бедерленуі, тамыр жүйелерінің механикалық ткандерінің нашар дамуы, кейде жапырақтардың әртүрлілігі.
Гидроморфоздар - гидроморфозы. Суда тіршілік етуіне байланысты өсімдік пішіндерінің өзгеруі.
Гидрофиттер - гидрофиты. Тіршлігін ұдайы суда өткізетін су өсімдіктері.
Гидрофобты өсімдіктер - гидрофобные растения. Суы мол жерден қашықтап өсетін өсімдіктер.
Гипсоксерофиттер - гипсоксерофиты. Гипсі мол топырақта өсетін өсімдіктер.
Гликогаломезофиттер - гликогаломезофиты. Тқздануға төзімді, өз организіміне тұзды өткізбейтін мезофит өсімдіктер.
Гликогалофиттер - гликогалофиты. Тамырлары тұзды нашар өткізетіндіктен, ұлпаларында тұз жиналмайтын өсімдіктер.
Гликофиттер - гликофиты. Тұзсыз топырақтарда және тұщы су қоймаларында өсетін өсімдіктер. Оларға жер бетінде өсетін өсімдіктердің көптеген түрлері жатады.
Гольджи аппараты - аппарат Гольджи. Клетканың өте майда құрылымдық бөлшегі. Жайпақ ыдыс немесе табақша тәрізді қысыңқы көпіршіктерден құрылған. Жан-жағынан одан да майда көпіршіктер созылып жатады.
Граналар - граны. Хлоропластардың ішкі құрлымының негізгі бөлшектері. Олар реттеліп орналасқан тилакоидтар байламына ұқсас. Хлоропласта 10-15 граналар болуы мүмкін, дегенмен олардың бәрі өзара жұмыр, немесе қысыңқы құбыр сияқты граналық тилакоидтар арқылы біртұтас жүйе боп байланысқан.
Гуттация - гуттация. Өсімдік жапырақтарының устьицаларынан судың тамшы түрінде бөлінуі. Гуттация транспирацияның өте бәсендеуінен өсімдік-тердің жер үстілік органдарының шамадан тыс сулануына байланысты. Гуттация астық тұқымдастар өскіндерінде, қырықбуындыларда өте жиі байқалады.
Диктиосома - диктиосома. Клетка цитоплазмасының майда құрылысты бөлшегі. Жан-жағынан ішінде клеткалар тіршілік әрекетінен пайда болған заттары көпіршіктер қалыптасатын мембраналық табақшалар жиынтығы. Әдетте өсімдіктер клеткасында жиынтығы Гольджи аппараты деп аталатын бірнеше диктиосомдар болады.
Диссимиляция - диссимиляция. Тірі ұлпаларда органикалық заттардың ыдырап, энергияның бөлінуі. Клеткадағы қажетті энергияның барлыңы диссимиляцияға байланысты өндіріледі. Тыныс алу мен ашу процестері диссимиляцияның негізгі түрлері болып есептелінеді.
Диффузия (ірігу, таралу, ағу) - диффузия. Бір заттың молекулаларының (газдың, сұйықтықтың, қатты дененің) басқа заттарға тәкелей жанасқанда немесе саңылаулы кедергі арқылы енуі (жүйедегі заттың концентрациясының өздігінен теңелуі).
Дөңгелек саңылаулар - округлые поры. Бірінші қабықтың қабыршағымен ажыратылған, клетканың қалыңдамаған екінші қабығының цилиндр тәріздес қуыстары. Көбінесе паренхималық клеткаларға тән.
Евгалоксерофиттер - евгалоксерофиты. Тұздануға және қуаңшылыққа бірдей төзімді өсімдіктер.
Жазғы тыңыштық - летний покой. Құрғақ, шөл далада өсетін кейбір өсімдік түрлерінің жаздың құрғақшылық кезеңдеріндегі қолайсыз жағдайларға бейімденуіне байланысты тыңыштық күйге өтуі.
Жапырақ жұмсағы - мякоть листа. Жапырақтың үстінгі және астыңғы қа- баттарының арасындағы (бағана тәріздес және кеуекті) паренхима немесе жапырақтың ассимиляциялаушы (мезофилл) ұлпасы.
Жапырақтың ширатылуы - скручивание листьев. Бактерия, саңырауқұлақ немесе вирустардың әсерінен пайда болатын аурулардың бір белгісі.
Жапырақтың бұйралануы - курчавость листьев. Әртүрлі топтағы саңырауқұлақтардың әсерінен пайда болатын өсімдіктер ауруы. Жапырақ бетінде көптеген дөңестер пайда болып, жапырақ пішіні бұзылады.
Жара меристемасы - раневая меристема. Өсімдіктің жараланған бөліктерінің шеттерінде пайда болатын жаңа ұлпа. Әдетте жара меристемасының қызметін жараланған жерге жанай орналасқан камбий қабаты атқарады.
Жара тозы - раневая пробка. Өсімдіктің кез-келген органындағы ұлпалар жараланғаннан кейін феллоген клеткаларынан пайда болатын, зақымданған ұлпаны сау ұлпадан бөліп тұратын тозды қабат.
Жара ұлпасы - раневая ткань. Жара меритстемасы әрекетіне байланысты зақымданған жерде пайда болатын бұлтық (каллус) түріндегі жаңа ұлпа.
Жартылай өткізгіш қабық - полупронецаемая оболочка. Суды (еріткіш) оңай өткізетін және ондағы еріген заттарды өткізбейтін қабық.
Жартылай өткізгіш мембрана - полупронецаемая мембрана. Өзінен, әдетте тек еріткіш молекулалары ғана өте алатын мембрана.
Жыныс клеткалары - половые клетки. Жыныс органдарында пайда болатын және жыныстық көбеюге қажетті хромосомдар жиынтығы, гаплоидты арнайы клеткалар.
Жіктелу кезеңі - фаза дифференциации. Көлемдерінің ұлғаюы тоқтап, қабықтары суберинмен тығызданып немесе сүректеніп, тиісті қызметін атқаруға дайындалған клетканың өсуінің соңғы кезеңі.
Каротин - каротин. Каротиноидтар тобындағы қанықпаған көмірсутекті қызғылт сары пигмент. Суда ерімей, органикалық еріткіштерде ериді. Барлық өсімдіктердің хлоропластарында және хромопластарында болады.
Каротиноидтар - каротиноиды. Суда ерімейтін сары және қызғылт сары пигменттер тобы. Каротиноидтерге каротин және химиялық тегі жағынан соған жақын ксантофилл, ликопин, фукоскантин және т.б. пигменнттер жатады. Күзде жапырақтардың сароғаюы, сондай-ақ гүл, жеміс түстері де осы пигменттердің болуына байланысты.
Каспари белдеушесі - поясок каспари. Бірқатар өсімдіктердің тамыр клеткалық қабықтарының дөңгелек белдеуше сияқты болып тозандануы немесе сүректенуі.
Кернелу - тугор. Клетка қабығы мен ішкі бөлімдерінің өзара қысымдары нәтижесінде өсімдік клетекалары, тканьдері және органдарының кернелген күйі.Осмостық қысымға байланысты клеткаға су енгенде байқалатын қысым, көленмі ұлғайған сайын протопластқа түсетін клетка қабығының қарсы қысымына теңеседі. Кернеулік қысым мен осмостық қысымның өзара қатынасы судың сіңу процесіне үлкен әсер тигізеді.
Клетка - клетка. Жануарлар мен өсімдіктерді тіршіліксіз жүйелерден ерекшелейтін, морфологиялық және физиологиялық сұрыпталған құрылыстық бірлік. Қарапайым тірі жүйе бола тұрып, клетка өзін-өзі жаңартуға, өндіруге және реттеуге қабілетті. Клетканың негізгі құрамы - ішінде органоидтар мен басқа кіріспелер орналасқан цитоплазма, ядро, вакуоль. Олардың барлығы клетка қабығымсен қоршалған.
Клетка-аралық заттар - межклеточное вещество. Клетка қабықтарының арасында болатын және клеткаларды өзара қиындастыратын полисахаридке ұқсас зат.
Клетка сөлі - клеточный сок. Клетка вакуоліндегі тіршілік әрекетінің нәтижесінен шыққан сұйықтық зат. Химиялық жағынан минералдық тұздардың, амин қышқылдарының, көмірсулардың, органикалық қышқылдардың, суда еритін бояулы заттардың нағыз ерітіндісі болып табылады.
Клеткалардың өткізгніштігі - проницаемость клеток. Клетклардың қоршаған ортадағы еріген заттардың енуін және ұсталып қалуын қадағалау қасиетімен клетка тіршілік процесінде пайда болған заттарды шығару қабілеті. Клетканың өткізгіштігі клетка мембраналарының құрлысына, күйіне және қызмет әрекетіне байланысты.
Клетканың бөлінуі - клеточное деление. Физиологиялық дербес бір ядролы клетканың тепе-тең екіге бөлінуі. Олардың әрқайсысы плазмадағы негізгі заттардың, ең алдымен, ядроның жартысы енеді.
Криптофиттер -криптофиты. Су астында және топырақта қыстап шығып, қайта көктейтін бүршіктері бар тамырсабақты, түйнекті және пиязшықты көпжылдық өсімдіктер.
Кристалар - кристы. Митохондрияның ішіне қарай созылып шығатын түтікше немесе табақша қабаттары.
Ксантофилл - ксантофилл. Каротиноидтарға жататын, спиртте ерімейтін, каротинмен бірге хлоропластарда және хромопластарда болатын сары пигмент.
Ксероморфизм - ксероморфизм. Өсімдіктерде қуағшылыққа бейімделу нәтижесінде пайда болатын морфологиялық, анотомиялық белгілердің жиынтығы.
Ксерофиттер - ксерофиты. Құрғақшылық аймақтарға бейімделген өсімдіктер. П.А. Генкельдің ұйғаруы бойынша ксерофиттер мынандай топтар,ға бөлінеді: суккуленттер, эвксерофиттер, гемиксерофиттер.
Қоректендіруші ұлпалар - питающие ткани.Өсімдіктердің қалыптағыдай сумен, минералдық заттармен және ауа арқылы қоректенуін жүзеге асыратын ұлпалар. Қоректендіруші ұлпалар сіңіргіш, өткізгіш және ассимиляциялық қор жинағыш болып бөлінеді.
Қоректік заттар - питательные вещества. Құрамында өсімдіктерге қажетті қоректік элементтері бар қосындылары.
Қоршау - обкладка. Жапырақтың өткізгіш шоқтарына айнала орналасқан клетка қабаттары. Паренхималық немесе склеренхималық бөлектерден құралуы мүмкін.
Қоршаушы клеткалар - обкладочные клетки. Кейбір қарапайым анатомиялық топтарды қоршайтын ерекше клеткалар.
Қышқылшыл өсімдіктер - кальцефобы. Қышқыл және бейтарап топырақтарда жақсы өсіп, әкке бай топырақтарда нашар өсетін өсімдіктер.
Лейкопластар -лейкопласты. Пластидтердің бояусыз, дөңгелек немесе ұршық тәріздес бір түрі. Әдетте эпидермис клеткаларына немесе түссіз тканьдер тән.
Мезоксенрофиттер - мезоксерофиты.Мезофиттермен салыстырғанда құрғақтау, ксерофиттерге қарағанда ылғалдау аймақтарда өсетін өсімдіктер.
Мезофилл - мезофилл. Жапырақтың хлорофилі клеткаларының негізгі тобы.
Мембрана - мембрана. 1) Іріктеп өткізетін қасиеті бар цитоплазманың аралық құрлымы (плазмалемма, тонопласт, клетка, органеллалардың мембраналары). 2) Кейбір балдырлардың қабығы.
Метаболизм - метаболизм. Оргнизіміндегі зат алмасу процесі. Ассимиляция және диссимиляция процестерінің жиынтығы.
Митохондриялар - митохондрии. Клеткада энергияны пайда болуын, жиналуын және таралуын қамтамасыз ететін органоидтар.
Негізгі ткань - основная ткань. Жамылғы және өткізгіш тканьдердің аралығында клеткалар жиынтығы.
Нуклеодесмалар - нуклеодесмы. Әр түрлі өсімдіктерде ядро қабықшасына көлденең бағытта еніп ядроның ішкі жағын цитоплазмамен байланыстыратын талшықтар.
Нуклеоплазма - нуклеоплазма. 1) Ядроның хроматинмен ядрошықтан басқа негізгі сұйық бөлігі. 2) Бактериялар және көк-жасыл балдырлар клеткасының ядро баламасы орналасқан бөлігі.
Осмос - осмос. Су молекулаларының жартылай өткізгіш мембраналар арқылы қанықпаған ерітіндіден қаныққан ерітіндіге қарай араласуы.
Осмофильді өсімдіктер - осмофильные растения. Осмостық қысымы жоғары ортада өсетін өсімдіктер (тұзды көлдердегі балдырлар).
Өсімдіктердің қоректенуі - питание растений. Өсімдіктердің қоректік заттарды сіңіріп игеруі. Қоректену ерекшеліктеріне байланысты өсімдіктер гетеротрофты және автотрофты болып екіге бөлнеді.
Өткізгіш клеткалар - передаточные клетки. Клетканың сыртқы мембрана- сының (плазмасының) жалпы ауданың көбейтетін, қабығында көптеген өскіншектері бар паренхималық клеткалар. Еріген заттарды көрші клеткалрға тасымалдауға қажет.
Паренхималық клеткалар - паренхимные клетки.Пішіні жағынан шарға, тектешеге немесе қысқа қалпақшаға ұқсас, яғни ұзындығы енінен әлдеөайда көбірек целлюлозалы қабықтары жұқа клеткалар.
Пасока - пасока. Тірі өсімдіктердегі тамыр қысымының күшіне байланысты кесілген сабақтан немесе тамырдан бөлініп шығатын сұйықтық.
Периблема - периблема. Тамырдың өсу ұшындағы алғашқы түзуші тканьнің паренхималық клеткалрының бір немесе бірнеше қабаттары.
Пигменттеу - пигментация. Өсімдік организмдерінің әр түрлі органдарында және ұлпаларында бояғыш заттардың жиналуы.
Плазмалемма - плазмалемма. Цитоплазма мен клетка қабьығының арасында мембраналық қабат. Оған клетка мембраналарының барлық қасиеті тән, соның ішінде жартылай өткізгіштігі де тән.
Плазмолиз - плазмолиз. Қанттар, тұздар, глицерин және басқа осмостық қасиетті мол заттардың гипертониялық ерітінділерінің әсерінен тірі өсімдік протопластарының көлемі кішірейіп, соңынан қабықтан ажырауы.
Пластидтер - пластиды. Автотрофты өсімдіктер клеткаларының цитоплаз- масындағы органикалық затардың құралуын жүзеге асыратын боялған немесе түссіз органоид.
Полиплоидты ядро - полиплоидное ядро. Негізгі хромосомдары екіден көп кез-келген ядро.
Полисома - полисома. Информациялық РНҚ молекуласымен біріккен және белок синтезін жүзеге асыратын рибосомалар жиынтығы.
Прокариоттар - прокариоты. Морфологиялық қалыптасқан ядросы және басқа да әдетті клеткалық органеллалары жоқ организмдер. Оларға бактериялар, көк-жасыл балдырлар жатады.
Пропластидтер - пропластиды. Өсімдіктер меристемасында және промеристемасында хлоропластардың дамуының алғашқы сатысы.
Протодерма - протодерма. Ұрық денесін толық жауып тұратын, толық қалыптасып жетілмеген клеткалар қабаты. Ұрық өнгенен бастап протодерма өсімдіктің жамылғы тканьдеріне айналады.
Рибосомалар - рибосомы. Әдетте эндоплазмалық тордың мембранарында орналасқан, диаметрі 15-30 нм, сфенра немесе саңырауқұлақ тәріздес субмикроскоптық бөлшектер.
Ризодерма- ризодерма. Тамыр жүйесінің ең сыртқы ұлпасы. Ол қоршаған ортадан заттарды сіңіріп, олардың ішкі ұлпаларға іріктеніп енуін қамтамасыз етеді. Бұл ұлпаны құрайтын клеткалар трихобластар және ахриблостар болып екі топқа бөлінеді.
Ризосфера -ризосфера. Тамырға тікелей жанасқан топырақ бөлігі.
Саңылаулар - споры. Өсімдік клеткаларының қабығындағы қалыңдамаған микроскоптық орындар.
Саңылаулы өзектер - поровые каналы. Клетканың екінші қабығының бірінші қабыққа дейінгі жіңішке өзек тәріздес қалыңдамаған жерлері. Бір клетканың өзектері басқаларына қарсы орналасқан.
Симпласт - симпласт. 1) Қабық саңылаулары арқылы цитоплазма плазмадесмаларымен өзара функциональді және физиологиялық байланысқан, өсімдік организімінің барлық тірі клеткаларының протопластар жиынтығы. 2) Клеткалық құрылысы қалыптаспаған организімдердің көп ядролы протопласты.
Симпластикалық тасымалдау - симпластный транспорт. Заттардың клетка сыртына шықпай, клетка цитоплазмасынан плазмодесмалар арқылы клеткадан клеткаға ауысу.
Склерофиттер - склерофиты. Өркендері қатты, құрғақшылыққа төзімді өсімдіктер.
Созылу кезеңі - фаза растяжения. Клектканың қарқынды өсу кезеңі. Вакуольге судың көп енуіне байланысты клетка көлемі ұлғайып, клетка қабығы созылады.
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz