УМКД

Шойын өндірісі

ҚАЗАҚСТАН РЕСУПБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
СМЖ-ның 3 бөлім денгейі
ПОӘК

ПОӘК 042-06.01.20.156
/03-2012
ПОӘК
<<Металлургия негіздері>> пәні бойынша оқу-әдістемелік материалдары

<<___>>____20__ № 3 басылым

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

<<МЕТАЛЛУРГИЯ НЕГІЗДЕРІ>>

5В072000 - <<Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы>>
мамандығы ушін

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

Семей
2012

Мазмұны

1 Глоссарийлар (Ескерту - осы бөлімнің болуы міндетті емес)
2 Дәріс оқулар
3 Практикалық және зертханалық сабақтар
4 Курс жұмысы және диплом жобасы (жұмысы)
5 Студенттің өздік жұмысы

1 ГЛОССАРИЙ
Ескерту - <<Глоссарий>> бөлімі қажет жағдайда жасалады (міндетті емес)

2 ДӘРІС ОҚУЛАР

Дәріс сабақтардың құрылымы:

Дәріс 1. Металлургиялық өндірістің негіздері

Дәріс сабақтың мазмұны:
1. Кәзіргі металлургиялық өндіріс және оның өнімдері.
2. Металлдар мен балқымаларды өндіру үшін материалдар
3. Шойын балқытуы.

Металлургиялық өндірістің негізі. Шойын өндірісі.
Қазіргі күнгі металлургиялық өндіріс және оның өнімі.
Қазіргі күнгі металлургиялық өндіріс кеңдер және кокстейтін көмір, энергетикалық комплекс алынатын жерде орналастырылып негізделген әртүрлі өндірістердің комплексі болып табылады. Оның құрамына мыналар кіреді:
- кең және тас көмір алынатын шахталар мен карьералар;
- кеңдерді байытып, оларды балқытуға дайындайтын тау-байытатын комбинаттар;
- коксохимиялық заводтар (көмірді дайындау, олардың кокстеуі және олардың құрамынан пайдалы химиялық өнімдерді алу);
- қысым астындағы ауа (домналық ошақты үрлеу для дутья доменных печей), өттегін алу, металлургиялық газдарды тазарту үшін энергетикалық цехтар;
Қара металлургияның негізгі өнімдері:
- шойындар: қайтадан жасау, болатқа дейін қайтадан жасау үшін қолданылады, және құю кәсіпорны(литейный), фасондалған отливкаларды өндіру үшін;
- болат балқыту үшін темір рудалы металлданған окатыштер;
- ферросплавтар (құрамында марганец, кремний, ванадий, титан және т.б. жоғары мөлшерде бар темір балқымасы) қоспаланған(легированных) болаттар үшін;
- прокат өндірісі үшін болат кесектері;
- үлкен валдарды, дисклерді жасау үшін болат кесектері.
Түсті металлургияның негізгі өнімдері:
- прокат өндірісіне қолданатын түсті металдардың кесектері;
- машина жасау заводына қажет құюларды жасау үшін кесектер;
- лигатуры - күрделі қоспаланған балқымалар өндірісі үшін құрамында қосымша элементтері бар түсті металдардың балқымалары;
- аспаптар жасау және электротехника үшін таза және аса таза металдардың кесектері.

Шойын қорыту
Шойынды шахта түрлі ошақтарда - домна пештерде қорытады. Домна пештерде шойын алу процессінің негізі болып көміртек оксидімен, сутекпен және отын жанғанда бөлінетін қатты көміртегімен кен құрамына кіретін темір тотықтарының тотықсыздандырылуы табылады.
Шойын қорыту барысында мынадай мәселелер шешіледі:
Кен тотықтарынан темірдің тотығуы, оны көміртектендіру және белгілі химиялық құрамымен сұйық шойын түрде шығарылады.
Кеннің бос жыныстарын қорыту, шлак түзу, онда кокс күлін еріту және оны пештен шығару.

Домна пешінің қондырғысы және жұмысы
Домна пеші (рис. 1.1) отқа төзімді шамотты кірпіпен қаланған, қаптамасы болаттан жасалған болады. Жұмыс жасайтын кеңістігіне колошник 6, шахта 5, распар 4, заплечики 3, горн 1, лещадь 15 кіреді.

Сур. 1.1. Домна пешінің қондырғысы
Шихтаны пешке енгізу үшін колошниктің жоғарғы жағында төгуге арналған аппараты 8 орналасқан. Шихтаны көтергіштің вагонеткаларна 9 береді, олар төгуге арналған аппаратқа мост 12 арқылы жылжып келіп, шихтаны шихта үлестірушінің қабылдағыш воронкасына 7 тоңкеріп төгеді. Кішкене конусты 10 төмен түсіргенде шихта чашкаға 11 құлайды, ал үлкен конусты 13 түсіргенде - домна пешіне, осы газдар домна пешінен ауаға шықпауын сақтап қалады.
Пеш жұмысы барысында шихта материалдары жақсы балқып, төмен түседі, ал пайдалы көлемді толықтырып тұру үшін, тиейтін қондырғы арқылы шихтаның жаңа порциясы жіберіледі.
Пештің пайдалы көлемі - ол шихта лебедиден төгуге арналған аппараттың үлкен конусын түсіргенде төменгі жиегіне дейінгі көлем. Домна пешінің пайдалы биіктігі (Н) 35 м -ге дейін, ал пайдалы көлемі - 2000...5000 м3 - ге дейін болады.
Өзіңді тексер:
1. Қара және түрлі түсті металлургияның негізгі өнімдері?
2. Домна пешінің қондырғысы мен жұмыс масауы?
3. Домна пешінің негізгі өнімдері?
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер:
8.1.1 Гуляев А.П. Металловедение // М.: Металлургия - 1986 - 544с.
8.1.2 Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
8.2.2 Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;

Дәріс 3. Кендерден темірді тура алу процесі. Болат өндірісі.
Дәріс сабақтың мазмұны:
1. Темірді тура алу процесі
2. Шахты пештерде көбікті темір алу.
3. Темірді қайнап тұрған қабатта тотықсыздандыру.
1. Темірді тура алу процесі деп домна пешті өтіп кете, тікелей кендерден металл темірін көбік, крицы немесе сұйық металл тәрізді алуға мүмкіндік беретін осындай химиялық, электрохимиялық, немесе химика-термиялық процестерді атайды. Сондай процестер металлургиялық кокс, флюс, (қысым астындағы ауаны дайындау үшін) электрқуат шығымысыз жүргізіледі, сонымен қатар металлды өте таза түрде алуға мүмкіндік береді.
Темірді тура алу әдісі ертеден белгілі. 70 әртүрлі тәсілдер қолдануға байқалған, бірақ тек кішкене өнекәсібтік масштабта кейбіреулері ғана жүзеге асырылды. Соңғы кезде осы мәселеге қызығушылық өсіпті, ойткені, басқа отынмен ауыстырылғаннан да басқа, кендерді терең байыту тәсілдері дамып, тек концентратта (70...72%) темірдің құрамын жоғарылататыны емес, сонымен қоса оның күкірт пен фосфордан толық арылатынына байланысты.
Шахты пештерде көбікті темір алу.
Прцестің схемасы суртте. 2.1. көрсетіледі

Рис. Схема установки для прямого восстановления железа из руд и получения металлизованных окатышей

2. Темірді қайнап тұрған қабатта тотықсыздандыру.
Ұсақ дәнді кенді немесе концентратты торға қояды, оның үстінен 1,5 МПа қысым астында сутегін немесе басқа тотықсыздандырғыш газ жібереді. Сутегі қысымы әсерінен, ұздіксіз қозғалыс жасауымен және <<қайнау>> <<кипящий>>, <<псевдосжиженый>> <<жалған сұйылтылған>> қабат түзіп, кеннің бөлшектері асылып тұрған (взвешенном) күйде болады. <<Қайнап тұрған>> қабатта газ-тотықсыздандырғыштың темір тотықтар бөлшектерімен жақсы жанасуын қамтамасыз етеді. Тотықсыздандырылған ұнтақтың бір тоннасына сутегі шығымы 600...650 м3 құрайды.
3. Көбікті темірді капсула-тигльде алу.
Диаметр 500 мм және биіктігі 1500 мм карбид-кремнилық капсула қолданады. Шихта концентрлі қабаттармен салынады. Капсуланың ішкі бөлігі тотықтырғышпен - ұсақталған қатты отынмен және күкіртті жою үшін (10...15%) әк таспен. Екінші қабат - тотықсыздандырылатын ұсақталған кен немесе концентрат, темір қағы (окалина), кейін тағы бір концентрленген қабат - тотықсыздандырғыш пен әк тас. Вагонеткаға орнықталған капсулалар ұзындығы 140 м туннель пешінде баяу жылжиды, осы жерде қыздырылады, 1200 0C ұсталынады және 100 сағат аралықта салқындатылады.
Тотықсыздандырылған темір қалың қабырғалы түтікше түрінде алады, оларды құрамы 99 % темірі, көміртегі - 0,1...0,2% бар темір ұнтақ алу үшін тазартады, уатады және ұсақтайды. Мартен пештеріндегі болат өндірісі
Мартен процесі (1864-1865, Франция). 70-і жылдарға дейін болат өндірісінің негізгі тәсілі болып табылды. Осы тәсіл өндірісі жоғары емес болып, екінші реттік металлды - болатты скрап, қолдануға болатын мүмкіндігмен сипатталған. Пеш сыйымдылығы 200...900 т құрайды. Тәсіл арқылы сапалы болат алуға мүмкіндік береді
Мартен пеші (рис.2.2.) қондырғысы және жұмыс жасау принципі бойынша жалынды шағылдырғыштық регенеративті пеш болып табылады. Балқыту кеңістікте газ тәрізді отын немесе мазут жандырылады. Болатты балқытылған күйде алу үшін жоғары температура пеш газдарын регенерациялау алынады.
Өзіңді тексер:
1. Что нужно понимать под процессами прямого получения железа?
2. Способы выплавки стали?
3. Производство стали в мартеновских печах?
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер:
1. Гуляев А.П. Металловедение // М.: Металлургия - 1986 - 544с.
2. Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
3. Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов, М., 1973.
8.2 Қосымша әдебиеттер
1. Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
2. Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;
3. Гидрометаллургия, пер. с англ., М., 1978;
4. Самсонов Г. В., Перминов В. П., Магниетермия, М., 1971;
Алюминотермия, М., 1978;

Дәріс 4 Пирометаллургия
Дәріс сабақтың мазмұны:
1. Пирометаллургия.
2. Пирометаллургиялық процестердің түрлері
Пирометаллургия (грек сөзі. pýr -- өт және металлургия), жоғары температурада жүретін металлургиялық процестерстердің жиынтығы. Пирометаллургия -- металлургияның негізгі және ең көне саласы. Металлдар өндірісі ежелгі уақыттан бері 19ғ -ң соңына дейін тек пирометаллургиялық өндірісіне тірек ететін. 19 мен 20 ғғ аралығында басқа одан да күрделі металлургия саласы өнеркәсіптік мағыналы болды -- гидрометаллургия, бірақ пирометаллургия өндірісі масштабы бойынша да, процестерінің әртүрлілігі бойынша да басты орын сақтауымен жалғастырды. 20ғ -ң басында металлургияда қыздырудың жалынды тәсілімен қатар электрлік қыздырудың (доғалы, индукциялық және т.б.) түрлері қолданыла бастады; жуық шамада осы кездерде өнеркәсіпте балқытылған химиялық қосылыстардың электролизі (алюминий және т.б. түрлі түсті металдар өндірісі) енгізіле бастады. 20ғ -ң 2 -ші жартысында металлдарды плазмалы балқыту, зоналы балқыту, электронды-сәулелі балқыту кең таралды. Электр тоғы қатысымен жүргізілетін металлургиялық процестерді бөлек өзіндік пирометаллургияның саласы деп айтуға болады -- электрометаллургия. Қазіргі күнгі металлургияда пирометаллургия шойын мен болат, қорғасын, мыс ферромолибден өндірісінде басты орын алады.
Технологиялық белгісі бойынша пирометаллургиялық процестердің мынадай түрлерін атап көрсетеді: күйдіру, балқыту, конверсиялау, рафинирлеу арқылы тазарту, дистиляциялау арқылы тазарту. Күйдіру, материал құрамы өзгергенде және бөлшектердің біраз ірілендіруі болғанда өзінің қатты күйін сақтаумен; пештердің қайнау қабатында (түрлі-түсты металлургияда қолданылатын эффективті процесс);
Балқыту шихтаның толық балқуымен және балқыма әдеттегідей 2 қабатқа (металл мен шлак немесе металл мен штейн) бөлінуімен сипатталады; шахтылы пештерде (мысалы, домна өндірісі, қорғасын, никель, мыс өндірісі), шағылдырғыштық пештер (мартен өндірісі, мыс концентраттардың шағылдырғыштық пештер), электр пештерінде (болат, темірбалқымалар, мыс, никель өндірісі), циклон камерасында (мыс-мырышты шикізатты өңдеу) және т.б. агрегаттарда жүргізіледі. Балқымалардың ерекше тобы ретінде, металл қосылыстардан химиялық активті металлдармен металлдардың тотықсыздандыру реакциясына негізделген (жылу көп мөлшерде бөлінуімен жүретін реакция) метоллтермиялық прцестерді атайды. Балқудың түрінің бірі деп қарастыратын конвертирлеу, балқытылған материалдарды (шойын, штейін) флюстер деген присадка мен шикізаттың аз мөлшері (сынық, бай концентраттар) арқылы ауамен немесе оттегімен үруі болып табылады; конверттеу экзотермиялық реакция жылулығын қолдануға және конвертерлерде жасалынуына негізделген. Рафинирлеу - балқытылған қара металлдарды присадкалармен (тұздар, сілтілер, металлдармен) өңдеу, арнайы шлактарды келтіру, қоспалардың тотығуы, балқымалардың вакуумдалуы және т.б. (кейбір жағдайларда рафинирлеуды сұйық металлдарды кристаллдандыру процесімен қатар жүргізеді); рафинирлеудің агрегаттары болып шағылдырғыштық пештер(мыс,мырыш, алтын өндірісі), котелдар (қорғасын, қалайы өндірісі). Дистилляция тотықсыздындырылатын металлды кейін конденсация жасауымен бу тәрізді күйге айналдыру жатады; реторлы пештерде (мырыш өндірісі), шахталы пештерде (қорғасын, мырыш, қалайы өндірісі), қайнау қабатымен пештерде (титан өндірісі) жүргізіледі..
Өзіңді тексер:
1. Пирометаллургия деген не?
2. Пирометаллургиялық процестердің түрлері?
3. Рафинирлеу процессін ұғындыр?
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер:
1. Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
2. Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов, М., 1973.
2 Қосымша әдебиеттер
1. Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М., 1973;
2. Лахтин Ю.М., Леонтьева В.П. Материаловедение // М.:
Машиностроение - 1980 - 493с.
3. Технология конструкционных материалов. // Под ред. А.М.
Дальского, М.: Машиностроение - 1985 -448с.

Дәріс 5 Гидрометаллургия
Дәріс сабақтың мазмұны:
1. Гидрометаллургия
2. Гидрометаллургияның негізгі
3. Гидрометаллургияның қолданылуы
Гидрометаллургия, сулы ерітінділердегі химиялық реакцияны қолдаидрометаллургиянып шикізаттан металдарды алу. Шикізат ретінде руда, рудалы және химиялық концентраттар (продукты механического обогащения или химической переработки руд), басқа өндірістердің немесе гидрометаллургиялық процестердің өзінің қалдығы болуы мүмкін.
Гидрометаллургиялық әдістер металлдарды металл концентрациясы төмен және традициялық әдістермен өңдеуге келмейтін шикзаттардан алуға жарамды, сол себептен болып жатқан кедеулену және рудалы шикізаттың сапасының төмендеу жағдайында осы әдістердің ролі үнемі өседі. Гидрометаллургияның жетістігіне сонымен қатар қасиеттері бойынша жақын (Zn мен Hf, Ni мен Та, смесей РЗЭ және т.б.) металлдарды айыруға мүмкіндік, пирометаллургиямен салыстырғанда өңдеудің оңайлатуы жатады. Гидрометаллургиялық әдістердің қолданылуы көп жағдайларда қоршаған ортаны зиянды қалдықтармен ластануын елеулі төмендетеді. Сонымен, Си, Ni, Zn, Pb және т.б. металлдардың сульфидты концентраттары оларды күйдірусіз (күйдіру SO2 бөлінуіне әкеледі, атмосферада ол қоршаған ортаны ластайды, ал оны ұстап алу өңдеуді көрінетіндей қымбаттатады) тура өңдеу маңызды болып жатыр.
Гидрометаллургиялық процестерінің өзінің алдында механикалы бөлісу, ол уату, ұсақтау операциялардан тұратын, жіктеу, механикалық байыту - флотациялау, гравитациялық байыту, тұндыру, ауыр суспензияларда бөлу, ал біраз рудалар үшін радиометриялық байыту және т.б. болады. Осы бөлудің мақсаты - минералдардағы бос жыныстарының қаншалықты көбірек салмағын жою.
Гидрометаллургияға үш негізгі бөлу кіреді: бағалы металдарды 1ерітіндіге айналдыру, 2ерітіндіні өңдеу және тазартылған ерітіндіден 3металдарды немесе 3ерімейтін қосылыстарды алу.
Гидрометаллургиялық технологиялық схемаларда сонымен қатар, декантациялау, фильтрациялау, гидроциклондау және центрифугирлеу деген механикалық процестер де қолданылады. Сұйық және қатты фазаны интенсивті бөлу үшін синтетикалық флокулянттарды қолданады. Гидрометаллугрия жиі термиялық процестерді: кептіру, тұнбаларды қыздыру, концентраттарды күйдіру және т.б. қолданумен байланысты. Операцияларды бірге жасау кеңінен таралған, мыс. ұсату мен сілтілендіру, сілтілендіру мен ионалмасу сорбциялау. Гидрометаллургиялық операциялар газды металлургия процестерімен бірге жүруі мүмкін, мыс. хлоридтер мен фторидтеді алу. Осылайша, рудалы концентраттарды өңдеу барысында түзілген Zr и Hf хлоридтер суда ерітіліп әрі қарай гидрометаллургиялық әдістермен өңделуі мүмкін. Әдеттегі гидрометаллургиялық технология бойынша алынған W қосылыстары, әрі қарай металл алуға қолданатын WF6 айналуға мүмкін.
Гидрометаллургияның кемшілігі - өнім бірлігіне судың көп шығымы. Мыс. уран рудасының 1 т тек химиялық концентрат алу үшін 3,0 - 5,0 т қалдық ерітінділер түзіледі. Осы кемшілікті шешу үшін ең маңызды су айналымы процесін дамыту мен енгізу және нәтижесінде толық қалдықсыз технологияға өту.
Гидрометаллургияны түрлі түсті (Al, Cu, Ni, Co, Zn және т.б.), сирек кездесетін (Be, РЗЭ, Ti, Zr, Hf, Nb, Та, Mo, W және т.б.), табиғи радиоактивті (U, Th), жасанды радиоактивті (Np, Pu және т.б.), бағалы (Ag, Au, Pt және платинды металлдар) металдарды алу үшін қолданады.
Биогидрометаллургия сульфидты минералдардан немесе сульфидты минералдар қатысымен U, Си және т.б. металлдарды сілтілендіру үшін, және күміс пен алтын рудаларынан немесе тас көмір мен басқа материалдардан сульфидты минералдарың қоспаларын жою үшін автотрофты бактерияларды (ең маңызды тионды) қолдануда негізделген.
Өзіңді тексер:
1. Гидрометаллургия деген не?
2. Металлдарды ерітіндіден бөліп алу үшін нені қолданады?
3. Гидрометаллургияның жетістіктерімен кемшіліктері?
Ұсынылған әдебиеттер:
1 Негізгі әдебиеттер
1. Плакеин И. Н., Юхтанов Д. М., Гидрометаллургия, М., 1989;
2. Зеликман А. Н., Вольдеман Г. М., Белявская Л. В., Теория
гидрометаллургических процессов, М., 1983;
2 Қосымша әдебиеттер
1. Гидрометаллургия, пер. с англ., М., 1978;

Дәріс 6 Металлотермия
Дәріс сабақтың мазмұны:
1. Металлотермия
2. Механизм металлотермического восстановления
3. Магниетермия
Металлотермия (от металлы и греч. thérme -- теплота), жылу бөліну арқылы жүретін, активтілігі жоғары металлдармен (шартты түрде металл деп алынатын алюминий, магний, кремний) өздерінің қосылыстарынан (тотықтар, галлоидтар және т.б.) металлдардың тотықсыздануына негізделген процестер. Металлотермия 19 - 20 ғғ аралығында қолданыла бастады. Металлотермиялық процестерді металл-тотықсыздандырғыш бойынша жіктейді: алюминотермиялық, магниетермиялық, силикотермиялық деп. Металлотермиялық өндіру тәсілдер көміртек тотықсыздандырғышқа (Карботермия) қарағанда қымбат болады, және сапасы жоғары көміртексіз қоспаланған балқымалар(лигатуры с редкими металлами, безуглеродистый феррохром и др.), титанды көбіктер және т.б. таза металлдар мен балқымалар алу үшін қолданылады.
Металлотермиялық процестердің бірнеше түрі болады. Пештен тыс процесс, тотықсыздандыру реакция жүру барысында бөлінетін жылу, реакция өнімдерін сұйық күйінде алуға жеткілікті және олардың жақсы бөлінуі (1750 -- 2300 °С) болғанда жүргізіледі; алюминотермияда қоладанады. Электр пешты процесс, бөлінген жылу балқытуға және балқу өнімдерін қажетті артық қыздыруға жеткіліксіз болғанда қолданады -- жеткіліксіз жылуды электрлік қыздыру арқылы жеткізеді; процесс кеңінен таралған. Вакуумды металлотермия жеңіл буланатын металлдарды (мысалы, магний) вакуум (800 -- 1400 °С да) астында оларды тотықсыздандырғанда бөлуге немесе құрамында газы төмен металлдарды алуға мүмкіндік береді.
Металлотермиялық тотықсыздандыру механизмы терең зерттелмеген. Металлотермиядағы гетерогенды реакциялар, қағида бойынша, сұйық және қатты зат (мыс., тотықтардың алюминотермиялық тотықсыздандырылуы) немесе сұйық және бу (магниетермиялық тотықсыздандырылу TiCl4) фазалар арасында жүреді.реагенттер жиі екі агрегатты күйде болады; мыс., кальциетермияда Са сұйық ,сондай -ақ, бу тәрізді күйде де әрекеттеседі.
Металлотермиялық процестер арасында ең кеңінен таралған алюминотермия. Осы тәсіл арқылы көптеген техникалық маңызды металлдар (Nb, Ti, W, Zr, РЗЭ, Сг, Ва, Са, V, Та, Sr) балқымаларын алады,олар болатты, шойынды және трлі түсті металлдарды қоспаландыру үшін, сонымен қоса металлдардың өзінің өндірісі үшін бастапқы материалдар алу үшін қолданады.
Алюминотермиялық процестерді 3 негізгі топқа бөледі: реакцияның экзотермиялық эффектсінің әсерінен жылу бөлінуы, реакция қалыпты жағдайына (барлық компоненттердің балқытылуы, балқымылардың тығыздығы әртүрлі болғандығынан металлдық және шлакты фазаларының бөлінуы) қарағанда көп болатын процестер; реакция өнімдерін балқыту үшін жылу көп бөлінетін, бірақ жойылатын жылуды жабуға жеткіліксіз процестер; реакция өнімдерін балқыту үшін жылу жеткіліксіз бөлінетін процестер.
Бірінші топтың процестері пеште жүрмейтін әдісімен өткізіледі. Араластырылған шихтаны горн ішіне енгізіп Mg жоңқасымен от алдырып жандырады. Балқытуды металл алумен де, алусызда ("блок" қа балқыту) жүргізеді.
Магниетермия өзінің дамуын UF4 магниймен тотықсыздандыру жолын қолданып U өндірісі және Ti -ің өнеркәсібті өндірісі ұйымдастыру арқылы алды.
Тазартылған ТiСl4-ң тотықсыздандыруын инертты атмосферада қыздырудың электрлік және т.б. түрлерімен герметикалық ретортты пештерде өткізеді.
Қазіргі күннің пештерінің өнімділігі бір жұмысшы циклда жуық шамада 4 т. Ретортқа арнайы дозатормен балқытылған Mg береді, ал кейін 740-780 °С болғанда-ТiСl4; ретортының төменгі жеріндегі арнайы тесік арқылы уақыт өте жуйелі түрде MgCl2 құйып алып тұрады. Mg мөлшері 60-70% жаратылғанда процесты аяқтайды; тотықсыздандырғыштың қалғаны түзілген титанды көбіктердің саңылауларында орналасады, осы ТiСl4 пен оның жанасуын қиындатады.
Өзіңді тексер:
1. Металлотермия деген не?
2. Металлдың кальциетермиялық алуы қалай жүргізіледі?
Ұсынылған әдебиеттер:
* Негізгі әдебиеттер
1. Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
2. Материаловедение под ред. Б.Н. Арзамасова // М.: Машиностроение -
986 - 384с.
2 Қосымша әдебиеттер
1. Технология конструкционных материалов. // Под ред. А.М. Дальского, М.:
Машиностроение - 1985 -448с.

Дәріс 7 Ұнтақты металлургия
Дәріс сабақтың мазмұны:
1. Ұнтақты металлургия
2. Ұнтақты металлургияның әдістері. Алуы.
3. Ұнтақты металлургияның технологиясы
4. Ұнтақты металлургияны қолдану
Ұнтақты металлургия, металлды ұнтағын алатын технология және олардан, сонымен қатар металл мен металл еместердің композициясынан бұйымдарды жасау. Әдеттегі металлургияда металлдық бұйымдарды металлдарды құю, қақтау, штамптау және престеу әдістермен өңдеу арқылы алады. Ұнтақты металлургияда бұйымдарды бөлшектердің өлшемдері 0,1 мкм ден 0,5 мм -ге дейін, сұық күйінде пресстеу арқылы пішіндеп, кейін жоғары температуралы өңдеу (біріктіру) арқылы ұнтақтардан өндіреді. Ұнтақты металлургияда материалдар жағынан экономикалық тиімді, және әдеттегі металл өңдеу әдістеріндегдей детальдарды қажетті механикалық, электрлік және мегнитті қасиеттерімен алуға мүмкіндік береді.
Ұнтақты металлургияның өнімдері өнеркәсіптің әртүрлі салаларында қолданылады, сонымен қоса авиакосмостық, электронды және транспортта.
Ұнтақты металлургия әдістері 20ғ. әдеттегі әдістермен өңдеуге келмейтін металлдар үшін жасала бастаған. Мысалы, вольфрамды балқытуға және балқу температурасы өте жоғары (3410° C) болғандықтан әдеттегі құю әдістермен өңдеуге болмаған.
Технологиясы.
Металлдық порошоктарды металлдарды олардың тотықтарынан немесе тұздарынан тотықсыздандыру, электролиттік тұндыру, балқытылған металл ағынын шашырату, термиялық диссоциациялану мен механикалық ұсату арқылы алады. Ең кеңінен таралған әдісі болып сәйкес келетін тотықтардан кейін рафинирлеу арқылы металлдардың (темір, мыс,вольфрам) тотықсыздандыруы табылады. Механикалық ұсату арқылы (бөлшектер өлшемі және формасы қалауы бойынша) хром, марганец, темір мен бериллий ұнтақтарын алады.
Металлдық ұнтақтардан бұйымдарды дайындау технологиялық процесс мынадай операциялардан тұрады: формалау үшін қоспаны дайындау, дайындама(заготовка) немесе бұйымдарды қалыптау және оларды күйдіріп біріктіру. Дайындама(заготовка) немесе бұйымдарды қалыптау үлкен қысым астында (30 - 1000 МПа) металлдық қалыбтар ішінде сүықтай престеу жолмен жүргізіледі. Біртекті металлдық ұнтақтардан бұйымдарды күйдіріп біріктіру металлды балқыту температурадан 70 - 90% температурада өндіреді. Қоспаларда максимальды когезия негізгі компоненттің балқу температурасына жуық жақындағанда болады, ал цементтелген карбидтерде - байланыстырушы компоненттің балқу температурасына жуық жақындағанда болады.
Қолдану. Ұнтақты металлургия әдістерімен жасалатын бұйымдар саны өте кең және үздіксіз кеңейіп жатыр. Оларға автомобиль құрылысы, машина жасау, энергетика, өнеркәсібті байланыстыру құралдары, құрылыс, тау-кен өндірісі мен авиакосмостық өнеркәсібі үшін тісті доңғалақтар, рычагтар, құлақтар мен поршеньдер жатады. Никель ұнтағынан суық күйінде прокаттау арқылы алынған жіптен ақша жасайды. Темір ұнтағы ксерокстағы тонер үшін тасмалдаушы ретінде, сонымен қоса дәнді өнімдер мен коректенгіштігі жоғары нан бұйымдардың құрамының бірі болып қолданылады. Алюминий ұнтағы ұялы бетонның, бояу мен пигменттің, қатты ракета отынының компоненті болып қызымет жасайды.
Өзіңді тексер:
1.Различие между порошковой и обычной металлургией?
2. Когда начали разрабатываться методы порошковой металлургии?
3.Области применения порошковой металлургии?
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер
8.1.1 Либенсон Г.А. Производство спеченных изделий. М., 1982
8.1. Теплухин Г.Н. Порошковые материалы. Л., 1984
8.1.3 Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов, М., 1973.
8.1.4 Анциферов В.Н. и др. Порошковая металлургия и напыленные покрытия. М., 1987;
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
8.2.2 Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;

Дәріс 8 Түрлі түсті металдардың өндірісі.
Дәріс сабақтың мазмұны:
1. Мыс өндірісі.
2. Алюминий өндірісі.
3. Магний өндірісі
4. Титан өндірісі
* Мыс өндірісі.
Мысты ең маңызды пирометаллургиялық тәсілмен алады, негізінде мысты мыс рудаларынан, оған оның байытуы, күйдіруі, штейн деген жартылай өнімге дейін қорытуы, штейннан қара мыс қорыту және оны қоспалардан тазарту (рафинирование) кіреді.
Мыс өндірісінде құрамында 1 - 6% Cu, және мыс пен оның балқымаларының қалдықтары кіретін мыс рудаларын қолданады. Рудаларда мыс күкіртті (CuFeS2, Cu2S, CuS) қосылыстар немесе гидрокарбонаттар CuCO3, Cu(OH)2, 2CuCO3 · Cu(OH)2 түрінде болады. Қорыту алдында мыс рудаларын байытып концентраттар алады. Для уменьшения содержания серы в концентрате его подвергают окислительному обжигу при температуре 750-8000 С. Полученный концентрат переплавляют в отражательных или электрических печах. При температуре 1250-1300[0] С восстанавливаются оксид меди (CuO) и высшие оксиды железа. Образующийся оксид меди, Cu2O реагируя с FeS, дает Cu2S. Сульфиды меди и железа сплавляются и образуют штейн, а расплавленные силикаты железа растворяют другие оксиды и образуют шлак. После этого расплавленный медный штейн заливают в конвертеры и продувают воздухом для окисления сульфидов меди и железа и получения черновой меди. Черновая медь содержит 98,4-99,4% Cu и небольшое количество примесей. Эту медь разливают в изложницы.
После огневого рафинирования получают медь чистотой 99-99,5%. Из нее отливают чушки для выплавки сплавов меди (бронзы и латуни) или плиты для электролитического рафинирования.
Электролитическое рафинирование проводят для получения чистой от примесей меди (99,5% Cu). Электролиз ведут в ваннах, покрытых изнутри винипластом или свинцом. Аноды делают из меди огневого рафинирования, а катоды - из листов чистой меди. Электролитом служит водный раствор CuSO4 (10-16%) и H2SO4 (10-16%). При пропускании постоянного тока анод растворяется, медь переходит в раствор, а на катодах разряжаются ионы меди Cu2+ +2e[-] --> Cu
Производство алюминия.
Сущность процесса производства алюминия заключается в получении безводного, свободного от примесей оксида алюминия (глинозема) с последующим получением металлического алюминия путем электролиза растворенного глинозема в криолите.
Основное сырье для производства алюминия - алюминиевые руды: бокситы, нефелины, алуниты, каолины. Наибольшее значение имеют бокситы. Алюминий в них содержится в виде минералов - гидроксидов , корунда и каолинита . Алюминий получают электролизом глинозема - оксида алюминия в расплавленном криолите с добавлением фтористых алюминия и натрия , . Производство алюминия включает получение безводного, свободного от примесей алюминия (глинозема); получение криолита из плавикового шпата; Электролиз глинозема в расплавленном криолите.
Глинозем получают из бокситов путем их обработки щелочью: .
Полученный алюминат натрия подвергают гидролизу:
В результате в осадок выпадают кристаллы гидроксида алюминия . Гидроксид алюминия обезвоживают во вращающихся печах при температуре 11500-1200 0С и получают обезвоженный глинозем .
Для производства криолита сначала из плавикового шпата получают фтористый водород, а затем плавиковую кислоту. В раствор плавиковой кислоты вводят , в результате чего образуется вторалюминиевая кислота, которую нейтрализуют содой и получают криолит, выпадающий в осадок: .
Его отфильтровывают и просушивают в сушильных барабанах.
Электролиз глинозема проводят в электролизере, в котором имеется ванна из углеродистого материала. В ванне слоем 250-300 мм находится расплавленный алюминий, служащий катодом, и жидкий криолит.
Производство магния
Для производства магния наибольшее распространение получил электролитический способ, сущность которого заключается в получении чистых безводных солей магния (хлористого магния), электролизе этих солей в расплавленном состоянии и рафинировании металлического магния.
Основным сырьем для получения магния являются карналлит (MgCl2*KCL*6H2O), магнезит (MgCO3), доломит (СаСОз :: MgC03), бишофит (MgCl2*6H2O). Наибольшее количество магния получают из карналлита. Сначала карналлит обогащают и обезвоживают. Безводный карналлит (MgCl2:: КС1) используют для приготовления электролита. 4. Производство титана
Титан получают магнийтермическим способом, сущность которого состоит в обогащении титановых руд, выплавке из них титанового шлака с последующим получением из него четыреххлористого титана и восстановлении из последнего металлического титана магнием.
Сырьем для получения титана являются титаномагнетитовые руды, из которых выделяют ильменитовый концентрат, содержащий 40 -- 45% TiO2, ~30% FeO, 20% Fe2O3 и 5 -- 7% пустой породы. Название этот концентрат получил по наличию в нем минерала ильменита Feo*TiO2.
Ильменитовый концентрат плавят в смеси с древесным углем, антрацитом в рудно-термических печах, где оксиды железа и титана восстанавливаются. Образующееся железо науглероживается, и получается чугун, а низшие оксиды титана переходят в шлак. Чугун и шлак разливают отдельно в изложницы. Основной продукт этого процесса -- титановый шлак содержит 80 -- 90% TiO2, 2 -- 5% FeO и примеси SiO2, Al2O3, CaO и др. Побочный продукт этого процесса -- чугун используют в металлургическом производстве.
Полученный титановый шлак подвергают хлорированию в специальных печах. В нижней части печи располагают угольную насадку, нагревающуюся при пропускании через нее электрического тока. В печь подают брикеты титанового шлака, а через фурмы внутрь печи -- хлор. При температуре 800 -- 1250° С в присутствии углерода образуется четыреххлористый титан, а также хлориды CaCI2, MgCl2 и др. Ti02+2C+2Cl2=TiCl4+2CO.
Четыреххлористый титан отделяется и очищается от остальных хлоридов благодаря различию температуры кипения этих хлоридов методом ректификации в специальных установках.
Өзіңді тексер:
1. Медь получают главным образом пирометаллургическим способом, сущность?
2. Для какой цели проводят электролитическое рафинирование?
3. Что является основным сырьем для получения магния и титана?
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер
8.1.1 Гуляев А.П. Металловедение // М.: Металлургия - 1986 - 544с.
8.1.2 Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
8.1.3 Материаловедение под ред. Б.Н. Арзамасова // М.: Машиностроение -
1986 - 384с.
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;
8.2.2 Лахтин Ю.М., Леонтьева В.П. Материаловедение // М.:
Машиностроение - 1980 - 493с.

Дәріс 9 Қара металдардың технологиясының негізі
Дәріс сабақтың мазмұны:
1. Производство черных металлов из железной руды
2. Технолого - экономические основы производства чугуна.
3. Доменный процесс.
Производство черных металлов из железной руды -- сложный технологический процесс, который может быть условно разделен на две стадии. На первой стадии получают чугун, а на второй -- его перерабатывают в сталь.
Учитывая, что учащиеся уже знакомы с основами металлургических процессов из средней школы, ниже рассмотрим лишь основные положения технологии чугуна и стали.
Производство чугуна Чугуном называют сплав железа с углеродом (2... 6,67 %), кроме них в состав сплава могут входить кремний, марганец, сера, фосфор и др. Исходными материалами для производства чугуна являются железные руды, топливо и флюсы. Наиболее часто применяемые железные руды: красный (Fe2O3), магнитный (Fe3O4), бурый (Fe2O3-nH2O), шпатовый (РеСОз) железняки, содержащие 30...70 % железа и пустую породу из различных природных химических соединений (SiO2, А12О3 и др.) и вредные примеси (серы, фосфора). Топливом служит кокс -- продукт сухой перегонки (без доступа воздуха) коксующихся каменных углей. Флюсы (плавни) -- известняки, доломиты, кварц, песчаники применяют для понижения температуры плавления пустой породы и перевода ее и золы топлива в шлак. Основным способом производства чугуна из руд в настоящее время является доменный процесс, заключающийся в восстановлении железа из руд (оксидов) при высокой температуре и отделении его от пустой породы руды.
2.1.Технолого - экономические основы производства чугуна.
Чугун - сплав железа с углеродом(2-6)%, содержащий вредные примеси серы, фосфора, кремния.
Различают чугуны белые (передельные) - сырье для передела в сталь, серые (литейные) и специальные (ферромарганец - Mn - до 70%, ферросилициум - Sn - до 12%) - используются для раскисления стали. Чугун получают в результате доменного процесса. Исходным сырьем служат железная руда (магнитный железняк, красный железняк, бурый железняк), кокс, флюсы. Подготовленные специальным образом к доменному процессу, эти компоненты называются шихтой. Подготовка сырья к доменному процессу обусловлена во многом экономической, а не технологической необходимостью.
2.1.1 Технологические мероприятия подготовки шихты. Железную руду после добычи измельчают и подвергают богащению, т.е. отделяют пустую породу от основной. Различают следующие способы обогащения:
- магнитный, основанный на ферромагнитных свойствах основной породы магнитного железняка.
-флотационный, основанный на различной смачиваемости основной и пустой породы водой, в которую добавлено поверхностно-активное вещество(например пенообразователи).
- гравитационный, основанный на различной скорости осаждения основной породы и пустой в воде из-за различия в плотностях.
После обогащения руду подвергают агломерации, т.е. обжигу в присутствии коксовой пыли (коксик). В ходе агломерации из руды удаляется большая часть вредных примесей (в виде газообразных и летучих оксидов) и частичное восстановление железа.
Кокс - продукт пиролиза (нагрев без доступа воздуха) коксующихся углей, в ходе которого из толщи угля удаляются органические и неорганические соединения, причем в угле образуются поры, что обеспечивает развитую поверхность, необходимую для интенсивного протекания доменного процесса. Образующиеся в ходе коксования коксовые газы являются смесью ценных химических соединений и в дальнейшем используются после разделения. Кокс для использования в доменном процессе дробят на куски 40 - 60 мм в поперечнике.
Флюсы необходимы для удаления вредных примесей. Последние, реагируя с флюсами в ходе доменного процесса, превращаются в нерастворимый в расплавленном чугуне шлак. Флюсы представляют собой минералы - известняк(CaCO3) и доломит(CaCO3*MgCO3) - которые после добычи дробятся на соответствующие куски.
Доменный процесс.
Суть доменного процесса заключается в ступенчатом восстановлении железа из его оксидов (основа железной руды), удалении вредных примесей с помощью флюсов и насыщении железа углеродом. Доменный процесс проводят в доменной печи, относящейся к печам шахтного типа высотой до 30м и диаметром ~ 3м. Печь состоит из 5-ти частей, выложена изнутри огнеупорным кирпичем и обшита в нижней части стальным листом; имеется система водяного охлаждения.
Кокс в кислороде воздуха сгорает с выделением большого количества тепла; образующийся углекислый газ (СО2) реагирует при высоких температурах с коксом (С), давая угарный газ (СО). Последний является хорошим восстановителем и ступенчато превращает оксид железа (руду) в губчатое железо, которое, насыщаясь углеродом, плавится и стекает в горн в виде чугуна.

1-колошник - служит для порционной загрузки шихты и очистки от пыли доменных газов.

2-шахта - в ней происходят основные процессы восстановления железа из его оксидов.

3-распар - самая широкая часть печи, в которой самая высокая температура и про-
исходят процессы окончательного восстановления железа и насыщения его
углеродом
4 -заплечики - в них находятся расположенные по окружности фурмы, через которые
вдуваются раскаленные воздух, природный газ и водяные пары.
5-горн - в нем скапливаются расплавленные чугун (внизу) и шлак (вверху), которые
периодически выпускаются через летки (нижнюю и верхнюю).
В нижней части шахты и распаре температура настолько высокая, что происходит и прямое восстановление железа углеродом кокса.

С + О2 СО2 + Q СО2 + С СО

CO CO CO
Fe2O3 Fe3O4 FeO Fe
CO2 -CO2 -CO2

+С, -СО
2.1.2 Мероприятия, связанные с экономией кокса, как топлива.
1.Обогащение железной руды. Кокс не тратится на нагрев пустой породы; уменьшаются транспортные затраты.
2.Вдувание природного газа. Газ, будучи дешевле, сгорает с выделением тепла.
3.Утилизация тепла. Вдуваемые в доменную печь газовые потоки нагреваются в специальных печах - кауперах, за счет тепла и теплотворной способности доменных газов, которые сжигаются в печах - кауперах.

2.1.3 Мероприятия, связанные с экономией кокса, как восстановителя.
1.Агломерация железной руды. Частичное восстановление железа происходит за счет дешевого коксика - отхода коксового производства. Кроме того, уменьшается потребность во флюсах, что повышает съем чугуна с единицы объема печи.
2.Вдувание природного газа - сгорая, газ образует СО2 - источник основного восстановителя - СО.
2.2. Технологические основы производства стали.
Сталь - железо, с содержанием углерода до 2%, содержащее мало вредных примесей (P, S, Si) c возможным наличием легирующих добавок. В качестве легирующих добавок используются различные элементы, изменяющие свойства стали.
Өзіңді тексер:
1. Технологический процесс производства черных металлов?
2. Технологические мероприятия подготовки шихты?
3. Мероприятия, связанные с экономией кокса, как восстановителя?
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер
8.1.1 Гуляев А.П. Металловедение // М.: Металлургия - 1986 - 544с.
8.1.2 Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических
процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
8.1.3 Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов,
М., 1973.
8.1.4 Материаловедение под ред. Б.Н. Арзамасова // М.: Машиностроение -
1986 - 384с.
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
8.2.2 Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;
8.2.3 Технология конструкционных материалов. // Под ред. А.М.
Дальского, М.: Машиностроение - 1985 -448с.

3 ПРАКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАР

Практикалық (семинар) сабақтардың құрылымы:
Практикалық (семинар) сабақтар 1. Металлургиялық өндірістің негіздері
Практикалық (семинар) сабақтардың мазмұны:
1. Кәзіргі металлургиялық өндіріс және оның өнімдері.
2. Металлдар мен балқымаларды өндіру үшін материалдар
3. Шойын балқытуы.
Сабақтың мақсаты: Металлургиялық өндірісімен танысу
Бақылау сұрақтары:
1. Қара және түрлі түсті металлургияның негізгі өнімдері?
2. Домна пешінің қондырғысы мен жұмыс масауы?
3. Домна пешінің негізгі өнімдері?
Әдістемелік ұсынымдар:
1. Қасқаша конспект
2. Сұрақтарды талқылау
3. Берілген суретті жақсы ұғу
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер:
8.1.1 Гуляев А.П. Металловедение // М.: Металлургия - 1986 - 544с.
8.1.2 Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
8.2.2 Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;
Практикалық (семинар) сабақтар 3. Кендерден темірді тура алу процесі.
Болат өндірісі.
Практикалық (семинар) сабақтардың мазмұны:
1. Темірді тура алу процесі
2. Шахты пештерде көбікті темір алу.
3. Темірді қайнап тұрған қабатта тотықсыздандыру.
Сабақтың мақсаты: Темір алу процестерімен жақсы танысу
Бақылау сұрақтары:
1. Темірді тура алу процестерді қалай ұғу қажет?
2. Болатты балқыту тәсілдері?
3. Мартенді пешінде темірді алу?
Әдістемелік ұсынымдар:
1. Қасқаша конспект
2. Сұрақтарды талқылау
3. Барлық процестерді салыстырып тиімдісін айту
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер:
1. Гуляев А.П. Металловедение // М.: Металлургия - 1986 - 544с.
2. Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
3. Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов, М., 1973.
8.2 Қосымша әдебиеттер
1. Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
2. Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;
3. Гидрометаллургия, пер. с англ., М., 1978;
4. Самсонов Г. В., Перминов В. П., Магниетермия, М., 1971;
Алюминотермия, М., 1978;
Практикалық (семинар) сабақтар 4. Пирометаллургия
Практикалық (семинар) сабақтардың мазмұны:
1. Пирометаллургия.
2. Пирометаллургиялық процестердің түрлері
Сабақтың мақсаты: Пирометаллургиялық процестермен танысу
Бақылау сұрақтары:
1. Пирометаллургия деген не?
2. Қандай пирометаллургиялық процестер түрін білесіздер?
3. Рафинадтау процесін ұғындыр?
Әдістемелік ұсынымдар:
1. Қасқаша конспект
2. Сұрақтарды талқылау
3. Барлық процестерді салыстырып тиімдісін айту
Ұсынылған әдебиеттер
1 Негізгі әдебиеттер
1. Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
2. Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов, М., 1973.
2 Қосымша әдебиеттер
1. Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М., 1973;
2. Лахтин Ю.М., Леонтьева В.П. Материаловедение // М.:
Машиностроение - 1980 - 493с.
3. Технология конструкционных материалов. // Под ред. А.М.
Дальского, М.: Машиностроение - 1985 -448с.
Практикалық (семинар) сабақтар 5. Гидрометаллургия
Практикалық (семинар) сабақтардың мазмұны:
1. Гидрометаллургия
2. Гидрометаллургиядағы негізгі қайтадан жасаулар
3. Гидрометаллургияны қолдану
Сабақтың мақсаты: Гидрометаллургия процесімен танысу
Бақылау сұрақтары:
1. Гидрометаллургия деген не?
2. Ерітіндіден бөліп алу үшін не жасайды?
3. Гидрометаллургияның жетістіктерімен кемшіліктері?
Әдістемелік ұсынымдар:
1. Технологиялық схема қарастыру ұсынылған сурет бойынша
2. Қысқаша конспект
Ұсынылған әдебиеттер
1 Негізгі әдебиеттер
1. Плакеин И. Н., Юхтанов Д. М., Гидрометаллургия, М., 1989;
2. Зеликман А. Н., Вольдеман Г. М., Белявская Л. В., Теория
гидрометаллургических процессов, М., 1983;
2 Қосымша әдебиеттер
1.Гидрометаллургия, пер. с англ., М., 1978;
2. Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
3. Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов, М., 1973.
Практикалық (семинар) сабақтар 6. Металлотермия
Практикалық (семинар) сабақтардың мазмұны:
1. Металлотермия
2. Металлотермиялық тотықсыздандырудың механизм
3. Магниетермия
Сабақтың мақсаты: Ознакомиться с методами металлотермии
Бақылау сұрақтары:
1. Металлотермия деген не?
2.Алюминотермия деп нені айтамыз?
3. Металлдарды кальциетермиялық алу деген не?
Әдістемелік ұсынымдар:
1. Алюминотермия и магниетермия процестерін қарастыру.
2. Қысқаша конспект
Ұсынылған әдебиеттер:
1 Негізгі әдебиеттер:
1. Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
2. Материаловедение под ред. Б.Н. Арзамасова // М.: Машиностроение -
986 - 384с.
8.2 Қосымша әдебиеттер
1. Технология конструкционных материалов. // Под ред. А.М. Дальского, М.: Машиностроение - 1985 -448с.

Практикалық (семинар) сабақтар 7. Ұнтақты металлургия
Практикалық (семинар) сабақтардың мазмұны:
1. Ұнтақты металлургия
2. Ұнтақты металлургия әдістері. Алу.
3. Ұнтақты металлургия технологиясы
4. Ұнтақты металлургия қолдануы
Сабақтың мақсаты: Ознакомление со способом получения металлов в виде порошка и дальнейшая обработка до заготовок для изделии
Бақылау сұрақтары:
1.Различие между порошковой и обычной металлургией?
2. Когда начали разрабатываться методы порошковой металлургии?
3.Области применения порошковой металлургии?
Әдістемелік ұсынымдар:
1. Изучая материал провести отличительный анализ между обычной и порошковой мераллургией
Ұсынылған әдебиеттер:
1 Негізгі әдебиеттер:
8.1.1 Либенсон Г.А. Производство спеченных изделий. М., 1982
8.1. Теплухин Г.Н. Порошковые материалы. Л., 1984
8.1.3 Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов, М., 1973.
8.1.4 Анциферов В.Н. и др. Порошковая металлургия и напыленные покрытия. М., 1987;
8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
8.2.2 Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;
Практикалық (семинар) сабақтар 8. Түрлі түсті металлдар өндірісі.
Практикалық (семинар) сабақтардың мазмұны:
1. Мыс өндірісі.
2. Алюминий өндірісі.
3. Магний өндірісі.
4. Титан өндірісі.
Сабақтың мақсаты: Провести анализ производства цветных металлов
Бақылау сұрақтары:
1. Медь получают главным образом пирометаллургическим способом, сущность?
2. Для какой цели проводят электролитическое рафинирование?
3. Что является основным сырьем для получения магния и титана?
Әдістемелік ұсынымдар:
1. Хорошо ознакомиться с сырьем для выделения меди, магния титана
2. Сделать короткий конспект
3. поработать над предложенными вопросами для самоконтроля
Ұсынылған әдебиеттер:
8.1 Негізгі әдебиеттер
1 Гуляев А.П. Металловедение // М.: Металлургия - 1986 - 544с.
2 Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
3 Материаловедение под ред. Б.Н. Арзамасова // М.: Машиностроение -
1986 - 384с.
2 Қосымша әдебиеттер
1 Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;
2 Лахтин Ю.М., Леонтьева В.П. Материаловедение // М.:
Машиностроение - 1980 - 493с.
Практикалық (семинар) сабақтар 9. Қара металлдар өндірісінің технологиялық жүйесі.
Практикалық (семинар) сабақтардың мазмұны:
1. Темір рудасынан қара металлдар өндірісі
2. Технолого - экономические основы производства чугуна.
3. Домна процесі.
Сабақтың мақсаты: Ознакомиться с производством черных металлов
Бақылау сұрақтары:
1. Қара металлдар өндірісінің технологиялық процесі?
2. Шихта дайындаудың технологиялық мероприятиясы?
3. Мероприятия, связанные с экономией кокса, как восстановителя?
Әдістемелік ұсынымдар:
1. Отынды тиімді түрде қолданудың мероприятияларымен танысу
2. Шихта дайындаудың технологиялық мероприятиясымен танысудың тапсырмасы.
Ұсынылған әдебиеттер:
1 Негізгі әдебиеттер
1 Гуляев А.П. Металловедение // М.: Металлургия - 1986 - 544с.
2 Есин О. А., Гельд П. В., Физическая химия пирометаллургических
процессов, 2 изд., ч. 1 -- 2, Свердловск, 1962 -- 1966;
3 Ванюков А. В., Зайцев В. Я., Теория пирометаллургических процессов,
М., 1973.
4 Материаловедение под ред. Б.Н. Арзамасова // М.: Машиностроение -
1986 - 384с.
2 Қосымша әдебиеттер
1 Вольский А. Н., Сергиевская Е. М., Теория металлургических
процессов, М., 1968;
2 Зеликман А. Н., Меерсон Г. А., Металлургия редких металлов, М.,
1973;
3 Технология конструкционных материалов. // Под ред. А.М.
Дальского, М.: Машиностроение - 1985 -448с.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz