Халықаралық сауда саясаты - халықаралық сауда саласында жалпылама қабылданған саясат

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК 
УНИВЕРСИТЕТІ
МСЖ құжат 3 деңгейлі
ОӘК

ПОӘК 042-18.2.1. 005/01 -2013
<<ЕурАзЭҚ шеңберіндегі халықаралық экономикалық қатынастар>> пәні бойынша оқу-әдістемелік кешен

Баспа №   
      жыл














                   ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН 

<<<<ЕурАзЭҚ шеңберіндегі халықаралық экономикалық қатынастар>> 
пәні бойынша экономикалық  мамандықтар үшін
    Шифрлар: 5B050600, 5B050700, 5B050800,5B050900,5B051000,5B051100

                                       
            ОҚУ -ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР 
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       

                                       
                                       

                                Семей 2013



                                МАЗМҰНЫ
                                       
1.Голоссарий
2.Дәрістер
3. Тәжірибелік-лабораториялық сабақтар
4. Студенттердің өздік жұмысы








































1.ГЛОССАРИЙ

Әлемдік шаруашылық  -  бұл өндірістік, сауда және қаржы қатынастары негізінде бір-бірімен байланысты болатын ұлттық шаруашылық пен басқа да шаруашылық жүргізуші субъектілердің жиынтығы. 
Шаруашылық өмірді интернационалдандыру  -  халықаралық мамандандырылу мен еңбек бөлінісіне негізделген әр түрлі ұлттық шаруашылықтар байланыстарының пайда болуы мен тереңдеуінің объективті тарихи процесі.
Меркантелизм  -  шетке көп тауар сатып, шеттен аз тауар сатып алуды жақтайтын мектеп.
Халықаралық еңбек бөлінісі  -  жеке елдердің белгілі бір тауарлардың түрлерін өндіруге мамандануы және осы тауарлармен айырбас жасауы.
Елдің эконмоикалық потенциалы  -  бұл өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруді, күрделі құрылысты, жүктерді тасымалдауды, халыққа қызмет көрсетуді қамтамасыз ете алатын халық шаруашылығы салаларының қабілеттілігінің жиынтығы.  
Ғаламдық  -  термині бүкіл адамзат баласының жалпы мүдделерін қамтитын жалпыпланетталық мәселелерді білдіреді.
Ғылыми-техникалық революция - өндіргіш күштер саласындағы революция.
Елдің ресурстармен қамтамасыз етілуі  -  табиғи ресрустар және оларды пайдалану арақатынасын білдіреді.
Тарсұлттық корпорациялар  -  халықаралық көлемде әрекет ететін және дүниежүзілік өнеркәсіп өндірісі мен сауданың басым бөлігіне бақылау жасайтын ірі компаниялар.
Салыстырмалы өндіріс шығындар теориясы - өз елінде салыстырмалы түрде арзанға түсетін тауарларды өндіру мен экспорттау және өз елінде өндіруден әлдеқайда арзанға түсетін тауарларды сырттан әкелу.
Сыртқы сауда саясаты  -  мемлекеттің басқа елдермен сауда қатынастарына бағытталған әсері.
Протекционизм  -  отандық экономиканы шетел бәсекесінен қорғау саясаты.
Автаркия (томаға-тұйық шаруашылық)  -  бұл шаруашылықтың оқшаулану саясаты, елдің өзін-өзі қамтамасыз етуге көшуі, ерікті немесе мәжбүрлі түрде әлемдік нарықтан жекеленуі.
Халықаралық жұмысшы күші миграциясы  -  жұмыс күшінің бір елден екінші елге ауысуы.
Иммиграция  -  елге жұмыс күшінің келуі.
Эммиграция  -  елден жұмыс күшінің кетуі.
Импорттық операция  -  бұл шеттен әкелу арқылы шетелдік мемлекеттерден тауарды сатып алу. 
Экспорттық операция  -  шетке шығару арқылы шетелдік мемлекеттерге тауарды сату.
Реимпорттық операция  -  бұл бұрын экспортталған және қайта өңдеуден өтпеген тауарларды шеттен әкелу арқылы сатып алу.    
Реэкспорттық операция  -  бұл бұрын импортталған және қайта өңдеуден өтпеген тауарларды шетке шығару арқылы сату.
Экономикалық интеграция  -  бірыңғай шаруашылық организмін құруға бағытталған бірқатар елдердің ұлттық шаруашылықтарының жақындасуы және өзара біте-қайнасып кетуі.
Кедендік тариф  -  бұл баж салықтары қойылымының жүйеленген тізімі.
Кедендік баж салығы  -  мемлекеттік шекараны өту кезінде тауарлардың импорты мен экспортына 
салынатын салық.
Квота  -  белгілі бір кезеңде импорттық немесе экспорттық тауарға құнын немесе мөлшерін шектеуді білдіреді.
Капиаталды шетке шығару  -  бұл жүйелі түрде пайда алу және басқадай экономикалық, саяси ұтыс мақсаттарында ақшалай немесе тауар түріндегі құндылықтардың шетелге ауысуы.
Портфельді инвестиция  -  шетел кәсіпорынына бақылау орнатуға мүмкіндік бермейтін, акциялар, облигациялар және капитал салымдарының басқадай түрлері.


                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       
                                       

2.ДӘРІСТЕР

Дәріс №1. Экономикалық интеграция

Дәріс сабағының мазмұны:
1.Халықаралық экономика пәнінің анықтамасы, курстың зерттеу объектісі және негізгі бағыттары. 
2.Интеграциялық бірлестіктің мәні мен типтер 
3.Пост социалистік мемлекттердің интеграциялық процестерге қатысуы.
 

1 Халықаралық экономика пәнінің анықтамасы, курстың зерттеу объектісі және негізгі бағыттары.
Қандай да пәнді зерттеуге кіріскенде, оның объектісі мен мәнін анықтау қажет. Халықаралық экономикалық қатынастар да осы кағидаға бағынады. Бұл ғылымның объектісі - дүниежүзілік  шаруашылық, ал пәні - мемлекет шекарасынан сырттағы экономикалық қатынастар болып табылады. Өйткені қазіргі тарихи жағдайларда, әлеуметтік өмірдің негізгі ұйымдық түрі - мемлекет болып  табылады. Қаншалықты өзгеше болып көрінгенімен, халықаралық экономиканың мәнін түсіну жеңіл. Бұл жерде экономистер арасында терминологиялық айрықшалықтар кездескенімен, аса көп қайшылықтар жоқ. <<Қысқаша сыртқы экономикалық сөздік-анықтамада>> <<Халықаралық экономикалық қатынастар халықаралық еңбек бөлінісіне негізделген, әр түрлі елдердің ұлттық экономикалары арасындағы шаруашылық байланыстарының жүйесі>> - деп жазылған. Ал кейбіреулерінде <<Халықаралық экономикалық қатынастар (дүниежүжілік шаруашылық байланыстары) - әлем елдерінің арасындағы шаруашылық қатынастар жүйесі>>  - делінген. Басқадай көптеген оқулықтар мен оқу құралдарындағы анықтамалар бұлардан онша ерекшеленбейді. 
Сонымен тұжырымдай келе, халықаралық экономика пәні әлемдегі көпдеген елдер не үшін халықаралық сауда жасауға тырысатынын анықтауға мүмкіндік береді.
Халықаралық экономикалық қатынастар басқа экономикалық қатынастар сияқты бір реттік, мызғымас қатынастардан тұрмайды. Оған үдайы өндірістің горизонталды ғана емес,  вертикалды қатынастар сияқты әр түрлі реттік қатынастар енеді. Негізінде ұдайы өндірістік байланыстың кез келген бөлігі халықаралық болып келуі мүмкін. Бұл көптеген жағдайларға байланысты, бірақ ең біріншіден, елдің халықаралық еңбек бөлінісіне енуіне байланысты болады. Осыған сәйкес, халықаралық экономикалық қатынастар әр түрлі түрлерге ие болады. Көптеген оқулықытар мен оқу құралдарында халықаралық эконмоикалық қатынастар түрлеріне мән берілмейді.
	<<Халықаралық экономикалық қатынастар>> - әлем елдері арасындағы шаруашылық байланыстар жүйесі. ХЭҚ маңызды түрлеріне халықаралык сауда, жұмысшы күші миграциясы, капиталды шетке шығару мен халықаралық несие, халықаралық валюталык және есеп айырысу қатынастары, халыкаралық ғылыми-техникалық және өндірістік байланыстар жатады. Бұл түрлері өзара тығыз байланысты және өзара  әсер береді.
ХЭҚ алдыңғы қатарындағы түрі халықаралық сауда болып табылады. Сауда  <<халықаралық>> болып бастамасын ішкі рулық еңбек бөлінісіне әсер еткен тайпалар арасындағы саудадан басталған. Бүгін  халықаралық сауда экономика ғылымының жеке саласы болып, ары қарай дамып, жаңа түрлерін тудыруда.
Әрбір сауда қатынастары нәтижесінде ақшаны тудырады. Ақшасыз халықаралық сауданың дамуы мүмкін емес. Сондықтан келесі ХЭҚ-дың маңызды түрі - халықаралық қаржы (акша) қатынастары болып табылады. Халықаралық деңгейде ақша валюта түріне ие болғандықтан, бұл түрін валюта-қаржы қатынастары деп атау қабылданған. Бүгінде ол ХЭҚ-дың  ең дамыған түрі. Ақша әр түрлі функция атқаратыны белгілі, оның ішінде ең бастылары айналым құралы, құн өлшемі мен қор жинау болып табылады. Ақшаның бұл функциялары тарихи даму барысында бөлініп, жеке дара жаңа түрлерін тудыруда. 
Дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы өндірістің халықаралық мамандануы мен кооперациясы сияқты түрлерін өмірге келтірді. Олардың шаруашылық өмірінің интернационализациясына ғана емес, белгілі бір даму деңгейінде ұлттық экономикалардың ингеграциясын тудырады. Әлемде интеграция  процесі бір қалыпсыз, қайшылықты өтуде. Қазір ол әлемдік экономикалық процестердің ажырамас бөлігі болып, жер  шарының белгілі бір аймақтарында ХЭҚ-ы шоғырландыруда.
ХЭҚ-тар субъектісі дегенде, осы қатынастардың дамуы мен өзгеруіне белсеңці іс-әрекетімен әсер ететін ХЭҚ қатысушыларын айтамыз. Бұл ұғымның негізгі мазмұны халықаралық құқықта ашылған, бірақ ол әр түрлі субъектілерінің ХЭҚ-ғы орнының өзгеру әсерінен дамиды.
Әлемдік экономика шығу тегі мен мәніне қарай нарықтық экономика болып табылады. Әлемдік экономиканың пайда болуының шарты әлемдік нарық болған. Нарықтық экономика өндіріс факторларына жеке меншіктің болуын жоспарлайды, осыған сәйкес оның қатысушылары (субъектілері) белгілі бір функциялары бар, тең құқылы меншік иелері болып табылады. Нарықтық экономика субъектілерінің өзара байланыстылығының жалпы схемасын былай көрсетуге болады: <<Үй шаруашылықтары (ресурс иелері)-кәсіпорындар (кәсіпкерлер)-мемлекет (шаруашылық процестердің іюттелуі)>>. Әлемдік экономика нарықтық болғандықтан, мұнда да сол субъектілер іс-әрекет етеді: жекелеген индивидтер (жеке тұлғалар); кәсіпорын, фирмалар (заңды тұлғалар); мемлекеттер мен оған қосымша ретінде халықаралық экономикалық үйымдар.
2.Интеграциялық бірлестіктің мәні мен типтер 
1.Экономикалық бірігу  -  бұл мемлекетаралық келісімдер формасын алатын шаруашылық механизмдерді жақындатуға әкелетін елдердің өзара ықпал ету процесі.
Қазіргі экономикалық сөздік анықтамасы бойынша, интеграция (латын тілінен <>  --  толық)  -  экономикалық тұлғалардың бірігуі,олардың өзара әрекеттесуінің тереңдеуі, өзара байланыстардың дамуы. Экономикалық интеграция жеке елдердің ұлттық шаруашылығы деңгейінде және де кәсіпорындар, фирмалар, корпорациялар, компаниялар арасында да жүреді. Экономикалық интеграция өндірістік - технологиялық байланыстарын кеңейту мен тереңдетуді, ресурстарды бірлесе пайдалану, капиталдар бірігуі, сол сияқты, бір-біріне қолайлы жағдай жасау арқылы экономикалық іс-әрекеттерге өзара <<кедергілерді>> жою бағыттарында айқын көрінеді.
Тарихи интеграция эволюциялық дамитын бірнеше негізгі сатылардан тұрады және оның әрқайсысы интеграцияның жетілу дәрежесінің көрсеткіші болып есептеледі.
Бірінші деңгейде мемлекеттер өзара жақындасудың алғашқы қадамы ретінде преференциалдық сауда келісімдерін жасайды. Бұл келісім жеке мемлекеттер арасында екі жақтылық негізінде немесе қалыптасқан интеграциялық топ пен мемлекет не мемлекеттер тобының арасында жасалуы мүмкін.
Келісімге сәйкес мемлекеттер бір-біріне үшінші мемлекеттерге қарағанда қолайлырақ режим ұсынады. Бұл интеграцялық процестің дайындық кезеңі.
Интеграцияның екінші деңгейінде мемлекеттер екі жақты саудада кедендік тарифтерді жай ғана қысқартуды емес, оны мүлдем алып тастауды көздейтін еркін сауда аймағын (ЕСА) құруға көшеді, бірақ үшінші елдермен қатынаста ұлттық кедендік тарифтер өзгертілмейді. Басым көпшілік жағдайда еркін сауда аумағының шарттары ауыл шаруашылық өнімдерінен басқа барлық тауарларға қолднылады.
Интеграцияның үшінші деңгейі кедендік одақ (КО) құруға негізделген. Бұл ұлттық кедендік тарифтер тобын келісімді түрде алып тастап, үшінші мемлекеттерге қатысты сауданы реттеуде ортақ кедендік тарифті енгізу және біріңғай тарифтік емес жүйесін қолдану болып табылады. 
 Әдетте кедендік одақ үйлестірілген сыртқы сауда саясатын қалыптастыратын мемлекетаралық органдардың дамыған жүйесін құруды талап етеді. 
Интеграциялық процестің төртінші деңгейі  - ортақ нарыққа жеткенде интеграцияланатын  мемлекеттер тек тауарлар мен қызметтердің ғана емес, өндіріс факторларының  -  капитал және жұмыс күші  -  қозғалысының еркіндігі туралы келісім жасайды. Бұл экономикалық саясатты үйлестіру кезеңі. 
Ең жоғарғы бесінші деңгейде интеграция ортақ кедендік тариф және тауарлар мен өндіріс факторлар қозғалысының еркіндігімен қатар, макроэкономикалық саясатты, валюта, бюджет, ақша сияқты негізгі салаларда үйлестіруді, заң шығарушылықты үйлестіруді көздейтін экономикалық одаққа айналады. Үкіметтер келісілген түрде өз қызметтерінің біршама бөлігінен бас тартады, яғни мемлекттік суверенитеттің бір бөлігін мемлекеттер үстіндегі органдар пайдасына береді. Бұндай қызметтерге ие болған мемлекеттер үстіндегі органдар бірлестікке қатысты мәселелерді мүше-мемлекеттер үкіметтерінің келісімінсіз шешуге құқы бар. Мысалы, ЕО  -  ғы (Еуропа одағы) шеңберінде  -  бұл ЕО комиссиясы.
Интеграцияның алтыншы деңгейінің де болуы мүмкін  -  бұл Саяси одақ (СО). Ол ұлттық үкіметтердің үшінші елдермен қатынасын қамтитын қызметтерінің басым көпшілігін мемлекеттер үстіндегі органдарға беруді көздейді. Іс жүзінде бұл жеке мемлекеттердің егемендігін жоғалтып, халықаралық конфедерация құруды талап етеді. 
Бірақ интеграциялық топтардың бірде-біреуі дамудың бұл деңгейіне жеткен жоқ, тіпті өз алдына бұндай мақсаттар қойған жоқ. 
ЕО, НАФТА  - ға кіретін Солтүстік Америка елдері, белгілі дәрежеде Латын Америка елдерінің регионалдық интеграция тәжірибесін қорыта келе, экономикалық интеграцияның кейбір заңдылықтарын шығаруға болады.            
Біріншіден, бұл эволюциялық жол. Біртіндеп, интеграция кезеңдерін аттамай, өндірушілер үшін де, тұтынушылар үшін де серіктестерді таңдау еркіндігін беріп, әкімшілік шектеулер мен тосқауылдарды алып тастау үшін жағдай жасап, сауда-экономикалық ынтымақтастық бірқалыпты (тұрақты) әрекет ететін нарықтық орта құру қажет.
Екіншіден, бұл интеграциялық міндеттемелерді біртіндеп, кезеңді түрде шешу. Ол үшін мүше-елдердің ассоциациялары көмегімен еркін сауда аймағы, кедендік одақ, капитал, тауар мен қызмет, еңбектің орта нарығын және біртұтас экономикалық кеңестіктің негізін қалау қажет. 
Үшіншіден, бұл біртекті экономикалық орта құру, нарықтық қайта құрудың қарқыны мен деңгейін жақындастыру қажеттілігі. 
   Төртіншіден, интеграциялық процестің барлық мүшелерінің тең құқықтық серіктестігі, дискриминациясыз іс-әрекет етуі.

3.Пост социалистік мемлекттердің интеграциялық процестерге қатысуы.
 
20 ғасырдың  сексенінші жылдарының соңындағы басты дүниежүзілік оқиға  --  Кеңес Одағының ыдырауы жаңа тәуелсіз мемлекеттер алдында қоғамдық өмірді қайта құру, көп жылдар бойы қалыптасқан экономикалық және гуманитарлық қатынастарды сақтай отырып, ұлттық мемлекеттерді қалыптастыру мен нығайту мәселері пайда болды. Посткеңестік кеңестіктегі мемлекеттер бұрынғы Одақтан әміршілік-бюрократиялық басқарудың әкімшілік органдарын, жоспарлы-бұйрықты және шығынды экономиканы мұраға алды, бірақ олар сыртқы саясат және сыртқы экономикалық іс-әрекеттің ескі принциптері мен әдістерін қабылдамады. Енді өзара және үшінші мемлекеттермен қатынаса заман ағымына сай жаңа нормалар мен ережелер қажет болды.
  90-шы жылдар жаңа тәуелсіз мемлекеттердің қалыптасу кезеңі болды. Бірақ бұл онжылдық бір-біріне қарамақайшы екі қоғамдық тарихи процестермен сипатталынды.
Біріншіден, бұл жаңа тәуелсіз мемлекеттердің ұйымдық-құқықтық тәркіленіп, экономиканың қалыптасуы, ол экономикалық дербестікті қалыптастыру жолында өзіндік қаржы-бюджеттік, валюталық, салықтық жүйелердің және де тәуелсіз мемлекеттің басқа да міндетті құрамаларының пайда болуынан басталады. 
Екінші процесс  -  бұл халықаралық нормаларға негізделген өзара жаңа саяси және экономикалық қатынастар қалыптастыру қажеттілігі. Процесс қатаң орталықтандырылған қоғамдық  -  экономиканық жүйесінің біртұтас тоталитарлық мемлекеттің күшті әрі жан-жақты ықпалымен өтті. Бұл ықпалды бұзу және жаңа қатынастарды қалыптастыру біршама ұзақ мерзімді қажет етті.
Кейбір саясаткерлер басты мақсатты жаңа туған мемлекеттер интеграциясы деп таныды. Осыған байланысты 1991 жылы Беловеж келісімі нәтижесінде біртұтас мемлекет ыдырап, орнына жаңа 15 мемлекет пайда болды. Оның 12-сі Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын (ТМД) құрды (Әзербайджан, Армения, Белоруссия, Грузия, Қазақстан, Қырғыстан, Ресей Федерациясы, Тәжікістан, Түркменістан, Украина, Өзбекістан).
 Тәуелсіз мемлекеттер Достастығы (ТМД) 1991 жылдың 8-ші желтоқсанындағы ТМД құру туралы Беловеж келісімі мен Келісімнің Протоколына және 1991 жылдың 21-ші желтоқсанындағы Алматы декларациясына сәйкес құрылды.
ТМД Жарғысы бірнеше бөлімдерден тұрады: мақсаты мен принциптері, ұжымдық қауіпсіздік және әскери  -  саяси ынтымақтастық, дау-жанжалдық алдын алу және келіспеушілікті бейбіт жолмен шешу; экономикалық, әлеуметтік және құқықтық салаларда бірігіп әрекет ету; Достастық органдары, парламенттік ынтымақтастық, қаржы-қаражат мәселелері.

Дәріс №1.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Қырғызстанның ЕурАзЭҚ шеңберіндегі орны 

Дәріс №2. Еуразиялық экономикалық қауымдастық: мақсаттары, құрамы, құрылымы
Дәріс сабағының мазмұны:
           1. ЕурАзЭҚ құру мақсаттары. ЕурАзЭҚ құрылымы. 
            2. Шешім қабылдау принциптері. ЕурАзЭҚ бюджеті. 
3. ЕурАзЭҚ қызметінің негізгі басымдықтары.

ЕурАзЭҚ құру мақсаттары.
Еуразиялық экономикалық қоғамдастық 2000 жылғы 10 қазанда Астана қаласында халықаралық экономикалық ұйым ретінде Кеден одағына қатысушы мемлекеттердің басшылары қол қойған Еуразиялық экономикалық қоғамдастық (бұдан әрі  -  ЕурАзЭҚ) құру туралы шартқа сәйкес құрылды.
ЕурАзЭҚ-ты құру туралы шартта бұрын Кеден одағы және Біртұтас экономикалық кеңістік туралы 1999 жылғы 26 ақпандағы шартта айқындалған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу үшін тығыз және тиімді сауда-экономикалық ынтымақтастық тұжырымдамасы негізге алынған. Қол жеткізілген уағдаластықтарды іске асырудың ұйымдастыру-құқықтық құралдары және жасалған халықаралық шарттардың бір мезгілде және бірдей орындалуының тетіктері, қабылданған шешімдерді іске асыруды бақылау жүйесін енгізу көзделген. 
ЕурАзЭҚ-ны құру туралы шартта Кеден одағы шеңберінде бұрын қабылданған шарттар мен шешімдердің сабақтастығы қамтамасыз етілген, олардың ішіндегі айқындаушылары мыналар болып табылады:
- Кеден одағы туралы келісім; 
- 1995 жылғы 20 қаңтардағы Қазақстан Республикасының Кеден одағына қосылуы туралы келісім;
- 1996 жылғы 29 наурыздағы Экономкалық және гуманитарлық саладағы интеграцияны тереңдету туралы шарт;
- 1997 жылғы 22 қарашадағы Кеден одағын қалыптастыру кезінде тарифтік емес реттеудің бірыңғай шаралары туралы келісім;
- <<Қарапайым адамдарға қарай он қарапайым қадам>> мәлімдемесі.
Мақсаттары мен міндеттері:
- еркін сауда режимін толық көлемде ресімдеуді аяқтау, біртұтас кеден тарифін және тарифтік емес реттеудің біртұтас шаралары жүйесін қалыптастыру;
- мүше мемлекеттердің ДСҰ-мен және басқа да халықаралық экономикалық ұйымдармен өзара қарым-қатынасындағы келісілген ұстанымын тұжырымдау;
- Қоғамдастықтың сыртқы шекараларында экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, контрабандамен және кедендік құқық бұзушылықтың өзге де түрлерімен күрес;
- экономикалардың келісілген құрылымдық қайта құруын жүргізу;
- бірлескен бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру, әлеуметтік-экономикалық даму;
- көліктік қызмет көрсетулердің ортақ рыногын және біртұтас көлік жүйесін қалыптастыру;
- ортақ энергетика рыногын қалыптастыру;
- білімнің ұлттық жүйелерін үйлесімдендіру, ғылым мен мәдениетті дамыту;
- Қоғамдастыққа мүше мемлекеттердің азаматтарына оның барлық аумағында білім және дәрігерлік көмек алуда тең құқық беру;
- ЕурАзЭҚ шеңберінде жасалған шарттар бойынша мемлекет ішілік рәсімдерді орындау мерзімдерін үйлестіру;
- Қоғамдастық шеңберінде ортақ құқықтық кеңістік құру мақсатында қатысушы мемлекеттердің құқықтық жүйелерінің өзара ықпалдасуын қамтамасыз ету.
ЕурАзЭҚ мүшелері болып Беларусь Республикасы, Өзбекстан Республикасы, Қазақстан Республикасы, Қырғыз Республикасы, Ресей Федерациясы, Тәжiкстан Республикасы табылады.
 ЕурАзЭҚ-қа мүшелiкке қабылдау Қоғамдастық шеңберiнде қолданылып жүрген шарттардан туындайтын мiндеттемелердi өзiне алатын және ЕурАзЭҚ мүшелерiнiң пiкiрiнше, осы мiндеттемелердi орындай алатын және орындауға ниет бiлдiрген барлық мемлекеттерге ашық.
Кез келген Уағдаласушы Тарап ЕурАзЭҚ-тың құрамынан Қоғамдастықтың және оның мүшелерiнiң алдында өзiнiң мiндеттемелерiн алдын-ала реттей отырып және Интеграциялық Комитетке осы Шарттан шығу туралы ресми хабарламаны шығу күнiнен кемiнде он екi ай бұрын жiбере отырып, шығуға құқылы. Егер хабарлама Қоғамдастықтың келесi бюджеттiк жылға арналған бюджетiн қабылдаудан бұрын жiберiлсе, мүшелiктi тоқтату ағымдағы бюджет жылында жүзеге асады. Егер хабарлама Қоғамдастықтың келесi бюджеттiк жылға арналған бюджетiн қабылдаудан кейiн жiберiлсе, онда мүшелiктi тоқтату келесi бюджет жылында жүзеге асады.
Қоғамдастық шеңберiнде қолданылып жүрген шарттардың ережелерiн өрескел бұзып отырған Уағдаласушы Тараптың ЕурАзЭҚ органдарының жұмысына қатысуы Мемаралықкеңестiң шешiмiмен тоқтатылуы мүмкiн. Егер бұл Уағдаласушы Тарап өзiнiң мiндеттемелерiн бұзуды жалғастырып отырса, Мемаралық кеңес өзi белгiлейтiн күннен бастап оны Қоғамдастықтан шығару туралы шешiм қабылдай алады. 
ЕурАзЭҚ жанындағы байқаушының мәртебесi кез келген мемлекетке немесе халықаралық мемлекетаралық (үкiметаралық) ұйымға тиiстi өтiнiшi түскен жағдайда берiлуi мүмкiн.
Байқаушының мәртебесiн беру, тоқтату немесе жою туралы шешiмдi Мемлекетаралық Кеңес қабылдайды.
Бақылаушылар:
- Армения Республикасы;
- Молдова Республикасы;
- Украина.

ЕурАзЭҚ шеңберiнде:
- Мемлекетаралық Кеңес (Мемаралықкеңес);
- Интеграциялық комитет;
- Парламентаралық Қауымдастық (ПАҚ);
- Қоғамдастық Соты жұмыс iстейтiн болады.
Мемаралықкеңес 1996 жылғы 29 наурыздағы Экономикалық және гуманитарлық салалардағы интеграцияны тереңдету туралы шартпен және 1999 жылғы 26 ақпандағы Кеден одағы мен Бiртұтас экономикалық кеңiстiк туралы шартпен құрылған интеграциялық басқару органдарының қызметiн тоқтату туралы шешiмдi қабылдайды.
Мемлекетаралық Кеңес пен Интеграциялық Комитетте төрағалық етудi орыс әлiппесiнiң тәртiбiмен Қоғамдастыққа мүше әрбiр мемлекет бiр жыл бойы алма-кезек жүзеге асыратын болады.
Қоғамдастықтың басқа да органдарында төрағалық ету тәртiбi тиiстi ережелермен белгiленедi.
Мемлекетаралық Кеңес ЕурАзЭҚ-тың жоғары органы болып басшылары және үкiметтерiнiң басшылары кiредi.
Мемаралықкеңес қатысушы мемлекеттердiң ортақ мүдделерiне байланысты Қоғамдастықтың қағидатты мәселелерiн қарайды, интеграцияны дамытудың стратегиясын, бағыты мен келешегiн белгiлейдi және ЕурАзЭҚ-тың мақсаттары мен мiндеттерiн iске асыруға бағытталған шешiмдер қабылдайды.
Мемлекетаралық Кеңес Интеграциялық Комитетке тапсырмалар бередi, Парламентаралық Қауымдастыққа сұрау салады және ұсыныстар жасайды, Қоғамдастық Сотына сұрау салады.
Мемаралықкеңес өзiнiң шешiмдерiмен Қоғамдастықтың қосымша органдарын құра алады.
Мемаралықкеңес жылына кем дегенде бiр рет мемлекет басшылары деңгейiнде және жылына кем дегенде екi рет үкiмет басшылары деңгейiнде бас қосады. Мәжiлiс Мемаралықкеңесте төрағалық ететiн Уағдаласушы Тарап өкiлiнiң басшылығымен өткiзiледi.
Мемаралықкеңес жұмысының функциялары мен тәртiбi ЕурАзЭҚ-қа қатысушы мемлекеттердiң басшылары деңгейiнде Мемаралықкеңес бекiтетiн Ережемен белгiленедi.
Интеграциялық Комитет ЕурАзЭҚ-тың тұрақты жұмыс iстейтiн органы болып табылады.
Интеграциялық Комитеттiң негiзгi мiндеттерi:
- ЕурАзЭҚ органдарының өзара iс-қимылын қамтамасыз ету;
- Мемаралыккеңес мәжiлiстерiнiң күн тәртiбi және оларды өткiзудiң деңгейi жөнiнде ұсыныстар, сондай-ақ шешiмдердiң және құжаттардың жобаларын әзiрлеу;
- ЕурАзЭҚ-тың бюджетiн қалыптастыру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу және оның орындалуына бақылау жасау;
- Мемаралықкеңес қабылдаған шешiмдердi iске асыруға бақылау жасау.
Интеграциялық Комитет өзiнiң мiндеттерiн орындау мақсатында:
- Мемлекетаралық Кеңес берген өкiлеттiктер шегiнде шешiмдер қабылдайды;
- жыл сайын Қоғамдастықтағы iстiң жай-күйi және оның мақсаттары мен мiндеттерiн iске асырудың барысы туралы баяндаманы, өзiнiң қызметi туралы, сондай-ақ ЕурАзЭҚ бюджетiнiң орындалуы туралы есептi Мемаралықкеңеске ұсынады;
- Қоғамдастықтың мақсаттарына қол жеткiзуге бағытталған шараларды, оның iшiнде тиiстi шарттардың жасалуын әрi Уағдаласушы Тараптардың нақты мәселелер бойынша бiрыңғай саясат жүргiзуiн қарайды және тиiстi ұсыныстар әзiрлейдi;
- Мемаралықкеңеске ұсыныстар жасауына, Парламентаралық Қауымдастыққа және Уағдаласушы Тараптар үкiметтерiне ұсыныстар айтып, сұрау салуына, Қоғамдастық Сотына сұрау салуына құқығы бар.
Интеграциялық Комитет құрамына Уағдаласушы Тараптар үкiметтерi басшыларының орынбасарлары кiредi. Интеграциялық Комитеттiң Төрағасы Мемаралықкеңестiң мәжiлiстерiне қатысады.
Интеграциялық Комитеттiң мәжiлiсi кем дегенде үш айда бiр рет өткiзiледi.
Интеграциялық Комитет мәжiлiстерiнiң арасындағы кезеңде Қоғамдастықтың ағымдағы жұмысын қатысушы мемлекеттер басшылары тағайындайтын, ЕурАзЭҚ жанындағы Уағдаласушы Тараптардың Тұрақты өкiлдерiнiң (Тұрақөкiлдер) комиссиясы қамтамасыз етедi.
Мемлекетаралық Кеңес пен Интеграциялық Комитеттiң жұмысын ұйымдастыру және оларды ақпараттық-техникалық тұрғыдан қамтамасыз ету Интеграциялық Комитеттiң Хатшылығына (Хатшылық) жүктеледi.
Хатшылықты Интеграциялық Комитеттiң ұсынысы бойынша Мемлекетаралық Кеңес үш жыл мерзiмге тағайындайтын Бас хатшы басқарады.

2. ЕурАзЭҚ құру туралы шартта белгіленген жарғылық органдардан басқа Қоғамдастық шеңберінде салалық комиссиялар, өзара іс-қимылдың әртүрлі салалары бойынша ЕурАзЭҚ кеңестері мен көмекші органдары, соның ішінде мыналар жұмыс істейді:
- Еуразиялық экономикалық қоғамдастықты құру туралы шартқа қатысушы мемлекеттердің Орталық (ұлттық) банктері басшыларының кеңесі;
- Еуразиялық экономикалық қоғамдастыққа мүше мемлекеттердің Шекара мәселелері бойынша кеңесі;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Салық қызметі басшыларының кеңесі;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Кеден қызметі басшыларының кеңесі;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Көлік саясаты жөніндегі кеңес;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Энергетика саясаты жөніндегі кеңес;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Әділет министрлерінің кеңесі;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Әлеуметтік саясат жөніндегі кеңес;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Ауыл шаруашылығы министрлерінің кеңесі;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Кедендік-тарифтік және тарифтік емес реттеу жөніндегі комиссия;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Техникалық реттеу, ветеринарлық, санитарлық және фитосанитарлық талаптар жөніндегі комиссия;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы экспорттық бақылау саласындағы өзара іс-қимыл жөніндегі комиссия;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы ЕурАзЭҚ мүше мемлекеттердің ішкі рыногын қорғау жөніндегі комиссия;
- ЕурАзЭҚ Интеграциялық Комитеті жанындағы Құнды қағаздар нарығын реттеу жөніндегі уәкілетті органдардың басшылары кеңесі;
- ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттердің Қаржы-экономикалық саясаты жөніндегі кеңес.
Сондай-ақ Сақтандыруды қадағалау және сақтандыру қызметін реттеу органдары басшыларының кеңесін құру жоспарлануда
Мемлекетаралық Кеңес "мүдделi Уағдаласушы Тараптың дауысын алып тастағандығы мәмiле" қағидаты бойынша қабылданатын мүшелiктi тоқтату туралы немесе Қауымдастықтан шығару туралы шешiмдердi қоспағанда, барлық шешiмдердi мәмiлемен қабылдайды.
Интеграциялық Комитетте шешiмдер 2/3 көпшiлiк дауыспен қабылданады. Егер шешiмдердi қабылдауға Уағдаласушы Тараптардың төртеуi дауыс берсе, бiрақ сонымен бiрге ол 2/3 көпшiлiк дауысты жинамаған жағдайда мәселе Мемаралықкеңестiң қарауына жiберiледi. Әрбiр Уағдаласушы Тараптар дауыстарының саны оның Қоғамдастық бюджетiндегi жарнасына сәйкес келедi және:
- Беларусь Республикасы - 20 дауысты;
- Қазақстан Республикасы - 20 дауысты;
- Қырғыз Республикасы - 10 дауысты;
- Ресей Федерациясы - 40 дауысты;
- Тәжiк Республикасы - 10 дауысты құрайды.
ЕурАзЭҚ органдарының шешiмдерiн Уағдаласушы Тараптар ұлттық заңнамаларға сәйкес қажеттi ұлттық нормативтiк-құқықтық актiлердi қабылдау арқылы орындайды.
Қоғамдастық шеңберiнде қолданылып жүрген басқа да шарттарды және ЕурАзЭҚ органдарының шешiмдерiн iске асыру бойынша Уағдаласушы Тараптардың мiндеттемелерiнiң орындалуына бақылау жасауды Қоғамдастықтың органдары өздерiнiң құзыреттерi шегiнде жүзеге асырады.
ЕурАзЭҚ органдарының қызметiн қаржыландыру Қоғамдастықтың бюджетi есебiнен жүзеге асырылады.
Интеграциялық Комитет мүше мемлекеттердiң келiсiмi бойынша әрбiр бюджеттiк жылға Қоғамдастықтың бюджетiн жасайды және оны Мемаралықкеңес бекiтедi.
Қоғамдастықтың бюджетiнде тапшылық болуы мүмкiн емес.
Қоғамдастықтың бюджетi Тараптардың үлестiк жарналары есебiнен мынадай шәкiлге сәйкес құрылады:
- Беларусь Республикасы - 20 %;
- Қазақстан Республикасы - 20 %;
- Қырғыз Республикасы - 10 %;
- Ресей Федерациясы - 40 %;
- Тәжiк Республикасы - 10 %.
Қоғамдастық бюджетiнiң қаражаты:
- ЕурАзЭҚ органдарының қызметiн қаржыландыруға;
- Қоғамдастық шеңберiнде өтетiн Уағдаласушы Тараптардың бiрлескен iс-шараларын қаржыландыруға;
- басқа да мақсаттарға бағытталады.
Егер Уағдаласушы Тараптардың бiреуiнiң ЕурАзЭҚ бюджетiнiң алдындағы қарызы оның жылдық үлестiк жарнасының баламалық сомасынан асқан жағдайда ол қарызын толықтай өтегенге дейiн Қоғамдастық органдарында дауыс беру құқынан айырылады. Оның тиiстiлiгiндегi дауыс қалған Уағдаласушы Тараптар арасында олардың Қауымдастық бюджетiндегi жарналарына тепе-тең бөлiнедi.

3.ЕурАзЭҚ қызметінде басым бағыттардың санына жақын келешекте мыналар жатады: 
- Көлік  -  бірегей тарифтер проблемасын шешу, жүк ағынын арттыру, кеден процедураларын жеңілдету, қол қойылған келісімдер бойынша мемлекет ішілік процедураларды аяқтау, трансұлттық көлік-экспедиция корпорацияларын құру. 
- Энергетика  -  Орталық Азияның гидроэнергетикалық кешендерін бірлесіп игеру және электр энергиясымен және су пайдаланумен жабдықтар проблемаларын шешу, бірегей энергетикалық балансқа шығу. 
- Еңбек көші-қоны  -  қоныстанушыларды әлеуметтік қорғау, еңбек ресурстарының көшуін реттеу мен бақылаудың нақты жүйесін құру, қоныстанумен ілесе жүретін қылмыспен күрес, қоныстанушылар және олардың жұмыс берушілерінің салық төлеуімен байланысты проблемаларды шешу. 
- Аграрлық-өнеркәсіптік кешен  -  ЕурАЗЭҚ мемлекеттерінің ауылшаруашылық саясатын келісу, Қоғамдастық елдерінің бірыңғай азық-түлік нарығын қалыптастыру, ауыл шаруашылығы өнімдерін тасымалдауға, сатуға, сақтауға шығындарды азайту, осы салада жаңа нарық институттарын (сақтандыру, банктік, лизингтік, биржалық және т.б.) құру. 
Еуразиялық экономикалық қоғамдастық  -  ТМД кеңістігіндегі ең дамыған аймақтық бірлестіктердің бірі. Аталған аймақтық бірлестік жұмысына қатысу Қазақстанның сыртқы саяси басымдықтарының бірі болып табылады.

Дәріс №2.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
            1. ЕурАзЭҚ қызметінің негізгі кезеңдері. Азаматтық алу тәртібі.


Дәріс №3. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі еркін сауда режимі 

Дәріс сабағының мазмұны:
1. Еркін сауда режимі ұғымы. 
2. Өзара сауда қатынастары кезінде тарифтік және сандық шектеулерді қолданбау. 
1,. Әр түрлі елдер жалпы әлемдік экономикада жалпы және оның жекелеген тауар рыноктарында әр түрлі орын алады. Халықаралық сауданың әр бір қатысушысы өз мүдделерін қорғау мақсатында қандай да бір іс-әрекет атқаруға тырысады, яғни осы салада белгілі бір саясат жұргізеді. Халықаралық сауда саласында саясаттыңі негізгі екі түрі бар:                                                                                
- халықаралық сауда саясаты;
- сыртқы сауда саясаты;
Халықаралық сауда саясаты - халықаралық сауда саласында жалпылама қабылданған саясат. Дүниежүзілік  Сауда Ұйымы (ДСҰ) жүргізеді және ол әлем елдерінің көпшілігі тарапынан қолдау тауып отыр. Мұндай саясатқа халықаралық сауданы ырықтандыру жатады.
Сыртқы сауда саясаты атауымен мемлекеттің басқа елдермен сауда қатынасына бағытталған іс-әрекеті түсіндіріледі. Сыртқы сауда саясатының негізгі мақсаттары:
::   осы елдің халықаралық еңбек бөлінісіне кіруінің дәрежесі мен әдісін өзгерту;
::   экспорт пен импорт көлемдерін өзгерту;
::   елді қ.ажетті ресурстармен қамтамасыз ету (шикізат, энергия және т.б.);
::  экспорт   пен импорт бағаларының арақатынасын езгерту. 
Кейбір мақсаттар ұзақ мерзімді сипатта болады,  мысалы халықаралық еңбек бөлінісіне кіру дәрежесі мен әдісін өзгерту. Басқа мақсаттар одан гөрі аз мерзімде жүзеге асырылуы мүмкін, мысалға экспорт пен импорт көлемін өзгерту.
Сыртқы сауда  саясатының негізгі екі  бағыты бар:
::    еркін сауда саясаты;
::    протекционизм.
Еркін сауда саясаты таза күйінде мемлекеттің сыртқы саудаға тікелей араласудан бас тартып, рынокқа негізгі реттеуші ролін жүктеуін білдіреді. Бірақ бұл мемлекеттің осы шаруашылық іс-әрекетінің бағытына әсер етуден толық шеттелуін білдірмейді Мемлекет өз шаруашылық субъектілеріне максималды еркіндік беру үшін басқа елдермен келісім-шарттарға отырады. 
Еркін сауда оң саяси салдарға әкеледі, өйткені елдердің өзара байланыстылығы күшейіп,  бір-біріне дұшпандық әрекетінің мүмкіндігін төмендетеді.
Еркін сауда саясатының жүргізілуі экономикасы дамыған елдерге халықаралық айырбастан неғұрлым көп пайда алуға мүмкіндік береді. Іс жүзінде, еркін сауда саясаты таза күйінде ешқашан және еш жерде қолданылған жоқ.
Протекционизм - отандық экономиканы шетелдік бәсекелестерден қорғауға бағытталған саясат. Еркін сауда саясатымен салыстырғанда протекционизмдегі рыноктық күштердің еркін іс-әрекеті жоққа шығарылады, өйткені әлемдік рыноктағы жекелеген елдердің экономикалық потенциалы мен бәсекеге жарамдылығы әр түрлі, осыған байланысты дамуы жағынан артта қалып отырған елдер үшін рыноктық күштердің еркін іс-әрекеті пайдасыз болуы мүмкін. Күшті шетелдік мемлекеттер жағынан шектелмеген   бәсеке экономикалық дамуы төменірек   елдерде экономиканың тоқырауына және осы елде тиімсіз экономикалық құрылымның қалыптасуына әкелуі мүмкін. 

2. ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттердің өзара ықпалдастығы тауарлар аталымының басым көпшілігі бойынша ортақ кеден тарифтері енгізілген, тарифтік емес реттеу бойынша келісілген шаралар жүзеге асырылып жатқан, үшінші елдерге қатысты ортақ сауда режимдері қалыптастырыла бастаған кезеңге жетіп отырғанын атап өткен жөн. Біртұтас кеден аумағын құру басталды. Гуманитарлық салада біздің елдеріміз азаматтарының білім, мәдениет, денсаулық сақтау және әлеуметтік құқықтарын қамтамасыз ету салаларындағы қажеттіктерін неғұрлым толығырақ қанағаттандыруға мүмкіндік беретін бірқатар нақтылы бірлескен қадамдар жасалды.
ЕурАзЭҚ құру туралы шартқа қол қойылған сәттен бері ЕурАзЭҚ құру туралы шарттың нормалары мен қағидаларын нақты толықтыру, Қоғамдастықтың басқару органдарын құру және олардың қызметін реттейтін құжаттарды әзірлеу, жаңа халықаралық ұйымның лауазымды тұлғаларының құқықтық мәртебесін, артықшылықтары мен иммунитеттерін бекіту, олардың өз міндеттерін тиімді жүзеге асыруы үшін қажетті жағдайлар жасау бойынша халықаралық-құқықтық жұмыстың едәуір көлемі атқарылды.
2003 жылғы 27 сәуірде Душанбе қаласында болған ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық Кеңесі барысында (мемлекет басшылары деңгейінде) ЕурАзЭҚ Мемлекетаралық Кеңесінің Төрағасы, Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың <<Еуразиялық экономикалық қоғамдастықтағы іс ахуалы және интеграциялық ынтымақтастықты жеделдету жөніндегі ұсыныстар туралы>> баяндамасы қаралды, ол Қоғамдастықтың таяу болашақтағы негізгі мақсаттары мен міндеттерін белгілейді. 
Осы баяндама негізінде Тараптар ЕурАзЭҚ-қа мүше мемлекеттер басшыларының 2004 жылғы 9 ақпандағы №152 шешімімен бекітілген <<2003-2006 және одан кейінгі жылдарға арналған ЕурАзЭҚ шеңберіндегі ынтымақтастықтың басым бағыттарын>> және <<2003-2006 және одан кейінгі жылдарға арналған ЕурАзЭҚ дамуының басым бағыттарын іске асыру жөніндегі іс-шараларын>> әзірледі.

Дәріс №3.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Хекшер-Олин теориясының әлемдік саудадағы мәні және шектеулігі мәселесі

Дәріс №4. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі еркін сауда режимі 


Дәріс сабағының мазмұны:
1.Өзара сауда қатынастары кезінде жанама салықтарды салудың ортақ жүйесін қолдану

1. Кедендік тариф - бұл баж салықтары қойылымының жүйеленген тізімі. Кедендік баж салығы деп мемлекеттік шекараны өту кезінде тауарлардың импорты мен экспортына салынатын салығы түсініледі.
Тараптар тауарлармен еркiн сауда режимiнде жұмыс iстеудiң төмендегiдей мақсаттарын жариялайды: 
а) бiр Тараптың кедендiк аумағынан шыққан және екiншi Тараптың кедендiк аумағына әкетiлетiн (әкелiнетiн), сондай-ақ Тараптардың кедендiк аумағында еркiн айналысқа арналған тауарларға қатысты тарифтiк және сандық шектеулердi қолданбау; 
б) жанама салықтарды өндiрiп алудың бiрыңғай жүйесiн қолдану; 
в) жалпыға бiрдей қабылданған нормалар мен ережелерге немесе ұлттық заңдарына сәйкес бiр Тараптың екiншi Тараптан тауарлар әкелуiне қатысты қорғау шараларын уақытша қолдануына ештеңе де кедергi келтiрмейдi; 
г) Тараптардың келiсiмiнсiз олардың бiр-бiрiне өзара жасайтынынан анағұрлым қолайлы сауда режимiн осы Шарттың қатысушысы болып табылмайтын кез келген үшiншi мемлекетке жасамауы; 
д) шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң әрекетiнен туындаған немесе жалпы мемлекеттiк және аумақтық органдардың араласуынан туындаған бәсекелестiктi шектеудi - бұл Тараптардың шаруашылық жүргiзушi субъектiлерiнiң өзара саудасына қаншалықты ықпал ететiн болса, соншалықты деңгейде жою; 
е) екiншi Тараптың кедендiк аумағынан шығатын ұқсас тауарлармен салыстырып қарағанда Тараптардың бiрiнiң кедендiк аумағынан шығатын тауарға қатысты тiкелей немесе жанама түрде кемсiтушiлiкке әкелiп соғуы мүмкiн шектеу не фискалдық сипаттағы қандай да болсын шараларды (оның iшiнде ұжымдық) Тараптардың өзара қолданбауы.

Дәріс №4.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Халықаралық сауданың даму қарқындары және қазіргі кездегі даму мәселелері

Дәріс №5. ЕурАзЭҚ шеңберінде Кеден одағын (КО) құру

Дәріс сабағының мазмұны:
1. Кеден одағы ұғымы. 
2. Ортақ кеден тарифтері. 
3. Ортақ сыртқы сауда саясаты. 

1 Кеден одағы ұғымы. 

Жалпы, Кедендік одақ дегеннің өзі  -  бұл одаққа мүше-мемлекеттер арасындағы баж алымынсыз жүргізілетін сауда және үшінші елдер үшін кедендік баждардың келісілген мөлшері. 
Еуразия кеңiстiгiнде бұрынғы Кеңес Одағы республикаларының өзара ықпалдастықтары арта түсті, құрамы Ресей Федерациясы, Беларусь Республикасы және Қазақстан Республикасынан тұратын Кеден Одағы құрылды. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев ММУ-де оқыған дәрісінде Еуразия Одағын құру туралы идеясын тұңғыш рет жариялағанын атап өту керек және осы идея тәжірибеде жүзеге асты да. Алғашқы қадам ретінде қызмет саласына ортақ кеден аумағы және сыртқы шекаралар, Кеден Одақ шекараларының барлық контуры (нобайы) бойынша бiр iздендірілген бажды бекіткен бiртұтас кеден саясаттары кiретiн Кеден Одағын құрылуын атап өтуге болады. 
Жаңа Кедендік Одақ құрылу мақсаттары:
1) Үш елдің арасындағы тауар айналымды көбейту. Қазіргі кезде Белоруссия мен Қазақстан арасындағы тауар айналым 1,05%, Ресей мен Белоруссия арасындағы тауар айналым 63,23%, Қазақстан мен Ресей арасында 35,72% құрайды. Әрине басты мақсат бұл көрсеткіштерді өсіру.
2) Одақтыққа мүше елдердің экономикасының қарқынды дамуына жол ашу.
3) Біріңғай Кедендік Одақты құрғаннан кейін біріңғай экономикалық кеңестік құру мақсаты алдыға қойылп отыр. Сол арқылы ауылшарушылығын қолдау, тамақөнеркәсібінің сапасын жақсарту, содан кейін үш ел арсындағы тауар айналымды өсіріп, шетелдік нарыққа шығару.
4) Үш елдің кәсіпорындарын әлем стандарттарына сай бәсекелестікке даярлау. ДСҰ-на мүше болу және дүние жүзілік сауда нарығына шығу.
2010 жылдың 1 қаңтарынан бастап Кеден Одағын құру туралы құжаттар пакетіне 2009 жылдың 27 қарашасында Минскіде Белоруссия, Ресей және Қазақстан президенттері қол қойған болатын. Келiсiмге сәйкес, 2010 жылдың 1 қаңтарынан бiртұтас кеден тарифы күшiне ендi. Кеден Одағының өзі 2010 жылдың 1 шiлдесiнен бастап Кеден Одағы Кеден кодексiнiң күшіне енуiмен өз жұмысын бастады. Осы кезден бастап Кедендік бақылау ресей-белорусь шекарасынан алынып тасталды, ал 2011 жылдың шiлдесiнен бастап ресей-қазақстан Кедендік бақылауды шекарасынан алып тастау көзделіп отыр.
2010 жылдың наурызында Қазақстан Парламентінің Сенаты Белоруссия, Ресей және Қазақстанның Кеден Одағы жұмыс регламентін белгiлейтiн келiсiмдердi бекiттi. <<Кедендік одақтың кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарлардың кедендік бағасын анықтау барысында дұрыс бақылау жүргізу реті туралы Келісімді бекіту туралы>>, <<Кедендік одақтың кеден шекарасы арқылы өткізілетін тауарлардың кедендік бағасын ресми мәлімдеу реті туралы Келісімді бекіту туралы>>, <<Дамушы және дамыған мемлекеттердің тауарларының шығу тегін анықтау ережелері туралы Келісімді бекіту туралы>> заңдар қабылданды.
2 Ортақ кеден тарифтері.
Алдымен бұл құрылымның біз үшін қандай артықшылықтары бар? Мамандардың айтуынша, бірыңғай тариф жүйесі енгізілген сәттен бастап жоғарыда аталған үш мемлекет арасында кедендік шекара болмайды. Яғни, Қазақстан өзінің отандық өнімдерін еш кедергісіз Ресей мен Беларусь нарығына емін-еркін шығара алады деген сөз. Сол сияқты ол жақтың тауарлары біздің тұтынушыларға арзан бағамен жеткізілетін болады. Себебі, одаққа мүше елдер бірыңғай экономикалық кеңістікке енетіндіктен өзара тауар тасымалдау кезінде кедендік салық төленбейді. Бұл өз кезегінде қазақстандық кәсіпкерлерге өз өнімдерін шетел нарығына тиімді бағамен шығаруға мүмкіндік берумен қатар, бәсекеге қабілетті сапалы тауар өндіруге ықпал етпек. Сондай-ақ экономикалық белсенділік артып, тауар айналымы жоғарылайды. Нәтижесінде ел экономикасы екпінді дамып, сырттан инвестиция тартуға қолайлы жағдай туындамақ. Одақ құрамына енетін мемлекеттер бірлесіп, жаңа өндіріс орындарын іске қосуға жол ашылады. Ең бастысы отандық тауар өндірушілерге үлкен қолдау, тиімді жағдай жасалмақ. Кедендік одаққа бірігудің де басты мақсаты осы. Айта кету керек, бірыңғай кедендік тариф шетелден әкелінетін импорттық тауарлар бағасының өсуіне еш жол бермейді. Өйткені, Қазақстанға жеткізіліп жатқан азық-түлік, дәрі-дәрмек және басқа да тауарлардың басым көпшілігі Ресейдің өнімдері. Үш ел арасында ашық экономикалық аймақ құрылғаннан кейін шекара бекеттерінде де біраз өзгерістер орын алады. 
           

Дәріс №5.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 
1. Қазақстанның сыртқы саудасының даму көрсеткіштері

Дәріс №6. ЕурАзЭҚ шеңберінде Кеден одағын (КО) құру

Дәріс сабағының мазмұны:
* Ортақ сыртқы сауда саясаты. 
* Ортақ кеден саясаты. 

1. Ортақ сыртқы сауда саясаты. 
          Тараптар Кеден одағы туралы келiсiмдер жөнiндегi мiндеттемелерi шеңберiнде және осы Шарттың күшiне енетiн күнi Тараптар арасында қолданылып жүрген, сыртқы экономикалық қызметтi реттеудiң бiрыңғай тәртiбi туралы екi жақты келiсiмдерде көзделген нормалар мен ережелердi үйлестiру арқылы сыртқы сауда қызметiн реттеудiң бiрыңғай   тәртiбiн белгiлейдi.Сыртқы сауда қызметiн реттеудiң бiрыңғай тәртiбi және оның үйлесiмдi сипатта өзгеруi мен толықтырылуы жөнiндегi келiсiлгеншешiмдердi қабылдау мынадай салаларды қамтиды:1) сыртқы сауда қызметiн тарифтiк реттеу;2) үшiншi елдермен сауданы реттеудiң тарифтiк емес шаралары;3) үшiншi елдермен қарым-қатынаста сауда режимiн белгiлеу;4) үшiншi елдермен сыртқы сауда операцияларына жанама салық салу;5) сыртқы сауда операцияларын валюталық реттеу.
2.Тараптар жалпы жұрт таныған халықаралық нормалар мен ережелерге сәйкес сауда-экономикалық бiрлестiк ретiнде Кеден одағын құрады, оның құрамында мыналар болады: а) бiртұтас кеден аумағы; б) ортақ кеден тарифi; в) осы Шартта көзделген жағдайларды қоспағанда, өзара сауда-саттықта қандай да болсын тарифтiк және тарифтiк емес шектеулерге (лицензиялауға, квоталауға) жол бермейтiн режим; г) iшкi кеден шекараларында кедендiк бақылауды жеңiлдету және кейiнiрек одан бас тарту;д) шаруашылық жүргiзудiң жан-жақты нарықтық принциптерiне және үйлестiрiлген экономикалық заңдарға негiзделетiн экономикалар мен сауданы реттейтiн бiр үлгiдегi тетiктер;е) басқару органдары;ж) бiрыңғай кеден саясатын және бiрыңғай кеден режимдерiн қолдану.Кеден одағын қалыптастыру кезеңiнде оның атқарушы органы Интеграциялық Комитет болып табылады.21-бапта көзделген ережелердi орындағаннан кейiн бiрыңғай кеден аумағына үшiншi елдерден әкелiнген және қатысушы елдердiң бiрiнде еркiн айналыс үшiн шығарылған тауарлардың iшкi кеден шекаралары арқылы орын ауыстыруы шектелмейтiн болады. Тараптар үшiншi елдерден шығатын тауарларға қатысты кедендiк ресiмдеу мен бақылаудың нормалары мен ережелерiн бiр жүйеге келтiредi және iшкi кеден шекараларында кедендiк ресiмдеу мен бақылауды жеңiлдету және кейiн оларды алып тастау туралы тиiстi құжаттарға қол қояды. Кеден одағының iшкi шекарасы арқылы жеке тұлғалар алып өтетiн тауарларды кедендiк ресiмдеу кезiнде Тараптар 1998 жылғы 22 қаңтардағы Кедендiк ресiмдеудiң жеңiлдетiлген тәртiбi туралы хаттаманы басшылыққа алатын болады және одан әрi iшкi кеден шекараларында тауарларды кедендiк ресiмдеу мен кедендiк бақылауды алып тастайды. Осы мақсатта Тараптар тиiстi құжаттарға қол қояды. Тараптар жалпы жұрт таныған нормалар мен ережелердi ескере отырып, Кеден одағын қалыптастыруды аяқтаудың уақыт шектерiн қосымша уағдаластықтарымен айқындайды. Үшiншi елдермен сауда режимдерiн орнатқан жағдайда Тараптар Кеден одағын қалыптастыратын Тараптардың пайдасына анағұрлым қолайлы режимнен алып тастау жолымен бiр-бiрiне артықшылық берiлетiн режимдi қамтамасыз етедi.

Дәріс №6.Өзін-өзі тексеру сұрақтары  
* КО-н ортақ басқару органдары.
&&&

Дәріс №7. ЕурАзЭҚ шеңберінде Кеден одағын (КО) құру

Дәріс сабағының мазмұны:
  1. Өзара келісімге негізделген шекара саясаты. 
  2. КО-н ортақ басқару органдары. 
   
* Белоруссияның алдына қойған мақсаты және табатын пайдасын Қазақстаннан мұнайды импорттап бұл шикізатты өңдеп еуропаға сатуға жұмсамақ. Бұл кедендік одақ өз жұмысын бастамай тұрғанда Белоруссияның қалтасына қатты тиді, себебі Ресей арқылы бұл шикізаттың өтуі және кедендік рәсімдеу қымбатқа түсті. Ал енді бұл мәселе автоматты түрде шешілді. Белоруссь президенті Александр Лукашенко елінде машина өндіру саласын жандардырып, Ресей мен Қазақстанға экспортаумен айналыспақшы. Сонымен Белоруссия елдің өндірістік дамуын одан әрі көтеріп, шикізатты өндеу мен машина жасау саласын қары қарай негізді түрде дамытпақшы.
Қазақстанның алдына қойған мақсаты сүт май өнеркәсібінде жұмыс істейтін өндірушілер кедендік одақ арқылы өз өнімдерінің экспортын көбейту жолын қарастыруда. Мемлекет индустриялды дамып, кедендік одаққа мүше елдерге өз етін экспортқа шығаруды жөн көріп отыр. Сонымен қатар шикізаттық емес экономиканы дамыту. Қазіргі уақытта Қазақстан Ресейге 60 млн тонна ет экспортамақшы, сөйтіп Ресей ет өнімін шет елдерден емес арзан бағаға аз шығынмен Қазақстаннан алады. КСРО кезінде Қазақстаннан Ресейге 350 млн тонна ет экспорталатын. Қазақстанның басты мақсаты тамақ өндірісі саласындағы өнеркәсіпті кешенді дамыту. Сонымен қатар ДСҰ кірудің 15 келіссөздерін жүзеге асырып, мүше болу. Қазаақстан өз экономикасын әртараптандыру алдыңғы мәселенің бірі.
Ресейдің алдына қойған мақсаты өз елінің Кедендік одақ арқылы Еуроодақпен қарым-қатынасын, әсіресе ортақ еркін сауда аймағын құру ісінде, жетілдіру. ДСҰ  - на мүше болу. Әлемдік аренада өзінің экономикалық мәртебесін көтеру. Қазақстан мен Белоруссияның игерілмеген саларын жетілдіріп, өз пайдасын арттыру. Ресей машина, тамақ өнеркәсібінің өнімдерін экспорттау. Ресей шетел елдерден қымбатқа импорталатын ет, сүт өнімдерін тасымалдау мәселесін шешу.
Дәріс №7.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Беларусь және Кеден одағы
&&&

Дәріс №8. ЕурАзЭҚ шеңберінде ортақ экономикалық кеңістік құру

Дәріс сабағының мазмұны:
* Ортақ экономикалық кеңістік ұғымы. 
* Өзара келісілген экономикалық саясат жүргізу. 
* Экономиканың нақты секторындағы өзара әрекет.
   

Әрине, алдымен Кедендік одақ, содан кейін Бірыңғай экономикалық кеңістік құру  -  ауқымды әрі күрделі үдеріс. Ол үкіметтер ара - сындағы ықпалдастық пен үйлестіруді күшей - туді, әсіресе мүше мемлекеттердің кедендік, салық, көлік және басқа да құрылымдарының ықпалдастығын қажет етеді.
Кедендік одақты және жалпы экономи - ка - лық кеңістікті қалыптастыру  -  бұл үкімет - тердің, әсіресе кедендік, салықтық, көліктік және оған қатысушылардың басқа да меке - ме - лерінің өзара әрекеттесуі мен үйлесімділігін нығайтуын талап ететін, қиын, көп жоспарлы үдеріс болып табылады.
Қазіргі таңда Қоғамдастықта халықаралық қызмет саласында, бірыңғай көлік кеңістігін қалыптастыруда, ортақ энергетикалық рынокта және келісілген әлеуметтік саясат саласында стратегиялық бағыттар айқындалған.
Бүгінде әлемде күрделі экономикалық жағ - дай қалыптасып отыр. Бір жағынан мемлекет - тер тарапынан дағдарысқа қарсы қабылданған шаралар жаһандық қаржы апатына жол бермей, өз экономикаларына тигізер зардаптарын мүм - кіндігінше жеңілдетуге жол ашты. Дегенмен, дағдарыстың айтарлықтай кері әсерін ескере отырып, экономикада түбегейлі тұрақтылық әлі күнге орнамағанын мойындауымыз қажет.
Алдымызда экономикалық, қаржы, өндіріс - тік және басқару жүйелерін ұйымдастыруда мемлекеттердің қағидаттық жаңа деңгейге өтуі - не және туындаған жаңа мәселелерді шешуге бағытталған үлкен әрі қиын жұмыстар тұр. Бұл, яғни еліміздің экономикасын дағдарыстан кейінгі дамуға дайындау Президент Жолдауы - ның арқауы болып табылады. "...Қазірден бастап біздің кәсіпкерлерге пайда болған жаңа мүмкіндіктерді дұрыс бағалап, жаңа нарыққа шығудың тиімді стратегияларын әзірлеумен барынша айналысып, бәсекеге қабілеттілігін арттыру қажет"  -  екендігін Елбасы Жол - дауында атап өтті.
Қорытындылай келе Қазақстан Республи - ка - сының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың "...еуразиялық интеграцияның ұзақ мерзімді келешегінде балама жоқ" деген сөздерін еске сала кету қажет.
Бұл өте орынды сөз. Кедендік одақ Бірың - ғай экономикалық кеңістік құрудың негізі болып табылады. Және ол әбден мүмкін. Оны келесі фактілер дәлелдейді. Біріншіден, үш мемлекет кең ресурстық базаларға ие, сонымен қатар, білікті жұмыс күші жеткілікті. Екінші - ден, ауқымды рынок бар. Беларусь, Қазақстан және Ресей өзіне жеткілікті жоғары деңгейдегі экономикаларына ие. Ең бастысы  -  болашақта Кедендік одаққа мүше мемлекеттер ортақ ақша бірлігі негізінде валюта одағын құруы мүмкін. Бұл ұйымның құжаттарында оның жаңа мүшелер есебінен кеңеюі әуел бастан қарастырылғанын айта кеткен жөн.
Еңбек миграциясы - бұл еңбекке жарамды халықтың қандай да бір қоғамның экономикалық қажеттілігіне айналған, еңбек күшін қажет ететін орындарға байланысты қозғалысы. Халық миграциясының басты функциясы әр түрлі елдердегі, аудандардағы және елді мекендердегі жұмысшы күшінің түрлі мамандану мен бағытталуының, ұсынысы мен сұранысынын сандық және сапалық сәйкестігін қамтамасыз ету болып табылады. Миграцияны ішкі және сыртқы миграцияға бөледі.
Халықаралық миграцияға иммиграция, эмиграция, рэмиграция, білімділердің кетуі, миграциялық сальдо ұғымдары тән.
Иммиграция  -  жұмысшы күшінің басқа елге, жұмысқа немесе оқуға белгілі мерзімге орналасу мақсатымен келуі немесе жұмысшылар импорты.
Эмиграция - жұмысшы күшінің экспорты, басқаша айтқанда шетелде жұмыс орындарын алу мақсатымен елден кетуі.
Реэмиграция  -  эмигранттардың отанына тұрғылықты өмір сүру үшін қайтып келуі (оралмандар).
<<Милардың ағымы>> - жоғары білімді мамандардың халықаралық қозғалысы.
Миграциялық сальдо - кетіп қалған және келген мигранттар арасындағы айырма. Егер эмиграция иммиграциядан көп болса, миграциялық сальдо теріс болып, елден жұмысшы күшінің кетуі байқалады. Ал егер эмиграция иммиграциядан аз болса, миграциялық сальдо оң болып, елге жұмысшы күшінің келуі байқалады.
Біріккен Ұлттар Ұйымының топтастыруына сәйкес, сыртқы миграцияның төмендегідей түрлері бар:
1.   Қайтпайтын -тұрғылықты мекендеуге бағытталған миграция. Миграцияның бұл түрі белгілі бір жағдайларда АҚШ,  Канада, Австралия, Германия, Израильде рұқсат етілген.
2.   Маусымдық- қабылдаушы елде бір жылдан кем уақытқа төлемді жұмыс табу үшін келген, уақытша немесе маусымдық мигранттар болып табылады.
3.   Маятникті мигранттарды <<фронтальерлер>>    деп атайды. Жүмысшы-фронтальер-мигранттар күн сайын көрші мемлекетте жұмыс істеу үшін шекарадан өтеді.
4.  Амалсыз миграция. Амалсыз миграция экономикалық емес себептерден болса да, ол эмиграция мен иммиграция елдерінің дамуына әсер ететін еңбек ресурстарының қайта бөлінуіне әкеледі.
Халыкаралық миграцияға бірқатар заңдылықтар тән:
1. Миграция процесінде басты орынды еңбек миграциясы алады. Мемлекетаралық миграцияда, қазіргі еңбек күші нарығынында еңбек детерминантасы басты болып табылады.
2. Халықаралық миграция қоғамның әлеуметтік-экономикалық өмірінде күнделікті құбылыс болды. Бұл процесс қалыпты түрде дамуда.   Әлемдік миграция айналымына көптеген  елдердің жұмысшылары қатысуда. Сондықтан капитал, тауар рыноктарымен бірге халықаралық еңбек күші нарығы пайда болып, оның негізгі қозғаушы күші еңбек миграциясының процесі болды. 
3. Заңсыз миграцияның кең үлғаюы байқалуда.
4. Мигранттар арасында жоғары маманданғандардың үлесі өсуде.
&&&

Дәріс №8.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Жүмысшы күші миграциясының әлеуметтік-экономикалық салдары
&&&

Дәріс №9. ЕурАзЭҚ шеңберінде ортақ экономикалық кеңістік құру
Дәріс сабағының мазмұны:
1.Валюта қатынастары және валюта жүйесі түсінігі. 
2.Халықаралық валюта қатынастарындағы алтынның ролі. 

Дүниежүзілік валюталык жүйеге қазіргі кезде ұлттык, валюта және ұжымдық резервтік валюта мен оған алтын резерві де қоса енеді; өзара валюта қайтарымдылық шарты; валюта паритеті мен курсының механизмі, валюталық шектеудің көлемі; халықаралық есептеу түрлері; халықаралық. валюта нарығы режимі мен дүниежүзілік алтын нарығы.
Қазіргі халықаралық валюталық жүйеге халықаралық валюталық қор (ХВК) еніп, оған мынандай міндеттер қойылады: валюта курсын реттеу ережелеріи айқындау және оның орындалуын бақылау, валюта қайтарымдылығына ықпал жасау және валюталық шектеуді жою.
Халықаралық валюталық қор (ХВҚ) Біріккеи Ұлттар Үйымының арнайы мекемесі болып саналады. Бұл мекеме 1944 жылы құрылған, оған дүниежүзінің 160-тан астам мемлекеттері мүше. Халықаралық Валюталык Қор қысқа мерзімді және орташа мерзімді несиелер береді.
Халықаралық валюта жүйесі XIX ғасырдың аяғында қалыптасып, екі жиынтық құрамнан тұрады: валюталық қатынастар мен валюталық механизмдер. Олар ХВҚ-дың көмегімен валюталық қатынастарды және халықаралық валюталык, келісімін реттейді. Оған осы мақсатқа аймақтық валюта- несие мекемелерін (банктер) кірістіреді.

Дәріс №9.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Әлемдік валюталық жүйенің дамуының негізгі сатылары

Дәріс №10. ЕурАзЭҚ шеңберінде ортақ экономикалық кеңістік құру
Дәріс сабағының мазмұны:
1.Әлемдік валюта жүйесінің эволюциясы. 
2.Валюта курсы және оның қалыптасуына әсер ететін факторлары. 
3.Төлем балансы.

$$$002-010-001$3.2.10.1

Валюта қатынастары тарихында үш валюта жүйесі белгілі. Біріншісі стихиялы XIX ғасырдың аяғында алтын стандартының негізінде пайда болды. Алтын монеттік және алтын құймалары ретінде стандартқа сай 1922 жылға дейін өмір сүрді. Алтын монеттік стандарт қағаз ақша белгісінің алтын монетаға еркін ауысуын қамтамасыз етті: ұлттық мемлекеттің алтын монеталары дүниежүзілік ақша міндетін атқарады. Алтын монета стандартты алтын құймалар стандарты ауыстырған соң, қағаз ақша белгілері тек құймалар салмағы 12,7 гр. болатын алтынға айырбасталды. Дүниежүзілік ақша міндетін тек алтын кұймалар атқарады.
Бірінші дүниежүзілік соғыстан соң Генуэз конференциясында (Италия 1922 ж.) алтын ұрандық стандартқа көшу туралы халыкаралық келісімге қол қойылды. Бұл алтыны аз елдерге халықаралық сауда жасауға кепілдік туғызды.
Алтын ұрандық стандарттың талабы бойынша ұлттық валютаны алтын құймаларға айырбастау делдал-валюта арқылы жүргізілді. Делдал-валюталар болса, алтын құймаларға еркін айырбасталды. 
Ал 50-ші жылдары алтын валюта (алтын доллар) стандартының негізінде валюта жүйесі қалышасты. Дүниежүзілік ақша міндетін алтынмен қоса АҚШ доллары атқара бастады Бұл шешім І944 жылы халықаралық Бреттон-Вуд конференциясында (АҚІІІ) қабылданады. АҚШ доллары үш унциясы 31,1 гр. болатын 35 долларға сай келетін алтынға айырбасталды.
Алайда 1971 жылдан бастап, АҚШ долларды алтынға айырбастаудан бас тартып алтынға деген доллар бағасын арнайы түрде жойды.
Жаңа дүниежүзілік валюта жүйесі 1979 жылдан бастап күшіне еніп, мұны Ямайкада ХВҚ-на қатысушы елдер бекітті. Дүниежүзілік валюта жүйесі тарихында тұңғыш рет дүниежүзілік ақша міндетін алтын емес, ұлттық валюта мен интернациональды есеп ақша атқара бастады. Мұны  --  интернациомалды есепті ақшаны  --  халықаралық валюта қоры шығарды.
Қазіргі валюталық жүйенің басты элементтері болып халықаралық есептеулер жатады.
Қазіргі валюталық жүйе  --  жан-жақты валюталық нарықтық стандарт. Қазіргі валюталық механизм осы кездегі валюталық қатынасты реттейді. Валюталык қатынастың негізгі мәні мынада:
 --   валюталық өлшем  алтынмен тікелей байланысын үзіп оның алтынға қатаң бағамы жойылды;
 --   алтын ел ішіндегі айналымда ғана емес, дүниежүзілік нарықта да жалпы төлем құралы қызметін тоқтатады;
 --   алтын ерекше өтімді тауар ретінде ақшаға да сатылады, ал ол ақшалар халықаралық есептесулерде қолданылады;
 --  елдер арасындағы валюталық қатынастар ендігі жерде ұлттык валютаның өзгермелі курсына негізделеді.
Курстың бұл құбылысы екі фактормен: біріншіден, дүниежүзілік қауымдастықтағы елдердің ішкі нарықтағы валютаны сатып алу қабілеттілігін нақты құнының ара қатынасымен; екіншіден, халықаралық нарықта ұлттық валютаға деген сұраным мен ұсынымға байланысты.   
&&&

$$$002-010-100$Дәріс №10.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
{Өзін-өзі тексеру сұрақтар тізімі немесе тестер}
1. Әлемдік валюталық жүйенің дамуының негізгі сатылары

Дәріс №11. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі халықаралық ынтымақтастық
Дәріс сабағының мазмұны:
           1. ЕурАзЭқ және БҰҰ. 
          2. ЕурАзЭҚ және Еуропалық одақ. 
&&&
$$$002-011-001$3.2.11.1 ЕурАзЭқ және БҰҰ.
БҰҰ-ның Азия және Тынық мұхитына арналған экономикалық және әлеуметтік комиссиясының (ЭСКАТО) 63-сессиясы аясында БҰҰ Еуропалық комиссиясының атқарушы хатшысы Марек Белька, БҰҰ ЭСКАТО атқарушы хатшысы Ким Хак Су мен ЕурАзЭҚ бас хатшысы Гроигорий Рапота БҰҰ Еуропалық комиссиясы, БҰҰ ЭСКАТО мен ЕурАзЭҚ Интеграциялық комитетінің хатшылығы өзара түсіністік туралы меморандумға қол қойды. 
 	БҰҰ Еуропалық комиссиясы, БҰҰ ЭСКАТО мен ЕурАзЭҚ Интеграциялық комитетінің хатшылығы бұл құжатқа экономика және әлеуметтік салаларда бірлесе жұмыстар жүргізу үшін қол қойды. Ондағы мақсат - аймақтық экономикалық ынтымақтастыққа септігін тигізу және Мыңжылдық мақсаттарына қол жеткізуге бағытталған күш-жігерлерді қолдау. Тараптар өзара ықпалдастықты одан әрі нығайту және аймақтық комиссиялар мен хатшылық арасындағы өзара ықпалдастықты дамытудың маңызын атап өтті. Олар меморандумның ЕурАзЭҚ-қа мүше елдердің, бірінші кезекте Орталық Азия экономикасының мүддесіне сай бірлескен шараларды жүзеге асыруда елеулі нәтижелерге қол жеткізудің арқау-негізі ретінде қабылданатынын атап өтті. 
 	"Аймақтық комиссиялар мен хатшылық аталған үш ұйымның да салыстырмалы артықшылықтарын бір уақытта тиімді пайдалана отырып түрлі басымдық берілген салаларда нақты шараларды жүзеге асыруда, сондай-ақ, потенциалды арттыруда өздеріне тиесілі мандаттары мен өкілеттіліктері шеңберінде ынтымақтасатын болады",- делінген құжатта. Меморандумға сәйкес, хатшылық мүше елдерде тұрақты даму және қоршаған ортаны қорғау, су және энергетикалық ресурстарды тиімді пайдалану, көлік желілерін дамыту және транспорттық операцияларды жеңілдетуге түрткі болу, сауда саясаты мен сауда-саттық процедураларын жеңілдету, ақпараттық-коммуникациялық технологиялар салаларында Мыңжылдық декларациясында айтылған Даму мақсаттарына жетуді қолдау үшін өзара тиімді ықпалдастыққа септігін тигізетін болады. Сонымен бірге, хатшылық ЕурАзЭҚ-қа мүше елдердің БҰҰ-ның Орталық Азия елдерінің экономикасына арналған арнаулы бағдарламасы (СПЕКА) аясындағы іс-қызметке және халықаралық экономикалық ынтымақтастық пен интеграцияны пәрмендендіруге бағытталған басқа да бастамаларына қатысуына септігін тигізеді. Өз кезегінде аймақтық комиссиялар хатшылықпен ЕурАзЭҚ-қа мүше елдерге қатысты тиісті бағдарламалық және талдамалық құжаттардың жобасын жасау мен оларды жүзеге асыруда ынтымақтасады. Хатшылық сонымен бірге аймақтық комиссияларға ағымдағы келісілген жобалар бойынша мәліметтерді жинау мен өңдеуге қолдау көрсетеді. 
 	Қол қойылған меморандумның жүзеге асырылуы үшін жауапкершілік БҰҰ-ның Орталық Азия елдерінің экономикасына арналған арнаулы бағдарламасының үйлестірушілері мен ЕурАзЭҚ бас хатшысының орынбасарына жүктеледі. 

2 ЕурАзЭҚ және Еуропалық одақ.
Халықаралық деңгейдегі Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы мемлекеттері Еуропалық Одақпен өзара әрекеттесулерін нығайтуға ұмтылады, ал аумақтықта Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы мемлекеттері, оның ішінде Қазақстан да өздерінің аумақтық бірігулерінің үлгісі ретінде Еуропалық Одақтың тәжірибесін алды. Осыған байланысты Н.А.Назарбаев, Батыс Еуропадағыдай интеграция деңгейі туралы айтуға әлі ерте, бірақ қойылған міндеттер (А.Е.ЕурАзЭС мемлекетаралық ұйымның бiрiншi мәжiлiсiндегi Минсктегi 2001 жылдың 1 маусымы) экономикалық және саяси жүйелердiң теңестiрулерiне итермелейдi деп атап өткен.
Осылай, 23.01.1995 жылы Қазақстан мен Еуропалық Одақтың арасында сауда және инвестиция, демократия дамуының және әділеттілік аясындағы әріптестік және ынтымақтастық туралы келісім бекітілді, онда <<Қазақстан Республикасы  -  Еуропалық Одақ>> ынтымақтастық Кеңесі жұмыс істейді, оның үшінші отырысы Брюссельде 2001 жылы шілдеде өтті. Қазақстан Еуропалық мемлекеттерімен стратегиялық серіктестікке ұмтылады. Бірақ та Ресей Федерациясының тәжірибиесі бұл өте қиын процесс екенін дәлелдейді. Ю.Берестнев Ресей-Еуропалық қатынастарға анализ жасап, былай деп жазған, Ресей Федерациясының Еуропа Кеңесіне кіру үшін жасалған шарттарының ішінде маңызды орында Ресей заңнамасын Еуропа нормаларымен сәйкес келтіру талабы тұр. Соңғысында бірінші орында адамдардың құқықтары мен негізгі еркіндіктері туралы Еуропалық Конвенция және де прецеденттік сипаты бар адам құқықтары бойынша Еуропалық Соттың шешімі түсіндіріледі. 
Еуропалық Одақ мемлекеттері Орталық Азия мемлекеттерімен, әсіресе Қазақстанмен өзара әрекеттестігіне баса назар аударады. Олардың тиісті консолидацияланған позициясы <<Еуропалық Одақ және Орталық Азия: жаңа серіктестік стратегиясы>> атты құжатта көрініс тапты, бұл құжат 2007 жылы ЕО саммитінде қабылданған болатын.
Қазақстан да өз кезегінде технологиялық, энергетикалық, транспорттық, сауда  -  экономикалық өзара әрекеттесудің кеңеюіне әкелетін Еуропалық мемлекеттермен тығыз ынтымақтасуда, сондай-ақ Еуропалық интеграция мен институциялық-құқықтық реформалар тәжірибесіне қызығушылық танытады. Сондықтан Қазақстан Республикасының Президенті 2008 жылы 29 тамызда Еуропалық елдер мен Қазақстан арасындағы жан-жақты ынтымақтастықтың жаңа негіздері қаланған, 2009-2011 жылдарға арналған <<Еуропаға жол>> атты Мемлекеттік бағдарламаның бекітілуі туралы Жарлыққа қол қойды.
Бағдарламаның басты мақсаты  -  Еуропалық елдермен сауда айналымының көбеюі, транспорттық желілерді дамытудың біріккен жоспары, техникалық регламент пен өлшемдерді, яғни стандарттарды Еуропалық Кеңес елдері талаптарына сай ету, еуропалық нормалардың ескерілуімен болатын қазақстандық заңнаманы жетілдіру және т.б. істерде көрініс табатын еліміздің беделді еуропалық елдермен стратегиялық ынтымақтастық деңгейіне шығуы.
Көрсетілген мақсатқа жету үшін бірнеше мәселені шешу керек. Біріншісі, Еуропа елдері мен Қазақстан арасындағы технология, энергетика, транспорт, техникалық реттеу мен метрология, кіші және орта бизнес бағыттарындағы ынтымақтастықты дамыту және одан әрі жетілдіруге қатысты Қазақстандық өмір сүру деңгейін еуропалық стандарттарға жақындатуды көздейтін өмір сапасы саласындағы ынтымақтастықты кеңейтуге үлкен көңіл бөлінеді. Қоршаған ортаны жақсарту, су ресурстарын қорғау, климаттық өзгерістерді алдын ала болжау, био алуантүрліліктің сақталуына қатысты жүйелі жұмыс жоспарлануда. Одан басқа халыққа көрсетілетін медициналық қызмет көрсету сапасы жоғарылайды. Олар ақпараттық технология ендіру; диагностика, ауруларды емдеу және алдын алу сапасының жақсаруы; дәрілердің сапасы мен жетімділігін арттыру; тамақтану стандарттарын енгізу; кадрлық ресурстар жүйесін дамыту арқылы еуропалық стандарттарға сәйкестендіріледі.

Дәріс №11.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 
1. Халықаралық қаржы ұйымдарына Қазақстанның қатысуы
&&&

Дәріс №12. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі халықаралық ынтымақтастық
Дәріс сабағының мазмұны:
1.ЕурАзЭҚ және ТМД, Ұжымдық қауіпсіздік туралы Келісім Ұйымы. 
2.Аймақтық интеграцияның формалары. Еркін сауда аймағы, кедендік одақ, жалпы нарық, экономикалық жәгне валюталық одақ, толық интеграцияның негізгі белгілері.
&&&
$$$002-012-001$3.2.12.1 ЕурАзЭҚ және ТМД, Ұжымдық қауіпсіздік туралы Келісім Ұйымы.
Қазіргі кезеңде қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету тек Орталық Азия өңірі үшін ғана емес, бүкіл әлемдік қауымдастығы үшін де өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасы елдегі және өңірдегі қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етуге, жаңа қауіп-қатерлермен халықаралық құқық арқылы күресуге, төнер қауіпті болдырмау және алдын ала сақтандыру мәселелерін шешуге, олардың негізінде жатқан іргелі себептерді жоюға қолайлы жағдайларды туғызу үшін дәйекті түрде қолдау жасайды.
Бүгінгі күні Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы (ҰҚШҰ) өңірдегі тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі өзара іс-қимыл мен үйлестіру жұмыстарының құралдарының бірі болып табылады.
ҰҚШҰ  -  халықаралық аймақтық бірлестік, оның құрамына Армения, Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан мен Өзбекстан кіреді.
ҰҚШҰ-ның негізгі мақсаттары ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, мүше мемлекеттердің егемендігі мен аумақтық тұтастығын қорғау, ұлттық қарулы күштерді әскери және ұйымдастыру жағынан күшейту, әуе шабуылға қарсы қорғаныстың бірлескен жүйесін сақтау, ТМД-ға кірмейтін мемлекеттермен шекараны бірлесіп қорғау саласындағы өзара іс-қимыл мен ынтымақтастықты үйлестіру болып табылады.
Ұйымның жоғарғы органы  -  Ұжымдық қауіпсіздік кеңесі (ҰҚК). Бұл кеңес Ұйым қызметінің қағидатты мәселелерін қарастырып, оның мақсаттары мен міндеттерін жүзеге асыруға қатысты шешімдер қабылдайды, сондай-ақ осы мақсаттарды іске асыру үшін мүше мемлекеттердің қызметін үйлестіруін және бірлескен әрекеттерін қамтамасыз етеді. Кеңес құрамына мүше мемлекеттердің басшылары кіреді.
ҰҚК сессиялары арасында мүше мемлекеттер тағайындайтын өкілетті өкілдерден тұратын Тұрақты Кеңес, Ұйым органдары қабылдаған шешімдерді іске асыру үшін тараптардың өзара қатынастарын үйлестіру мәселелерімен айналысады.
Сыртқы істер министрлері кеңесі  -  сыртқы саясат саласындағы мүше мемлекеттердің өзара іс-қимылын үйлестіру мәселелерімен айналысатын ұйымның кеңесші және атқарушы органы.
Қорғаныс министрлері кеңесі  -  әскери саясат, әскери құрылыс және әскери-техникалық ынтымақтастық саласындағы мүше мемлекеттердің өзара іс-қимылын үйлестіру мәселелерімен шұғылданатын кеңесші және атқарушы органы.
Қауіпсіздік кеңестер хатшыларының комитеті  -  мүше мемлекеттердің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету саласындағы олардың өзара іс-қимылын үйлестіру мәселелерімен шұғылданатын Ұйымның кеңесші және атқарушы органы.
Ұйымның бас хатшысы  -  Ұйым хатшылығын басқаруды іске асыратын жоғары әкімшілік лауазымды тұлға. Мүше мемлекеттердің азаматтары санынан ҰҚК шешімімен тағайындалады және Кеңеске есеп беруге міндетті.
Ұйым хатшылығы  -  Ұйым органдары қызметінің ұйымдастыру, ақпараттық, кеңес және талдаудың қамтамасыз етілуін жүзеге асыратын тұрақты жұмыс орган.
Ұйымның тағы да бір тұрақты әрекет ететін жұмыс органы болып ҰҚШҰ Біріккен штабы табылады. Ол 2004 жылдан бастап жұмыс істейді және Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарттың әскери бөлігі бойынша ұсыныстар дайындау мен шешімдерді жүзеге асыруға жауап береді.
ҰҚШҰ қызметінің маңызды бағыттарының бірі халықаралық лаңкестікке, экстремизмге және оларға тән қылмыстарға: қару-жарақ пен есірткінің контрабандасына, ұйымдасқан қылмысқа, заңсыз көші-қон әрекеттеріне қарсы күрес саласындағы ынтымақтастық болып табылады. Бұл бағытта алдын ала келіскен арнайы оперцияларды өткізу және іс-қимылды үйлестіру үшін көпжақты негіз жасалынды. Осы тұрғыда, контрабандалық есірткіге қарсы күрес шеңберінде ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттер құзыреттілік органдары басшыларының Үйлестіру кеңесі құрылып, ішкі істер, ұлттық қауіпсіздік, шекара және кеден қызметтерінің құралдары мен күштерінің қатысуымен алдын ала сақтандыру шаралары өткізілуде (мысалы, "Арна" операциясы).
ҰҚШҰ қызметінің маңызды бағыттарының бірі Ядролық таратпау халықаралық режимін күшейту жұмысы болып саналады. 2005 жылғы мамыр айында Нью-Йорк қаласында өткен Ядролық қаруды таратпау туралы Шартты қарастыру жөніндегі жетінші Конференцияда ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттермен ядролық қарудың және оны өндіру үшін қажет, әсіресе, лаңкестік қауіптің өркендей түсу жағдайында, технологиялар мен құрал-жабдықтардың таралу қауіпі мәселесінің өзектілігі айқындалған ортақ мәлімдеме жарияланды. ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттер Беларусь пен Қазақстанның таратпау тәртібінің күшеюіне ядролық қаруды өз аумақтарынан өзі еркімен шығару арқылы қосқан үлесін атап өтті және Ядролық қаруды таратпау шартқа басқа қатысушыларын осы келісім шартқа ұстанушылығын дәлелдеуге шақырды.
ҰҚШҰ-ның бітімгершілік әлеуетін қалыптастыру қазіргі заманғы қауіп-қатерлерге әсер етудің әмбебап жүйесінің маңызды элементі болып табылады.
Бар және ықтимал қатерлердің фонында, соның ішінде лаңкестік, экстремизм, есірткі трафигі және ұйымдасқан қылмыстың басқа да түрлері, ҰҚШҰ-ға мүше мемлекеттердің қауіпсіздігін одан әрі нығайту мақсатында ҰҚШҰ Ұжымдық жедел ден қою күштерін құру туралы шешім қабылданды.
Одан басқа, өңірдегі өзекті қауіп-қатерлер мен қыр көрсетулер бойынша ақпаратпен алмасу, сондай-ақ заңсыз көшіп-қонуға, есірткі құралдарының контрабандасына және тасымалына қарсы іс-әрекеттер бойынша бірлескен шаралар қабылдау сияқты бағыттарда Ұйым шеңберінде ҰҚШҰ/Ауғанстан ынтымақтастығын жөнге келтіру жүзеге асырылып жатыр 
Аталған құжаттарды қабылдаудың және қорғаныс, сыртқы істер министрліктерінің, арнайы қызметтердің, қауіпсіздік кеңестерінің өткізген жұмыстарының нәтижесі ҰҚШҰ тиімділігінің ұлғаюы, оның қазіргі заманның геосаясаяси және әскери-саяси жағдайға бейімделуі, бекітілген келісімдерді іске асыру жөніндегі нақты тетіктерді әзірлеуі болып табылады.
Қазақстан Республикасының ХВҚ-на кіруінен елдің дүниежүзілік экономикамен интеграциялануын байқатады. Алайда несие бере отырып, ХВҚ-ы кепілдікті талап етеді және меншікті персоналы арқылы өз 
қаржысының тиімділігіне баға береді.
ХВҚ-ның экспорттарының есептері көрсеткендей, ТМД мемлекеттерінің бірге алған квотасы ХВҚ-ы капитал ауқымының 4,76% құрайды. Бұл сенсация ретінде қабылданып, Сауд Аравиясымен, үлкен жетілік елдерінен соң, Ресей тоғызыншы орында қалған.
Бірінші орында, әрине АҚШ-ты ХВҚ-нңп 18,48%  капиталы иемденген. Квота көп болса, ХВҚ-на елдің қосатын төлемі көп болады.

Дәріс №12.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 
1. Халықаралық қаржы ұйымдарына Қазақстанның қатысуы

Дәріс №13. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі ғылыми ынтымақтастық

Дәріс сабағының мазмұны:
1. ЕурАзЭҚ елдерінің ғылыми ұйымдарының өзара әрекеті. 
2. Интеграциялық мәселелерді ғылыми - теориялық негіздеу. 
  
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі ЕурАзЭҚ Интеграциялық комитеті жанындағы Білім кеңесінің белсенді мүшесі болып табылады
Еуропалық Одақ пен Қазақстан Республикасының арасындағы білім саласындағы өзара әрекеттестіктің нақты бағыттары <<Орта Азиядағы ЕО-тың стратегиясы: Қазақстан үшін басымдылықтарды жаңғырту>> шеңберінде жүзеге асырылады. 
ТEMPUS, Erazmus Mundus, CAREN білім беру бағдарламалары қазақстандық студенттерге Еуропада жоғары білім алуға, ғалымдарға ғылыми зерттеулерді өткізуге және ноу-хаумен алмасуға мүмкіндік береді. Нәтижесі жоғары білімнің сапасын арттыру, Еуропалық ынтымақтастықтың жалпы жүйесіне университеттерді тарту жолымен басым бағыттар бойынша білікті мамандарды әзірлеу болғандықтан, қазақстандық жоғары оқу орындары аталған бағдарламаларға белсенді қатысады. 
Қазақстан Республикасының Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымымен ынтымақтастығы.
Ұйымға мүше болу Қазақстан Республикасының 1975 ж. Хельсинкилік қорытынды актіде және ЕҚЫҰ-дың өзге де құжаттарында негізі қаланған ұстанымдарды пысықтау мен қолдануға мүмкіндік беретін жалпы еуропалық үрдістерге белсенді қатысуға деген ұмтылысымен сипатталады.
Ынтымақтастықты нақтылау кезеңінде Қазақстан Республикасының Үкіметі мен ЕҚЫҰ арасындағы ЕҚЫҰ-ның Алматыдағы орталығын, сондай-ақ, Адам істері мен құқықтары жөніндегі бюроны ашу жөніндегі өзара түсіністік меморандумына қол қойылды ( 1998 ж. 2-3 желтоқсан, Осло қ.). 
2010 жылдың қаңтарында Қазақстан Республикасының ЕҚЫҰ-ға төрағалық етуі бастала - ды. Осындай үлкен оқиға шеңберінде Қазақстанның әлеуметтік өміріндегі барлық салалар бойынша, сондай-ақ білім саласында бірқатар іс-шаралар өткізу жоспарлануда. Қазіргі таңда ЕҚЫҰ шеңберінде <<Балалар көзімен зорлық-зомбылықсыз әлем>> атты балалар суреттерінің көрмесін өткізу жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілген (2010 ж. маусым Вена қ.).
Қазақстанның ЕҚЫУ төрағалығы қарсаңында ел Президентімен Ауғанстан Ислам Республикасының азаматтарына арналған білім беру бағдарламасын іске асыру туралы бастама жасалды.
Қазақстандық бастаманы іске асыру мақсатында 2009 жылғы 22 қарашада Кабул қаласында Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Ауғанстан Ислам Республикасының Үкіметі арасындағы Білім беру саласындағы ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. Келісім шеңберінде Қазақстан тарапы 2010  -  2014 жылдар аралығында жыл сайын Ауғанстан Ислам Республикасы азаматтарының қатарынан 200 адамды: оның ішінде 140 адамды жоғары оқу орындарына және 60 адамды техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарына оқуға қабылдайды. Медициналық мамандықтар бойынша жоғары оқу орындарына қабылдау 2010  -  2012 жылдар аралығында жүзеге асырылады.
Білім алушылардың жалпы саны 1000 адамды құрайды, оның ішінде 700 адам  -  жоғары оқу орындарында, 300 адам  -  техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында. Оқыту 2019 жылға дейін (медициналық мамандықтар  -  2020 жылға дейін) Қазақстан Республикасының қаражаты есебінен жүзеге асырылатын болады. 
Ауғанстан Ислам Республикасының азаматтары денсаулық сақтау (200 адам), ауыл шаруашылығы (135), ішкі құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету (75) саласындағы, гуманитарлық сала және журналистика (45), мемлекеттік шекараны қорғауды қамтамасыз ету (45), инженерлік (100) және педагогикалық бағыттағы (100) мамандықтар бойынша оқытылады.
Ауған азаматтары Қазақстан Республикасының техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарында оқыту Қазақстан тарапының пікірлері мен мүмкіндіктері ескеріле отырып, жыл сайын ауған тарапы айқындайтын кәсіптер мен мамандықтар бойынша жүзеге асырылады.
Қазақстан Ауғанстан Ислам Республикасының азаматтарын тегін жатақханамен, жол жүру билеттерімен, соның ішінде жазғы каникул кезіндегі жолда жүру билеттерімен, сондай-ақ стипендиямен және медициналық қызмет көрсетумен қамтамасыз етеді.
Ауғандықтарды оқыту мен даярлаудағы осынау кең ауқымды көмек ЕҚЫҰ-дағы тер - роризм мен экстремизм идеологиясының тарауына қарсы тұруға қосқан маңызды үлес болмақ. Ауған жастарына сапалы білім алу мүмкіндігін ұсыну наркопроблеманы шешуге бағытталған кең көлемді іс-әрекеттер кешеніндегі маңызды шара болмақ.

* Адамзаттың қазiргi кезеңдегі даму факторларының бiрi интеграция (кiрiгу) болып табылады. Интеграция процесстерi дезинтеграциямен, ескінің тарауы  -  жаңаның пайда болумен, ескі интеграциялық құрылымдардың ыдырап - жаңа экономикалық, саяси, әскери және басқа да одақтардың тууымен алмасып отырады. Және дегенмен интеграция үстем болатын, позитивтi тенденция болып табылады. 
Адамзаттың өзіндік тарихы яғни, шағын жалпылықтан неғұрлым iрiлеуге, оқшауланғаннан гөрі неғұрлым өзара тәуелділікке негізделген кезекті интеграциялық эволюция ретінде қарастыруға болады: Осы үдерістер қазіргі күшіндегі халықаралық құқық аясындағы негізін қалайтын қағидалардың бірі ретінде БҰҰ Жарғысында көрініс тапқан және Бiрiккен Ұлттар Ұйымының 1970 жылғы 24 қазандағы құжатпен қабылданған Жарғысына сәйкес мемлекеттердiң арасындағы достық қатынастар мен ынтымақтастыққа қатысты халықаралық құқықтардың қағидалары туралы Декларацияда толық айтылған. Аталған құжатқа сәйкес, <<Мемлекеттер бiр-бiрiмен, олардың саяси, экономикалық және әлеуметтiк жүйелерiнiң айырмашылықтарына, түрлі аядағы мемлекетаралық қатынастарына қарамастан, халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау және халықаралық экономикалық тұрақтылыққа жәрдемдесу мен өрлеуіне, халықтың ортақ әл-ауқатына сәйкес ынтымақтасуы қажет. 
Аймақтық бiрiгулер мемлекеттердiң ынтымақтастығы мақсаттарына сәйкес құрылады және жеке мемлекетке қарағанда ғаламдану үрдісіне сәйкес жылдам дамитын, әрі өмiр сүре білетін, сонымен қатар бәсекеге түсе алатын адамзат iзденісіндегі детерминирленген логикалық құбылыс болып табылады. <<Еуразия  -  2000>> Еуразия халықаралық экономикалық саммитінде Бүкiләлемдiк Экономикалық форумның президенті профессор К. Шваб былай деп атап өттi:
<<Ғаламданумен байланысты жаңа өнеркәсiптiк революция мынадай көрініс береді, кім жеңді және кім жеңілді бұл бірнеше жылдар ішінде тез арада шешіледі. Маргинализациядан (кiрмелену) құтылу үшін шағын мемлекеттердің бiр-ақ жолы бар - ол регионализация. Регионализация және ғаламдану - бұл бір-бірлеріне параллель процестер. Ал аймақтар - глобалдi, яғни жаһанды экономиканың кiрпiштерi сияқты &&&
ТМД елдері және алыс шетелдердің қатысуымен аймақтық халықаралық ұйымдар құрылады, Шанхай Ынтамақтастық Ұйымында (ШЫҰ) мысалы Қытай белсенді рол атқарса, экономикалық жоспарда Әзiрбайжан, Грузия және Түркия белсене ынтымақтастық орнатса, болашақта басқа да экономикалық, саяси және әскери одақтар құрылу жоспарлануда. 
Бұрынғы Кеңес Одағының аумағында болып жатқан немесе посткеңестік елдер мен алыс шет елдердің қатысуымен болатын интеграциялық процесс әлемдік қауымдастықта болып жатқан тенденциялар көрінісін береді. Әлемде үнемі болып жатқан интеграциялық және дезинтеграциялық үрдістерде саяси, экономикалық, қорғаныс және басқа да мақсаттарды қамтитын бірігу үрдістері үстемдік роль атқарады.
Мамандар еуропа мемлекеттерінің орталық азия мемлекеттерімен қатынастарына жағымды әсер ететін күшті жақтарына мыналарды жатқызады:
- Еуропа мемлекеттерінің экономикалық, қаржылық, техникалық әлеуеті;
- Орта азиялық мемлекеттерге қатысты жағымсыз империялық тәжірибенің жоқтығы;
- Еуропалық мемлекеттерде жағымсыз <<антиисламдық имидждің>> жоқтығы;
- Кейбір еуропа мемлекеттерінің (бірінші кезекте Германия) көптеген Орта Шығыс мемлекеттерінің басты экономикалық серіктестері ретіндегі дәстүрлі ролі;
- Дамушы мемлекеттердің өндіруші өнеркәсібіне инвестициялар тәжірибесі;
- Еуропа Одағының және НАТО позициясының күшеюіне төзімділігі;

Дәріс №13.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 
1. Дамыған елдердің аймақтық интеграциялық топтастықтары

Дәріс №14. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі ғылыми ынтымақтастық
Дәріс сабағының мазмұны:
1. Интеграция мәселелері бойынша кадрлар дайындау.

  
Қазақстан  -  байланыстар мен әріптестікке ашық мемлекет, халықаралық ынтымақтастықты біз білім және ғылым жүйесі дамуының басым бағыттарының қатарына қоямыз. 
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі қызметінің маңызды бағыттарының бірі - өзге мемлекеттермен және халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты дамыту бо - лып табылады. Бұл бастама жыл сайын жаңа қарқынмен даму үстінде.
Білім саласында 81 халықаралық келісім іске асырылуда. Тек 2009 жылы білім және ғылым саласындағы ынтымақтастық туралы 10 халықаралық келісімге қол қойылды. 
150-ден астам білім беру ұйымы шетелдік әріптестерімен тікелей байланыстар орнатқан. Бүгінде 25 мыңнан астам қазақстандық азамат шетелде білім алуда. Олардың білімі мен білігі  -  біздің еліміздің болашағына қосылатын баға жетпес үлес.
Білім және ғылым саласындағы ынтымақтастық мәселелері бойынша бірнеше халықаралық кездесу мен бірлескен келіссөздер өткізіледі. 
Халықаралық байланыстар маңыздылығының өсу факторы  -  Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығымен ынтымақтастықты дамыту. ТМД-ға қатысушы мемлекеттермен біртұтас келісілген білім беру кеңістігін қалыптастыру және саясатын пысықтау -  қазақстандық білім берудің халықаралық байланыстарын дамытудың басты бағыттарының бірі болып табылады.
ҚР БҒМ ТМД-ға қатысушы мемлекеттердің біртұтас білім беру кеңістігінің құқықтық алаңын құру үдерісінің белсенді қатысушысы. ТМД ынтымақтастығы шеңберінде ұлттық заңнамаларды әзірлеу барысында қолдануға ұсынылған алты модельдік заң әзірленді (білім туралы, ересектердің білімі, жалпы орта білім, мектептен тыс білім беру, мектепке дейінгі білім беру және лицензиялау туралы).
Осындай құжаттарды әзірлеу үдерісіне Қазақстан да өз үлесін қосып отыр. Оның бірден бір дәлелі Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі әзірлеген Лицензиялау туралы модельдік заң болып табылады.

Дәріс №14.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 
1. Дамыған елдердің аймақтық интеграциялық топтастықтары

Дәріс №15. Халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіндегі Қазақстан 

Дәріс сабағының мазмұны:
1. Қазақстан Республикасының экономикалық потенциалы. Қазақстан экономикасынығ қазіргі  кездегі жағдайы. 
2. ҚР ның халықаралық экономикалық қатынастары.

Интеграциялық процесті дамытудың мынадай принциптері қаралған: кеден кедергілерін жоюы, салық, акциз алымын төмендету, отандық тауар өндірушілерді қорғау шараларын жасау. Осы процестерге  -  <<микродеңгейдегі интеграция>> деген айдар тағылды. Шаруашылық субъектісінің әртүрлері осы аталған негізде <<микродеңгейдегі интеграцияны>> жүзеге асырады. Бұл Ресей мен Қазақстан жобасында тәп-тәуір өткерілмек. Біріккен кәсіпорындар мен қаржы-өнеркәсіп топтары құрылып, керек жобаларды мұнай өндіру және газ салаларында, көмір өндіру, машина құрылысында өткеру жүзеге асырылуда. 
Сонымен қатар  ел президенті Н. Назарбаев 2005 жылғы Қазақстан халқына жолдауында Орталық Азия елдері Одағын құруды ұсынды. <<Бұдан былайғы интеграциялануымыз, - деп атап айтты Ел басымыз, - біздің өңіріміздің тұрақтылығына, прогреске,экономикалық және әскери-саяси тәуелсіздікке апаратын жол>>
Қазақстан  -  мейлінше интеграцияланған әлемдік үлкен ағзаның бір бөлшегі. Ол үлкен ағза <<дүние - жүзілік қаржы-экономикалық жүйе>> деп аталады. Демек ағзаның өзге мүшелерінде пайда болған дерт келесі бір мүшенің жұмысына әсер етпей қоймайды. Мұны біз Оң - түстік-Шығыс Азиядағы қаржы дағдарысы кезінде де, осы жолы да сезіндік. Оңтүстік-Шығыс Азияда басталған қаржы дағдарысы кезінде егемендігін жаңада алған республикамыз әлемдік жүйеге онша интеграциялана қоймаған еді. Сондықтан да оның әсері негізінен теңгенің девальвациясын сәл ұлғайтуға ғана жетті. Бір қызығы, сол дағдарыс кезінде Оңтүстік-Шығыс Азия ел - дерінен <<дүркірей қашқан>> қаржының бір азғантай бөлігі Қазақстан үстінен <<себелеп өтіп>>, дамуымыздың жеделдеуіне септігін тигізген. Ал бұл жолы дамудың даңғыл да қарқынды жолына түскен Қазақстан үшін әлемдік қаржы дағдарысының зардабы біраз болды. Екінші дең - гейдегі банктеріміз сырттан <<қорлана>> (фондирование) алмайтын жағдай қалыптасты. Керісінше бұрын алған несиелерін қайтаруға тура келді. Сондықтан да Қазақстанның ипотекалық жүйесі біраз ақсады. Ипотекалық несие арқылы <<май шелпекке кенелеміз>> деген топ та - қырға отырып қалды. Халыққа үлес - тірілген несие қайтарымы іркіліске ұшырады. Жылжымайтын мүлік құны екі еседен астамға түсті. Тұрғын үй бағасының түсуі әлі де жалғасады. Өйткені ол Қазақстан халқының нақ - ты табысына шақталмаған, алыпсатарлардың қолдан жасаған бағасы еді. Солай бола тұрса да, өз егемендігін алған 18 жылдың ішінде ауқымды істер тындырып үлгерген мемлекет басшылығы қазынамызға Ұлттық қор мен Ұлттық банктің тұрақтандыру қорындағыны қоса есептегенде 50 миллиард доллардың сыртында мол қаржы жинақтаған болатын. Оның үстіне Қазақстанның бағасы төмендемеген шикі - заттық экспортынан түсетін валюталық кіріс елден бұрынғы алынған несиелердің қайтарымы ретінде шет елдерге шығарылатын валюталық шығысты толық жабатындай деңгейден де артық. Міне, осы екі жағдай Қазақстанның қарқында дамуын сақтап қалып отыр. 
Мемлекеттік екі үлкен құрылым <<Қа - зына>> тұрақты даму қоры мен <<Самұрық>> мемлекеттік активтерді басқару холдингі біріктіріліп, қандай дауылға да болса қарсы жүре алатын алып және қуатты үлкен бір құрылым өмірге келді. Бұл құрылым Қазақстанның қаржы-экономикалық жүйесіне локомотивтік қызмет атқарып, бүкіләлемдік дағдарысты жағдайдың өзінде еліміздің ырғақты және қарқынды дамуын жалғастыра беруде үлкен қызмет атқарары сөз - сіз.

Дәріс №015.Өзін-өзі тексеру сұрақтары
1. Халықаралық экономикадағы Қазақстанның алатын орны

ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАР
Практикалық сабақтар теориялық материалдардан алған білімді бекіту үшін қажет.

Практикалық сабақ №1. Еуразиялық экономикалық қауымдастық: мақсаттары, құрамы, құрылымы
Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №1
Практикалық сабағының мазмүны:
1. ЕурАзЭҚ құру мақсаттары. 
2. ЕурАзЭҚ мүше-елдері. 
3. ЕурАзЭҚ құрылымы. 
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.
2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №1
1. Ресейдің ЕурАзЭҚ шеңберіндегі орны
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №2. Еуразиялық экономикалық қауымдастық: мақсаттары, құрамы, құрылымы
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді
&&&

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №2
Практикалық сабағының мазмүны:
1. Шешім қабылдау принциптері. ЕурАзЭҚ бюджеті. 
2. ЕурАзЭҚ қызметінің негізгі басымдықтары. ЕурАзЭҚ қызметінің негізгі кезеңдері. Азаматтық алу тәртібі.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №2
1. Қазақстанның халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуы
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №3. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі еркін сауда режимі 

Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №3
Практикалық сабағының мазмүны:
1. Еркін сауда режимі ұғымы. 
2. Өзара сауда қатынастары кезінде тарифтік және сандық шектеулерді қолданбау. 
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №3
1. Тәжікстанның ЕурАзЭҚ шеңберіндегі орны
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру


4 Практикалық сабақ №4. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі еркін сауда режимі 
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №4
Практикалық сабағының мазмүны:
* Өзара сауда қатынастары кезінде жанама салықтарды салудың ортақ жүйесін қолдану.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №4
1. Халықаралық сауданың даму қарқындары және қазіргі кездегі даму мәселелері
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №5. ЕурАзЭҚ шеңберінде Кеден одағын (КО) құру
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №5
Практикалық сабағының мазмүны:
1..Кедендік тариф сауда саясатының құралы ретінде. 
2.Кедендік баж және оның қызметтері. Кедендік баждың жіктелуі. 
3.Сыртқы сауданы реттеудің бейтарифтік әдістердің негізгі түрлері: сандық, жасырын, қаржылық. 
4.Сандық шектеулік. Квоталау. Квотаның жіктелуі. 
5.Сауданың жасырын шектеулігі. Жасырын әдістердің түрлері.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №5
1. Қазақстанның сыртқы саудасының даму көрсеткіштері
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

6 Практикалық сабақ №6. ЕурАзЭҚ шеңберінде Кеден одағын (КО) құру
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №6
Практикалық сабағының мазмүны:
1. Кеден одағы ұғымы. 
2. Ортақ кеден тарифтері. 
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №6
1. Халықаралық сауданы мемлекеттік реттеудің ролі
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №7. ЕурАзЭҚ шеңберінде Кеден одағын (КО) құру
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №7
Практикалық сабағының мазмүны:
            1. Ортақ сыртқы сауда саясаты. 
            2. Ортақ кеден саясаты. 
 3. Өзара келісімге негізделген шекара саясаты.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №7
1. Халықаралық эконмоикадағы капитал қозғалысының орны
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №8. ЕурАзЭҚ шеңберінде ортақ экономикалық кеңістік құру

Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №8
Практикалық сабағының мазмүны:
     1.Ортақ экономикалық кеңістік ұғымы. 
     2. Өзара келісілген экономикалық саясат жүргізу. 
     3. Экономиканың нақты секторындағы өзара әрекет. 
     4. Энергетикалық нарықты қалыптастыру және бірлесіп дамыту. 
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №8
* Беларусь және оның Ортақ экономикалық кеңістік құрудағы алатын орны 

Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №9. ЕурАзЭҚ шеңберінде ортақ экономикалық кеңістік құру
қатынастар
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №9
Практикалық сабағының мазмүны:
          1. Агроөнеркәсіптік сектордағы өзара әрекет.
          2. Қызмет көрсетудің ортақ нарығын қалыптастыру. 
          3. Көлік одағын қалыптастыру. 
          4. Ортақ қаржы нарығын қалыптасытру және валюталық интеграцияны дамыту. 
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №9
1. Тәжікстан және оның Ортақ экономикалық кеңістік құрудағы алатын орны
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №10. ЕурАзЭҚ шеңберінде ортақ экономикалық кеңістік құру
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №10
Практикалық сабағының мазмүны:
            1. Бюджет-салық саясаттарының негізгі бағыттарын сәйкестендіру. 
            2. Әлеуметтік-гуманитарлық сферадағы және миграциялық салясат саласындағы ынтымақтастық. 
3. ЕурАзЭҚ құқықтық жүйесін қалыптастыру.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.
Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №10
1. Ресей және оның Ортақ экономикалық кеңістік құрудағы алатын орны
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №11. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі халықаралық ынтымақтастық
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №11
Практикалық сабағының мазмүны:
           1. ЕурАзЭқ және БҰҰ. 
           2. ЕурАзЭҚ және Еуропалық одақ. 
           3. ЕурАзЭҚ және Дүниежүзілік кеден ұйымы.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №11
1. Халықаралық қаржы ұйымдарына Қазақстанның қатысуы
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру



Практикалық сабақ №12. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі халықаралық ынтымақтастық
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді


1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №12
Практикалық сабағының мазмүны:
      1. ЕурАзЭҚ және Дүниежүзілік банк, Еуропалық даму және реконструкция банкі арасындағы қарым-қатынас. 
      2. ЕурАзЭҚ және ТМД, Ұжымдық қауіпсіздік туралы Келісім Ұйымы. 
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №12
1. Халықаралық қаржы ұйымдарына Қазақстанның қатысуы
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №13. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі ғылыми ынтымақтастық

Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді


1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №13
Практикалық сабағының мазмүны:
            1. ЕурАзЭҚ елдерінің ғылыми ұйымдарының өзара әрекеті. 
            2. Интеграциялық мәселелерді ғылыми - теориялық негіздеу. 
3.Интеграциялық процестің дамуының факторлары.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №13
1. Қазақстан ғылыми ұйымдарының ЕурАзЭҚ шеңберіндегі әрекеті
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №14. ЕурАзЭҚ шеңберіндегі ғылыми ынтымақтастық


Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №14
Практикалық сабағының мазмүны:
1. Интеграция мәселелері бойынша кадрлар дайындау 
2.Аймақтық интеграцияның формалары. Еркін сауда аймағы, кедендік одақ, жалпы нарық, экономикалық жәгне валюталық одақ, толық интеграцияның негізгі белгілері.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №14
1. Дамыған елдердің аймақтық интеграциялық топтастықтары
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

Практикалық сабақ №15. Халықаралық экономикалық қатынастар жүйесіндегі Қазақстан
Практикалық сабақ тапсырмасы дәрістік сабақтардан алған теориялық материал негізінде құрылды. Студент бақылау сұрақтарына жауап беріп, тапсырмаларды орындап оқытушыға файл түрінде жібереді

1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №15
Практикалық сабағының мазмүны:
1. Қазақстан Республикасының экономикалық потенциалы. Қазақстан экономикасынығ қазіргі  кездегі жағдайы. 
2. ҚР ның халықаралық экономикалық қатынастары.
3. Республиканың экспорттық потенциалы мен импорттық саясаты . 
4. Қазақстанның сыртқы экономикалық саясаты.
Сабақтың мақсаты:
- тақырыптың теориялық мәселелерін, заңдылықтарын және тәжірибелік мәнін зерттеу;
- экономикалық тілдің, экономикалық талдаудың дамуына, ситуациялық есептерді шешуге септігін тигізу.
Әдістемелік ұсыныстар:
1. Студенттердің тақырыпты тәжірибеде пысықтауын қамтамасыз ету:
2. Дәріс сабағында қамтылмаған мәселелерді қарастыру;
3. Күнделікті бақылау кезінде студенттердің барлығын қамту;
4. Студенттердің өздігінен жұмыс жасау қабілетін дамыту.

2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары немесе тестілік сұрақтар №15
1. Халықаралық экономикадағы Қазақстанның алатын орны
Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

7 Білімді бақылау бөлімі
Білімді бақылау сұрақтар немесе тестілік тапсырмалар түрінде екі межелік бақылау және емтихан кезеңінде қолданылады

1-модуль бойынша тапсырма
1- модуль бойынша осы аралықта оқыған дәрістеріңіз негізінде сұрақтарға файл түрінде жауап жібересіздер. 
1. Әлемдік экономикадағы елдердің жіктемесіне талдау жасау
2. Қазақстанның халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуы 
3. Қазақстанның ЕурАзЭҚ шеңберіндегі орны 
4. Ресейдің ЕурАзЭҚ шеңберіндегі орны


2-модуль бойынша тапсырма
2- модуль бойынша осы аралықта оқыған дәрістеріңіз негізінде сұрақтарға файл түрінде жауап жібересіздер. 
1. Қазақстанның сыртқы саудасының даму көрсеткіштері
2. Жүмысшы күші миграциясының әлеуметтік-экономикалық салдары
3. Беларусь және Кеден одағы
4. Тәжікстан және Кеден одағы
5. Халықаралық қаржы ұйымдарына Қазақстанның қатысуы

3-модуль бойынша тапсырма
3- модуль бойынша осы аралықта оқыған дәрістеріңіз негізінде сұрақтарға файл түрінде жауап жібересіздер. 
1. Дамыған елдердің аймақтық интеграциялық топтастықтары
2. Халықаралық экономикадағы Қазақстанның алатын орны

Бірінші межелік бақылау сұрақтары
Ғаламдаму жағдайындағы ұлттық экономиканың ашықтығы проблемасы
            
Екінші межелік бақылау сұрақтары
Демпингке қарсы саясат: ұлттық өндірушілерді қорғау жүйесіндегі ролі мен мәні

Бірінші межелік бақылау тестілері
1. Эммиграция  -  бұл...
A. басқа елдің азаматының елге келуі;
B. халықаралық бизнес шарты;
C. капиталдың халықаралық ауысуы;
D. халықтың халықаралық ауысуы; 
E. бір елден екінші елге жұмысқа орналасу немесе тұрғылықты жерін (азаматтығын) ауыстыру мақсатында азаматтың кетуі

2. Иммиграция  -  бұл?
A. басқа елдің азаматының елге келуі;
B. халықаралық бизнес шарты;
C. капиталдың халықаралық ауысуы;
D. халықтың халықаралық ауысуы; 
E. бір елден екінші елге жұмысқа орналасу немесе тұрғылықты жерін (азаматтығын) ауыстыру мақсатында азаматтың кетуі.

3. Жұмысшы күшінің импорты  -  бұл?
A. бір елден екінші елге жұмысқа орналасу мақсатында азаматтың келуі;
B. жұмысқа орналасу мақсатында эмигранттардың елге қайта оралуы;
C. иммигранттардың елден кетуі;
D. иммигранттардың елден шығарылуы;
E.  тұрғылықты жерін және азаматтығын ауыстыру мақсатындағы  иммиграция.

4. Жұмысшы күшінің экспорты  -  бұл?
A. азаматтың елден басқа елге жұмысқа орналасу мақсатында кетуі;
B. иммигранттардың өз отанына қайта оралуы;
C. иммигранттардың елден кетуі;
D. иммигранттардың елден шығарылуы;
E. тұрғылықты жерін және азаматтығын ауыстыру мақсатындағы  эмиграция.

5. Халық миграциясының негізгі себептері не?
A. елдің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейіндегі айырмашылық;
B. еңбек келісімдердің шарты;
C. халықаралық еңбек бөлінісі;
D. жұмыс күшіне сұраныс;
E. демографиялық аспекті.

6. Халықаралық еңбек бөлінісі дегеніміз.
А. әрбір елге тән өндірісті дамытудың бағыты
В. халықаралық монополиялардың қызметінің негізгі бағыттары
С. жеке елдердің белгілі бір товарлардың түрлерін өндіруге мамандануы және осы товарлармен айырбас жасауы
D. дүниежүзілік рынокта товарлардың белгілі бір түрлерін сатуда үстемдікке ие болу
Е. А және В дұрыс

7. <<Ғаламдық>> деген термин нені білдіреді.
А. халқының барлық бөлігін қамтитын жалпы континенталдық проблемаларды
В. жалпыұлттық проблемаларды
С. бүкіл адамзат баласының жалпы мүдделерін қамтитын жалпыпланеталық проблемаларды
D. белгілі бір аймақтың барлық халқының мүдделерін қамтитын проблемаларды
Е. А, В дұрыс

8. Қазіргі жағдайда халықтың санының өсуі мен олардың жер шары территориясында орналасуына қандай факторлар ықпал етеді?
А. халықтың ұдайы өндірілуі және миграциясы
В. халықтың ұдайы өндірілу типі және дамыған транспорт жүйесі
С. дамыған медициналық қызмет көрсету және жұмыссыздық
D. әртүрлі елдердегі өндіргіш күштердің даму деңгейі және қалалық агломерациялардың өсуі
Е. дұрыс жауап жоқ

9. Ғылыми техникалық революция  -  бұл?
А. өндіргіш күштер саласындағы революция;
В. өндірістік қатынастар саласындағы  революция;
С. қоғамдық өмірдің әлуметтік саласындағы революция;
D. материалдық игіліктерді өндіру техникасындағы революция.
Е. барлығы дұрыс

10.Әлемдік еңбек нарығы қашан пайда болды.
А. феодализм дәуірінде
В. монополистік капитализм дәіріндеС. классикалық капитализм дәуірінде
D. аралас экономика дәуірінде
Е. алғашқы қауымдық дәуірінде

11. Отын-энергетика кешенінің құрамына кіретін өнеркәсіп түрлері
А. металлургия, отын
В. көмір, химия
С. электроэнергетика, машина жасау
D. отын, электроэнергетика
Е. мұнай, тамақ

12. Мамандандыру мен кооперативтендіру кең тараған өндіріс саласын анықтаңыз.
А. металлургия
В. ауыл шаруашылығы
С. машина жасау
D. тамақ өнеркәсібі
Е. көлік

13. Елдегі демографиялық саясат неменеге байланысты
А. мәдениетке
В. табиғат жағдайына
С. білімге
D. халықтың санына және оның табиғи өсуіне
Е. табиғат байлықтарына

14. Дүние жүзіндегі ең көп халық қандай?
А. Қытайлар
В. Бразилиялықтар
С. Қазақтар
D. Орыстар
Е. Жапондар

15. Әлемдік шаруашылық  -  бұл.
А. ұлттық шаруашылықтардың жиынтығы
В. халықаралық еңбек бөлінісі негізінде бір - бірімен байланысты болатын ұлттық шаруашылық
С. өндірістік, сауда және қаржы қатынастары негізінде бір-бірімен байланыста болатын ұлттық шаруашылық пен басқа да шаруашылық жүргізуші субьектілердің жиынтығы
D. халықаралық саудаға негізделген шаруашылық байланыстарының жүйесі
Е. дұрыс жауап жоқ

16. Тарихи тұрғыдан алғанда әлемдік шаруашылықтың қалыптасуы қандай негізде  іс жүзіне асырылды...
А. алғашқы қауымдық өндіріс тәсілі негізіндегі ең бірінші ірі еңбек бөлінісінің нәтижесінде
В. құл иеленушілік өндіріс тәсілі негізінде екінші және үшінші  ірі еңбек бөлінісінің нәтижесінде
С.  феодалдық өндіріс тәсілі негізіндегі түрлі елдер мен халықтарды күштеп біріктіру нәтижесінде
D. капиталистік өндіріс тәсілі негізінде еңбек бөлінісінің сол кезеңге сәйкес жүйесін жасау жолымен және метрополиялардың түрлі елдер мен халықтарды әлемдік шаруашылық қатынастарына енуге мәжбүр етуі нәтижесінде
Е. А, В және С дұрыс

17. Елдің экономикалық потенциалы - бұл:
А. халықшаруашылығының барлық салаларын өндіріс құрал-жабдықтарымен қамтамасыз ететін өнеркәсіптің, әсіресе машина жасаудың даму деңгейі
В. өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруді,  күрделі құрылысты, жүктерді тасымалдауды, халыққа қызмет көрсетуді қамтамасыз ете алатын халық шаруашылығы салаларының қабілеттілігінің жиынтығы
С. халық шаруашылығында қорланған (жинақталған) еңбек құралдарының массасымен олардың техникалық жағынан жетілдірілу дәрежесі
D. ғылыми - техникалық жетістіктер дәрежесі мен оларды өндірісте  пайдаланудың кадрлардың мәдени-мамандық деңгейімен анықталуы
Е. С және D жауап дұрыс

18. Табиғи ресурстардың абсолютті шектеулігін неден көруге болады:
А. олардың дүниежүзі елдерінде әркелкі орналасуынан
В. олардың таусылатындығына және қайтадан қалпына келтіруге болмайтындығына қарамастан жоғары қарқынмен тұтынудан
С. олардың тек белгілі бір бөлігінің ғана өндіруші ресурс бола алатындығынан
D. біздің қажеттіктерімізбен және талап-тілектерімізбен салыстырғанда олардың шектеулі болып келетіндігінен
Е. дұрыс жауап жоқ

19. Шаруашылық өмірді интернациолдандыру  -  бұл?
А. халықаралық мамандандырылу мен еңбек бөлінісіне негізделген әртүрлі елдердің ұлттық шаруашылықтар байланыстарының пайда болуы мен тереңдеуінің объективті тарихи процесі
В. әртүрлі елдердің монополиялардың бір-бірімен астарласып кетуімен бұл елдердің өзара келісілген саясат бойынша үшінші бір елдермен  экономикалық қатынастарды жүргізуі.
С. томаға  -  тұйық, бір-біріне қарама-қарсы тұрған экономикалық блоктарды құруға бағытталған, рыноктарды бөлу және қайта бөлу үшін күрестің формасы ретіндегі <<коллективтік автаркизм>>
D. халықаралық формаларының дамуының обьективті негізі
Е. С және D дұрыс

20. <<Халықаралық экономикалық қатынастар>> термині  -  бұл:
А. әлемдік экономика;
B. ұлттық экономикалар арасындағы қатынас;
C. әлемдік сауда;
D. елдің сыртқы саудасы;
E. әлемдік бизнес.

21. Халықаралық сауда  -  бұл?
A. халықаралық экономикалық қатынастар формасының бірі;
B. сыртқы экономикалық байланыстар;
C. елдің экспорты және импорты;
D. сыртқы сауда балансы;
E. сыртқы сауда.

22. Халықаралық жұмысшы күші миграциясы  -  бұл
A. сыртқы сауда балансы;
B. сыртқы экономикалық байланыстар;
C. елдің экспорты және импорты;
D. халықаралық экономикалық қатынастар формасының бірі;
E. сыртқы сауда.

23. Халықаралық капитал қозғалысы  -  бұл:
A. сыртқы экономикалық байланыстар;
B. халықаралық экономикалық қатынастар формасының бірі;
C. елдің экспорты және импорты;
D. сыртқы сауда балансы;
E. сыртқы сауда.

24. ХЭҚ қалыптасуы және дамуының негізгі себептері...
A. товар және қызмет көрсетуге сұраныстың елдер арасындағы айырмашылығы;
B. әр түрлі елдердің экономикалық дамуының деңгейіндегі айырмашылығы;
C. әр түрлі елдердің ресурстармен қамтамасыз етілуінің айырмашылығы; 
D. әр түрлі елдердегі бір және сол товарлар мен қызмет көрсету бағаларындағы айырмашылығы;
E. халықаралық мамандану және халықаралық еңбек бөлінісі.

25. Еңбек ресурсы  -  бұл:
A. жұмыс істейтін халық;
B. еңбекке қабілетті адамдар саны;
C. эконмоикалық белсенді халық;
D. еңбекке қабілетті адамдар сапасы;
E. жалпы халықтан жұмыссыздарды алып тастағанда.

26. Әлемдік эконмоика пәнінің зерттеуіне не жатады
A. әлемдік экономиканың дамуының беталысы;
B. әлемдік нарықтың дамуы және қазіргі құрылымы;
C. өндіріс факторлар қозғалысының негізгі бағыттары және динамикасы;
D. барлық жауап дұрыс;
E. дұрыс жауап жоқ.

27. Халықаралық экономикада басты ресурс  -  бұл?
A. адам ресурсы;
B. табиғи ресурс;
C. қарыжылық ресурс;
D. барлығы дұрыс;
E. барлығы дұрыс емес.

28.ХЭҚ-тың негізгі формаларына не жатпайды... 
А. халықаралық сауда
В. халықаралық өндірісті кооперациялау
С. капитал қозғалысы
D. жұмысшы күші миграциясы
Е. экспорт және импорт

29. Сыртқы сауда саясаты  -  бұл
А. мемлекеттік әлеуметтік сфераны реттеуі
В. мемлекеттің салық салуға байланысты саясаты
С. басқа мемлекеттермен саяси қарым-қатынасын нығайтуы
D. мемлекеттің басқа елдермен сауда қатынастарына бағытталған әсері
Е. барлығы дұрыс емес

30. Протекционизм дегеніміз.
А. мемлекеттің сыртқы саудаға араласуынан бас тартуы
В. саудаға толық сыйым салу саясаты
С. отандық экономиканы шетел бәсекесінен қорғау саясаты
D. импортты ынталандырып, экспортты шектейтін саясат
Е. дұрыс жауап жоқ  
	
Екінші межелік бақылау тестілері
1. ЕврАзЭҚ мүшелері...
A. ТМД барлық елдері;
B. Евразиялық Одақтың барлық елдері;
C. Орталық Азияның барлық елдері;
D. барлығы дұрыс;
E. барлығы дұрыс емес.

2. Халықаралық экономикалық интеграцияның басты себебі
A. өндіргіш күштің сапалық өзгерісі және өсуі;
B. халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдеуі және дамуы;
C. ХЭҚ интерұлттандырылуына тырысу;
D. барлығы дұрыс;

3. Халықаралық валюталық нарық  -  бұл?  
A. әлемдік шеңберде валютаны сатып алу-сату бойынша қалыптасатын қатынас;
B. әлемдік шеңберде қаржылық рсеурстарды сатып алу-сату бойынша қалыптасатын қатынас;
C. әлемдік валюталар және басқа қаржылық активтер сатылатын және сатып алынатын  орын;
D. барлық жауап дұрыс;
E. барлығы дұрыс емес.

4. Валюта  -  бұл
A. шетел ақша бірлігі;
B. ұлттық ақша бірлігі;
C. арнайы ақша резерві;
D. жоғарыдағы көрсетілгеннің барлығы;
E. барлығы дұрыс емес.

5. Әлемдік қаржы нарығы  -  бұл.
A. халықаралық қаржы нарығы;
B. әлемдік алтын валюталық резерві;
C. халықаралық ұйымдар мен халықаралық қарыжылқ орталықтар, барлық елдердің қаржылық рерсурстарының жиынтығы;
D. барлық жауап дұрыс;
E. дұрыс жауап жоқ.

6. Соңғы жылдарда Қазақстандағы экономикалық өсу  көбіне байланысты
A. импорттық тауарлардың өсуіне;
B. ауыл шаруашылығының дамуына;
C. металлургияның дамуы және металлоконструкцияның экспортына;
D. мұнай өнеркәсібі дамуы және мұнай экспортына;
Е. шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдауға.

7. Елдер интеграциясының алғы шарттарына не жатпайды.
А. географиялық жақындығы;
В. экономикалық даму деңгейінің жақындығы;
С. саяси мәселелердің жалпылығы;
D. демонстрациялық эффекті;
Е. экономикалық дамудың қажеттілігі.

8. ЕО интеграциялық бірлестігі дамудың қандай деңгейінде орын алады...
А. экономикалық және сауда ынтымақтастығы туралы келісім;
В. еркін сауда аймағы;
С. кедендік одақ;
D. жалпы нарық;
Е. экономикалық одақ.

9. Халықаралық несиенің негізгі принциптерін көрсетіңіз.
А. мерзімділігі, ақылылығы, қайтарымдылығы, материлдық жағынан қамтамасыз етілуі, ақша капиталын қайтарымсыз беру.
В. қайтарымдылығы, мерзімділігі, ақылылығы, мақсатты сипаты, қарыз обьектілерін нақты анықтау
С. қайтарымдылығы, мерзімділігі, ақылылығы, материалдық жағынан қамтамасыз етілуі, мақсатты сипаты.
D. мерзімділігі, ақылылығы, қайтарымдылығы
Е. материалдық жағынан қамтамасыз етілуі

10. <<Экономикалық интеграция>> деген ұғым төмендегілердің қайсысына сәйкес келеді
А. ұлттық капиталдың бір - бірімен біте қайнасып кетуі мен бірігуі және олардың басқа елдерде кәсіпорындар мен әртүрлі шаруашылық субьектілерін құруы
В. өндірісті халықаралық мамандандыру мен халықаралық еңбек бөлінісі процестеріне байланысты туындайтын бағыт
С. ірі шаруашылық комплекстері мен рынокты ұлттық шеңберден шығару бөгет жасайтын елдің экономикасындағы кедергілерді жоюға ұмтылуы
D.  бірыңғай шаруашылықтық организімін құруға бағытталған бірқатар елдердің ұлттық шаруашылықтарының жақындасуы және өзара біте - қайнасып кетуі

11. Тарифтік емес кедергілерге қайсысы жатады:
А. арнайы баж салықтар
В. квоталар мен лицензиялар
С. экспортты өз еркімен шектеу келісімі 
D. адвалорлық баж салықтар
Е. ешқайсысы емес  

12. Аймақтық интеграцияның классикалық вариантын төмендегілердің қайсысынан көруге болады:
А. солтүстік америкалық жалпы нарық
В. Европалық экономикалық қауымдастық (1993 жылдан Европалық одақ)
С. Европалық еркін сауда ассоцияциясы
D. Азия-Тынық мұхит аймағы
Е. дұрыс жауап жоқ

13. Ұлттық бәсеке қабілеттілік көрсеткіші  -  бұл
A. білім беру деңгейі;
B. жұмыссыздық деңгейі;
C. инфляция деңгейі;
D. ЖІӨ құрылымы;
E. шикізат бағасы.

14. Кедендік одақ  -  бұл.
A. еркін кедендік аймақ;
B. халықаралық экономикалық қатынастар формасының бірі;
C. халықаралық экономикалық интеграция формасының бірі;
D. барлығы дұрыс;
E. барлығы дұрыс емес.

15. Арнайы экономикалық аймақ  -  бұл.
A. халықаралық экономикалық интеграция формасының бірі;
B. еркін сауда аймағы;
C. ерекше экономика-құқықтық режимдегі аймақ;
D. барлығы дұрыс;
E. барлығы дұрыс емес.

16. Еркін сауда аймағы  -  бұл:
A. халықаралық экономикалық қатынастар формасының бірі;
B. халықаралық экономикалық интеграция формасының бірі;
C. арнайы экономикалық аймақ;
D. барлығы дұрыс;
E. барлығы дұрыс емес;

17. Халықаралық көлемде ғылыми-техникалық жетістіктермен айырбас жасаудың басты формасына не жатады.
А. ғылыми-зерттеу жұмыстарын мамандандыру
В. ғылыми-зерттеу қызметтерін кооперациялау
С. лицензияларды сату
D. өндіріс жаңалықтарымен сауда жасау
Е. барлығы да дұрыс

18. Барлық ғаламдық проблемаларды шешудің неғұрлым дұрыс жолын көрсетіңіз.
А. азық-түлік пен демографиялық проблемаларды шешудің жолдарын негіздеуді комплексті түрде қарастыру
В. демографиялық, азық-түлік және энергетикалық проблемаларды шешуге комплексті тұрғыдан қарау
С. барлық  ғаламдық проблемалардың өзара байланыстылығына сәйкес оларды шешу жолы бірыңғай комплексті түрде жүзеге асырылуы керек
D. барлық  ғаламдық проблемалардың өзара байланыстылығына сәйкес оларды шешуге дифференцияциялық тұрғыдан қарап, белгілі бір кезеңдер арқылы іс-жүзіне асыру керек
Е. А және В жауаптары дұрыс

19. Ғаламдық проблемалардың туындау себептері немен байланысты болуы мүмкін...
А. өндірістің техникалық және технологиялық жағынан жетілдірмеуіне
В. капиталдан тікелей және тезірек пайда алуға ұмтылуымен 
С. адамзат баласының әлі де болса ғылыми-техникалық бөлімінің жетіспеушілігіне
D. өзара әрекет ету мен тығыз байланыста болуды қажет ететін қазіргі өркениеттің типіне, онын өндіргіш күштерінің даму деңгейіне
Е. жоғарыда көрсетілген себептердің барлығына

20. Қазіргі ғаламдық проблемалардың шешу мүмкіндігінің негізгі жолын көрсетіңіз:
А. дүниежүзілік саясаттағы баланстың бұзылуы мен бүкіл цивилизацияға қуаттылықпен етуге қабілеті бар жалғыз алып державаның ғана қалуы
В. халықаралық масштапта ұлттық күштерді біріктіру және дүниежүзілік қауымдастықтың барлық мүшелерінің коллективтік күш-жігерін жұмылдыру
С. 1948 жылғы 10 желтоқсандағы Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясының "Адам құқы туралы Декларациясын" жүзеге асыру
D. қарусыздану экономикасы саласындағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту
Е. барлығы дұрыс

21. Елдің салыстырмалы түрде индустриаландырылуы немен анықталады.
А. ЖҰӨ-ң халықтың жалпы санына қатынасымен
В. өнеркәсіп өнімі көлемінің өнеркәсіпте жұмыс істейтіндердің жалпы санына қатынасымен
С. елдің дүниежүзілік өнеркәсіп өніміндегі үлесінің оның халқының дүниежүзілік үлесіне қатынасымен
D. жан басына шаққанда ұлттық табысты өндірумен
Е. дұрыс жауап жоқ

22. Ғылыми сыйымдылығы (наукоемкость) мол өнімдер нарығында кескілескен бәсеке қандай елдер арасында орын алып отыр
А. АҚШ пен Батыс Европа
В. Батыс Европа мен Жапония
С. АҚШ пен Жапония
D. АҚШ, Батыс Европа және Жапония
Е. Қазақстан, ТМД және АҚШ

23. Ғаламдық проблемалар деп нені айтады.
А. капиталдың халықаралық миграциясынан туындаған проблемалар
В. аймақтық интеграциялық прогрестердің дамуына байланысты пайда болатын проблемалар
С. қазіргі цивилизацияда туындайтын жалпы адамзаттық проблемалар
D. космосты зерттеуге және оған деген барлық адамзат баласының мүдделерімен байланысты туындайтын проблемалар
Е. А және В дұрыс

24. Азық - түлікпен қамтамасыз ету қай жерде ең қиын, "өткір" проблема болып табылады
А. Солтүстік және Батыс Европа, Солтүстік Америка, Австралия, Жапония-қажетті мөлшерден артық деңгейде
В. Европаның оңтүстігі, Греция, Португалия, Түркия, көптеген Латын Америка елдері, АСЕАН азық-түлікпен қамтамасыз ету БҰҰ-ның Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының талаптарына сай деңгейде
С. Шығыс Европа елдері, ТМД, Прибалтика елдері, Үндістан, Египет, Индонезия азық-түлікпен қамтамасыз ету БҰҰ-ның Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ВОЗ) шешіміне сай белгілі бір стандартты ауытқу мөлшеріне "төзімді" деңгейде деп саналады
D. жер шары халқының 70 % тұратын және азық - түліктің негізгі түрлерінің      30 % өндірілетін дамушы елдер
Е. дұрыс жауап жоқ

25. ТМД қай жылы құрылды:
А. 1966;
В. 1991;
С. 1993;
D. 1985;
Е. 2001.

26. Елдер арасындағы капитал қозғалысының қай формасы қарыз капиталы формасына жатады:
А. тікелей инвестициялар
В. заемдар мен несиелер
С. портфельдік инвестициялар
D. жеке капиталды шетке шығару
Е. барлығы да

27. Әлемдік сауданы реттейтін халықаралық ұйым:
А. Дүниежүзілік Банк
В. ДСҰ (ВТО)
С. ХВҚ (МВФ)
D. Европалық Одақ
Е. БҰҰ

28. Қазақстан төмендегі топқа мүше болып табылады:
А. Европалық Одаққа
В. ТМД-ға
С. АСЕАН-ға
D. ОПЕК-ке
Е. Араб мемлекеттерінің лигасына

29. Экономикалық дамудың деңгейін анықтайтын негізгі көрсеткіш  -  бұл.
А. Жалпы ішкі өнім (ЖІӨ);
В. Экономикалық өсудің қарқыны;
С. ЖІӨ және халықтың жан басына шаққандағы ЖІӨ;
D. ЖІӨ және экономикалық өсудің қарқыны;
E. дұрыс жауап жоқ.

30. Азық-түлік проблемасының мәні:
А. төмен қарқынды азық-түлік өндіру
В. азық-түлік өндіру шикізатының болмауы
С. азық-түлік өндіруінің қысқаруы 
D. апатты жағдай
Е. жоғары қарқынды азық-түлік өндіру
	




2.2.Тақырып бойынша қолданылатын әдебиеттер тізімі
                                        



3. САРАМАНДЫҚ САБАҚТАР

Сарамандық сабақ құрылымы:



Тақырып 1. ЭМР түсінігі, міндеттері, мақсаттары мен қажеттіліктері

Сарамандық сабақ сұрақтары
1.Экономиканы мемлекеттік реттеудің мазмұны.
2. Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзгеру тенденциялары
3. ҚР жағдайында мемлекеттік реттеу субъектісінің құрылымы мен ерекшеліктері.

Әңгіме өткізуге және өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
1.ЭМР қажеттілігі неден көрінеді?
2.ЭМР объектісі мен мақсаттары қандай?
3.ЭМР қандай құралдарын білесіз?
4.Экономиканы нарықтық және мемлекетік реттеуді үйлестіру қалай жүргізіледі?
5.Ұлттық ЭМР мемлекеттік органдарының міндеттері.

Мәнжазба мен баяндама тақырыптары.  
1.Экономикаға мемлекеттің әсерінің өзгеру тенденциясы қандай
2.Экономикадағы мемлекеттің рольіне жаңа ехнологиялардың әері қандай
3.Мемлекеттің экономикалық ролі туралы ғылымның негізгі бағыттары және олардың сипаттамасы

Сабақтың өту барысы:
1. Ауызша сұрау
2.Экономикалық категориялар мен терминдер бойынша  диктант
3. Мәнжазба мен баяндама беру

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс