УМКД

Құстардың көбеюі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейлі СМЖ құжат
ПОӘК
П 042-18.22.1.135/01-2013
ПОӘК <<Орнитология>>
пәнінің оқытушысына арналған оқу жұмыс бағдарламасы
№

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

<<Орнитология>>
050803-<<Аң өсіру және аңшылық>> мамандығына арналған

ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

СЕМЕЙ - 2013
Кіріспе

1. ӘЗІРЛЕНГЕН

Құрастырған Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті <<Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен>> кафедрасының аға оқытушысы Айткалиев Б.М. <<_____>>_________2013 ж

2. ТАЛҚЫЛАНҒАН

2.1.Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті <<Мал шаруашылығы және аңшылықтану морфология негіздерімен>> кафедрасының мәжілісінде.
<<___>> _________2013г., № __ хаттама.

Кафедра меңгерушісі __________ Тугамбаева С.М.

2.2.Аграрлық факультетіның оқу - әдістемелік бюросының мәжілісінде.

<<___>> _________2013г., № __ хаттама.

Төрағасы _________ Тлеубаева А.В.

3. БЕКІТІЛГЕН

Университеттің оқу - әдістемелік кеңесі мәжілісінде мақұлданып, басылымға ұсынылған.
<<___>> _________2013г., № __ хаттама.

ОӘК төрағасы,
бірінші проректор ___________ Г. Искакова

Алғаш рет еңгізілген

Мазмұны

1. Колдану саласы.

2. Ереже белгілейтін сілтемелер

3. Жалпы ереже

4. Оқытушыға арналған пәннің жұмыс оқу бағдарламасының мазмұны

5. Студенттердің өз бетімен істейтін жұмыстары тақырыбының тізімі

6. Пәннің оқу-әдістемелік картасы

7. Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілуінің қартасы

8. Әдебиеттер

* ҚОЛДАНУ САЛАСЫ
<<Орнитология>> пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені кешені 050803 -<<Аңшылықтану және аң өсіру>> мамандығының студенттеріне арналған. Кешен студенттерді пәннің өзектілігі және қажетілігімен, оқу барысындағы студенттің үйренер білімі мен қалыптасар дағдысымен таныстырады. Оқу-әдістемелік кешені пәнді игеру барысында негізгі құжат болып табылады.

* ЕРЕЖЕ БЕЛГІЛЕЙТІН (НОРМАТИВТІК) СІЛТЕМЕЛЕР
Осы мамандықты бітірушілерге бакалавр академиялық дәрежесі беріледі. Осы мамандықтар бойынша кадрларды дайындау Қазақстан республикасының мемлекеттік жалпы білім беру стандарттарына сәйкес ПОӘК мына құжаттар талабына, ұсыныстарына сай, пәннің оқу барысын ұйымдастыру тәртібін белгілейді. - << Аңшылықтану және аң өсіру>> мамандықтарына ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты, ҚР МЖМБС 03.08.365-2004, ҚР БҒМ №779 бұйрығымен 2005 ж. 23.10. бекітілген және іске енгізілген.
042-РГКП-СГУ-8-2007
-ДП 042-08.10.12-2007 документациялық құжаттар

* ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕ

3.1 Пәннің қысқаша сипаттамасы:
5В080300 - <<Аңшылықтану және аң өсіру>> мамандығының <<Орнитология>> пәні -- студенттерге құстар туралы білім береді, олардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызын түсініп білуге көмектеседі. Еліміздегі құстар фаунасының түрлерімен таныстырады, олардың ішінде аңшылық объектісі болатын түрлерді, және сирек кездесіп аулауға тыйым салынған құстарды танып білдіреді.

3.2 Пәннің мақсаты:
Пән мақсаты -- болашақ мамандардың құстар биологиясын меңгеру, іс жүзінде табиғи жағдайда құстарды анықтау дағдыларын игеру, осы білімдерін кәсіби аңшылық құстарды тиімді пайдаланудың биологиялық негіздерін жасағанда пайдалану.

3.3 Пәнді зерделеудің негізгі міндеттері:
биолог-саяткерлерді біздің еліміздің аңшылық-кәсіпшілік құстарын толық және тиімді пайдалануда тұракты құралы, берік теориялық білімдермен қаруландыру, олардың жіктелуін, құстар әлемі ресурстарын тиімді пайдалану принциптерін; құстардың биологиялық және экономикалық маңызын оқып білу.

3.4 Пәнді зерделеу нәтижесінде студент міндетті:
- пәнді оқу нәтижесінде студенттер құстардың жүйелік, морфологиялық және физиологиялық ерекшеліктерін және кұстардың табиғи жіктелуінің негізгі принциптерін;
- кұстар сыныбын, тобырын, тұқымдастарын, туыстарын және түрлерін анықтау тәсілдерін;
- құстар сыныбының жалпы сипаттамасын, олардың үқсастық және ерекшелік белгілерін; қоршаған ортаға, қоректенуге және жылдық айналымдарының маусымдық құбылыстарына бейімделуіне байланысты құстардың негізгі экологиялық топтарын;
- құстардың мінез-құлқын, биологиясын және экологиясын білуі керек.
Пәнді оку нәтижесінде студенттер:
- анықтауыш кітаптарды пайдалануды және коллекциялық деректер бойынша кұстар сыныбын, тобырын, тұқымдастарын, туыстарын, түрі мен түршелерін анықтауды;
- табиғи жағдайда құстарға бақылау жүргізуді және оны іс жүзінде өз қызметіне пайдалануды; ауланатын құстардың мелшерін анықтауды;
- өсіру, биотехникалық және шаруашылық шараларын сауатты жасауды игеруі керек.

3.5 Курстың пререквизиті:
<<Орнитология>> пәнін меңгеру үшін студент мектеп курсындағы <<Биология>> пәнін, <<Жануарлар систематикасы>>, <<Зоология>>, пәндерін білуі қажет.

3.6 Курстың постреквизиті:
<<Орнитология>> пәнін меңгере отырып, болашақта бірнеше пәнге қолдана алады: <<Аңшылық жануарларды есепке алу>>, <<Аңдар мен құстарды аулау техникасы>>, <<Биотехния және жабайы аң мен құс өсіру>> <<Кәсіптік аңдар мен құстардың биологиясы>>, <<Аңшылықты ұйымдастыру>>

+ Оқу жоспарынан көшірме
1 кесте
Курс
Семестр
Кредит
Дәріс
Зертханалық
СОБЖ
СӨЖ
Барлығы
Бақылау түрі
2
5
3
15
30
22,5
67,5
135
емтихан

4. ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘНДЕРДІҢ ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫНЫҢ МАЗМҰНЫ

2 кесте- Пәннің мазмұны. Сабақ түрлеріне орай сағаттардың бөлінуі
Тақырыптың атаулары және олардың мазмұны
Сағат саны
1

1 модуль Құстар систематикасы

1 блок Құстардың жалпы сипаттамасы

Кіріспе. Орнитология - құстар туралы ғылым
Орнитологияның мақсаты мен міндеттері, басқа ғылымдармен байланысы. Оның дамуында еліміздің ғалымдарының қосқан үлесі.
1
Құстар систематикасы. Олардың шығу тегі мен эволюциясы.
Линнейдің жұмыстарының маңызы, таксономиялық мәртебелер. Құстар класының даму кезеңдері. Палеонтологиялық қазбалар.
1
Құстар класының жалпы сипаттамасы
Қаңқа және бұлшық ет құрылысының ерекшеліктері. Мүшелер жүйелері. Ұшуға арналған ерекшеліктер.
1
2 блок Құстардың экологиялық ерекшеліктері

Құстардың географиялық таралуы және саны
Зоогеографиялық аймақтар. Әртүрлі аймақтардағы құстардың саны.
1
Құстардың экологиялық ерекшеліктері. Қозғалу түрлері.
Тіршілік ету ортасына байланысты құстардың бейімделулері. Құрлық құстары. Құстардың жүзуі мен сүңгуі. Ағаш-бұта арасында мекендейтін құстар
2
2 модуль. Құстардың физиологиясы

1 блок. Құстардың қоректенуі мен зат алмасуы

Құстардың қоректенуі
Қоректену ерекшеліктері. Фитофагтар, зоофагтар. Жыртқыш құстар, балықжегіш, дәнжегіш, насекомжегіш құстар.
1
Тыныс алу және газ алмасуы. Тұз және су алмасуы
Ауа қаптарына байланысты құстардың ерекшеліктері. Қосарлана тыныс алу Құстардың құрғақшылық аудандарда тіршілік ету адаптациясы. Тұз алмасуы.
1
2 блок. Құстар өміріндегі мезгілдік құбылыстар

Құстардың көбеюі
Жыныстық диморфизм, ойнақтар. Ұя салу, жұмыртқалау, басу. Балапандардың даму типтері. Ұялық паразитизм.
2
Құстардың миграциясы. Түлеу
Миграциялардың құстар өміріндегі маңызы. Олардың себептері. Миграцияларды зерттеу әдістері Тәулік ритмдер, суық ауа райына адаптациялары. Жылы жаққа ұшып кету, келу. Түлеу түрлері. Түлейтін құстардың мінез-құлқы. Түлеген құстардың жаппай жиналатын орындары.
2
3 модуль. Құстардың маңызы

1 блок. Құстардың практикалық маңызы

Құстардың практикалық маңызы.
Құстар және авиация. Құстар және медицина. Құстардың ауыл шаруашылығындағы маңызы.
1
2 блок. Құстар класына жүйелік шолу

Қазтәрізділер отряды.
Отрядтың жүйеленуі. Елімізде мекендейтін түрлер, биологиялық және экологиялық ерекшеліктер. Қазтәрізділердің аңшылық объектісі ретіндегі маңызы.
1
Тауықтәрізділер отряды.
Елімізде мекендейтін түрлері, биологиялық және экологиялық ерекшеліктер. Қолда өсіру және аңшылық объектісі ретіндегі маңызы.
1

Тәжірибелік сабақтар тақырыптары

1 модуль Құстар систематикасы

1 блок Құстардың жалпы сипаттамасы

Орнитологияның зерттеу әдістері
1
Құстардың шығу тегі. Қауырсын құрылысы, олардың түрлері.
2
Құсты сою, ішкі мүшелер құрылысымен танысу.
2
2 блок Құстардың экологиялық ерекшеліктері

Негізгі орнитологиялық территориялар
2
Құстардың қимыл-қозғалыс ерекшеліктері
2
2 модуль. Құстардың физиологиясы

1 блок. Құстардың қоректенуі мен зат алмасуы

Құстардың қоректенуі. Жыртқыш құстар, насекомжегіштер, дәнжегіштер. Полифагтар, стенофагтар.
3
Қосарлана тыныс алу принциптері
1
2 блок. Құстар өміріндегі мезгілдік құбылыстар

Ұя салу, жұмыртқалау, балапан басу. Жұмыртқа құрылысы.
2
Құстар миграциясы. Түлеу түрлері.
2
3 модуль. Құстардың маңызы

1 блок. Құстардың практикалық маңызы

Құстардың практикалық маңызы.
1
2 блок. Құстар класына жүйелік шолу

Үйректер тұқымдасының ареалы. өкілдерін анықтау.
2
Жыртқыш құстар түрлерін анықтау
2
Тауықтәрізділер отрядының өкілдерін анықтау
2
Шағалалар мен балшықшы құстарды анықтау
2
Көгершіндер отрядының өкілдерін анықтау
2
Торғай тәрізді құстар. Қарғалар тұқымдасы
2

5. СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ.
5.1. Орнитлогияның қазіргі кездегі зерттеу жолдары.
5.2. Қазақстанда құстарды зерртеу.
5.3. Палеонтологиялық қазбалар. Жаппай жерленген орындар. Гусиный Перелет.
5.4. Ұшуға байланысты құстардың құрылыс ерекшеліктері.
5.5. Құстар жабынының құрылысы. Қауырсын жабынның маңызы.
5.6. Құстардың тыныс алу жүйесінің ерекшеліктері. Дауыс аппараты.
5.7. Жыныс жүйесінің құрылысы. Ұшуға, көбеюдің мезгілдігіне байланысты ерекшеліктері.
5.8. Қазақстан территориясында құстардың таралуы. Семей өңірінің құстары.
5.9. Жүгіруге, өрмелеуге, жүзуге және сүңгуге арналған құстар құрылысының ерекшеліктері.
5.10. Қоректенуге байланысты топтарға бөлу.
5.11. Миофагтар, ихтиофагтар, орнитофагтар, герпетофагтар.
5.12. құстардың тыныс алу жүйесінің басқа омыртқалылардан айырмашылықтары.
5.13. Құстардың биоценотикалық қарым-қатынасы, басқа жануарлар топтарымен байланысы.
5.14. Су және су маңында мекендейтін құстардың ерекшеліктері.
5.15. Жемін ауада ұстайтын құстар түрлерінің өздеріне тән ерекшеліктері.
5.16. Құстардың қыз мезгіліндегі өмірі. Олардың тіршілігінде қардың маңызы, төмен температураларға адаптациясы.
5.17. Ұя салу. Ұялар түрлері. Жұмыртқа басу мерзімдері.
5.18. Ұялық паразитизм тән құстар түрлері.
5.19. Адамның өмірінде құстардың маңызы.
5.20. Құстарды бау-бақшалардан, аэропорттардан үркітуге арналған реппеленттер.

6. ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТА
3 кесте - Пәнің оқу-әдістемелік картасы
Тақырыбы
Көрнекі құралдар,ТОҚ, плакаттар
Өз бетімен дайындалуға арналған сұрақтар
Бақылау түрлері
Дәрістер
Зертхалық сабақтар

1
2
3
4
5
Кіріспе. Орнитология - құстар туралы ғылым
Орнитологияның зерттеу әдістері
слайдтер, кестелер схемалар
Қазақстандағы орнитологиялық зерттеулер
АБ
Құстар систематикасы. Олардың шығу тегі мен эволюциясы.
Құстардың шығу тегі. Қауырсын құрылысы, олардың түрлері.
слайдтер, кестелер схемалар,
Ежелгі құстар түрлері
АБ
Құстар класының жалпы сипаттамасы
Құсты сою, ішкі мүшелер құрылысымен танысу.
Құстың ұшасы, кестелер, слайдтар
Мүшелер жүйелерінің құрылысы
АБ
Құстардың географиялық таралуы және саны
Негізгі орнитологиялық территориялар
слайдтер, кестелер схемалар
Құстар түрлерінің таралуы
АБ
Құстардың экологиялық ерекшеліктері. Қозғалу түрлері.
Құстардың қимыл-қозғалыс ерекшеліктері
слайдтер, кестелер схемалар,
Белсенді ұшу
АБ
Құстардың қоректенуі
Құстардың қоректенуі. Жыртқыш құстар, насекомжегіштер, дәнжегіштер. Полифагтар, стенофагтар.
слайдтер, кестелер схемалар
Балапан өсіру кезіндегі құстардың қоректенуі
АБ
Тыныс алу және газ алмасуы. Тұз және су алмасуы
Қосарлана тыныс алу принциптері
слайдтер, кестелер схемалар
Су алмасудың реттеу механизмдері
АБ
Құстардың көбеюі
Ұя салу, жұмыртқалау, балапан басу. Жұмыртқа құрылысы.
Жұмыртқа
слайдтер, кестелер схемалар
Ауа қаптарының құрылысы
АБ
Құстардың миграциясы. Түлеу
Құстар миграциясы. Түлеу түрлері.
Қауырсындар түрлері, фотосүреттер
Қауырсындар түстерінің маңызы
АБ
Құстардың практикалық маңызы.
Құстардың практикалық маңызы.
слайдтер, кестелер схемалар
Бұта арасында мекендейтін құстар түрлері
АБ
Қазтәрізділер отряды.
Үйректер тұқымдасының ареалы. өкілдерін анықтау.
Үйректер ұшалары, анықтауыштар, фотосүреттер
Мезгілдік қоныс ауыстырулар
АБ
Тауықтәрізділер отряды.
Жыртқыш құстар түрлерін анықтау
Жыртқыш құстардың ұшалары, анықтауыш
Ұялық паразитизм
АБ

Тауықтәрізділер отрядының өкілдерін анықтау
слайдтер, кестелер схемалар
Қауырсындар ауысуы
АБ

Шағалалар мен балшықшы құстарды анықтау
слайдтер, кестелер схемалар
Миграциялардың шығу тегі
АБ

Көгершіндер отрядының өкілдерін анықтау
слайдтер, кестелер схемалар
Құстар және авиация
АБ

Торғай тәрізді құстар. Қарғалар тұқымдасы
Сызбалар, плакаттар,слайдтар,стендтер
Қазақстанның Қызыл кітабы
АБ

7.Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілуінің картасы
4 Кесте

Оқулықтардың, оқү-әдістемеліқ құралдаррының атаулары
Экземпляр саны
Студент саны
Қамтамасыздану %
1
2
3
4
Б.Е. Есжанов, С.С. Көбегенова, С.Т. Нұртазин. Орнитология. - Алматы, <<Дәуір>>, 2011
7
7
100
Ильичев В.Д. Карташев Н.Н. Шилов И.А. Общая орнитология. - М.: Высшая школа, 1982.

7
7
100
<<Птицы Советского Союза>>, Том 1-5, под редакцией Дементьева Г.П., и Гладкова Н.А. <<Советская наука>> М. 1951г
7
7
100
Долгушин И.А. <<Птицы Казахстана>> Том I-V , Издательство АН КазССР. Алма-Ата 1960г
7
7
100
<<Птицы>> С введением Уилсона. Под редакцией Степаняна и Хаютина. Москва << Мир>> 1983г
4
7
50
Иванов А.И., Штегман Б.К. <<Краткий определитель птиц СССР>> Ленинград <<Наука>> 1978 г
7
7
100
Колосов А.М., Михеев А.В., Лавров Н.П. <<Биология промыслово-охотничьих птиц СССР>> Москва <<Высшая школа >> 1983г
7
7
100
Кузьмина М.А. <<Тетеревиные и фазановые СССР>> Алма-Ата 1977г
7
7
100

8. Әдебиеттер
8.1. Негізгі әдебиеттер
8.1.1. Б.Е. Есжанов, С.С. Көбегенова, С.Т. Нұртазин. Орнитология. - Алматы, <<Дәуір>>, 2011
8.1.2. Ильичев В.Д. Карташев Н.Н. Шилов И.А. Общая орнитология. - М.: Высшая школа, 1982.
8.1.3. Карташев Н.Н. Систематика птиц. - М., 1974.
8.1.4. Михеев А.В. Биология птиц. М., 1962.
8.1.5. <<Птицы Советского Союза>>, Том 1-5, под редакцией Дементьева Г.П., и Гладкова Н.А. <<Советская наука>> М. 1951г.
8.1.6. Долгушин И.А. <<Птицы Казахстана>> Том I-V , Издательство АН КазССР. Алма-Ата 1960г.
8.1.7. Иванов А.И., Штегман Б.К. <<Краткий определитель птиц СССР>> Ленинград <<Наука>> 1978 г.
8.2. Қосымша әдебиеттер
8.2.1. Колосов А.М., Михеев А.В., Лавров Н.П. <<Биология промыслово-охотничьих птиц СССР>> Москва <<Высшая школа >> 1983г
8.2.2. Кузьмина М.А. <<Тетеревиные и фазановые СССР>> Алма-Ата 1977г.
8.2.3. <<Птицы>> С введением Уилсона. Под редакцией Степаняна и Хаютина. Москва << Мир>> 1983г.
8.2.4. <<Охотничьи птицы Казахстана>> Издательство АН КазССР Алма-Ата 1969г
8.2.5. Гаврилов Э.И., Гисцов П.Л. <<Сезонные перелеты птиц в предгорьях Западного Тянь-Шаня>> Алма-Ата <<Наука>> 1985г.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz