УМКД

Массаждың негізгі тәсілдері

Оқу-әдістемелік кешені.
<<Массаж: түрлері және әдістері>>
пәні бойынша
5В010800 <<Дене шынықтыру және спорт>> мамандығы
4-ші курс студенттеріне арналған

Семей - 2012 ж.

Мазмұны
Тарау 1. Пән бойынша глоссарий
Тарау 2. Лекциялардың қысқаша конспектісі
Тарау 3. СОӨЖ бойынша әдістемелік нұсқаулар
Тарау 4. СӨЖ бойынша әдістемелік нұсқаулар
Тарау 5. Бақылау - тексеру құралдары.

Тарау 1. Пән бойынша глоссарий

Өзіне массаж жасау денені -баптау деген сөз.
Сипау - массаждың басында, аяғында, басқа тәсілдің арасында қолданылады. Егер тірекбуын зақымданса (сіңір созылып, тарамыс тартылып, буын шығып), онда сипаудан басқа еш тәсіл қолданылмайды. Оны бір немесе екі қолмен бірдей орындайды. Негізінде алақан әйтпесе саусақтың жұмсақ ұшымен сипайды. Қозғалыс жеңіл ырғақпен без түйіндеріне қарай бағытталады.
Ысқылау - бір қолмен, екі қолмен, бас бармақтың тоқпақ етімен, алақанның ті
Жұмсарту - ең күшті тәсіл. Оны көбінде екі қолмен орындайды. Ұлшық еттерді қапсыра уыстап алып жоғары-төмен, көлденең бағытта қозғап жұмсартады (мыжиды). Ол тек алақанмен орындалады. Массаж жасағанда сол аймақты мейлінше осаңсыту үшін жақсылап тірек қою керек.
Дірілдету(вибрация) - массаж жасайтын аймақт саусақ ұшымен, алақанмен, жұдырқпен жиі-жиі түіп дірілдетеді. Оның үзіліспен жасайтын түрінде қолды әр қимылдан соң жұлып алып отырады. Ал үздіксіз дірілдеткен кезде қол денеден алынбай бір орында қозғалыс жасап тұра береді.
Плеврит - көкіректің ішкі бетін, өкпенің сыртын астарлап тұратын сірі қабықтын қабынуы Пневмония - өкпенің қабынуы. Денеге микроб, вирус түскенде болады. Індет жедел, созылмалы түрде өтеді
Омыртқа остехондрозы-омыртқа аралық дискіерде жұйкенің жаншылуы.
Күйымшақ неврологиясы-жұйке ауруы.
Плексит, асықты жіліктің жүйке неврологиясы- шеткері жүйке-жүйесінің ауруы.
Сегментарлы-рефлекторлы массаж-сезімтал аймақтарға уқалау жасау.
Захарьин-Гед атты сезімтап рефлекторлы аймактары-жұкелердің терімен байланысы бар .
Бел, мойын, иықұсты-арнайы сезімтап белдеулер-жұлын жұйкелерінің таралуы.
Сүйек қабыршағына массаж-тері арқылы уқалап әсер етү..
Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массаж- тарамыстар, шандырлар, тыртықтарға жасалады.
Арнайы белдеулер (аймақ) туралы уғым-жұйкеге байланысты аймақтар.
Биологиялық активті нуктелерге аңықтама-терінің жоғары сезімтал аймақтары..
Нуктелі массаж-сезімтал аймақтар.
Миозит, миалгия, невромиозит-бұлшық еттің жедел жиірылу қабынуы.
тендовагинит -сіңір,тарамыс дерттері
Биомеханика-булшықет жиырылу негізіндедененің кеңістіктегі орын ауыстыру.
Спорттық тейп туралы үғым-сіңір созылғанда, жарақаттарды лейкопластір арқылы бекітү..

Тарау 2. Лекциялардың қысқаша конспектісі.
Тақырып 1 Кіріспе. Массаждың жүйесі, әдістер және түрлері.

Мақсаты: Массаждың даму тарихына қысқаша мағлумат.
Массаждың жүйесі, әдіс түрлеріне анықтама берү.
Дәріс тезистері: Массаж жасағанда қойылатын гигиеналық талаптар.
Курстың мазмұны.
Массаждың даму тарихы қысқаша мағлумат.
Массаждың жүйесі, әдіс түрлері.
Жалпы және жеке массаж.
Массаждың гигиеналық негізі.
Пәннің мақсаты:
Массаж пәнінің бағдарламасы 080501 " Дене тәрбие мәдениеті және спорт" мамандығы бойынша КР жоғары оқу орындары студенттеріне арналған.
Пәннің мақсаты - дене жаттығулары мен емдік және профилактика (сауыктыру) мақсатында, массаж жасауға практика жүзінде дағдылануы, дене шынықтыру және спортпен айналысатын адамдардың жұмыс істеу қабілетінің жоғарлауы туралы студенттерді кажетті біліммен қаруландыру.
Массажды спортық және педагогикалық практикаға көбірек жақындату.
Бағдарламада дене шынықтырумен спортпен айналысатындарға, патологиялық жағдайда қолданатын массаждың әдістерін менгеруі қарастырылған.
Пәннің міндеті:
* кең таралған ауруларың сипаттау;
* массаждың ағзаға әсерін білу;
* массаждың қоғамдағы орнын, ролін маңызын аныңтау;
* массаждың негізгі тәсілдерін, техникасын игеру, практикада қолдана білу;
* массаждың тәсілдерін игеру.
* Бұл пәнді менгеру үшін кажет пәндер тізімі:
* Анатомия, физиология, биомеханика, биология.
Массаж пәні- болашақ мамандарды дене тәрбиелеу мәдениеті және спорт қуралдары мен тәсілдерін дұрыс қолдану арқылы жаттығушының денсаулығын нығайтып, жұмыс қабілетін арттырып, белсенді ұзақ өмір сүруіне бағытталған жағдайлар жасап және осы дағдыларды қалыптастыру.
Массаж пәнінің негізгі міндеттері:
* дене тәрбие және спортпен шұғылданатын адамдардың ағзаларындағы қурылымдық және қызметтік өзгерістерді анықтау;
* сауықтыру және машықтандыру әсерлерін қамтамасыз етугеарналған жаттығуларды ұйымдастыру әдістерін және жаттығуларды дұрыс ұйымдастырмаудан пайда болатын ауру-сырқат пен жарақаттардан сақтандыруға үйрету.
Массаж пәнінің-дене шынықтыру институттарында міндетті түрде өтілетін анатомия, морфология, биомеханика, физиология, гигиена, емдік гимнастика сияқты медициналық-биологиялықпәндер топтамасының қисынды қортындысы.
Массаж пәні 5В010800-<<Дене шынықтыру және спорт>>саласы мамандарын медициналық-биологиялық турғыдан дайындау аяқталады.
Болашақ мамандардың міндетті түрде білулері қажет:
-сырттай көзбен көру арқылы жаттығушылардың дене мүсінін, пішінін және тірек- қозғалыс аппараттарының ерекшеліктерін,
-тамыр соғу жиілігін және қан қысымын өлшеп, өзгеруін бағалау;
-сынымаларды жүргізіп, қызметтік мүмкіншілігін зерттеу,
-дәрігерлік-ұстаздық бақылау жүргізу;
-жедел медициналық көмек көрсету.
" Массаж" - пәнінің жұмыс бағдарламасы, мамандығы 050108 " Дене тәрбие мәдениеті және спорт", жоғары оқу орындарына арналған жаратылыстану және ғылыми пәндер циклі бойынша типтін оқу бағдарламасының жинағы, Алматы, 2002 жылғы, авторы В.Ш. Мансуров, Г.К. Икиманов негізінде қурастырылған.
Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Массаждың жүйесі, әдістер және түрлері.
2.Массаж жасағанда қойылатын гигиеналық талаптар.
3.Курстың мазмұны.
4.Массаждың даму тарихы қысқаша
мағлумат.
5.Массаждың жүйесі, әдіс түрлері.
6.Жалпы және жеке массаж.
7.Массаждың гигиеналық негізі.
Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)

Тақырып 2. Массаждың денеге тигізетін әсері.
Мақсаты: Массаждың теріге әсері ету механизмдерін менгерү.
Массаждың қан және лимфа айналымына әсерін анықтау.
Дәріс тезистері: Массаждың теріге әсері ету
механизмдері.
Массаждың қан және лимфа айналымына әсер.
Массаждың булшын етке, буындарға әсері.
Массаждың жүйке-жүйесіне әсерету механизмдері.
Классикалық массаж
Массаждың осы түрін біз арнайы ең ақырына келтіріп отырмыз. Өйткені оқырман қауым алдымен массаждың негізін, қасиетін, тәсілдерін, орындау әдісін зейін қойып шықса, өзіне-өзі массаж жасау аса қиындыққа түспейді деген ниеттеміз. Ал оған көңіл аудармай бірден өзін сипаттап мыжғылай бастаса, пайданың орнына зиян табады.
Ең негізгі тілек - өз-өзіне массаж жасау үшін де дәрігермен ақылдасқан жөн. Дәрігер айтқан нұсқаулардың бәрі бірдей есте қала бермейді. Сондықтан осы кітаптың арнаулы бөлігінде берілген массаж жасауға болатын және болмайтын жағдайларды есіне сақтаса адамға көмегі көп.
Өзіне массаж жасау денені баптау деген сөз. Ертемен жасалған массаж күні бойы атқарылатын жұмысқа, қызметке организмді дайындау. Ол ертеңгі дене тәрбиесінің алдында өткізіледі. Сонда адам денесі сергек, бойына күш, ойына рухани азық толғандай болады. Жұмысқа да жадыраңқы көңіл-күймен аттанады.
Бұл массаждың ерекшелігі - оны барлық жерде жасай беруге болады. Мәселен, ұйқыдан оянған бойдакереуетте(төсекте), жазу жазатын стол басында (қызмет арасында), жазатын стол басында (қызмет арасында), тоғайда, моншада, далада, үйде, ванна ішінде - қысқасы барлық жерде адам өзіне-өзі массаж жасай алады.
Оның тағы бір ерекшелігі - әркім қай жерінің қалай ауыратынын да жақсы біледі. Міне сол жерлерге көңіл бөліп, массаждың ең қолайлы тәсілдерін қандай жылдамдықпен орындау керек екенін анық сезеді.
Егер жыл мерзімінің суық кезінде дене тез тоңатын болса, онда жеңіл спорт киімдерінің сыртынан массаждайды. Адам қатты қалжырап шаршап тұрса, барлық денеге массаж жасаудың керегі жоқ. Басты, мойын мен иық үстін массаждаса жеткілікті.
Массаж жасаудың алдында денені тазалап жуады. Әсіресе, қолды сабындап, тырнақты жөкемен ысқылап тазалайды. Тырнақ денені сызып кетпес үшін өте қысқа етіп алып тастайды. Алақан мүйізі, сызаты жоқ, жарылмаған, құрғақ, жұмсақ болғаны абзал.
Денеде алақан жақсы сырғанау үшін әр түрлі заттармен сылап алады. Оған бордың ұнтағы, тальк, балалар опасы қолданылады. Егер адам серуенге, не шаңғы тебуге дайындалса, онда денені қыздыратын <<Эфкамон>> не <<Тигровая мазь>> майларымен ысқылайды. Егде тартқан адамдарға сұйық өсімдік майларын қолданған дұрыс. Өйткені тальк т.б. ұсақ ұнтақтар теріні құрғатыпжібереді, ал вазелин сияқты зат тері түтіктерін бітеп тастайды. Эквалипт және зәйтүн майы да өте пайдалы. Оларды алдын ала қайнатып алады. Шама келсе тіпті ешбір майды қолданбаған дұрыс. Мұндай жағдайларда қан тамырлары кеңейіп, массаж жасаған аймаққа қан екпінмен құйылады. Тек мұндай массаж қысқа уақыт жасалады.
Адам өзіне-өзі массаж жасау үшін де анатомия мен физиологиядан мағлұматты болу керек. Бұлшық ет талшықтарын, қан тамырлары мен лимфа түйіндерін, нерв жүйесін айыра білу өте қажет.
Массажға қажет негізгі қағидалар
* Массаж жасаған қолдың қимылы жұмсақ, жеңіл, теріде қызарған не көгерген із қалдырмауға тиіс. Дұрыс жасалған массаж сол аймақты жылытып, адамның көңіл күйін көтереді.
* Белгілі бір жерге массаж жасау қажет болса, алдымен одан жоғарғы аймақты, тек содан соң ғана жарақаттанған бөлікке тікелей кіріседі(мысалы сіңір созылғанда, буын тайғанда, сүйек сынғанда т.б.).
* Массаждың тәсілі, ұзақтығы, күші әр адамның алдына қойған мақсатына тікелей байланысты.
Массажға дайындық
Әркім өзіне массаж жасарда денені мейлінше босаңсытып дайындау керек. Аяқ-қолды массаждағанда ең ыңғайлы жағдай - орташа физиологиялық қолайлы тыныштық - немесн аяқ-қолдың сіресіп немесе бүктеліп, бүгіліп қалмай орташа қалыпта болуын айтады. Осындай қалыпты массаж біткенше сақтайды. Әсіресе, бұл қағида бұлшық еттері жақсы жетілген аяқтың қоң еттерін массаждауға тікелей қатысты.
Аяқ талып кетпес үшінтақымның астына бүктелген көрпе не жастық салып, аяқты кішкене орындыққа қояды. Сонда бұлшық еттері де мейлінше босаңсиды.
Қолға массаж жасағанда сәл бүгіңкіреп, стол үстіне салып қояды. Ішке массаж жасау үшін тізені бүгіп шалқасынан жатады, әйтпесе, орындыққа жайланып отырады.
Теріде кішкене сызат алған не тырналған жер болмаса, ол массажға кедергі келтірмейді. Тек айналасы қабынып, талаурап тұрмаса болғаны. Массаж жасаған кезде ол жерге тиіспесе болғаны. Массаж жасаған жерде алақан астынан шошынған без не түйілген бұлшық ет аңғарылса, ол бөлікке тиіспейді. Тер қалың түкпен жабылып кетсе, ол жерді массаждау қиынға түседі және түк түбнің қабынуына әкеп соғады. Сондықтан мұндай жерді мақта-матадан тгілген киімнің сыртынан массаждаған ыңғайлы. Түк басып кеткен жерге жылжытатын заттарды, майларды қолданбайды.
Массаждың тәсілдері белгілі кезкпен қолданыла береді. Мүмкіндік болса тәсілдедің бәрі пайдаланылады. Мәселен, сипау, ысқылау, жұмсарту, сол сияқты дірілдету, қағу. Олардың бәрін бірнеше рет қайталап орындаған соң есте сақталып қалады.
Өзін өзі массаждап отырған кезде тыныс алуды естен шығармау керек. Демді іште ұстап қалу, басты салбыратып, денені иіп бүгіліп кеткен дұрыс емес. Осының бәрін қадағалау керек.
Күнделікті жасаған массаж кейбір аурудың бетін қайтаруға үлкен көмек көрсетеді. Әсіресе, гипертония ауруында өз жағдайына лайықты қолданған масаж тәсілдері қан қысымын әжептәуір төмендетіп, тіпті қалпына келтіруі де ықтимал. Бас қатты ауырғанда жеңіл, үстіртін ғана алақанмен желкені, мойын, маңдайды сипайды. Қандай қимыл болмасын - барлығы да денеге жағымды, жұмсақ болғаны абзал.
Өз-өзіне жасалатын массаж тәілдері классикалық массаж тәсілдерінен еш айырмашылығы жоқ. Ел арасына кең тараған және кітаптың арнаулы тарауында тәптіштеп жазылған тәсілдердің әр түріне тоқталмай үстіртін суреттеп кетуді жөн көрдік.
Сипау - массаждың басында, аяғында, басқа тәсілдің арасында қолданылады. Егер тірекбуын зақымданса (сіңір созылып, тарамыс тартылып, буын шығып), онда сипаудан басқа еш тәсіл қолданылмайды. Оны бір немесе екі қолмен бірдей орындайды. Негізінде алақан әйтпесе саусақтың жұмсақ ұшымен сипайды. Қозғалыс жеңіл ырғақпен без түйіндеріне қарай бағытталады. Орындау тәртібіне байланысты ол үзіліссіз және үзіліспен, үстіртін және қапсыра уыстап ұстап терең жасалатын болып бөлінеді. Тері тым сезімтал болса қолдың сыртымен сипайды.
Ысқылау - бір қолмен, екі қолмен, бас бармақтың тоқпақ етімен, алақанның тірек бездерімен т.б. орындалады. Оны орындағанда теріні жиыра жан-жаққа ысыруға болады. Бұл тәсілді моншада немесе ыстық ваннаға түсіп шыққан соң қолданса, шипасы артады.
Жұмсарту - ең күшті тәсіл. Оны көбінде екі қолмен орындайды. Ұлшық еттерді қапсыра уыстап алып жоғары-төмен, көлденең бағытта қозғап жұмсартады (мыжиды). Ол тек алақанмен орындалады. Массаж жасағанда сол аймақты мейлінше осаңсыту үшін жақсылап тірек қою керек.
Дірілдету(вибрация) - массаж жасайтын аймақт саусақ ұшымен, алақанмен, жұдырқпен жиі-жиі түіп дірілдетеді. Оның үзіліспен жасайтын түрінде қолды әр қимылдан соң жұлып алып отырады. Ал үздіксіз дірілдеткен кезде қол денеден алынбай бір орында қозғалыс жасап тұра береді.
Осы көрсетілген тәсілдерге қолдың ұшымен соққылау, қағу, шапқтау, сыдыру сияқты массаж түрлері қосылады.
Өз-өзіне массажды бір белгілі бөлікке жасағанда 3 - 5 минут, ал барлық денеге жасағанда 15 - 25 минут қажет болады.
Әр массаждың арасында үзіліс керек. Ал барлық жерді массаждап болған соң жатып біршама тынығу пайдалы. Массаж жасар алдында қандай мақсатпен, не үшін, оның қандай әсері болатынын болжап білген жөн.
Бас пен бетке массаж жасау. Басты алға иіп, орындыққа жайланып отырады. Саусақтың ұштарымен мадайдан бастап тура сызықпен немесе шеңбер жасай желкеге дейін ысқылайды. Маңдайдың ортасынан екі самайға қарай қолдың ұштарымен не алақанмен сылап-сипап, ысқылайды. Екі қолмен алма - кезек орындауға да болады. Осылай қастың үстін, кейін көздің айналасын, жоғарғы жағын самайға қарай, ал төменгі жағын мұрынға қарай бағыттайды. Толқындата сипап болған соң, еріннің айналасына көшеді. Сұқ және ортаңғы саусақ еріннің үстінде, үшінші және төртінші саусақ еріннің астында, толқындата сипап шығады. Осыдан соң маңдай, бет терілері мен бұлшық еттерін ысқылайды. Ал үшкіл нерв талшықтары шықан нүктелерді бір немесе екі саусақтың ұшымен дірілдетеді. Массаж беттің барлық жерн сипап аяқталады. Ең ақырында басты оңға-солға, алға-артқа бұрып, егер қан қысымы жоғарыласа айналдыруға болады.
Бетке массажды аптасына екі-үш рет жасаса жеткілікті.
Мойын және трапеция тәрізді бұлшық етке массаж жасау. Желкені массаждау үшінотырып не түрегеліп тұрып орындайды. Екі қолды желкеге қойып, алақанмен жоғарыдан төменқарай трапеция тәрізді еттің бойымен, омыртқа жотасының екі жағынан сипап шығады. Ысқыла саусақтардың ұшын мойын етке тік қойып жылдам қимылмен орындалады. Ал жұмсарту алақанмен қамтып ұстап орындалады, екі қолмен бірдей не оң қолмен сол жақты және керісінше сол қолмен оң жақты массаждайды. Немесе сасақтардың басымен мойын еттерін басып, батыра жаншиды. Осыдан кейін бір сипап алып, екі қолдың саусақтарын шүйдеге тірейді., сәл бүгілген алақан бастың екі жағынан ұстап тұрғандай болады. Міне, осы қалыпта саусақтарды сәл батырып жан-жаққа шеңбер жасай ысқылайды. Қажет болса желкенің үлкен нервісі шыққан нүктені дірілдетіп массаждайды. Одан кейін сол желкеден бастап жауырын бұрышна дейін екі қолмен немесе алма-кезек бір қолмен жайлап сипайды.
Ал мойын, бұғақ өте нәзік, сондықтан оны иектен төмен алқымға дейін алақанмен сипайды. Жұмсарту тек бұғана-төс-емізікше бұлшық етіне ғана орындалады. Онда да төрт саусақтың ұшымен бұлшық ет боймен бастыра жылжытады. Дәл сол аймақтан өтетін күре тамыр мен венаға тиіспейді.
Арқа, бел және бөксеге массаж жасау. Арқа, бел, бөксені массаждағанда отыруға да, түрегеліп тұруға да болады. Ең алдымен екі алақанды омыртқа жотасының екі жағына қойып екі бүйірге қарай, одан соң белден бастап жауырынға дейін сипайды. Кейін осы бағытта мейлінше қатты ысқылайды.
Енді орындыққа отырып бір аяқты екнші аяқтың үстіне айқастыра салып арқа бұлшық еттерін босаңсытады. Осы кезде, оң қолмен сол жақ қапталдағы еттерді қапсыра ұстап, жоғары қарай жылжыта отырып жұмсартады және керісінше екінші қолмен қайталайды.
Белді екі қолмен бірдей массаждайды. Мұнда саусақтарды тырма секілді бір-біріне қапсыра ұстатып, белдің тұсын жоғары-төмен, оңға-солға ысқылайды.әрқолмен жеке массаж жасауға да болады. Артынан омыртқадан бүйірге және жоғары қарай алақанмен сипайды.
Арқа, бел тұсына массаж жасағанда адам өзіне соққылау, қағу, ұрғылау тәсілдерін де қолдана алады.
Бөксені массаждау үшін түрегеліп тұрып, массаж жасайтын аяқты кішкене (аласа) орындыққа қояды, не бір аяққа салмақ түсіріп, екіншіаяқты ұшынан созады, сол кезде бұлшық еті босаңсиды. Немесе бір қырынан жатуға да болады. Оң жақ бөксені оң қолмен, ал сол жақ өксені сол қолмен массаждайды. Алдымен бөксе қатпарынан бастап белге дейін бірнеше рет сипайды, одан соң алақанмен қапсыра ұстап, бас бармақпен төрт саусақтың арасында мейлінше дірілдетеді, шайқайды. Жұдырықпен әр түрлі із қалдыра ысқылайды, уыстап жұмсартады, артынан тағы сипайды. Осылай екінші бөксені де массаждап шығады.
Санға массаж жасау. Әркім өз санына массаж жасағанда орындыққа не төсекке отырады, бір аяқты төмен түсіріп, екінші аяқты төсекке созып жібереді. Осы қалыпта санның үстіңгі бұлшық еттеріне массаж жасайды, ал артқы бұлшық еттерін массаждау үшін қырындап жатып аяқты тізеден бүгеді. Осы қалыпта тақымнан екі қолмен алма-кезек бөксеге дейін сипайды. Алдыңғы бұлшық еттерді тізеден жоғары сипайды. Осылай алма-кезек орындаған соң саусақтың ұшымен не алақанмен ысқылайды. Екі қолмен бірдей бұлшық етті сүйекке жете жұмсартады. Массаждың соңында жақсылап сипайды. Сол сияқты осындай қалың сан етіне дірілдету, соққылау, шапалақтау тәсілдерін кеңінен қолданады. Мұнда қимыл тізеден шапқа дейін жасалады.
Тізеге сол отырған қалыпта массаж жасалады. Негізінде саусақтың ұшымен немесе алақанның қырымен ысқылайды. Мұнда түзу сызық, шеңбер жасай ысқылау тәсілінің барлық түрлерін қолдануға болады. Артынан алақанмен бірнеше рет сипап және тізе буынын бүгіп-жазып, қозғалтады.
Жіліншік пен аяқтың басына массаж жасау. Ағаш төсектің үстіне бір аяқты бүгіп, табанды тіреп отырады. Тақымның астындағы жастықты алып тастайды. Балтыр етін мүлде босаңсыту үшін кейде аяқтың сырт тарамысынан бастап тақымға дейін бір қолмен сипап, екінші қолмен бұлшық етті қыса ұстап жұмсартып жоғары-төмен жзылжытады. Осылай бірнеше қайталайды. Мұнда бір қолмен, қос қолмен, қос шеңберлі жұмсарту әдістерін қолданады.
Өкше тарамысын екі саусақпен шымши ұстап ысқылайды.
Жіліншіктің алдыңғы еттеріне массаж жасағанда, алғашқы қалыпта тізені бүге ұстап, алақанмен аяқтың қшынан тізеге дейін екі қолмен алма-кезек сипап шығады. Жұдырық не саусақтың қшы, алақанның білезік тірегімен ысқылайды. Массаждың ақырында алды-артын толығымен сипап шығады.
Аяқтың ұшына массажды отырып жасайды. Үстін бір не екі қолмен массаждайды. Мұнда сипау, ысқылау тәсілдері ғана қолданылады. Ал табанды қолдың сыртымен, жұмылған жұдырыпен тырма секілді ысқылайды. Екі қырын қысқыш секілдендіріп ұстап сипайды, ысқылайды. Сыдыра ысқылауды да қолданады. Ең соңында үздіксіз және үзіліспен дірілдету, қозғау шапалақтау тәсілдерін қолданады. Аяқ саусақтарына массаж жасау үшін бір қолмен аяқтың басын тіреп отырады, ал екінші қолмен саусақты жеке-жеке сипап, ысқылап шығады.
Кеудеге массаж жасау. Оны түрегеп тұрып, отырып не жатқан бойда орындауға болады. Орындыққа отырып аяқты айқастырып бірінің үстіне бірін қояды, ал қолды столға созып жібереді. Екінші қолдың алаұанымен төстен қолтық астына дейін сипап алып алып, артынан қапсыра ұстап жұмсартады. Ал қабырға аралық бұлшық еттерді саусақтардың ұшымен ысқылайды. Осылай оң жақ кеудені сол қолмен, сол жақ кеудені оң қолмен массаждап шығады.
Қарынға (ішке) массаж жасау. Шалқая орындыққа отырып не тізені бүгіп жатқанда ішке

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Массаждың теріге әсері ету механизмдері.
2.Массаждың қан және лимфа айналымына әсер.
3.Массаждың булшын етке, буындарға әсері.
4.Массаждың жүйке-жүйесіне әсерету механизмдері.
Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
9. Видеофильм "Массаж"

Тақырып 3. Массаждың негізгі тәсілдері.
Мақсаты: Машықтандыру массажы физиологиялық әсеріне байланысты ұғым алу. Қалпына келтіру массажы, ұзақтығы, тәсілдері.
Алдын-алу массажы тәсілдерін менгерұ. Спортпен айналасу кезінде болатын жаракаттану, зақымдануда қолданатын массаж түрлері. Дәрілік майлар туралы үғым алу..
Дәріс тезистері: Машықтандыру массажы физиологиялық әсері.
Қалпына келтіру массажы, ұзақтығы, тәсілдері.
Алдын-алу массажы.
Спортпен айналасу кезінде болатын
жаракаттану, зақымдануда қолданатын массаж түрлері.
Дәрілік майлар туралы үғым.
Ұстап екөру немес шымшу.Бас бармақпен және сұқтсаусақпен атқарылады.Массаж жасалатын жерді ұстап тартады да ,қайтадан босатып жібереді.Бұл тәсілді беттің мимикалық бұлшық етің жұмысын жақсарту үшін,дененің басқа жерлерінің терісі құрғағанда,сондай-ақ тыртық пен жарақат жазылғанда қолданады.
Сығымдау саусақтың ұшымен тез-тез жасалады.Сығымдағанда ткань бір қысылып,бір босатылады.Тканьнің қоректенуін,қан мен лимфа айналасын жақсарту үшін беттің,кеуденің және аяқ-қолдың бұлшық еттерін сығыымдайды.
Созу тканьды ұстап,бір бағытқа тарту арқылы жасалады.Арқаның,санның,бөксенің және басқа жердің үлкен бұлшық еттерін алақанмен уыстай ұстап көтереді,ал шағын бұлшық етті екі саусақпен қысып тартады.Мәселен,теріні екі қолдың саусақтарымен екі жаққа қарай созады.Мұның негізінен жарақаттанып жазылған жерге жасайды.
Салмақ салып басуды саусақ ұшының жұмсақ етімен,саусақтың ішкі және сыртқы бетімен жүзеге асырады.Оны қолды бір көтеріп,бір түсіріп,тканьге салмақ салу арқылы орындайды.Бетке массажды саусақ ұштарының жұмсақ етімен арасын ашып,не бәрін біріктіріп,ішкі-сыртқы жақтарымен салмақ түсіре жасайды.Басқа массаж саусақтардың жұмсақ ұштарын тырма секілдендіріп алшақ ұстап,сүйкей жасалады.Кеуде мен аяқ-қолға массаж салмақ сала саусақтың ішкі және сыртқы бетімен жасалады.Омыртқаның екі жағына жасағанда нерв талшықтарының аяқталған жеріне салмақ түсіреді.Салмақ түсіріп массаж жасағанда саусақты саусақпен басуға да болады.Массаждың бұл тәсілі тереңге орналасқан тканьге,сүйекке әсер етеді,олардың қоректенуі мен өсуін жақсартады.Бұл тәсіл бұлшық еттің тонусын,ішектің жиырылуы қабілетін арттырады.
Дірілдету.Бұл тәсіл кезінде масаж жасайтын тканьге қозғалатындай дірілдететіндей әсер етеді.Дірілдетуді вибрацияны бір саусақпен немесе бірнеше саусақпен бір орынға қадап жасайды.Кейде алақамен дененің едәуір бөлігін дірілдетуге болады.Діріл үздіксіз және үздік-үздік болып екіге бөлінеді.Үзіліссіз дірілдеткен кезде массаж жасаушы адам қолын тканьнен бір сәтке де ажыратпайды,ал үздік-үздік дірілдетіу кезінде қолын денеден бір мезгіл ажыратып тынықтырып отрады.Бұл тәсілді массаж жасап отырған қолды бір орыннан ауыстырмай немесе бұлшық ет талшықтарының таралу бағытымен тік не көлденең бағытта қозғалта отырып орындауға болады.Тканьнің жоғарғы бетін ғана немесе оның тереңірек жатқан жерін дірілдетеді.Бұл тәсіл адам организіміне әр түрлі әсер етеді.Мәселен,жеңіл ғана дірілдету бұлшық еттің тонусын және нервтердің қозуын арттырады,ал күштірек жасалған дірілдету нервтің қозуын баяулатып,ауырғанды басады.Дірілдетудің әсерінен қарынның,ішектің жиырылуы, тканьдердің қоректенуі жақсара түсетіндігі,жарақаттың тезірек жазылатындығы,сынған сүйектің жылдам бітетіндігі белгілі.Дірілдету жиілігін минутына 100-ден 300-ге дейн жеткізуге болады.Процедураны баяу дірілдетуден бастайды әрі солай аяқтайды.Дірілдетуді саусақтың ұшымен,алақамен немесе қолдың сыртымен,жұдырықпен,қолдың қырымен жасайды.Бұл тәсілді бір қолмен немесе екі қолмен орындауға да болады.
Үздіксз дірілдетудің қосалқы тәслдері де бар.Оларға қағу,сілкілеу,жұлмалау және жұлқып итеру жатады.Ал үздік-үздік дірілдетудің қосалқы тәсілдері әр жерден бір жасау,соққылау,ұрғылау,шапақтау,ысқылау,қағу болып табылады.
Қозғау.Бұл тәсілді қайсы бір бұлшық етке немесе қалың етке массаж жасағанда қолданады.Оны орындау үшін массаж жасаушы адам бір ғана бір ғана бұлшық етті немесе бірнеше бұлшық етті қосып ұстап,ары-бері,жоғары-төмен және көлденең бағытта қозғайды.Бұл лимфа сұйығының тез жиырылуына жағдай туғызады,ауырғанын басады.
Сілкілеу.Мұның ішкі органдарға: қарынға,ішекке,бауырға,өтке,кеуде органдарына және жамбасқа әсер ету үшін жасайды. Сілкілеуді өңешке,жұтқыншаққа,мұрынға массаж жасағанда да пайдаланады.Массаж жасаушы адам екі қолымен сілкілейтін жерді қапсыра ұстайды.Сонан соң қолды ұн еленгендей етіп ары-бері қозғалтады.Бұл тәсіл қан айналысын тездетеді,лимфа сұйыгының ағысын жақсартады,ішкі органадардың қызметін реттейді,бұлшық ет пен органдарды байланыстырып тұратын тканьдерді нығайтады,түйндердің пайда болуына жол бермейді,ісіктерді басады.
Жұлмалау.Бұл тәсілді қолға немесе аяққа массаж жасағанда пайдаланады.Ол үшін массаж жасаушы адам ауру адамның қолынқекі қолымен ұстап бірқалыппен бірнеше рет жоғары-төмен сілкілейді.Аяқты да осылай сілкілейді.
Сілкілегенде қатайған бұлшық ет жұмсарады,қан айналысы жақсарады,буындардың иілгіштігі қалпына келеді,органдарды байланыстырып тұратын тканьдер мен бұлшық еттерді нығайтады,аяқ-қол терілерінің созылғыштығын арттыра түседі.
Жұлқып итеру ішкі органдарға:қарынға,ішекке және т.б.массаж жасағанда қолданылады.Массаж жасаушы адам бір қолын жеңіл салмақ түсіре органның үстіне қояды, ал екінші қолымен көршілес тканьді бірінші қолына қарай итереді. Жұлқып итеру-ішкі қуыс органдардың жұмысын жақсартады.
Соққылау бүгілмеген бір немесе бірнеше саусақпен және жұдырықпен жасалады. Бірнеше саусақпен соққылағанда органға олардың ұшымен ғана әсер етеді, ал бір саусақпен соққылау сұқ қолдың ұшымен атқаралады. Соққылағанда қолды қатты жұмбайды. Соққылаған кезде денеге саусақтардың сырты тиеді, сонда ұру күші әлсіздеу әрі жұмсақтау болады.
Кейде жұдырықтың қырымен де ұрғылайды. Соққылағанда қол денеден 5-10 см көтеріледі, ал ұру жиілігі минутына 100-ден 300-ге дейін жетеді.
Шағын бұлшық еттерді ғана, мәселен бетті, бастың шаш өскен жерін ғана саусақтармен соққылайды. Үлкен қос еттерін, қалын бұлшық еттерді жұдырықпен соққылау ұрғылайды.
Бұл тәсіл бұлшық еттерді тонусын көтереді. Ал бұлшық етінің тонусы жоғары адамдарға оны қолданабайды.
Шапақтауды саусақтарды сәл бүгіп жасайды. Сонда массаж жасатушы адамның денесіне массаж жасаушы адамның алақаны жұмсақтау тиеді. Тәсілді бір қолмен немесе екі қолмен кезек жасауға болады. Саусақтар бұлшық ет талшықтарына көлденең бағытта тиюі керек. Шапақтауды санның, балтырдың, жамбастың, арқаның, иықтың, кеуденің, қарының кесек қалың бұлшық еттеріне массаж жасағанда қолданылады.
Жеңіл ғана шапақтау тамырларды тарылтады,олардың соғуын баяулатады,ал күштірек шапақтау тамырларды кеңейтеді,шапақталған жердің температурасын көтереді,ауыр,анды басады.
Ысқылауды саусақтардың қырымен жүзеге асырады.Бұл тәсіл кезінде саусақтар бір-бірінен сәл алшақ әрі ботаңдау ұсталады.Сонда соққының күшті азайып,саусақтар денеге жұмсақтау тиеді.Көбіне екі қолмен ысқылайды.Алақандар бір-біріне қарсы бағытта қозғалады.Бұлшық ет талшықтарының таралу бағытымен минутына 30 рет ысқылайды.Алақандардың ара қашықтығы 2-4 см болуы керек Мұны арқаға,санға,балтырға,жамбасқа және басқа жалпақтау жерлерге массаж жасағанда пайдаланады.
Ысқылау бұлшық еттің алдымен жиырылуын,соңынан босаңсуын қамтамасыз ететін массаждың бір түрі болып табылады.Ол процедура жасалған жерге қанның,оттегі мен қоректік заттардың көбірек келуне мүмкіндік береді,сондай-ақ лимфа ағынын арттырып,май және тер бездерінің қызметін жақсартады,зат алмасуын күшейтеді.
Қағу бір немесе бірнеше саусақпен жасалады.Көбіне алақанмен жүзеге асырылады.Алақанды көлбеуірек ұстайды,яғни,сипаған кездегідей жанамалап қағады.Бұл тәсілді бұлшық еттің тонусы төмендегенде,семіргенде,косметикалық мақсатқа қолданады.Қағу терідегі,тканьдердің жоғары қабатындағы қан айналысын күшейтеді,терінің созылғыштығын арттырады,ондағы зат алмасуын жақсартады,сондай-ақ май және тер бездерінің қызметін реттейді.
Біз массаждың негізгі және көмекші тәсілдеріне тоқталдық.Массаж жасаушы адам процедура кезінде жеке бір тәсілмен ғана шектеліп қалмайды.Бар тәсілді үйлестіре отырып жасайды.Өйткеі тек бір ғана тәсілді қолданудың әсері аздық етеді.Массажды дәрігер ғана белгілейді.Массаж тимді болуы үшін дәрігер алдымен ауырған адаммен әнгімелеседі.
Тамақ іше салып процедура қабылдауға болмайды.Массаж тамақтан кейн 1-2 сағаттан соң барып қана жасалады.Процедурадан кейн ауру адам 20-30 минут демалу керек.Массаж жасаған кезде сөйлесуге,кітап оқуға т.б.бөгде нәрсемен айналысуға болмайды.Сондай-ақ тазалық сақтаған да жөн.
Ұстап екөру немес шымшу.Бас бармақпен және сұқтсаусақпен атқарылады.Массаж жасалатын жерді ұстап тартады да ,қайтадан босатып жібереді.Бұл тәсілді беттің мимикалық бұлшық етің жұмысын жақсарту үшін,дененің басқа жерлерінің терісі құрғағанда,сондай-ақ тыртық пен жарақат жазылғанда қолданады.
Сығымдау саусақтың ұшымен тез-тез жасалады.Сығымдағанда ткань бір қысылып,бір босатылады.Тканьнің қоректенуін,қан мен лимфа айналасын жақсарту үшін беттің,кеуденің және аяқ-қолдың бұлшық еттерін сығыымдайды.
Созу тканьды ұстап,бір бағытқа тарту арқылы жасалады.Арқаның,санның,бөксенің және басқа жердің үлкен бұлшық еттерін алақанмен уыстай ұстап көтереді,ал шағын бұлшық етті екі саусақпен қысып тартады.Мәселен,теріні екі қолдың саусақтарымен екі жаққа қарай созады.Мұның негізінен жарақаттанып жазылған жерге жасайды.
Салмақ салып басуды саусақ ұшының жұмсақ етімен,саусақтың ішкі және сыртқы бетімен жүзеге асырады.Оны қолды бір көтеріп,бір түсіріп,тканьге салмақ салу арқылы орындайды.Бетке массажды саусақ ұштарының жұмсақ етімен арасын ашып,не бәрін біріктіріп,ішкі-сыртқы жақтарымен салмақ түсіре жасайды.Басқа массаж саусақтардың жұмсақ ұштарын тырма секілдендіріп алшақ ұстап,сүйкей жасалады.Кеуде мен аяқ-қолға массаж салмақ сала саусақтың ішкі және сыртқы бетімен жасалады.Омыртқаның екі жағына жасағанда нерв талшықтарының аяқталған жеріне салмақ түсіреді.Салмақ түсіріп массаж жасағанда саусақты саусақпен басуға да болады.Массаждың бұл тәсілі тереңге орналасқан тканьге,сүйекке әсер етеді,олардың қоректенуі мен өсуін жақсартады.Бұл тәсіл бұлшық еттің тонусын,ішектің жиырылуы қабілетін арттырады.
Дірілдету.Бұл тәсіл кезінде масаж жасайтын тканьге қозғалатындай дірілдететіндей әсер етеді.Дірілдетуді вибрацияны бір саусақпен немесе бірнеше саусақпен бір орынға қадап жасайды.Кейде алақамен дененің едәуір бөлігін дірілдетуге болады.Діріл үздіксіз және үздік-үздік болып екіге бөлінеді.Үзіліссіз дірілдеткен кезде массаж жасаушы адам қолын тканьнен бір сәтке де ажыратпайды,ал үздік-үздік дірілдетіу кезінде қолын денеден бір мезгіл ажыратып тынықтырып отрады.Бұл тәсілді массаж жасап отырған қолды бір орыннан ауыстырмай немесе бұлшық ет талшықтарының таралу бағытымен тік не көлденең бағытта қозғалта отырып орындауға болады.Тканьнің жоғарғы бетін ғана немесе оның тереңірек жатқан жерін дірілдетеді.Бұл тәсіл адам организіміне әр түрлі әсер етеді.Мәселен,жеңіл ғана дірілдету бұлшық еттің тонусын және нервтердің қозуын арттырады,ал күштірек жасалған дірілдету нервтің қозуын баяулатып,ауырғанды басады.Дірілдетудің әсерінен қарынның,ішектің жиырылуы, тканьдердің қоректенуі жақсара түсетіндігі,жарақаттың тезірек жазылатындығы,сынған сүйектің жылдам бітетіндігі белгілі.Дірілдету жиілігін минутына 100-ден 300-ге дейн жеткізуге болады.Процедураны баяу дірілдетуден бастайды әрі солай аяқтайды.Дірілдетуді саусақтың ұшымен,алақамен немесе қолдың сыртымен,жұдырықпен,қолдың қырымен жасайды.Бұл тәсілді бір қолмен немесе екі қолмен орындауға да болады.
Үздіксз дірілдетудің қосалқы тәслдері де бар.Оларға қағу,сілкілеу,жұлмалау және жұлқып итеру жатады.Ал үздік-үздік дірілдетудің қосалқы тәсілдері әр жерден бір жасау,соққылау,ұрғылау,шапақтау,ысқылау,қағу болып табылады.
Қозғау.Бұл тәсілді қайсы бір бұлшық етке немесе қалың етке массаж жасағанда қолданады.Оны орындау үшін массаж жасаушы адам бір ғана бір ғана бұлшық етті немесе бірнеше бұлшық етті қосып ұстап,ары-бері,жоғары-төмен және көлденең бағытта қозғайды.Бұл лимфа сұйығының тез жиырылуына жағдай туғызады,ауырғанын басады.
Сілкілеу.Мұның ішкі органдарға: қарынға,ішекке,бауырға,өтке,кеуде органдарына және жамбасқа әсер ету үшін жасайды. Сілкілеуді өңешке,жұтқыншаққа,мұрынға массаж жасағанда да пайдаланады.Массаж жасаушы адам екі қолымен сілкілейтін жерді қапсыра ұстайды.Сонан соң қолды ұн еленгендей етіп ары-бері қозғалтады.Бұл тәсіл қан айналысын тездетеді,лимфа сұйыгының ағысын жақсартады,ішкі органадардың қызметін реттейді,бұлшық ет пен органдарды байланыстырып тұратын тканьдерді нығайтады,түйндердің пайда болуына жол бермейді,ісіктерді басады.
Жұлмалау.Бұл тәсілді қолға немесе аяққа массаж жасағанда пайдаланады.Ол үшін массаж жасаушы адам ауру адамның қолынқекі қолымен ұстап бірқалыппен бірнеше рет жоғары-төмен сілкілейді.Аяқты да осылай сілкілейді.
Сілкілегенде қатайған бұлшық ет жұмсарады,қан айналысы жақсарады,буындардың иілгіштігі қалпына келеді,органдарды байланыстырып тұратын тканьдер мен бұлшық еттерді нығайтады,аяқ-қол терілерінің созылғыштығын арттыра түседі.
Жұлқып итеру ішкі органдарға:қарынға,ішекке және т.б.массаж жасағанда қолданылады.Массаж жасаушы адам бір қолын жеңіл салмақ түсіре органның үстіне қояды, ал екінші қолымен көршілес тканьді бірінші қолына қарай итереді. Жұлқып итеру-ішкі қуыс органдардың жұмысын жақсартады.
Соққылау бүгілмеген бір немесе бірнеше саусақпен және жұдырықпен жасалады. Бірнеше саусақпен соққылағанда органға олардың ұшымен ғана әсер етеді, ал бір саусақпен соққылау сұқ қолдың ұшымен атқаралады. Соққылағанда қолды қатты жұмбайды. Соққылаған кезде денеге саусақтардың сырты тиеді, сонда ұру күші әлсіздеу әрі жұмсақтау болады.
Кейде жұдырықтың қырымен де ұрғылайды. Соққылағанда қол денеден 5-10 см көтеріледі, ал ұру жиілігі минутына 100-ден 300-ге дейін жетеді.
Шағын бұлшық еттерді ғана, мәселен бетті, бастың шаш өскен жерін ғана саусақтармен соққылайды. Үлкен қос еттерін, қалын бұлшық еттерді жұдырықпен соққылау ұрғылайды.
Бұл тәсіл бұлшық еттерді тонусын көтереді. Ал бұлшық етінің тонусы жоғары адамдарға оны қолданабайды.
Шапақтауды саусақтарды сәл бүгіп жасайды. Сонда массаж жасатушы адамның денесіне массаж жасаушы адамның алақаны жұмсақтау тиеді. Тәсілді бір қолмен немесе екі қолмен кезек жасауға болады. Саусақтар бұлшық ет талшықтарына көлденең бағытта тиюі керек. Шапақтауды санның, балтырдың, жамбастың, арқаның, иықтың, кеуденің, қарының кесек қалың бұлшық еттеріне массаж жасағанда қолданылады.
Жеңіл ғана шапақтау тамырларды тарылтады,олардың соғуын баяулатады,ал күштірек шапақтау тамырларды кеңейтеді,шапақталған жердің температурасын көтереді,ауыр,анды басады.
Ысқылауды саусақтардың қырымен жүзеге асырады.Бұл тәсіл кезінде саусақтар бір-бірінен сәл алшақ әрі ботаңдау ұсталады.Сонда соққының күшті азайып,саусақтар денеге жұмсақтау тиеді.Көбіне екі қолмен ысқылайды.Алақандар бір-біріне қарсы бағытта қозғалады.Бұлшық ет талшықтарының таралу бағытымен минутына 30 рет ысқылайды.Алақандардың ара қашықтығы 2-4 см болуы керек Мұны арқаға,санға,балтырға,жамбасқа және басқа жалпақтау жерлерге массаж жасағанда пайдаланады.
Ысқылау бұлшық еттің алдымен жиырылуын,соңынан босаңсуын қамтамасыз ететін массаждың бір түрі болып табылады.Ол процедура жасалған жерге қанның,оттегі мен қоректік заттардың көбірек келуне мүмкіндік береді,сондай-ақ лимфа ағынын арттырып,май және тер бездерінің қызметін жақсартады,зат алмасуын күшейтеді.
Қағу бір немесе бірнеше саусақпен жасалады.Көбіне алақанмен жүзеге асырылады.Алақанды көлбеуірек ұстайды,яғни,сипаған кездегідей жанамалап қағады.Бұл тәсілді бұлшық еттің тонусы төмендегенде,семіргенде,косметикалық мақсатқа қолданады.Қағу терідегі,тканьдердің жоғары қабатындағы қан айналысын күшейтеді,терінің созылғыштығын арттырады,ондағы зат алмасуын жақсартады,сондай-ақ май және тер бездерінің қызметін реттейді.
Біз массаждың негізгі және көмекші тәсілдеріне тоқталдық.Массаж жасаушы адам процедура кезінде жеке бір тәсілмен ғана шектеліп қалмайды.Бар тәсілді үйлестіре отырып жасайды.Өйткеі тек бір ғана тәсілді қолданудың әсері аздық етеді.Массажды дәрігер ғана белгілейді.Массаж тимді болуы үшін дәрігер алдымен ауырған адаммен әнгімелеседі.
Тамақ іше салып процедура қабылдауға болмайды.Массаж тамақтан кейн 1-2 сағаттан соң барып қана жасалады.Процедурадан кейн ауру адам 20-30 минут демалу керек.Массаж жасаған кезде сөйлесуге,кітап оқуға т.б.бөгде нәрсемен айналысуға болмайды.Сондай-ақ тазалық сақтаған да жөн.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Машықтандыру массажы физиологиялық әсері.
2.Қалпына келтіру массажы, ұзақтығы, тәсілдері.
3.Алдын-алу массажы.
4.Спортпен айналасу кезінде болатын
жаракаттану, зақымдануда қолданатын массаж түрлері.
5.Дәрілік майлар туралы үғым.

Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.

Тақырып 4. . Жалпы денеге массаж жасау
Мақсаты: Жеке дене бөлігіне және жалпы массажды жүргізу методикасын, тәсілді толық меңгеру.
Жеке массажды орындау методикасын және тәсілді толық меңгеру
Дәріс тезистері: Жеке дене бөлігіне жасау.Жалпы массажды жүргізу методикасы. Тәсілді толық меңгеру.
Жеке массажды орындау методикасы. Тәсілді толық меңгеру.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
* Жеке дене бөлігіне жасау.
* Жалпы массажды жүргізу методикасы. Тәсілді толық меңгеру.
3..Жеке массажды орындау методикасы. Тәсілді толық меңгеру.
Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)
5. Видеофильм "Массаж"

Тақырып 5. Спорттық массаждың түрлері.
Мақсаты: Спорттық массаждың түрлерімен танысу. Машықтандыру массажы физиологиялық әсеріне назар аудару.Қалпына келтіру массажы, ұзақтығы, тәсілдерін менгеру.Алдын-алу массажын әсерін анықтау.
Спортпен айналасу кезінде болатын жаракаттану, зақымдануда қолданатын массаж түрлері.Дәрілік майлар туралы үғым берү.

Дәріс тезистері: Спорттық массаждың түрлері. Машықтандыру массажы физиологиялық әсері.
Қалпына келтіру массажы, ұзақтығы, тәсілдері.
Алдын-алу массажы.
Спортпен айналасу кезінде болатын жаракаттану, зақымдануда қолданатын массаж түрлері.
Дәрілік майлар туралы үғым.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
* Спорттық массаждың түрлері.
* Машықтандыру массажы физиологиялық әсері.
3.Қалпына келтіру массажы, ұзақтығы, тәсілдері.
4.Алдын-алу массажы.
5.Спортпен айналасу кезінде болатын жаракаттану, зақымдануда қолданатын массаж түрлері.
6.Дәрілік майлар туралы үғым.

Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)
4.Бегалина Р. Массаж және
оның пайдасы. А. 1984 ж.
5. Видеофильм "Массаж"

Тақырып 6. Спорттық зақымдану, жарақаттану кезінде және тірек-қозғалыс аппаратының ауруларына қолданатын массаж.

Мақсаты: Спорттық зақымдану, жарақаттану кезінде және тірек-қозғалыс аппаратының ауруларына қолданатын массажға анықтама берү.
Тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдануда қолданатын массаж міндеті мен методикасын менгеру.

Дәріс тезистері: Спорттық зақымдану, жарақаттану кезінде және тірек-қозғалыс аппаратының ауруларына қолданатын массаж. Спортшыларда кездесетін тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдарына қолданатын массаж міндеті сипаттама.
Тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдануда қолданатын массаж міндеті мен методикасы.
Қол-аяқ жарақатына арналған массаждың түрі.

Адам денесіндегі ең көп қимылдайтын, көп жұмыс жасайтын мүшелер-аяқ пен қол.Қолдығ қалам - қарындаш ұстағанынан бастап, жер қашап, отын бұтап... барлық техниканы меңгеруде атқаратын ролі ерекше. Аяқтың арқасында жәй жүруден бастап мың бұралып билеуге,биік шыңды тауларға шығуға дейін барамыз.
Міне, осындай күрделі қимыл- қозғалыс жасаушы органдар- қол мен аяқтың жарақаттанып қалуы да өте жиі кездеседі.Сондықтан әр адам денедегі болатын барлық ақауларға қолданылатын массаждың түрін білмесе де, осы аяқ- қол жарақаттанғанда жасалатын массаж түрлерін білу қажет.
Аяқ- қолдың жарақаттануы бір затқа соғвп алса, бұлшық ет пен теріге зиян келіп көгеріп қалады, оқыста аяғы тайып кетсе, ал одан күрделі оқигаларда ( күрескенде, төбелескенде, секіргенде ) буыны орнынан шығып, әйтиесе сүйек сынады. Міне осының бәріне бірдей массаж қолданылады.
Тірек - қозғаоыс аппаратты зақымданғанда қолданатын массаждың негізгі мақсаты: буындардағы, буын маңындағы еттердегі және басқа элементтердегі қан айналысы, зат алмасуын жақсарту, ауырғанын басу, жиналған сарысуды, ісікті тарату,сынған кездегі сүйек мүйізгегінің тез құрылуына ықпал жасау, бұлшық еттің жансыздануын болдымау, буын қозғалысын қалпына келтіріп, оның сіресіп қалмауына көмектесу.
Массаж жасаған кезде қан тамырлары кеңейіп, қанның ағымы артады, сол арқылы буындағы ісік ыдырап, ауырғаны басылады.
Аяқ- қолды соғып алғанда жасалатын массаж. Адам оқыста бір жерін соғып алса, теріге онша зақым келмей, ішкі жұмсақ еттер зардап шегеді. Қатты соққан кездеқан тамырлары жарылып, бұлшық еттердің талшвқтары үзіліп, нерв ұштарына зиян келеді. Осындай жағдайда соққан жер ауырып, ісіп көгеріп, тіпті ысып ыстығы көтеріліп кетеді. Ол жерді бірден йод жағып, тез орап тастамаса, бір кішкене сызат ертеңіне іріңдеп кетуі мүмкін.
Егер ірі тамырлар жарақаттанбай, бұлшық еттер бүлінбей, ісігі қайтыңқырап, іріңдемесе, 2-3 күннен кейін массаж жасайды. Сонда жарақаттанған жерден қан және лимфа үлкен жылдамдықпен ағады да іскені басылады.Мысалға, қолдың ұшын соғып алса, алдымен білекке массаж жасалады. Аяқтың ұшы зақмданса, балтырға жасайды. Онда сол лимфа түйіндеріне қарай бірнеше рет сипайды, уыстап ұстап ысқылайды, жұмсартады. Тек осыдан кейін жарақаттанган жерді массаждайды. Ауырған жерге жасалатын массаждың қуаты, күші адамның сезімталдығына байланысты. Ауруын асқындырмай бірнеше рет жәйлап сипайды.Ауырғаны бәсеңдесе, сипау мен ысқылауды кезек қолданады.Бұлшық еттері жұқа жерді саусақтың жұмсақ ұшымен, ал қалың қоң еттерді алақанмен сипалап, жұдырықпен ысқылайды.Массаж жасау уақыты 18-20 минут.1-ші працедурадан кейін ауру асқынбаса, бундарды бүгіп- жазып, қимыл қозғалыстарды қосады.Келесі күні ауырған жерге саусақтарды тік қадай ұстап, алғашқы белгілі тәсілдерді батылдау жүргізеді. 3-ші күні массаждың күшін, екпінін, ұзақтығын арттырып, күрделі тәсілдерін қолданады.Соғылған жердің ауырған жері массаждан соң 2-3-ші күндері үдеп кетсе, онда ол аймаққа тиспей, жоғар жағына бұрынғыдай сипау,ысқылау тәсілдерін жасай береді. Арасын үзбей массажды 10-15 күн жасйды.Жараққаттанған жерге соққылау, шапқылау, сілкілеу тәсілдерін қолданбайды.
Буын сіңірі созылғанда қолданылатын массаж.Кейбір ғалымдар сіңір созылуын буынның орнынан тайып керуінің алдындағы құбылыс деп қарайды. Сіңір созығанда буынды құрастырып тұрған сүйектердің бір- бірінен ығысуынаәкеліп соғады. Бір жағына тартылып кеткен буында тек сіңір созылып қоймай, буын қабы,шеміршек, тарамыс, айналасын қоршағанбұлшық еттер мен тамырлар, нерв талшықтары- бәрі бүлінеді.
Буын зақымданғанда сіңір тек созылып қана қоймай, кейде тіпті сүйекке бекіген жерінен үзіліп те кетеді.Сол кзде сүйекке ақау түседі. Оның бір бөлшегі бөлініп кетеді, немесе жарықшақтанып, айырылып кететін кез болады.Буын қатты зақымданса, қабынып, тіпті қозғолмай қалуы да мүмкін.
Массажды 2-3-ші күннен бастап қолданады. Жарақаттанған қолды немесе аяқты жоғары ұстап таңып тастайды, одан соң буыннан жоғары массаж жасайды: алдымен сипайды, үстіртін ысқылайды, кейін батыра бұлшық еттерді жұмсартады. Осылай денені массажға машықтандырған соң, 3 күннен кейін буынның өзін, сіңірлерін, етпен жалғасып жатқан тарамыстарын үлкен ұқыптылықпен қолдың саусақтарымен массаждап шығады.
3-4 күндерден бастап массаждың ысқылау, қймылдату тәсілдерін қолданып, ал 5-6 күннен кейін буынның толық бүгіліп- жазылуын жүзеге асырады.Егер адам өз аяғын немесн қолын қимылдата алмаса,массаж жасаушы көмек етеді.
Буындардың ішіндегі ең қйын массаждалатын - тізе буыны. Оның құрлысының күрделілігінен бе, немесе қоршаған сіңір - тарамыстардың жиі жарақаттануынан ба, әйтеуір тізені массаждау өте қиын. Көбінесе тізе буынының ішінде крестке ұқсаған тарамыс не екі жағындағы тарамыстар мыжылып, бөлініп кетеді. Тарамыс үзілсе тек хирургиялық көмек керек, оларды біріктіріп тігеді. Сонан соң физиотерепия, массаж, емдік гимнастиканы қолданады.
Тізені массаждау үшін ауру аяқты бір нәрсенің үстіне немесе массаж жасаушының тізесіне қояды. Осылай түзу аяқты, тізені бірнеше рет сипаған соң, ептеп тізені бүгеді.Енді буынның айналасын массаждайды. Тізе тобығын жеке сипап болғаннан кейін, екі жағынан тақымға дейін және керісінше қимылдар жасап, ортан жіліктің төменгі жағындагы бұдырға дейін барады.Осылай тізе тобығының айналасын, сіңірлер тарамсытары бекіген жерлерін мейлінше терең сипайды.
Сүйек сынғанда жасалатын массаж.Сынықтар ашық және жабық болып екіге бөлінеді. Ашық сынықта сүйек зақымданып, бұлшық ет жарылып, қан тамырлары бүлініп, зақымданған жерден қан ағып, сүйек сынықтары көрініп жатады. Ал жабық түрінде керісінше.
Сынған сүйектің бітуі адамның жасына, сынықтың түріне байлансты. Егер сынған жерде сүйек мүйізшесі пайда болса, тек сонда ғана ол жер бітіп келеді деп айтуға болады.
Жабық сынықтың ең қажетті емі - емдік гимнастика мен массаж. Ал алғашқы сыныққа оларды қолдануға болмайды. Өйткені сынған жер қабынып ісіп, іріңдеп кететін кездері болады. Ондай кезде массаж жасасаң ірің барлық денеге таралып кетуі мүмкін. Сондықтан сүйек жетілгенше тиіспейді.
Жабық сыныққа 2-3 күннен бастап массаж жасай береді. Егер гипстеп тастаса , массаждың дірілдету тәсілін қолданады. Көбінесе рефлекторлы - сегментарлық массаж жасайды. Қол сынғанда жұлыннан шығатын нерв талшықтарына әсер етеді, ол үшін мойын және жоғарғы арқа омыртқаларына 2,5см алшақта дірілдету массаж жасалады. Ал аяқ сынса , арқа омыртқаларының төменгі бөліктері мен бел омыртқаларының тұсын массаждайды. Ауырғаны бәсеңдеп , ауру тәуірленгенде ғана вибрациялық массажды табаннан бастап , ал қол сынса , алақаннан бастап жоғары әкетеді.
Екінші аптаға ауысқан кезде гипсті төртбұрыштап тесіп, сынған жерге тікелей массаж масайды. Егер ортан жілік не тоқпақ жілік сынса , вибрациялық массаж 3 аптадан соң жасалады.
Массаждың ең пайдалы түрі тек сынған аяқты немесе қолды ғане емес, сау аяқ - қолды массаждау.
Сынған аяқты қалпына келтіру үшін ауруды бірнеше ай жатқызып, аппарат арқылы созуға тура келеді. Сол кезде 2-3 күннен кейін емдік гимнастиканы сау аяғына жасайды. Мүмкін болса жараланған аяқтың да сынықтан жоғары бөлігіне массаж, емдік гимнастика қолданған абзал. Аяқ бұлшық еттерінің қарысып қалғанын босаңсыту үшін күніне 2-3 рет 3-5 минуттан вибромассаж беріледі.
Кейде сыртқы еті жетілмеген сүйектің бітуі копке созылып кетеді. Мұндай жағдайда массаж екпінді түрде жасалады. Сипаудың бірнеше түрін, соғу, қағу, шапқылау, ұрғылау тәсілдерін тек қолмен емес ағаш балғамен орындауға болады.
Есте сақтайтын бір жәй - егер сынған жердің айналасы қызарып, талаурап қабынып тұрса массаж жасалмайды. Тек соның бәрі қайтқанда ғана массаж жасалады.
Ашық сынықта сүйек мүйізшесі жәй қалыптасса , сау аяқты мейлінше қарқынды түрде массаждайды. Емдеу мерзімі 30-40 күн. Массаж жасағанда бөлменің температурасы 18-20 градустан төмен болмаса жалаңаш денедегі қан айналымы бұзылмайды.
Массаж - жүрек - тамыр, тыныс алу мүшелері , ас қорыту , тірек - буын, нерв жүйесі ауырғанда - барлығына қолданылатын е

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
* Спорттық зақымдану, жарақаттану кезінде және тірек-қозғалыс аппаратының ауруларына қолданатын массаж.
* Спортшыларда кездесетін тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдарына қолданатын массаж міндеті сипаттама.
3.Тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдануда қолданатын
массаж міндеті мен методикасы
Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)
4.Бегалина Р. Массаж және
оның пайдасы. А. 1984 ж.

Тақырып 7. Жүйке жүйесі дерттері мен зақымдарына қолданатын массаж
Мақсаты: Жүйке жүйесі дерттері мен зақымдарына қолданатын массаж -дың тиімділігі туралы мағлумат берү.
Омыртқа остехондрозына массаж жасау методикасын менгерү.
Күйымшақ неврологиясы: шеткері жүйке-жүйесінің дерттеріне-
плексит, асықты жіліктің жүйке неврологиясыа жасалатын массажды
менгеру.

Дәріс тезистері: Жүйке жүйесі дерттері мен зақымдарына қолданатын массаж Омыртқа остехондрозына қысқаша сипаттама, массаж міндеті, методикасы.
Күйымшақ неврологиясы.
Шеткері жүйке-жүйесінің зерттері:
Плексит, асықты жіліктің жүйке неврологиясы.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1 Жүйке жүйесі дерттері мен зақымдарына қолданатын массаж.
2. Омыртқа остехондрозына қысқаша сипаттама, массаж міндеті, методикасы.
3.Күйымшақ неврологиясы.
4.Шеткері жүйке-жүйесінің зерттері:
5.Плексит, асықты жіліктің жүйке неврологиясы.
Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)
4.Бегалина Р. Массаж және
оның пайдасы. А. 1984 ж.
5.Васичкин В.И. Лечебный и гигиенический массаж. М. 1996 ж.
6.Макаров В.А. Спортивный массаж. М. 1975
7.Бирюков А.А. Самомассаж.
М. 1984
8.Зотов В.П. Восстановление работоспособности в спорте. Киев 1990
9. Видеофильм "Массаж"

Тақырып 8. Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массаж.
Мақсаты: Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массажға анықтама алу..
Гипертония және гипотония ауруларына арналған массажды менгерү.
Массаж әдістері, орындау техникасымен танысу, менгеру.

Дәріс тезистері: Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массаж.
Гипертония және гипотония ауруларына арналған массаж
Массаж әдістері, орындау техникасы.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массаж.
2.Гипертония және гипотония ауруларына арналған массаж
3.Массаж әдістері, орындау техникасы.

Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)
Тақырып 9. Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массаж.
Мақсаты: Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массажды менгерү.
Асқазан қабынудың созылмалы түрімен танысу.массаж әдістерін, орындау техникасын менгеру.

Дәріс тезистері: Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массаж.
Асқазан қабынудың созылмалы түрі.
Массаж әдістері, орындау техникасы
Тыныс жолдары аурулары
Тыныс жолдары мен өкпе аурулары балалар мен жасөспірімдер арасыңда жиі кездеседі.Ал туберкулез сияқты қауіпті ауру үлкен адамдарға да тән. Кездесетін індеттер : өңештің қабынуы, демікпе, туберкулез т.б.
Осы аурудың пайда болуына әсер ететін жайлар көп-ақ, соның ішінде сырттан түсетін микробтар , түтін, шаң-тозаң, улы газдар, өндірістегі зиянды қалдықтар, суыққа шалдығу, организмнің әлсіреуі, құнарсыз тамақ . б. Үлкен зиян келтіреді.
Аталған ауруларға тән белгілері бар. Ол: жөтел, ентігу, қақырық тусу , ыстығы көтерілу, әлсіздік пайда болу сияқты белгілер.Уақытында емделмей, асқындырып алса, аурудың қандай түрі болсын дем жетіспейтін жағдайда ұшырайды. Ал оның өзі денеде оттегінің тапшылығында , көмірқышқыл газының көбеюіне әкеп соғады. Тек газ айналымы емес, зат алмасуы да бұзылып, кеуденің қозғалысы кеміп, өкпе серміпділігінен айырылып, үлкен зиян шегеді.
Емдік гимнастика басқа әдістермен қосыла отырып қимыл - қозғалыс арқылы тыныс алу мүшелерін байланыстырады. Тірі адам дем алмай отыруы мүмкін емес , ал ол механизм бұзылса, адамдарға әр түрлі қиындық бірден сезіледі.
Берілетін жаттығулар ең алдымен кеуде , іш бұлшық еттеріне әсер етеді, одан соң сол кеуде қуысының қимылың ыңғайлайды, тыныс алуды реттейді. Мұның бәрі жоғарыда көрсетілген емдік гимнастиканың механизмдеріне тікелей байланысты.
Көпке мәлім жаттығулармен қоса, мұндай ауруға тыныс алу жаттығулары беріледі. Мәселен, науқас дем алудың тереңдігін, жылдамдығын қадағалайды. Ол үшін әр түрлі буын сөздерді, арнайы әріптерді созып айтады, сонда шығарылған дем ұзақ болады. Мұның да үлкен мәні бар. Ал плевра қабығында, туберкулез не өкпеден бронхының тармақтары кеңіп, ішінде ірің (қақырық) толып кеткенде өздігінен шықпайды. Сондықтан оған арнайы дренажды жаттығулар қолданылады.
Пневмония - өкпенің қабынуы. Денеге микроб, вирус түскенде болады. Індет жедел, созылмалы түрде өтеді. Олардың әрқайсысы өзінше әсер етеді. Бұлардың барлығында білінетін белгілер жоғарыда айтқандай жөтел , ентікпе, ыстық көтеріліп, жүрек - тамыр қызметі нашарлайды.
Ауру адамның ыстығы түсіп, жағдайы дұрысталған соң 2 күннен кейін емдік гимнастиканы қосады. Гигиеналық және емдік гимнастика өкпенің дем алуын жеңілдетіп, өкпеге дәнекер тыртақ жабысып қалмас үшін қолданылады. Науқас төсекте жатқанда тыныс алуды қадағалайтын жаттығулар беріледі. Содан соң ауырған өкпе жағында аунатып тыныс алғызады. Жаттығулар 10-12 минутқа созылады, содан соң біртіндеп аурудың басын көтеріп отырғызып, саусақтарды қимылдатады.
Ақырғы - бос режимде жүру әдістеріне көңіл бөледі, снарядтарда гимнастика орындалады, таяқпен, доппен жаттығулар жасайды.
Өкпе, бронха қабынған кезде, спортпен тек 2-4 аптадан соң айналысады. Тыныс жолдарын, өкпнеі шынықтыру үшін таза ауада көп болу керек. Мәселен, туристік жорыққа шығу, қайықта жүзу, коньки тебу, суда жүзу, велосипед тебу т. б. Аурудан мүлде сауығу үшін күнге қыздырынып, ауа ваннасын, суды көп қабылдаған дұрыс.
Плеврит - көкіректің ішкі бетін, өкпенің сыртын астарлап тұратын сірі қабықтын қабынуы. Бұл пневмония сияқты аурудың асқынған кезінде кездеседі.
Сырқаттаған адам көкірегінде шаншу қадалып, ентігіп, жөтеліп, әлсірейді. Плеврит құрғақ және экссудатты болып екіге бөлінеді. Қандай түрі болса да екі қабықтың арасы жабысып бітіп қалмаас үшін емдік гимнастика беріледі.
Жаттығулар қан- лимфа айналысын жақсартып, дәнекерлі ткань қалыптасып қалмауын, дұрыс дем алуын қамтамасыз етеді.
Жаттығулар ұзақтығы 8-10 минут, кейіннен 30-40 минутқа дейін созылады.
Жұқа плевра қабығы қабынған соң беріш болып бітіп қалады, соны тарату үшін етпеттеп, шалқадан жатып, отырып, түрегеп тұрып жанжаққа.
Демікпе - инфекциялы аллергиялық ауру. Оны қоздырушы микроб болса, аурудың өрбуіне ықпал жасайтын басқа көптеген факторлар. Адамды тұншықтырып, дем жеткізбей қысады. Ол бронхы еттерінің кенет тарылуынан болады. Оған себеп болатын өзімізді қоршаған сан алуан заттар.
Қазіргі кезде адамның жүйке тамыры тозғыш, өте сезімтл болып кетті. Сондықтан әр түрлі гүлдер, шөптер, дәрілер, үйдің, кітаптің шаңы, жеміс жидектер, жүн-журқа, темекі, қуырған майдын иісі т. б. Толып жатқан заттар аллергендер болып кездеседі. Осындай заттарға қарсы дененің білдіретін тітіркенгіш әсерін - аллергия дейді.
Ал демікпе болса осы аллергиялық аурудың бір түрі.
Адам қатты қысылып тұрған кезде арнайы жаттығуларды қолданса, құтқарып алуға болады.
Емдік гимнастиканың негізгі мақсаты- науқасты қалпына түсіріп, бронхыларды босансыту, тыныс алуын қадағалап, кеуде қимылын арттыру.
Демікпеге арнайы жаттығулар қолданады. Бірақ демікпенең ұстамасы ұстаған кезде, адам сасқалақтап өзінен-өзі тұншығып қалады. Олай болмас үшін демді сыртқа шығаруды созып ұзартады. Ұстама болған кезде арнайы тыныс алу жаттығулары, қолданылады. Олар: дауыссыз С, З, Ш, Щ, Ж, Р және дауысты У, Е, И, А ддыбыстарын демді ішке тартып, сыртқа шығарған кезде созып айтады. Мұнда адам өз дем алысын ғана реттеп қоймай, өкпенің жұмысын арттырып, көңіл-күйін де басады. Алғашқы кезде дыбыстарды 5-7 секунд созады, одан кейін біртіндеп 15-20 секундқа жеткізеді.
Ауру дыбысты 15 секунд созып, демін жеткізген соң, келесі жаттығуларға көшеді. Ол екі, үш әріпті қосып айтып, содан соң дауыссыз дыбыстың аяғын дауысты дыбыспен жалғастырады. Мәселен, БРУУУУ, ПРУУУУ, ШРОООО, ТРОООО т. б
Бір дыбыс екінші қосымша дыбысты жалғап әндетіп айтады: Бр, Вр, Гр, Др, Жр, Кр, Пр, Шр, Хр. Жаттығулардың соңында бір дыбысты ортасында айғайлап, үндірек шығарады. Мысалы : сссс, СССС-сссс, Шшшш, ИИИиии, Драааа, ААААаааа т. б. Сабақ қызықты өту үшін бір әріпті төрт рет қайталайды, ал ысқырып шығатын дауысты дыбыстарды бір реттен. Мәселен СССС, ЗЗЗЗ, ШШШШ немесе БрИИИИ, БрЕЕЕЕ, ДрОООО, ПрУУУУ немесе дауысты және дауыссыз дыбыстарды араластырып айтады : ГраАААА, ЖЖЖЖ, ПрИИИИ, РРРР.
Бұл әрептерді айтқанда кілт, тез қайтармай, ақырын , созып айтады. Демді ішке алғанда да, сыртқа шығарған кезде де мұрын арқылы дем алу керек. Сол сияқты демді ішке тартқанда кеудені керіп, басты тік ұстаса, сыртқа шығарған кезде басты төмен салбыратып, ішті тартады.
Науқастың тыныс алуын реттеген кезде іштегі көк ет шымырланып, тартылып, өкпенің сыйымдылық қасиеті артады. Аурудың жағдайына байланысты 6-12 жаттығу орындалады, мұның ішінде 50-60 проценті тек тыныс алу жаттығулары болу керек. Жаттығулар жарық, ауасы кең бөлмеде немесе бақша ішінде, далада жасалады.
Жаттығулар 3-4 рет қайталанады. Оның мөлшері, қарқыны адамның жасына , аурудың кезеңіне байланысты. Әр жаттығудан соң 20-60 секунд үзіліс болады.
Демді толық сыртқа шығару үшін екі қолмен кеудені қысып, іштің көк етін басады. Мұрынның бір жақ желбезгінен, тістеніп тұрып тістің арасынан , түтікше арқылы суға үрлеп , резина ойыншықтарды үрлеп дем шығаруды ұзартуға болады.
Осының бәрі демікпе ауруына , бронхитте және эмфиземада кеңінен қолданылады.
Сол сияқты дене шынықтыру түрлерін кеңінен пайдаланған дұрыс ( ауа, күн, су, шанғы т. б.).
Туберкулез - жұқпалы өкпе ауруы. Қоздырғышы Кох таяқшасы. Алғаш ашқан ғылым Т. Кох болғандықтан, осылай деп аталады. Ол таяқшалар организмге тыныс мүшелері арқылы еніп, денеде өсіп - өніп көбейе бастайды. Ал сыртқа сілекей, түкірік, қақырық арқылы шығады. Қоршаған ортаға, адамдарға өте қауіпті.
Адам әлсіреген кезде тез жұғады. Туберкулездің дамуына қарнғы, ылғалды, суық үй- жай, құнарсыз тамақ, ішетін судың нашарлығы, әр түрлі шаң- тозаң, химиялық заттар үлкен әсерін тигізеді.
Өкінішке орай, Қазақстан тубекулез ауруынан бірінші орында. Ол індет республиканың барлық облыстарында, әсіресе Батыс Қазақстанда жиі кездеседі. Мәселен, Қызылорда, Гурьев облыстары сияқты жерлерде таза судың тапшылығынан, экологияның бұзылуынан, тағамдарында витаминнің жетіспеуінен, ауыр тұрмыс жағдайларынан басқа көптеген іңдеттермен бірге туберкулез жиі кездеседі. Алматыда ғылыми- зертттеу, туберкулез институттары бар. Олар дәрігерлерден арнайы топтар ұйымдастырып, жылына бірнеше рет сол облыстарға шығып көмек көрсетеді. Дегенмен жерін, суын, қоршаған ауасын жөндемесе тек дәрігерлердің көмегі не болады.
Институтқа үлкендер ғана емес, кішкене сәбилерді де әкеліп емдейді. Оларға ата- анасынан жұғады немесе іштең дімкәс тууы мүмкін.
Бұл аурудың негізгі белгілері: әлзіздік, дененің ыстығы,(37,2-37,3), түнгі салқын тер, жөтел, тәбеттің төмендеуі, арықтау т. б.
Өкпе туберкулезі 1-2 аптаға созылатын жедел және бірнеше жылға жететін созылмалы түрінде кездеседі.
Емдеу әдістері : тазлық, құнарлы тамақ, қымыз, таза ауа, дәрі- дірмек жіне емдік гимнастика.
Емдік гимнастика тканьда зат алмасуын жақсартып, көңіл-күйді көтеріп, дененің төзімділігін арттырады. Сол сияқты өкпеде, басқа мүшелерде қан айналымын жақсартып, туберкулезден сауығұға ықпал жасайды.
Ауру асқынған жағдайда, емдік гимнастиканы қолданбай, жағдайы біршама тәуір болғанша қоя тұрады.
Жаттығулар ауруға лайықты беріледі. Негізгі мақсат - өкпеден көбірек қақырық түсіру, өкпенің сыйымдылығын арттырып, ондағы газ айналысын жақсарту.
Ауруханадан шыққан соң таза ауада көп жүру, серуендеу, жақын жерге саяхатқа шығып, шаңгы тебу, суда жүзу сияқты емдік гимнастиканың таныиал түрлерімен айналысқан өте пайдалы.
Емдік гимнастиканың өрісі , мөлшері науқастың жағдаіына қарай әр түрлі болады. Сырқат адамдардың өзін төмендегідей үш топқа бөледі: әлсіз, орташа және мықты.
Әлсіз топқа індеті асқынып, бойын билеген самарқаулықтан әлі арыла алмаған сырқатты қосады.
Мұңдай топқа ертеңгі гимнастика, емдік гимнастика, жәй жүру, далада дем алып отыру сияқты жеңіл- желпі дене тәрбиесін тағайындайды.
Жаттығулар оңай, сырқаттың өзіне белгілі болу керек. Әрбір жаттығуды жәй 2-3 рет қайталайды, кейін 4-6 ретке жеткізеді.
Орташа топтағы адмдар 3 ай бойы ауру қайталанбай, өзін сергек сезінгендер. Мұңдай адамдар ертеңгі гигиеналық (15%) және емдік гимнастикаға қоса, 5км жерге, серуендеуге мүмкіндігі бар; 30-60 минут шаңғы теуіп, суға жүзіп, кейбір қысқа спорттық ойындарға қатысуға болады.
Емдік гимнастикаға кіретің жаттығулар аса күрделі болмай, өзіне белгілі түрлерін бірнеше рет қайталайды. Әр түрлі снарядтарды (таяқ, шоқпар, доп) пайдалануға болады. Әрбір жаттығуды 4-6 рет қайталап, орташа жылдамдықта орындайды.
Мықты топқа өзін сау адамдай сезінген, туберкулез белгілері білінбей, көңіл- күйі көтеріңкі, дене тәрбиесіне дайындығы бар адаамдар жатады.
Мұңдай кезде ертеңгі гигиеналық жаттығулар, емдікгимнастика, терренкур, жақын жерге саяхаттау, шаңғы,коньки тебуді 1-1,5 сағатқа дейін ұзартады , волейбол, теннис ойындарын 50 минутқа созады.
Бұл топтағы емдік гимнастиканың методикасы орташа топтан тек ұзақтығымен ғана ерекшеленеді.
Жалпы өкпе-тыныс алу ауруларында шалдыққандардан көп жаяу жүру талап етіледі. Тек жүрген кезде тыныс алудың ырғағына, тереңдігіне көңіл аудары керек. Мәселен, алғашқы кезде 1-3 адым жасап ауаны ішке тартады, ал 2-3-4-5 дегенде - сыртқа шығарады. Баспалдақпен көтерілгенде ,1-2 сатыға жоғарылып, демді ішке тартып, 3-4 сатыда демді сыртқа шығарады. Дене тәрбиесін, жаттығулар жиынтығын одан әрі кеңейту әр адамның өзіне байланысты. Ал жасалған жаттығулардың нәтижесін өкпе- тыныс алу аппаратының қызметіне қарай анықтайды.
Мәселен, ентігудің азаюы, тіпті жоқ болып кетуі, жөтелдің жоғалуы, кеуденің жақсы қозғалуы, тыныс алу тереңдігінің артуы- осының бәрі қадағалап қараса, күн өткен сайын науқас адамның өзіне айқындалып біліне бастайды. Осылай өзін шынықтара отырып қауіпті деген індеттерден құлан- таза айығып кетуге болады. Тек қандай ауру болмасын дұрыс құнарлы тамақтану мен тазалықты, жағамсыз әрекеттерден ( арақ, темекі, анаша т. б.) аулақ болуды талап етеді. Өйткені адам организмі сондай нәзік біртұтас дүние, бірімен- бірі тығыс байланысты, сондықтан емдік гимнастиканы орындап, темекіні бұрқырата тартып не арақты суша сіміріп жүрсе, оның ешбір пайдасы тимейді. Керісінше, бойдағы ауру асқынып кетеді.
Міне, тыныс жолдары ауруларына берілетін емдік гимнастика қысқаша осылай.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массаж.
2.Асқазан қабынудың созылмалы түрі.
3.Массаж әдістері, орындау техникасы

Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)

Тақырып 10. Сегментарлы-рефлекторлы массаж.

Мақсаты: . Сегментарлы-рефлекторлы массажга анықтама беру.
Захарьин-Гед атты сезімтап рефлекторлы аймактарын анықтау.
Бел, мойын, иықұсты-арнайы сезімтап белдеулерге массаждың әсері,
массаждың мөлшері, методикасымен танысып, менгеру.

Дәріс тезистері: . Сегментарлы-рефлекторлы массаж.
Захарьин-Гед атты сезімтап рефлекторлы аймактар.
Бел, мойын, иықұсты-арнайы сезімтап белдеулер, массаждың әсері.
Массаждың мөлшері, методикасы.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. . Сегментарлы-рефлекторлы массаж.
2.Захарьин-Гед атты сезімтап рефлекторлы аймактар.
3.Бел, мойын, иықұсты-арнайы сезімтап белдеулер, массаждың әсері.
4.Массаждың мөлшері, методикасы.

Тақырып 11. Сүйек қабыршағына жасалатын массаж.
Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массаж.

Мақсаты: Сүйек қабыршағына және дәнекерлі тканьдерге жасалатын массажға анықтама беру. Сүйек қабыршағына жасалатын массаждың техникасы, методикасын менгеру. Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массажды менгеру. Арнайы белдеулер (аймақ) туралы уғым, массаждың теріге әсері, массаж мөлшері, техникасын менгеру.

Дәріс тезистері: Сүйек қабыршағына жасалатын массаж.
Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массаж.
Сүйек қабыршағына жасалатын
массажға туралы ұғым.
Массаждың техникасы, методикасы.
Дәнекерлі тканьдерге жасалатын
массаж туралы мағлумат.
Арнайы белдеулер (аймақ) туралы уғым.
Массаждың теріге әсері, массаж мөлшері, техникасы.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Сүйек қабыршағына жасалатын массаж.
2.Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массаж.
3.Сүйек қабыршағына жасалатын
массажға туралы ұғым.
4.Массаждың техникасы, методикасы.
5.Дәнекерлі тканьдерге жасалатын
массаж туралы мағлумат.
6.Арнайы белдеулер (аймақ) туралы уғым.
7.Массаждың теріге әсері, массаж мөлшері, техникасы.

Тақырып 12. Нуктелі массаж.
Мақсаты: Нуктелі массажға анықтама.
Биологиялық активті нуктелерге аңықтама беру.
Нуктелі массаждың негізі, техникасы, методикасын менгеру.

Дәріс тезистері: Нуктелі массаж.
Биологиялық активті нуктелерге аңықтама.
Нуктелі массаждың негізі, техникасы, методикасы.
Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Нуктелі массаж.
2.Биологиялық активті нуктелерге аңықтама.
3.Нуктелі массаждың негізі, техникасы, методикасы.
Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)
Тақырып 13. Спорттық тейіп және массаж.

Мақсаты: . Спорттық тейіп және массаж туралы анықтама беру.
Спорттық тейп туралы үғым.
Спорттық жарақаттану кезінде салынатын тейптер. Спорттық жұмыс қабілетті сақтау үшін және жарақаттану кезінде салынатын тейіптер
әдістерді меңгеру.
Дәріс тезистері: . Спорттық тейіп және массаж.
Спорттық тейп туралы үғым.
Спорттық жарақаттану кезінде.
Салынатын тейптер. Спорттық жұмыс қабілетті сақтау үшін және жарақаттану кезінде салынатын тейіптер.
Әдістерді меңгеру.

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. . Спорттық тейіп және массаж.
2.Спорттық тейп туралы үғым.
3.Спорттық жарақаттану кезінде салынатын тейптер.
4.Спорттық жұмыс қабілетті сақтау үшін және жарақаттану кезінде салынатын тейіптер әдістерін меңгеру.

Тақырып 14. Аппараттық массаж әдісі.
Мақсаты: Аппараттық массаж әдісімен танысу оған қолданатын Аппарат ЭМА - 2 М, аппарат <<Тонус>>, аппарат <<Спорт>>, аппарат ВМП- 1
Таныстыру.

Дәріс тезистері: Аппараттық массаж әдісі.
Аппарат ЭМА - 2 М, аппарат
<<Тонус>>, аппарат <<Спорт>>,
аппарат ВМП- 1

Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1 Аппараттық массаж әдісі.
2.Аппарат ЭМА - 2 М,
3. аппарат<<Тонус>>.
4. аппарат <<Спорт>>,
5.аппарат ВМП- 1

Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.
Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен
сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал) М. 1984
8.Зотов В.П. Восстановление работоспособности в спорте. Киев 1990
9. Видеофильм "Массаж"
Тақырып 15. Жас спортшыларға, әелдерге және егде адамдарға массаж жасау ерекшелігі.
Мақсаты: Жас спортшыларға, әелдерге және егде адамдарға массаж жасау ерекшелігімен танысу және анатомия - физиологиялық ерекшелігін анықтау. Жас спортшыларға, әелдерге және егде адамдарға массаж жасау кезінде анатомия-физиологиялық ерекшелігін ескеру.

Дәріс тезистері: Жас спортшыларға, әелдерге және егде адамдарға массаж жасау ерекшелігі.
Анатомия - физиологиялық ерекшелігі.Жас спортшыларға, әелдерге және егде адамдарға массаж жасау ерекшелігі.
Студенттің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
* Жас спортшылардын, әелдердін және егде адамдардың анатомия - физиологиялық ерекшелігі.
* Жас спортшыларға, әелдерге және егде адамдарға массаж жасау ерекшелігі.
Әдебиет:
Негізгі әдебиеттер.
1.Икиманова Г. Массаж.Алматы, 2002 ж.
2.Икиманова Г. Саулық пен сымбат. Алматы, 1991 ж.
3.Икиманова Г. Массаж туралы үғым (оқу қурал)
4.Бегалина Р. Массаж және оның пайдасы. А. 1984 ж.
5.Васичкин В.И. Лечебный и гигиенический массаж. М. 1996 ж.
6.Макаров В.А. Спортивный массаж. М. 1975
7.Бирюков А.А. Самомассаж.М. 1984
8.Зотов В.П. Восстановление работоспособности в спорте. Киев 1990
9. Видеофильм "Массаж"

Тапсырмаларды орындау және тапсыру мерзімі.

Студенттердің өз бетімен оқытушының басшылығымен орындайтын
жұмыстарының әдістемелік нусқауы.
СОӨЖ тапсырмалары.

№
Тақырыбы.
Мазмұны
Дайындық түрі
балл
Бақылау түрі
Тапсыру мерзімі
1
Массаждың негізгі тәсілі
Сипау тәсілі.
Сипауды орындау жолдары.
Дененің әр жерінде қолданатын сипау тәсілі
Сығымдау тәсілі, негізгі және қосымша.
Ысқылау тәсілі: негізгі және қосымша. Илеп жүмсарту: негізгі және қосымша. Соққылау тәсілі.
Саулық пен сымбат
Г. Икиманова
4
План-конспект
2апта
2
Спорттық массаж.
Спорттық массаждың алдын-алу түрлері, қалпына келтіру, машықтандыру
Спорт түріне байланысты қолданатын массаж түрі.
Спортив. массаж.
Бирюков А.А.
4
План-конспект
тест
3 апта
3
Өзін-өзі массаждау.
(қолмен, аппаратпен)
Жалпы және жеке өзін-өзі массаждау.
Жалпы сеансын жүргізу, моншамен байланыстыру.
Жүктеме (жұмыс) алдында және одан қейін жасалатын өзін-өзі массаждау.
Бирюков А.А.
Спорт. массаж
4
Реферат
Суреттеу

4
Спорттық зақымдану жарақаттану аурған кезінде қолданатын массаж.
Бұлшық еттің жедел жиірылу қабынуы, миозит, миалгия, невромиозит.
Бұлшықет зақымдануы. Сіңір,тарамыс дерттері.
Массаждың міндеттері.
Бирюков А.А.
Спорт. массаж.
Массаж.
Икиманова Г.
Қосымша әдебиеттер
4
План-конспект
5 апта
5
Спорттық зақымдану, аурулар кезінде массажды қолдану.
Жүйке жүйесінің зақымдануы мен ауруларына қолданатын массаж.
Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массаж.
Қосымша әдебиеттер
Бирюков А.А. Спорт-қ массаж.
4
Реферат
8 апта

6
Сегментарлы рефлекторлы массаж
Захарьин-Гед атты сезімтал нефлекторлы аймақтар. Дененің белгілі бір бөлігіндегі тері, булшық ет, тері астындағы шенді қабат, денекер ткань, тамырлар, сүйек, барлығы жүйке талшықтары арқылы ішкі ағзалармен байланысты.
Бел, мойын, иық үсті-арнайы сезімтал белдеулер. Массаждың мөлшері, методикасы.
Икиманова Г. " Массаж" Саулық пен сымбат
4
План-конспект
тест
12 апта

7
Нүктелі массаж
Спорттық тейп
Биологиялық активті нүктелер.
Нүктелі массаждың негізі.
Арнайы нүктелерді табу жолдары.
Спорттық тейп туралы үғым.
Спорттық жарақаттану кезінде.
Салынатын тейптер.
Әдістерді меңгеру.
Икиманова Г. " Массаж" Саулық пен сымбат
4
План-конспект
тест
15 апта

7,5сағ

5.Студенттердің өз бетімен орындайтын жұмыстарының әдістемелік нусқауы.
СӨЖ тапсырмалары.

№
Тақырыбы
Тапсырма сурақтары.
Тапсырманың өнделуі.
Мерзімі
1
Кіріспе. Массаждың жүйесі, әдістер және түрлері. Массаж жасағанда қойылатын гигиеналық талаптар.
Курстың мазмұны.
Массаждың даму тарихы қысқаша мағлумат.
Массаждың жүйесі, әдіс түрлері.
Жалпы және жеке массаж.
Массаждың гигиеналық негізі.
3-4 бет конспект
2 апта

1 аттест
2
Массаждың денеге тигізетін әсері.
Массаждың теріге әсері ету механизмдері.
Массаждың қан және лимфа айналымына әсер.
Массаждың булшын етке, буындарға әсері.
Массаждың жүйке-жүйесіне әсерету механизмдері.
3-4 бет конспект
1 аттест

3
Спорттық массаждың түрлері.

Машықтандыру массажы физиологиялық әсері.
Қалпына келтіру массажы, ұзақтығы, тәсілдері.
Алдын-алу массажы.
Спортпен айналасу кезінде болатын жаракаттану, зақымдануда қолданатын массаж түрлері.
Дәрілік майлар туралы үғым.
3-4 бет конспект
4апта

1 аттест
4

Спорттық зақымдану, жарақаттану кезінде және тірек-қозғалыс аппаратының ауруларына қолданатын массаж.
Спортшыларда кездесетін тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдарына қолданатын массаж міндеті сипаттама.
Тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдануда қолданатын массаж міндеті мен методикасы.
3-4 бет конспект
6 апта

1 аттест
5
Жүйке жүйесі дерттері мен зақымдарына қолданатын массаж.

Омыртқа остехондрозына қысқаша сипаттама, массаж міндеті, методикасы.
Күйымшақ неврологиясы.
Шеткері жүйке-жүйесінің зерттері: Плексит, асықты жіліктің жүйке неврологиясы.
Ішкі ағзаларға қолданатын массаж: гипертония, гипотония, асқазан қабынудың созылмалы түрлері.
3-4 бет конспект
8апта

2- аттест
6
Сенгментарлы-рефлекторлы массаж.
Захарьин-Гед атты сезімтап рефлекторлы аймактар.
Бел, мойын, иықұсты-арнайы сезімтап белдеулер, массаждың әсері.
Массаждың мөлшері, методикасы.
3-4 бет конспект
10-апта

2-аттест
7
Сүйек қабыршағына жасалатын массаж. Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массаж.
Сүйек қабыршағына жасалатын массажға туралы ұғым.
Массаждың техникасы, методикасы.
Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массаж туралы мағлумат.
Арнайы белдеулер (аймақ) туралы уғым.
Массаждың теріге әсері, массаж мөлшері, техникасы.
3-4 бет конспект
12-апта

2- аттест
8
Нуктелі массаж. Спорттық тейіп және массаж.
Биологиялық активті нуктелерге аңықтама.
Нуктелі массаждың негізі, техникасы, методикасы.
Спорттық тейіп туралы ұғым.
Спорттық жұмыс қабілетті сақтау үшін және жарақаттану кезінде салынатын тейіптер.
3-4 бет конспект
13-15-апта

2- аттест

Жалпы:

6. Білімді бағалау бойынша ақпарат:
* Массажға анықтама.
* Массаждың жүйесі, әдістер және түрлері.
* Массаж жасағанда қойылатын гигиеналық талаптар.
* Массаждың даму тарихы қысқаша мағлумат.
* Жалпы және жеке массаж.
* Массаждың гигиеналық негізі.
* Массаждың теріге әсері ету механизмдері.
* Массаждың қан және лимфа айналымына әсер.
* Массаждың булшын етке, буындарға әсері.
* Массаждың жүйке-жүйесіне әсерету механизмдері.
* Жеке дене бөлігіне жасау.
* Жалпы массажды жүргізу методикасы. Тәсілді толық меңгеру.
* Жеке массажды орындау методикасы. Тәсілді толық меңгеру.
* Спорттық массаждың түрлері.
* Машықтандыру массажы физиологиялық әсері.
* Қалпына келтіру массажы, ұзақтығы, тәсілдері.
* Алдын-алу массажы.
* Спортпен айналасу кезінде болатын жаракаттану, зақымдануда қолданатын массаж түрлері.
* Дәрілік майлар туралы үғым.
* Спорттық зақымдану, жарақаттану кезінде және тірек-қозғалыс аппаратының ауруларына қолданатын массаж.
* Спортшыларда кездесетін тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдарына қолданатын массаж міндеті сипаттама.
* Тірек-қозғалыс аппаратының аурулары мен зақылдануда қолданатын массаж міндеті мен методикасы.
* Қол-аяқ жарақатына арналған массаждың түрі.
* Жүйке жүйесі дерттері мен зақымдарына қолданатын массаж.
* Омыртқа остехондрозына қысқаша сипаттама, массаж міндеті, методикасы.
* Күйымшақ неврологиясын массажбен емдеу..
* Шеткері жүйке-жүйесінің дерттері және массажбен емдеу.
* Плексит, асықты жіліктің жүйке неврологиясы.
* Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массажға анықтама алу..
* Гипертония және гипотония ауруларына арналған массажды менгерү.
* Массаж әдістері, орындау техникасымен танысу, менгеру.
* Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массаж.
* Ішкі ағзалар ауруларына қолданатын массажды менгерү.
* Асқазан қабынудың созылмалы түрімен танысу.массаж әдістерін, орындау техникасын менгеру.
* Сегментарлы-рефлекторлы массаж.
* Захарьин-Гед атты сезімтап рефлекторлы аймактар.
* Бел, мойын, иықұсты-арнайы сезімтап белдеулер, массаждың әсері.
* Массаждың мөлшері, методикасы.
* Сүйек қабыршағына жасалатын массаж.
* Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массаж.
* Сүйек қабыршағына жасалатын массаж туралы ұғым.
* Массаждың техникасы, методикасы.
* Дәнекерлі тканьдерге жасалатын массаж туралы мағлумат.
* Арнайы белдеулер (аймақ) туралы уғым.
* Массаждың теріге әсері, массаж мөлшері, техникасы.
* Нуктелі массаж.
* Биологиялық активті нуктелерге аңықтама.
* Нуктелі массаждың негізі, техникасы, методикасы.
* Спорттық тейіп және массаж.
* Спорттық тейп туралы үғым.
* Спорттық жарақаттану кезінде салынатын тейптер.
* Спорттық жұмыс қабілетті сақтау үшін және жарақаттану кезінде салынатын тейіптер әдістерін меңгеру.
* Аппараттық массаж әдісі.Аппарат ЭМА - 2 М, аппарат<<Тонус>>, аппарат <<Спорт>>,
* аппарат ВМП- 1.
* Жас спортшылардын, әелдердін және егде адамдардың анатомия - физиологиялық ерекшелігі.
* Жас спортшыларға, әелдерге және егде адамдарға массаж жасау ерекшелігі.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz