Файл қосу
Сапа жүйелері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
СМЖ 3-деңгейдегі құжаты
ПОӘК
ПОӘК 042-18-9.1.77/01 -2014
ПОӘК
<<Сапаны басқарудағы әлемдік тәжірибе>> пәнінің оқытушыға арналған бағдарламасы
11.09.2014 ж.
№ 2 басылым
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
<<Сапа басқарудағы әлемдік тәжірибе>>
6М073200 - <<Стандарттау және сертификаттау>> мамандығына арналған
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
Семей
2014
Мазмұны
1. Дәрістер
2. Практикалық сабақтар
3. Студенттердің өзіндік жұмысы
Глоссарий
Сапа аудиті - компанияның сапа менеджмент жүйесінің жүйелік және тәуелсіз экспертизасы.
Бірінші жақты аудит - компанияның қызметкерлері немесе сыртқы аудиторлар жүргізетін компанияның ішкі аудиті болып табылады.
Екінші жақты аудит - компания тұтынушыларының өнімнің немесе процесстің келісім-шартқа сәйкестігін анықтау мақсатымен жүргізетін компанияның сыртқы аудиті болып табылады.
Үшінші жақты аудит - жүргізілген аудит нәтижелерін ұйым регистріне енгізуге уәкілеттілігі бар ISO агенттігі жүргізілетін тәуелсіз сыртқы аудит болып табылады
<<Ұқыпты>> (Бережливое) өндіріс - бұл құндылықтарды арттырмайтын қызметтердің түрін анықтайтын және жоятын әдіс.
Бизнес-процесс (процесс) - белгілі бір технология бойынша тұтынушыға арналған құндылықтарды беретін шығыстар мен кірістерді түзетін өзара байланысқан қызметтер түрлерінің (жұмыстар кезегінің) тұрақты, мақсатты бағытталған жиынтығы
Блок-схема - бұл бизнес-процесстегі әрекеттердің графикалық сипаттамасы.
Сапаны жалпығаортақ басқару (TQM) - ұйымды басқаруда сапаға бағытталған оның барлық мүшелерінің қатысуына негізделген және ұйым мен қоғам мүшелерінің пайдасын және тұтынушының талаптарын қанағаттандыру арқылы жетістікке жетуге бағытталған әдіс.
Терең білімдер - менеджерге табысты жұмыс істеу үшін қажетті білімдердің негізгі топтары туралы Деминг теориясы (жүйелік әдіс (подход), варияциялар теориясы, білім теориясы, психология).
Өнім ақауы - қойылған талаптарға өнімнің сәйкес келмеуі.
Исикав диаграммасы - соңғы нәтижеге әсер ететін салмақты факторларды анықтауға мүмкіндік беретін сапа менеджментінің құралы.
<<Сапа үйі>> - тұтынушы талаптарын өнімнің техникалық сипаттамаларымен байланыстырушы матрица.
Превентивті әрекеттер шығындары - бұл өндірушінің сәйкессіздіктер мен ақаулардың пайда болуының алдын алу бойынша, кез-келген әрекеттерге кететін шығындары, соның ішінде сапа жүйесін жасау мен ендіруге кететін шығындары .
Инспекцияға шығындар - бұл өндірушінің жобалау, өндіру немесе қызмет көрсету кезінде кеткен сәйкессіздіктерді анықтауға кеткен шығындары.
Ішкі брак шығындары - бұл өндірушінің брак өнімнің орнына сапалы өнім жасауға кеткен шығындарды есепке ала отырып, өндіріс процессінде анықтаған ақауларды жоюға кеткен шығындары.
Сыртқы брактарға шығын - өндірушінің тұтынушы қолданысына берілген ақаулы өнімді түзеуге кететін шығындары.
Сәйкессіздікке ұстап қалу - бұл өндірушінің өндіру, ақаулықтарды анықтау мен түзетуге кеткен қаржылық және моральды шығындары.
Сапа - объектінің болжалды және (немесе) қойылған қажеттіліктерді қанағаттандыратын қабілеттеріне қатысты сипаттамаларының жиынтығы.
Квалиметрия - бұл объекттердің сапасының сандық бағасының әдістерін біріктіретін ғылым саласы.
Сапа басқару - нормативтік құжаттаманың талаптарына жекелей сапа көрсеткіштерінің сәйкестігін тексеру.
Бақылау карталары - сапа менеджментінің порцесстің жүрісін бақылауға және оның процесске қойылатын талаптардан ақаулықтарының алдын ала отырып, оған әсер ете алуға(сәйкес кері байланыс арқылы) мүмкіндік беретін құралы
Критикалық инцидент - бұл жетілдіруге тұратын процессті идентификаттауға арналған әдіс.
Сапа менеджменті - сапаға қатысты ұйымды басқару мен жетекшілеу бойынша координацияланған қызмет.
Метрология - өлщеулер, өлшеу әдістері және олардың бірлігін қамтамасыз ететін құралдар мен дәлдікке жету әдістері туралы.
Сенімділік - бұл өнімнің эксплуатациялық көрсеткіштердің мәнін дәл уақытында сақтай отырып, берілген міндеттерді орындау қызметі.
Кері қайту(отказ) - бұл бұйымның толықтай немесе біртіндеп жұмысқа қабілеттігін жоғалтуы.
Сапа бұтағы (петля) - түрлі деңгейлерде - қажеттіліктерді анықтаудан бастап оларды қанағаттандыруға дейінгі, сапаға әсер етуші өзара байланысты қызметтер түрлерінің моделі
Сапа көрсеткіші - өнімді шығарудағы және қолдануға берудегі белгілі бір шарттарына қатысты өнімнің сапасын құрайтын бір немесе бірнеше көрсеткіштерінің сипаттамасы
Пока - йоке - бұл процесс кезінде қарапайым адам қателіктерінің алдын алатын автоматикалық құрылғылар немесе әдістердің көмегімен ақау жібермеуге мүмкіндік беретін тәсіл
Сапа саасындағы саясат - сапа саласындағы жоғары басшылық ресми негізін қалаған негізгі бағыттар мен ұйымдастыру мақсаттары.
Жоғалтулар (Потери) - бұл өнімнің жалпы бағасында терең жасырылған және жүйе қызметінің ақаулығымен байланысты өндірушіге беймәлім ұстап қалулар.
Ұйымды басқаруға процесстік әдіс - бұл ұйымның бизнес-процесстерінің желісін ұйымдастыруға және сол процесстерді клиенттердің қанағанттану мониторингін және процесстердің ішкі аудитін қоса алатын PDCA (Plan - Do - Chek - Act) әдісі бойынша кезекті басқаруға негізделген әдіс.
Базалық сапа профилі - бұл тұтынушы міндетті деп санаған өнімнің сапа параметрлерінің жиынтығы.
Талап етілетін сапа профилі - бұл өнімнің техникалық және функционалды сипаттамаларының сапа көрсеткіштерінің жиынтығы.
Қажетті сапа профилі - бұл тұтынушыға ұсынылып отырған өнімнің арманындағыдай күтпеген құндылықтарды беретін сапа параметрлерінің тобы.
Бизнес-процесс регламенті - , орындаушылардың әрекеттесу реті және жақсарту бойынша шешімдер қабылдау реті жауаптылық, операциялар кезегін сипаттаушы құжат.
Сапа бойынша жетекшілік - сапа саласындағы саясатты мазмұндайтын және кәсіпорынның сапа жүйесін сипаттайтын құжат
Өнімді сертификаттау - өнімнің қойылған талаптарға сәйкестігін растайтын қызмет.
Стандарттау - өнім (жүйе, процесс) сәйкес болуы тиіс сипаттамалар, ережелер мен нормаларды бекітетін қызмет түрі.
Сапаның статистикалық бақылау - бұл ерекше ақаулардың анықтау үшін процессті қадағалау әдіснамасы.
Сапаны жетілдіру функциясы - бұйымдарды және процесстерді тұтынушының қалауын техникалық талаптарға және оларды өндірудегі процесстер параметрлеріне айналдыруды жобалау әдісі.
Дәріс № 1
Тақырыбы: пәнге кіріспе
Жоспар:
1 сапа туралы терминдер мен анықтамалар
2 Дэминга постулаттары
1 <<Сапа басқарудағы әлемдік тәжірибе>> пәні және оның сапа басқару бойынша технологтың қалыптасуындағы ролі.
Жоғары сапа - коммерциялық табыстың анықтаушы шарттарының бірі. Сөнімнің сапасын қамтамасыз ету - бәсекелестік жағдайындағы алдыңғы қатарлы мақсат. Сапаны қамтамасыз ету - өндірістік және ғылыми секторлардың кризстік жағдайына байланысты бірден пайда болған жалпықазақстандық проблема
САПА
Философиялық анықтамаларда <<сапа>> термині мынандай мағына білдіреді: <<Сапа ең алдымен тұрмыспен байланысқан, зат сапасын жоғалтқанда өзін жоғалта бастайды>> (Гегель). Халықаралық стандарттау ұйымының берген анықтамасында <<сапа>> термині - бұл <<объектінің бекітілген және болжалды қажеттіліктерді қанағаттандыратын қасиеттеріне қатысты сипаттамаларының жиынтығы>> [1].
Сапаны пирамида түрінде көрсетуге болады (1 сур.).
САПА
ФИРМА САПАСЫ
ЖҰМЫС САПАСЫ
ӨНІМ САПАСЫ
* Сурет. Сапа пирамидасы [2]
Жалпығаортақ жерлерде қолданылатын көптеген сөздер сапа саласында арнайы және шектеулі мағынада қолданылады. Өнім - қызмет немес процесстер нәтижесі (бұл материалды немесе материалды емес болуы мүмкін). Өнім құрылғылар, бағдарламалық қамтылу, қайтаөңделуші материалдар (шикізат, сұйықтық, газдар, және т.с.с) болып жіктеледі.
Техникалық бағалау жүргізілгенде салыстырмалы немесе сандық мәнінің асырмалы дәрежесінін белгілеу үшін <<сапа>> термині жекелей қолданылмайды. Бұл мәндерді белгілеу үшін сапалық сын есімдер қолданылады: салыстырмалы сапа (асырмалылық дәрежесі), сапа дәрежесі, сапа өлшемі. Тауардың сапасының құрамдас бөліктері:
:: функционалды сәйкестік (тауардың базалық функциясын дұрыс таңдау қабілеті);
:: қосымша функциялары (тауардың базалық функиялардан басқа мүмкіндіктерінің диапазоны);
:: сәйкестік (берілген деңгейдегі стандарттар мен нормаларды қатаң сақтау);
:: сенімділік (берілген мерзім ішінде жұмыстада ақаулар мен бүлінулердің болмауы);
:: ұзақжасау (тауардың пайдалы мерзімі немес істен шықпас бұрынғы оның қолданыс жиілігі;
:: сервис (қызметтердің сатуға дейінгі, сату кезіндегі және сатудан кейінгі диапазоны, жылдамдығ және тиімділігі;
:: эстетикалық (дизайн, түрі, түсі, дәмі және т.с.с.);
:: қабылданатын сапа (абырой, тауар немесе марка имиджі).
Қызметтер сапасына қатысты ерекше мыналар:
:: компетенттілік (фирма қызмет көрсету үшін талапқа сай білімдер мен навыктары бар);
:: сенімділік (фирма жұмысының тұрақтылығы);
Көңіл бөлуші (жүйе әдеттегіден тыс сұраныстарда қатардан қалмайды);
:: қол жетімділік (фирма қызметкерлерімен байланыстың оңайлығы);
:: түсінушілік (клиенттердің арнайы тілектерін түсіне білу);
:: коммуникация (клиенттерді түсінікті тілде өз уақытында ақпараттандыру);
:: сенім (фирма абыройы);
:: қауіпсіздік (физикалық және моральды қауіптен қорғаныс);
:: сыпайылық (назар аударушылық, сыпайылық, достық);
:: көрнекілік (ғимараттың материалдық көрнекілігі және қызметкерлердің киімінің әдемілігі).
Сапа саласындағы саясат -- бұл сапа саласындағы жоғарғы басшылық ресми орнатқан негізгі бағыттар. Сапа аласындағы саясат жалпы саясаттың элементі және кәсіпорынның жоғары басшылығы орнатады.
Жалпығаортақ сапа басқару (total quality menegement) - сапаға бағытталған, ұйымның барлық мүшелерінің қатысуына негізделген және ұйым мен қоғам мүшелерінің пайдасын, тұтынушының талаптарын қанағаттандыру арқылы жетістікке жетуге бағытталған ұйымды басқарудағы әдіс. Жоғарғы әкімшілік жағынан мақсатты жетекшілік, ұйымның барлық мүшелерін оқыту мен даярлау сапаны жалпығаортақ басқарудағы салмақты шарттары болып табылады.
Жалпы сапа басқару (сапаны әкімшілік басқару) -- сапа саласындағы саясатты, мақсаттарын және жауапкершілікті,сонымен қатар солардың көмегімен сапаны жобалау, сапаны басқару, сапаны қамтамасыз ету, сапаны жақсарту сияқты әрекеттермен жүзеге асыратын басқарудың жалпы қызметінің аспектілері.
Сапаны жобалау -- мақсат пен сапаға және сапа жүйесінің элементтерін қолдануға деген талаптарды бекітетін қызмет. Сапаны жобалауға өнімнің сапасын жобалау, басқарушылық және функционалды қызметті жобалау, сапа бағдарламасы мен сапаны жақсарту бойынша ұсыныстарды даярлауды қоса қамтиды.
Сапаны басқару -- сапа талаптарын орындауға қолданылатын, сондай-ақ қызмет жасаудың қанағаттанарлықсыз жағдайларының себептерін жоюға бағыталған опертивтік қызмет түрлері мен әдістері. Сапаны басқару процессті басқаруға бағытталғандай экономикалық тиімділікке жету үшін сапа тармағының барлық этаптарындағы қанағаттанарлықсыз жұмыстың себептерін жоюға бағытталған оперативті сипаттағы қызмет түрлері мен әдістерін қоса алады.
Сапны қамтамасыз ету -- сапа жүйесінің шектерінде жобаланып, жүйелі түрде жүзеге асырылатын объекттің сапа бойынш барлық талаптарға сәйкес екендігіне сенімділік туғызуға қажетті қызмет түрлері. Сыртқы және ішкі сапа қамтамасыз ету түрлері болады. Ішкі сапа қамтамасыз ету басшылыққа сенімділіік береді, ал сыртқы - тұтынушыға сенімділік береді.
Сапа жүйесі - сапаны жалпы басқаруды жүзеге асыруға қажетті ұйымдастырушылық құрылым, жауапкершілік, әдіснамалардың, процесстердің және ресурстардың жиынтығы. Ұйымның сапа жүйесі ұйымды басқаруға қажетті ішкі қажеттіліктерді қанағаттандыруға арналған. Ол сол талаптарға қатысты жүйенің тек бір бөлшегін ғана бағалайтын белгілі бір тұтынушының талаптарынан да кең..
Сапаны қамтамасыз етуге модель - берілген жағдайда сапаны қамтамасыз етуге қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін біріктірілген стандартталған немесе таңдаулы сапа жүйесінің талаптарының жиынтығы
Сертификаттау - үшініші жақтың өнім, процесс немесе қызмет қойылған талаптарға сәйкестігіне жазбаша кепілдік беретін процедура. Өнімді сертификаттау - бұл өнімнің қойылған талаптарға сәйкестігін растау бойынша қызмет.
Сапа бойынша жетекшілік - ұйымның сапа саласындағы саясатын және сапа жүйесін сипаттаушы құжат. Сапа бойынша жетекшілік ұйымның қызметінің бір бөлшегін ғана немесе түгелдей дерлік қамтуы мүмкін. Әдетте ол сапа саласындағы саясатты, жауапкершілік, персоналдың арақатынасы мен билігін, сапа жүйесінің әдістемелерін және инструкцияларын, басшылықты түзету мен қайта қарастырудың жағдайын қамтиды.
Сапа бағдарламасы - арнайы өнімге, жобаға, келісім-шартқа қатысы бар ресурстар мен қызметтердің кезегін, сапа саласындағы нақты шараларды регламенттеуші құжат. Сапа бағдарламасының мазмұнында сапа бойынша жетекшіліктің ережелерінен сілтемелер болады.
Сапа тармағы - түрлі деңгейлерде (қажеттіліктерді анықтаудан бастап олардың қанағаттандырылуын бағалауға дейін) сапаға әсер ететін өзара байланысқан қызмет түрлерінің концептуальды моделі .
Сапаны қадағалау -- объектінің жағдайын үздіксіз бақылау мен тексеру, сонымен қатар сапа талаптарының орындалуын тексеру мақсатында хаттамаларды талдау.
Сапаны тексеру -- жоспарланған шараларға сапа саласындағы қызмет пен нәтижелердің сәйкестігін, сонымен қатар шараларды ендірудің тиімділігін және олардың қойылған мақсаттарға сәйкестігін анықтауға мүмкіндік беретін жүйелік және тәуелсіз талдау. Сапаны тексеруді тексеріліп отыраған жұмыс бөлімдеріне тікелей жауапты емес тұлғалар жүзеге асырады.
Өнімнің сандық сапасын бағалаудың әдістерін өнімнің немесе қызметтің сандық бағасын және өлшеулері жайлы арнайы ғылым - квалиметрия анықтайды.
* Сапа мәселесі өнідіріс пен саудамен бірге бір уақытта пайда болған. Сапаның маңыздылығы жайлы ескертпелердің бірі: <<Өзіңмен бірге тек қайырымды заттарды ғана ал. Қайырымдылық сияқты басынан бастап сіздің тауарларыңызға уақыт өте келе өсе беретін сенімділік тудырады, сол сияқты өтірік немесе көшірме етіп жасалған тауар сіздің тауарларыңызға сүйкімсіздік пен қарғыс атаққа ие қылдырады>> (Р.Гаклют, 1553 -- 1616). Бұл қазіргі заманауи менеджерлер мен өндірушілердің айтқан сөздерімен қиысады: <<Бәрінен бұрын - сапа. Егер осы мәселе шешілсе артық шығындар мен уақыты өткен мерзімдердің мәселесі де жойылады. Сапа, өндіріс көлемінен де артық - ең біріні мәселе>> (Д. Харрингтон).
Ресейде ең алғашқы сапа жайлы ескертпелер Иван Грозныйдың кезеңінен басталады. Өндірістегі стандарттаудың кеңінен еңгізілуі І Петр кезінде басталған. Қару жасап шығаруға, бұйымдарға, өндіріс жағдайлары мне бақылау тәсілдеріне регламенттеуші талаптар қарастырылатын соттарды даярлауға бірнеше указдар бар.
Заманауи сапа теориясының негізін қалаушылар Джо - зеф Джуран мен Эдвард Деминг болып табылады. Джуран сапаның бес элементін анықтады: жобалау (өнім немесе қызмет қандай болуы керек), орындау (жобалаушылар тапсырысы мен іс жүзіндегі өнімнің сәйкестігі), жарамдылық (сенімділік, техникалық қызмет көрсетілудің, ұзақмерзімділік категориялары), қауіпсіздік (өнімнің тұтынушыларына қауіп), қолдану (қаптау, тасымалдау, қоймаға сақтау, сатудан кейінгі қызмет көрсету). Ол сапаның төмендеуі нтижесінде келтірілетін шығындарды тіркеудің жүйесін жасады.
. 1979 ж. АҚШ-та Джуран консалтинг, оқыту, публикациялар, конференция жүргізумен айналысатын сапа институтының негізін қалады
Э. Деминг сапаны мейілінше кеңінен қарастыруды ұсынды. Оның әдісі менеджерлерге қатысты, себебі сапаға жету бойынша проблемалардың 85%- ы өнімді жобалау мен қндірісі кезінде пайда болады.
Деминг менеджерлерге 14 шартты анықтады:
1) бәсекеге қабілетті болу үшін, нарықта алда болып, өзіңді жұмыспен қамтамасыз ету үшін өнімдер мен қызметтерді жақсартуды өзіңнің тұрақты мақсатың етіп ал;
2) өзініңіз үшін жаңа философияны қабылдаңыз. Біз менеджерлер сақ болып, өз жауапкершіліктерін анықтап өзгерістер кезінде алдыңғы қатарлы рольдерде болуға тиіс жаңа экономикалық дәуірде өмір сүреміз примите для себя новую философию;
3) сапаға жету мақсатымен бақылауға тәуелді болмаңыз. Өнім сапасын ең алдымен анықтап алыңыз да кең негіздегі тексерулер қажеттілігін төмендетіңіз;
4) баға штамптары арқасында бизнесті дамытуды тоқтатыңыз, оның орынына жалпы бағаны төмендетіңіз, біріңғай жинақтаушыларғы тұрақты жеткізушілерді пайдаланыңыз, сенім мен шыншылдық негізінде ұзақмерзімді достастыққа жол ашыңыз;
5) өндіріс пен қызмет көрсету жүйесін әрдайым және әржерден өндіріс көлемін және сапаны жоғарылату үшін жақсартып отырыңыз, осылайша шығындарды төмендетіңіз;
6) жұмыс орындарында оқыту жүргізіңіз;
7) басқаруды қайта қарастырыңыз, бақылаудың мақсаты жұмысты ең жақсы түрде жұмыс жасауы үшін механизмдер мен адамдарға көмек болуға міндетті; басқаруды бақылау ремонт жағдайында ғана қажетті;
8) әркім максималды тиімділікпен жұмыс істеуі үшін әділеттілікті сақтаңыз; 9) бөлімшелер арасындағы бөліктерді алып тастаңыз, жобалау, жасау, сату және өндіру бөлімдерінің қызметкерлері өнімнің немесе қызметтің өндірісі немесе қолднысы кезінде пайда болуы мүмкін қиындықтардың алдын алу үшін бір команда ретінде жұмыс атқаруы қажет у;
10) лозунгтар мен көндірме сөздрді жойыңыз, жұмысшыларға ақауларды болдырмауға және өнімділікті жоғарылатуды өтініңіз; көндірме сөздер тек қарсыластарды тудырады себебі төмен сапа мен төмен өндірістің негізгі себептерінің массасы жүйеге тәуелді, ал ол жұмысшы күштің компетенттілігінен тыс;
11) тапсырмлар беріп басқарудан бас тартыңыз, сандардың және сандық көрсеткіштердің әсер етуін азайтыңыз, жетекшілікті өзгертіңіз;
12) қатардағы қызметкерлердің өз еңбегіне тәнті болуына кедергілерді жойыңыз, шеберлердің жауапкершілігі жай сандардан сапаға өзгертілуі тиіс, инженерлер мен жетекшілердің өз еңбегіне мақтануына кедергілерді жойыңыз;
13) оқытудың және өзін-өзі жетілдірудің ширатқыш бағдарламасын жүргізіңіз;
14) өзгерістер жоғарғы басшылықпен жүргізілуі керек
Сап мен өндіріс тиімділігінің арасында тікелей тәуелділік бар. Олар бір бірін толықтырады. Сапа өндірістің, құрастырушылық-технологиялық бөлімшенің басыңқысы емес, тіптен қызмет етуші бөлімшелер, маркетинг бөлімі мен әкімшілік қызметкерлерінің де басыңқысы емес. Сапа - шынайы барлығының да, әрқайсысының да жұмысы.
Тұтынушының көзқарасы бойынша сапа - бұл оның талаптарының қанағаттануы дәрежесі. <<Сападан артық бастық жоқ>>. Өнімнің пайдалылығы сапаның бағаға қатыстылығына теңдеседі. Ертеңгі күннің клиенті сапаны алға қояды, ал бағаға екінші орынды береді, ол бұйымдардың сапасының тұрақты дамып отырыуын талап етед [3].
Бақылау сұрақтары:
1 Сапаны басқару бойынша негізгі терминдерді атаңыз
2 Дэмингтің негізгі постулаттары қандай?
Әдебиеттері:
1 http://besonus.narod.ru/quality.htm
2 Ю.И. Ребрин. Управление качеством. Учебное пособие. Таганрог: Изд-во ТРТУ, 2004.
3. http://besonus.narod.ru/quality.htm
Дәріс № 2
Тақырыбы: Сапаны басқару бойынша жүйелердің даму тарихы
Жоспар:
1 басқару бойынша жүйелердің даму тарихы
2 Сапа премиялары
1 құжаттандырылған сапа жүйелерінің даму тарихында бес этаптты ерекшелеп көрсетуге болады, оларды кейде сапаның бес жұлдызы ретінде көрсетеді (2. сур.)
Бірінші этап алғаш жүйе - Тейлор жүйесі(1905 ж.) пайда болағндағы басқарудың жүйелік әдісінің басқарудың жүйелік әдісінің бастапқы тапсырмаларына сәйкес келеді. Ұйымдастырушылық жағынан бұл жүйе бойынша техникалық және өндірістік нормаларды инженерлер мен мамандар бекітті, ал жұмысшылар тек оларды орындауға міндетті болатын. Бұл жүйе бұйымдардың(бөлшектерінің) сапасына өткізу өрісі түріндегі талаптарды бекітетін және де өткізгіштердің - өтетін және өтпейтін калибрлер жоғарғы және төменгі шектеріне бағытталған белгілі бір шаблондарды енгізді. Тейлор жүйесінің табысты қызмет жасауы үшін алғашқы сапа саласындағы мамандар - инспекторлар енгізілді. Мотивация жүйесі ақау мен брак үшін айыппұлдарды, сонымен қоса жұмыстан босатылуды қарастырған. Оқыту жүйесі кәсіби оқыту және өлщеу және бақылау құрылғыларымен жұмыс жасауға оқытуға бағытталған. Жеткізушілермен арақатынастар техникалық шарттарда бекітілген (ТШ) талаптар негізінде құрылды, олардың орныдалуы қабылдаушы бақылауда тексеріледі (кіріс және шығыс). Жоғарыда аталған басқарудың Тейлор жүйесінің барлық ерекшеліктері жекелей әрбір бұйымның (детальдың) сапасын басқарудың жүйесі етіп тұрады.
Екінші этап. Тейлор жүйесі әрбір нақты бұйымның (деталь, жинақтаушы бірлік) сапасын басқарудың керемет механизмін берді. Алайда, өнім - бұл өндірістік процессстердің нәтижесі, және де процесстерді басқару керек екендігі белгілі болды. 1924 ж. <>-та (қазіргі AT&T корпорациясы) Р.Л. Джонстың жетекшілігмен сапаны статистикалық басқару негіздерін салған топ құрылды. Бұлар В. Шухарт орындаған бақылау карталары, Г. Додже және Г. Роминг жасаған таңдамалы сапа басқарудың алғашқы түсініктері мен таблицалары сапа басқарудың статистикалық әдістері Э.Демингтің арқасында Жапонияда өте кең таралған және осы мемлекетте экономикалық революцияға салмақты әсер етті.
Деминг тапсырмалардың және орындалған жұмыстың нәтижелерін бағалауды доғару туралы идеяны алға шығарды, себебі оның ойынша олар қорқыныш атмосферасын құрады, жұмысқа қысқамерзімді үлес қосуға мүмкіндік жасап, ұзақмерзімді тапсырмаларды елеусіз қалдырады, және де топ бойынша жұмыстарды жояды. Э.Демингтің көзқарасына арқа сүйеп отырып Д.Джуран тұтынушы талаптарына айтарлықтай дәрежеде бағытталған (<>) <<тұтынушы талаптарына сәйкестігі>> жайында сапа терминінін енгізді. Ол менеджменттің сәйкессіздіктердің созылмалы нәтижелеріне жауапкершілігін көрсетті, және сапа проблемаларын шешудің жүйелік әдістерімен статистикалық әдісттерді толықтырды. Демингтің жұмыстарында негізгі көңілді ең алдымен процесстер, жүйелер мен статистикаға қатысты бөлінеді, ал Джуран әрбір менеджерге сапаны жоғарылатуға қажетті жұмыстармен ғана айналысуға көбірек көңіл бөлген. Сапа бойынша инженер - мамандығы пайда болды, ол бұйымдардың сапасы мен ақауларының себептерін талдау жасайды, бақылау карталарын тұрғызады және т.с.с. Тұтастай алғанда ақаулардың себептерін анықтау және оларды процесстерді зерттеу мен басқарудың негізінде жою арқылы ақауларды анықтау мен инспекция олардың алдын алуға ауыстырылды. Еңбек мотивациясы қиындай түсті, өйткені процесстің қалыпқа келтірілуі дәлдігі, сол немесе басқа бақылау карталарының, реттеу және басқару карталарының талдауы ескерілетін. Кәсіби оқытуға статистикалық талдау, реттеу мен бақылау әдістеріне оқыту қосылды. Олада стандартты таблицалар мен статистикалық қабылдаушы бақылау үлкен рольді атқара бастады.
Үшінші этап. 1950-ші жылдары сапаны тоталды (жалпығаортақ) бақылау TQC (Total Quality Control) концепциясы пайда болды. Оның авторы американдық ғалым А. Фейгенбаум , ол 1957 жылы <<сапаны кешенді түрде басқару>> атты мақаласын жазған. TQC-дің басты тапсырмалары - н3мн34 конструкторлық кезеңіндегі потенциалды сәйкессіздіктерін болжалды жою, жеткізіліп отырған өнімнің, қосалқыларының және материалдарының сапасын саралау, сонымен қатар өндірісті басқару, сервистік қызмет көрсетуді дамыту және сапаға қатысты талаптарға сәйкестікті қадағалау болып табылады. Фейгенбаум сәйкессіздіктердің себепетрін зерттеумәселелеріне көңіл бөлуге шақырды және алғашқы болып сапаға қатысты шығындар жүйесін ескерудің маңыздылығын көрсетті.
Жапонияда TQC идеяларын қуана-қуана қарсы алды және сапаны менеджментің мәселесі ретінде қарастырған, сапаны жақсарту бойынша шараларға барлық қызметкерлердің қатысуын талап еткен және <<тұтынушы - жеткізуші қатынасы>> терминін енгізген профессор К. Исикавтың жұмыстарында одан әрі дами түсті. Американдық концепциялардан ерекшелігі ол <<компанияның масштабыдағы сапаны басқару>> туралы айтатын.
* Сур. Сапаның бес жұлдызы
Еуропа мемлекеттерінде сапаны қамтамасыз ету құжаттамаларының жүйелеріне, және олардың үшінші жақпен (тәуелсіз) тіркелуі немесе сертификатталуына көптеп көңіл бөле бастады.
Сонымен қатар, сапаны кешенді, жүйелік басқарудың даму этапы Кеңес Одағынан тыс айналып өткен жоқ, - отандық жүйелер де көп еді. Олардың арасында: Саратовская система бездефектного изготовления продукции (БИП); Ярославская научная организация работ по увеличению моторесурса (НОРМ), созданная в Ярославском объединении <<Автодизель>>; Рыбинская научная организация труда, производства и управления (НОТПУ), разработанная на Рыбинском моторостроительном заводе; Горьковская система <<качество, надежность, ресурс с первых изделий>> (КАНАРСПИ).
БИП жүйесінің негізінде еңбектің орындалуы тікелей орындаушымен ғана жүзеге асырылатын. Орындаушы жасалған өнімнің сапасына жауапкершілік артатын.
НОРМ жүйесі жоспардағыдай, жүйелі двигательдердің моторесурсын және олардың сенімділік пен жоспардағы моторесурсты анықтайтын барлық узелдардың, детальдардың ұзаққажарамдылығының негізінде циклдық ұлғаюын басқаруды қарастырған. НОРМ жүйесінде сапаның сандық көрсеткішін жоспарлау және онң жүзеге асырылуы өнімнің өмірлік циклының барлық сатыларында жүзеге асырылатын.
НОТПУ үшін ғылыми еңбек ұйымының, өндіріс және технологиялар мен әрбір жұмыс орыны және кәсіпорынға тұтастай технологиялық құрылғыларды тұрақты дамыту әдістерін кешенді қолдану тән.
Ең жақсылардың бірі - өз уақытындағы алдыңғы қатарлы КАНАРСПИ(качество, надежность, ресурс с первых изделий), жүйесі болатын. Жүйе жоғары сапалы өнім өндіруді және алғашқы өндірістік үлгілерден-ақ сенімділікті қамтамасыз ететін инженерлі-техникалық және ұйымдастырушылықшаралардың кешенін құрайтын.
КАНАРСПИ тән сипаттаушы ерекшеліктері:
* өнім сапасын қамтамасыз етудің мәселелерінің кешенділігі;
* өнім сапасын жоғарылатуға бағытталған және кәсіпорынның конструкторлық, технолигиялық және сынау қызметтерінің дамытуға бағытталған дүниежүзілік зерттеулердің дамытылуын ескеретін жүйенің ізденістік сипаты;
* организация работ по получению объективной и своевременной информации о качестве выпускаемых изделий;
* интенсивное использование периода подготовки производства для выявления и устранения причин, снижающих качество изделий;
* проведение конструкторско-технологической отработки в процессе создания серийного образца;
* активное участие предприятия-изготовителя и эксплуатирующих организаций в совершенствовании конструкции изделия и повышении технологического уровня его эксплуатации;
* универсальность, т.е. возможность применения в различных отраслях промышленности.
Многие принципы КАНАРСПИ актуальны и сейчас. Автором системы был главный инженер Горьковского авиационного завода Т. Ф. Сейфи. Он одним из первых понял роль информации и знаний в управлении качеством, перенес акценты обеспечения качества с производства на проектирование, большое значение придавал испытаниям.
Төртінші этап. 80-ші жылдары сапаны тоталды басқарудан(TQC) тоталды сапа менеджментіне (TQM) көшу басталды. Бұл уақытта сапа жүйесінің халықаралық стандарттарының жаңа сериялары пайда болды - сапаны қамтамасыз ету мен менеджментіне зор әсерін тигізген ИСО 9000 (1987ж.), стандарттары. 1994 ж. осы стандарттардың жаңа версиясы пайда болды.
TQC -- бұл қойылған тааптарды орындау үшін сапаны басқару болса, онда TQМ -- мақсаттарды және талаптарды қоса басқару болып табылады. TQМ-ге сонымен қатар тұтынушынға өнімнің сапасына деген сенімділігін туғызатын өлшем жүйесі ретіндегі сапаны қамтамасыз ету де жатқызылады. TQМ жүйесі (3 сур.) сапаны тұрақты жақсартуға бағытталған, өндірістік шығындарды минималдау және мерзімді жеткізілуді қамтамасыз ететін кешенді жүйе болып табылады. TQМ негізгі идеологиясы жақсартылудың шегі жоқ - принципіне негізделеді. Бұл идеология арнайы термині бар ол - <<сапаны тұрақты жақсарту>> (quality improvement).
TQM жүйесінде сапаны адекваттық басқару әдістері қолданылады. Жүйенің кілтті ерекшеліктерінің бірі, барлық колектив мүшелерінің сапаны тұрақты жақсатуға қатысуы, талдау мен проблемалардың шешілу жолдары, іздеудің әдістерінің және коллективті формаларын қолдану болып табылады.
* сур. TQМ негізгі құрамалары:
TQC - жалпығаортаө сапаны басқару; QPolicy - сапа саясаты;
QPlanning - сапаны жоспарлау; QI - сапаны жақсарту;
QA - сапаны қамтамасыз ету.
TQM - да адаманың және персонлды оқытудың ролі өсуде. Мотивация адамдардың жұмысқа берілгендігі сондай демалысының жартысыныан бас тартып, жұмыста қалып, содан кейін үйде жұмысын жалғастыратын жағдайға жететіндей деңгейде болады. Жұмысшылардың жаңа типі пайда болады - трудоголики. Оқыту барлығынқамтушы және үздіксіз бола бастайды, ол жұмысшыларды қызметінің аяғына дейін жетелейді. Оқыту формалары да белсенді бола түсіп едәуір өзгереді - жұмысшы ойындар, арнайы тесттер, компьютерлік әдістер және т.с.с. қолданылады. Оқыту мотивацияның бір бөлшегіне айналады, яғни жақсы үйретілген аам коллективте өзін еркін сезініп көшбасшы роліне қабілетті болады, мансабында артықшылықтар болады.
Жеткізушілер мен тұтынушылардың арақатынастарына сапа жүйелерінің ИСО 9000 стандарттарына сәйкестігі үлкен әсер етеді. ИСО стандарттарының 9000 сериялары негізінде тұрғызылған сапа жүйелерінің мақсатты басты негізі - тапсырыс берушінің талабы бйынша сапаны қамтамасыз ету, және кәсіпорынның осыны жасауға қабілетті екендігіне дәлелдер беру.
Бесінші этап. 90-шы жылдары қоғамның кәсіпорынға әсері күшейді, ал кәсіпорындарқоғамның қызығушылықтарын көбірек ескеретін болды. Бұл қоршаған ортаның және өнімнің қауіпсіздігі жағынан менеджмент жүйелеріне талаптарды бекітетін ИСО 14000 сериялы стандарттардың дүниеге келуіне әкелді.
Сапа жүйелерінің ИСО 14000 стандпарттарына сәйкестігіне сертификатталуы ИСО 9000стандарттарына қарағанда азырақ қолданыс тапты.
Появляются и корпоративные системы управления качеством, которые ставят своей целью усиление требований международных стандартов и учитывают специфику таких корпораций. Так, Большая тройка американских автомобильных компаний разработала в 1990 г. (1994 г. -- вторая редакция) стандарт QS 9000 <<Требования к системам качества>>. Хотя он базируется на стандарте ИСО 9001, его требования усилены отраслевыми (автомобилестроительными), а также индивидуальными требованиями каждого из членов Большой тройки и еще пяти крупнейших производителей грузовиков.
ИСО 14000 және QS 9000стандарттарын ендіру , сондай-ақ сапа бойынша премиялар модельдері бойынша өзіндік бағалау әдістерін ендіру - сапа басқару жүйелерінің дамуының бесінші этапының басты жетістігі.[1]
2.САПА ПРЕМИЯЛАРЫ
Сапа сенімділік және бұйымдардың жұмысшы сипаттамалары - бұл премия алуға мүмкіндік тудыратын факторлар арасындағы доминантты орын алуы керек талаптар. Баршаға белгілі сапа саласындағы премиялар Жапонияда Деминг премиялары, АҚШ-та Болдридждің, және еуропалық премия. 1997 жылы сапаның Ресейлік премиясы да ендірілген.
Деминга премиясы (1951 ж. енгізілген) кәсіпорынның жұмыстарының жағдайын 10 топқа біріктірілген, 48 көрсеткіш бойынша бағалайды:
:: сапа саласындағы саясатты жүргізу;
:: кәсіпорында қызметті ұйымдастыру және басқару;
:: сапа жайлы ақпаратты жинақтау, өңдеу және интерпретациялау;
:: сапа саласындағы білімдерді басқаға оқыту және тарату;
:: сапа проблемаларын талдау;
:: стандарттау;
:: сапаны қадағалау;
:: сапаны қамтамасыз ету;
:: нәтижелер;
:: жоспарлар.
Бұл жүйе стандарттауды, бағалаудың статистикалық әдістерін, процесстердің тұрақтылығын бағалауға бағытталған.
Болдридж премиясы (1987ж. енгізілген) жеті бағытқа топтастырылған отыз екі көрсеткіш бойынша кәсіпорынның қызметінің жағдайын бағалйды:
:: сапаны басқару;
:: талдау және ақпарат;
:: сапаны стратегиялық жоспарлау;
:: адам ресурстарын қолдану;
:: өнім және қызметтердің сапасын қамтамасыз ету;
:: сапа саласындағы қол жеткізілген нәтижелер;
:: тұтынушылардың талабын қанағаттандыру.
Болдридж премиясы стратегиялық жоспарлау жүйесінің болуына және жоспардағы сапа деңгейіне қол жеткізуге негізгі көңілді бөледі. Премияны АҚШ Президенті қарашаның екінші жұлдызында - Дүниежүзілік сапа күнінде беріледі.
Еуропалық сапа премиясы качества 1992 ж. пайда болды және одан алдын енгізілген бағалау жүйелерінің тәжірибесін біріктірді. Мұнда бағаланады:
:: басшылық ролі;
:: персоналды басқару;
:: саясат және стратегия;
:: ресурстардың бар болуы мен қолданылуы;
:: процесстер;
:: тұтынушылардың қанағаттандырылуы;
:: персоналдың қанағаттанддырылуы;
:: қоғамға әсер ету;
:: бизнес нәтижелері. Еуропалық премияның ерекшелігі кәсіпорын қызметінің нәтижелерінде қанағаттандырылу дәрежесінің акценті болып табылады.
1996 ж. Ресей Федерациясының Билігінің постановлениесімен Ресейлік сапа премиясы бекітілген. Бұл премия бойынша кәсіпорынның бағасын тоғыз бөлім бойынша қарастырады.
1. Жұмыстарды ұйымдастырудағы басшылықтың ролі.
2. сапа саласындағы жоспарлау.
3. персоналдың потенциалын зеттеу
4. ресурстарды рацоионалды пайдалану. (қаражаттар, ақпарат, сатып алынатын материалдар, мүлік, зиялы мүмкіндіктер).
5. технологиялық процесстерді басқару.
6. тұтынушылардың қанағаттандырылуы.
7. персоналдың ұйымдағы жұмысына қанағаттануы.
8. ұйымның қоғамға әсері.
9. ұйым жұмысының нәтижелері. [2]
Бақылау сұрақтары:1. Сапа басқарудың жүйелерінің дамуының негізгі бес этаптарын атаңыз және сипаттап беріңіз.2. Қандай Отандық кәсіпорындағы сапа басқару жүйелерін білесіз?
3. Қандай сапа премияларын білесіз?
Әдебиеттер
1 Ю.И. Ребрин.Управление качеством.Учебное пособие. Таганрог: Изд-во ТРТУ, 2004.
2 http://besonus.narod.ru/quality.htm
Дәріс №3
Тақырыбы: сапа басқарудағы негізгі тарихи этаптар
Жоспар:
1 шетелдік сапа басқарудағы негізгі тарихи этаптар
2 отандық сапа этаптары. Сапа жүйелері.
Индивидуалды сапа басқару
Өндірісте XIX ғасырдың аяғына дейін әрекет еттті, бір жұмысшы немесе олардың кішкене тобы барлық бұйымның жасалуына жауапты болатын. Сонымен қатар, әрбір жұмысшы өзіндік индивидуалды жұмысының нәтижесін толықтай басқара алатын, сонысымен өнімнің сапасын қамтамасыз етеді. Өндірістік операциялардға қатысатын әрбір жұмысшыға берілген моделге( сызулар, суреттер, шабллондар т.с.с.) сәйкес қана жұмыс істейді. Модельге қарап жұмыс істеу принципі әдеттегі өндіріс этапынан өндірістікке өту дегенді білдіреді, өйткені мұнда сапа тек жұмысшыныңталанты, шеберлігі мен икемділігімен ғана емес, берілген модельге байланысты нақты нәтижелерді салыстыра алатындығымен анықталады.
Сапаны цехтық басқару
Уже во время своего зарождения цеховой контроль опирался на принципы научного менеджмента, разработанные выдающимся американским специалистом Ф Тейлором (1856 - 1915) Главным в методологии Тейлора было зад дать допуск на показатели качества продукции, измерить его значение и разделить продукцию на пригодную и дефектную - в зависимости от попадания значение показателя в допуске Накануне Второй мировой войны раз виток массового производства, рост промышленных предприятий увеличение объемов выпускаемой продукции привели к обособлению технического контроля от производственных операций, в его организационного о формлення в самостоятельный профессиональный вид деятельности На промышленных предприятиях стали создаваться самостоятельные службы технического контроля со штатными контролерами во главе с начальником, который был подпора дкований руководителю предприятия (рис 101 10.1).
Қабылдаушы сапа басқару
Новая организация работ по контролю обусловила постановку проблемы обеспечения качества производственных процессов
Сапаны статистикалық басқару
базируется на теории вероятности и математической статистике На практике это проявилось в использовании контрольных карт (карт Шухарта) с пределами регулирования и перехода от сплошного к выборочному контролю, при котором в процессе производства систематически отбираются согласно предварительно составленному плану контрольные данные для их обработки методами математической статистики (рис 102) При этом сфера использования я статистического контроля качества ограничивалась производственными рамками и распространялась очень медленно Контроль, по-прежнему осуществлялся в пределах цеха и, конечно, не мог решать сложных проблем качекства.
Кешенді сапа басқару
Создание служб качества позволило ликвидировать двойную ответственность лиц, отвечающих за изготовление продукции и по оценке ее качества Механизм комплексного управления качеством ориентировал всю систему мер на достижение заданного уровня качества продукции При этом комплексное управление дополняло ранее используемые статистические инструменты контроля качества методами метрологии, сбора инф ормации о качестве, мотивации качества, стандартизации, сертификации и другими Эта концепция позволило многим организациям достичь значительных результатов в улучшении качества продукции и снижении затрат на НЕё.
На базе общей методологии комплексного управления качеством в 1960 - 70-х годах в разных странах с учетом их национальных и экономических условий были сформированы специфические организационные подходы к уп правления качеством на уровне фирмы известными из них стали концепции TQC (Total Quality Control) - всеобщее управление качеством в США и CWQC (Company Wide Quality Control) - управление качеством в рамках фи РМИ в Японии и ин.
Концепция TQC основана на построении системы управления качеством, которая охватывает все стороны деятельности фирмы Согласно этой концепции решения проблемы качества входит в сферу ответственности руко ства фирмы (менеджмента) и является главной заботой хорошо структурированного административного подразделения, который специализируется исключительно на организации обеспечения качества продукцииї.
Концепция CWQC предусматривала участие в работах по качеству всего персонала фирмы - от президента до рядового рабочего Согласно этому подходу работники всех подразделений и иерархических организационных х уровней фирмы должны быть обучены методам управления качеством и использовать их на практике Другими особенностями японского управления качеством стало широкое использование статистических методов, организац ия внутренних фирменных проверок систем качества, деятельность кружков качеті..
ISO 9000 стандарттары негізінде сапаны қамтамасыз ету
(конец 1980-х) Согласно этой методологии создания на предприятии высокоэффективных и результативных систем качества, соответствующих положениям стандартов ISO 9000, является гарантией того, что требования потр живачив будут действительно довольны Таким образом, разработка и реализация концепции стандартов ISO стали очередным этапом работы по обеспечению качества на предприятиях и обеспечило направления дальнейшего решения итку работ по решению проблемы качества на уровне промышленных предприятий, которые будут рассмотрены далі.
2 Отандық менеджменттің шетелдік менеджмент сияқты алты этаптардан өткен, тек одан ерекшелігі өндірістік кәсіпорын деңгейін ғана емес сонымен қатар территориялды және салалық, әрине Бірыңғай мемлекеттік сапа басқару жүйесін жасауда өз бейнесін тапқан мемлекеттік этаптардан өткен.
Төменде өндірістік кәсіпорын деңгейінде сапа менеджментінің даму этаптары ғана қарастырылған
Саратовтық жүйе
1У 1955 ж. Саратовта ақаусыз өнім өндіру жүйесі ашылды, бұл жүйенің мақсаты ақаусыз өнім даярлау болатын, басқару объектісі - өнім даярлау процессінде орындаушылардың еңбегінің сапасы, ал басқару көрсеткіштері - белгілі бір уақыт аралығында(өзгеріс, ай, квартал, жыл) өнімді алғашқы ұсынғаннан пайыздық мөлшері.
Осы жүйеге тән ерекшеліктер:
* Өнімің алғаш ұсынылғанан бастап бірлік көрсеткіш - пайыздық сдачасын еңбектің сандық бағасын ендіру;
* Субъективті шараларды жойып, ақаулардың объективті себептерін азайтуға бағытталған техникалық, ұйымдастырушылық және идеологиялық шараларды жоспарлау;
* Өнімнің сапасына орындаушылардың жеке басының жауапкершілігін арттыру;
* Еңбек процессінде өзін-өзі басқарудың ролін арттыру.
Горький жүйесі.
2 1958 ж. Горький жүйесі \"Сапа, сенімділік, алғашқы өнімнен ресурс\" пайда болды. Оның мақсаты - бұйымдардың сенімділігін қамтамасыз ету, басқару объектісі - жаңа бұйымдардың техникалық даярлығының сапасы, ал басқару көрсеткіштері - алғашқы өнімнің сенімділік деңгейі.
Осы жүйеге тән ерекшеліктер:
* өнімнің жобалану және өндіріске жіберілу кезіндегі сапасы мәселелерін шешуші ролдер;
*өнімді жасау мен өндіріске жібері кезеңіндегі сенімділігін бағалаудың объективті әдістерін қолдану
Ярославтық жүйе.
* 1962 ж. Ярославтық моторесурсты жақсарту бойынша ғылыми жұмыстарды ұйымдастырумен айналыстаны жүйе пайда болды(НОРМ), оның мақсаты - жоғары сенімділікті өнім өндіру, басқару объектісі - күрделі өнімнің жинақталатын бірліктері мен детальдары, ал басқару көрсеткіші - Автодизельдің моторесурсының мәні
Осы жүйеге тән ерекшеліктер:
* Әрекет етуші технологиялық құжаттамаға талаптарды күшейту арқылы жинақталатын бірліктер мен детальдардың сенімділігін жүйелі түрде арттыру;
* Кәсіпорында арнайы сенімділік бөлімшесін (бюро) ашу, ол бұйымдардың эксплуатациялық сенімділігінен ақпарат жинап өңдеуге және детальдар мен жинақтаушы бірліктердің ұзаққажарамдылығын көтеру бойынша ұсныстарды жасауға жауапты;
* Өнімнің сапасын оның эксплуатациясы кезіндегі проблемаларды шешу бойына ролдер(эксплуатациялық-ремонттық қызметті құру).
Львовтық жүйе.
* 1967 ж. Львовтық ақаусыз жұмыс жүйесі пайда болды (СБП), басқару мақсаты ақаусыз жұмысты қамтамасыз ету болатын, басқару объектісі - жекелей орындаушылар немесе коллективтің жұмысының сапасы, басқару көрсеткіші - жекелей орындаушылар немесе коллективтің жұмысының кешенді көрсеткіші.
Жүйеге тән ерекшеліктер:
* Еңбек сапасының кешенді көрсеткішін жүргізу арқасында еңбектің сапасының сандық бағасын жетілдіру;
* Сапаны сандық бағасының инженерлік-техникалық жұмысшылар мен қызметкерлердің, сонымен қатар әрбір құрылымдық бөлімшелерге тарату.
Львовтық кешенді жүйе
5 1972 ж. Львовтық стандарттау негізіндегі өнім сапасын басқарудың кешенді жүйесі пайда болды (КС УЯП), басқару мақсаты жоғары сапалы өнім өндіру болып табылатын, басқару объектісі - өнім сапасының деңгейі, ал басқару көрсеткіші - жоғары сапалы өнімнің көлемі мен тағдыры.
Жүйеге тән сипаттар:
* өнім саасын басқарудың кешенділігі және жүйелілігі;
* сапаны басқарудың мазмұнын бекітілген өнім сапасын басқарудың функциясының мазмұны арқылы нақты анықтау;
* өнім сапасын басқаруда стандарттауды кеңінен қолдану;
* өнім сапасын автоматтандырылған басқаруында алдыналасілтемелерді жасау.
Краснодарлық жүйе
6 1975 ж. Краснодарлық өндірістің тиімділігін арттырудың кешенді жүйесі пайда болды(КС ПЭВ), басқарудың мақсаты өндірістіің тиімділігін арттыру болды(өнімнің сапасының деңгейін жоғарылату, еңбек, қаржы және материалдық ресурстарды пайдалануды жақсарту), басқару объектісі - өнідіріс тиімділігі, басқару көрсеткіші - өнідіріс тиімділігінің көрсеткіші.
Жүйеге тән ерекшеліктер:
* өндіріс тиімділігін жоғарылатудың кешенді жоспарын жасау, онда кәсіпорынның әрбір бөлімшесіне арналған ағымдағы және перспективалық тапсырмалары болады;
* \"жалақылы премия\" принципінің негізінде еңбекті бағалаудың жаңа әдісін енгізу;
* Жүйенің идеологиялық қамтамасыз етілуін жасау;
* СТП қолданылу саласын кеңейту.
Днепропетровтық жүйе
7 1978 ж. Днепропетровтық өнім сапасын басқару мен ресурстарды тиімді қолданудың кешенді жүйесі пайда болды (КС УЯП и ЭИР), басқару мақсаты - кәсіпорынның шаруашылық қызметін жақсарту,басқару объектісі - өнімнің сапасының және ресурстарды қолдану тиімділігінің деңгейі, ал басқару көрсеткіштері - өнім сапасының және ресурстарды қолдану тиімділігінің көрсеткіштері
Жүйеге тән ерекшеліктер:
* Арнайы функциялардың құрамын кеңейту;
* Өнім сапасын басқарудың жаңа арнайы функцияларын жүргізу;
* Кәсіпорынның ғылыми-техникалық дамуы, еңбек және тұрмыс жағдайларын қамтамасыз ету, қоршаған ортаны қорғау және т.б.
* Жоспарларды бекіту және цехтар, бөлімшелер және шаруашылықесептегіш көрсеткіштердің бригадаларына дейін жеткізу;
* Нормалар мен нормативтердің проггрессивті жоспарын жүргізу;
8 1979 ж.жұмыстың сапасын және өндіріс тиімділігін жоғарылатудың кешенді жүйесі пайда болды, басқару мақсаты - кәсіпорынның шаруашылық механизімін жетілдіру болды, басқару объектісі - өніріс тиімділігі және жұмыс сапасы, басқару көрсеткіштері - өніріс тиімділігі және жұмыс сапасының көрсеткіштері.
Жүйеге тән ерекшеліктер:
* Өндірісітк қуат, материалдық, еңбек және қаржы ресурстарын қолдану;
* Шаруашылық есепті бекем ету, бригадалық еңбек әдістерін енгізу және әлеуметтік факторлардың ролін арттыру;
* Әлеуметтік жарысты бекіту , жұмыстың сапасын және өндіріс тиімділігін жоғарылату.
Сапа басқару әдістерінің салыстырмалы сипаттамасы
Батыстық әдіс
Шығыстық әдіс
Сапа шығындарды тұрақты төмендетіге негізделген
Сапа төменгі деңгейдегі ақауларға негізделеді
Басты мақсат - пайда
Басты мақсат - сапа
Сапа - оны алу шарты
Пайда жоғары сапа нәтижесі
Тұтынушы жағынан сапағы қатысты талаптарды жеткізушінің орындауына келісімін алу
Тұтынушы жағынан сапағы қатысты талаптарды орындауына келісімін алу
Сапа саласындағы жалпы идеялар
Барлық процесстерге қатаң сапа саясаты
Бақылау сұрақтары:
1 шетелдік сапа этаптары қандай?
2 қандай сапа жүйелері бар?
Әдебиет:
1 http://uchebnikionline.ru/menedgment/operatsiyniy_menedzhment_-_mihaylovska_ov/upravlinnya_yakistyu.htm
Дәріс №4
Тақырыбы: Өнім сапасының көрсеткіштері
Өнімнің сапасын құрайтын бір немесе бірнеше қасиеттерінің сандық сипаттамасы өнімнің сапасының көрсеткіші деп аталады.
Бұйымдардың жоғары сапасы түрлі факторлармен айқындалады, олардың негізгілері болып табылады:техникалық сипаттағы факторлар (конструктивті, технологиялық, метрологиялық және т.с.с.);экономикалық сипаттағы факторлар (қаржылық, нормативті, материалды және т.с.с.);әлеуметтік сипаттағы факторлар (ұйымдстырушылық, құқықтық, кадрлық және т.с.с.).сапа көрсеткіштерінің жиынтығын келесі белгілері бойынша сыныптауға болады:сипатталатын қасиеттердің саны бойынша (бірліктік, кешенді және интегралды көрсеткіштер);өнімнің түрлі қасиеттеріне қатысты (сенімділік көрсеткіштері, технологиялылық, эргономикалық және т.б.);анықталу сатысы (жобалық, өндірістік және эксплуатациялық өрсеткіштер);анықталу әдісі бойынша (есептік, статистиакалық, эксперименталды, эксперттік көрсеткіштер);қодлану сипатына қарай сапа дәрежесін бағалау үшін (негіздік және салыстырмалы көресткіштер);
Өнімнің қандайда бір қасиетін сипаттайтын сапа көрсеткіші өнімнің бірлік сапа көрсеткіші деп аталады. (мысалы, жанармайдың қуаты, калорийлігі және т.с.с.).
Өнім сапасының салыстырмалы көресткіші - өнімнің сапа көрсеткішінің сәйкеске(яғни бастапқы ретінде қабылданған) қатынасы, өлшемсіз сандармен немесе пайызбен көрсетіледі және де келесі формуламен анықталады
,
Мұнда Ki - салыстырмалы сапа көрсеткіші;
- бағаланатын өнімнің бірлік сапа көрсеткішінің мәні;
- сапаның базалық бірлік көрсеткіші.
Кешенді әдісті қолданғанда жекелей көрсеткіштерді әрбір көрсеткіштің салмақтық коэффициенттерінің көмегімен біріктіру арқылы анықталатын кешенді сапа көрсеткішін қолданады. Сол кезде функцоналды тәуелділік қодланылуы мүмкін:
К = f(n,bi,ki), i = 1,2,3,........,ni,
Мұнда K - өнімнің кешенді сапа көрсеткіші;
n - ескерілетін көрсеткіштер саны;
bi - i-ші сапа көрсеткішінің салмақтық коэффициенті;
ki - i-ші сапа көрсеткіші (бірліктік және салыстырмалы).
Өнімнің кешенді сапа көрсеткіші - бұл оның бірнеше қасиеттерін сипаттааушы көрсеткіш. Мысалы, , КГ - дайындық коэффициенті
,
Мұнда Т - наработка изделия на отказ (показатель безотказности);
ТВ - среднее время восстановления (показатель ремонтопригодности), т.е. КГ характеризует два свойства изделия - безотказность и ремонтопригодность.
Өнім сапасының интегралды көрсеткіші - қолданудың немесе өнімді тұтынудың қосынды пайдалы тиімділігінің соған кеткен немесе оның өолданысы немесе тұтынуына кеткен қосынды шығындардың қатынасы
Мұнда Э - қолданудың немесе өнімді тұтынудың қосынды пайдалы тиімділігі (тоңазытқыштың пайдалы қолданылуының мерзімі, т.б.);ЗС - өнімді өндіруге кеткен шығндардың қосындысы (жобалау,жасау, монтаждау, және т.б. бірмезгілдік шығындар);ЗЭ - сэксплуатациялық шығындардың қосындысы (техникалық қызмет көрсету, ремонт және т.б. ағымдағы шығындар);1/И - тиімділік бірлігіне кете тін орташа шығындар.
МЕМСТ22851-77 өнімнің сипатталатын қасиеттерінің негізгі 10 сапа көрсеткіштерінің номенклатурасын бекітеді:
1. тағайындалу көрсеткіштері өнімнің тағайындалған негізгі функцияларын және қолданылу аясын анықтайтын қасиеттерін сипаттайды .
Бұл топқа жататындары:
а) классификациялық көрсеткіштер, бұйымдардың классификациялық топтастырылуға жататынын орнататын (автомобилдер классы, приборлардың дәлдігі және т.б.);
б) функционалды (эксплуатациялық), бұйымдарды қолданудың пайдалы нәтижесін сипаттайды (компьютердің жылдам әрекеті, өлшеу приборының дәлдігі және т.с.с.);
в) конструктивті, бұйымдардың негізгі жобалық-конструкторлық шешімдері жайлы нақты түсінік береді (дизельді, бензиндік, электрлік двигательдер, және т.с.с.);
г) құрам мен құрылым көрсеткіштері, өнімдегі химиялық элементтердің болуы мен олардың қосылыстарының болуы (кокстың құрамындағф күкірт пен золдың болуы және т.с.с.). осы топтың көрсеткіштері сапа деңгейін бағалауда негізгі ролді ойнайды, оларті оңтайландыру критерийлері ретінде қолданылады, және басқа топтың көрсеткіштерімен бірге пайдаланыла береді.
2. сенімділік көрсеткіштері бұзылмай-сынбай, ұзаққажарамдылықты, ремонтқажарамдылығын және сақтауға қабілеттілігін сипаттайтын қасиеттері.
Жұмысқа қабілеттілік(Безотказность) - бұйымның біршама уақыт аралығындағы жұмысқақабілеттілігін сақтау қасиеті.
Ұзаққажарамдылық - бұйымның шектік ақтық жағдайына дейн, техникалық қамтамасыз ету мен ремонт үшін қажетті үзілістерімен жұмысқақабілеттілігін сақтай алу қасиеті.
Ремонтқажарамдылық - өнімнің ремонтқа жарамдылық қабілеті.
Сақтауға мүмкінділік - бұйымдар мен өнімдердің техникалық құжаттамада көрсетілген және тасымалдау мен одан кейінгі сақтау мерзімінің аралығында тұтынуға жарамдылық қасиетін сақтау қабілеті.
Мысалы, тасымалдауға жарамдылық көрсеткіштері өнімнің тұтынуы мен қолдануынсыз тасымалдауға қабілеттілігін сипаттайды. Ол эксперименталды, есептік немесе эксперттік әдістермен анықталады. Мысалы,
,
Мұнда КД - өнімнің тасымалдаау уақытындағы өзінің алғашқы қасиеттерін сақтайтын көлемі, %;QП - тасымалдау құралына тиелетін өнімнің;QВ - сапа көрсеткіштерінің мәнін рұқсат етілген шектерінде сақтап қалған түсірілгеннен кейінгі өнім саны
3. Эргономикалық көрсеткіштер <<адам - бұйым>> жүйесін сипаттайды және өндірістік және тұрмыстық процесстерде көрсетілетін адам қасиеттерінің кешенін ескереді оларға гигиениеналық (жарық,температура, қысым, ылғалдылық),антропометрикалық (киімі, аяқ-киімі, жиһаз, басқару пульттары) және психофизиологиялық(жылдамдық және күш мүмкіндіктері, есту және көру қасиеттері және т.с.с.).
Психофизиологиялық адам ағзаларына бұйымдардың бейімделгендігін сипаттайды.
Психологиялық түрлі ақпаратты қабылдау мен өңдедің мүмкіндігін сипаттайды.
Физиологиялық адамның ағзасының түрлі мүшелеріне түсірілетін физикалық күштерді сипаттайды.
4. Эстетикалық көрсеткіштер ақпараттық мінділігі, формасының рационалдылығы, шығарманың бүтіндігі, өндірістік орындаудың жетістігі, тауарлық көріністіің тұрақтылығы және т.с.с. (шығармашылық стильдердің, бояулардың, иістерінң, гормонияылығның сипаттамалары жәнет.с.с.).
5. технологиялық көрсеткіштер техникалық даярлауда материалдардың, уақыттың және еңбек құралдарының оңтайлы таратылуы өндірісті өнім өндіру және қолдану кезеңіндегі өнімнің қасиеттерін сипаттайды. Бұл көрсеткіштер - еңбексыйымдылық, материалды- және қор сыйымдылық бұйымның өзіндік құны. Жалпы (қосынды) және құрылымдық, орташа, салыстырмалы немесе қатыстық көрсеткіштер сияқты есептеледі. Қатыстық көрсеткіштер - бұл мысалы:
- материалдарды қолдану коэффициенті
,
Мұнда МГ - дайын өнімдегі материал саны;
МВ - технологиялық процесске енгізілген материал саны;
Орташа өзіндік құн көрсеткіші
,
Мұнда SУД - орташа өзіндік құн;
S - бұйымның жалпы өзіндік құны;
B - бұйымды анықтаушы параметр (ұуат, салмақ және т.с.с.).
6. стандарттау және унификаттау көрсеткіштері өнімнің стандартты, унификатталған және түпнұсқалық бөлшектермен қаныққандығын сипаттайды, сонымен қатар басқа бұйымдармен салыстырғандағы унификация деңгейі.
Унификаттаудың негізгі көрсеткіштері - қолданылушылық, қайталану, бұйымдар тобының унификациясы, түпнұсқалық детальдардың ортақ үлесі коэффициенттері. Стандартты болып мемлекеттік және салалық стандарттар бойынша шығарылатын өнімнің барлық бөлшектері табылады.
7. Патенттік-құқықтық көрсеткіштер өнімде қолданылған техникалық шешімдердің жаңңартылу дәрежесін, және олардың патенттік қорғалуын сипаттайды, сонымен қатар өз елімізде, және шетелде кедергісіз іске асыру.
8. Экологиялық көрсеткіштер өнімді қолдану немесе тұтыну кезіндегі қоршаған ортаға зиянды әсердің дәрежесін сипаттайды. Мысалы: қоршаған ортаға лақтырылатын қауіпті қоспалардың болуы, зиянды бөлшектердің, газдардың шашыратылуы, өнімді сақтау, тасымалдау, және пайдалану кезіндегі сәулелену т.с.с.
9. қауіпсіздік көрсеткіштері өнімді қолдануы кезіндегі немесе тұтынуындағы адам өміріне қауіпсіздіген сипаттайтын ерекшеліктері. Олар мүмкін авариялық жағдайлар туындаған қауіп кезінде адамдарды қорғаудың нормалары мен құралдарын көрсетеді.
10. Экономикалық көрсеткіштер өнімді жобалау, жасау және эксплуатациясы немесе тұтынуына кеткен өнімнің түрлі үлгілерін - технико-экономикалық көрсеткіштерді салыстырғанда интегралды сапа көрсеткішін (шығындардың түрлі түрлері, өзіндік құн, баға , т.б.) ескергендегі шығындарды сипаттайды.
Сапа критерийлері
БІРІНШІ КРИТЕРИЙ - техникалық-экономикалық деңгей.ЕКІНШІ КРИТЕРИЙ - сыртқы нарықтағы бәсекеге қабілеттілік.ҮШІНШІ КРИТЕРИЙ - сапа көрсеткіштерінің тұрақтылығы.
Сұрақтары:
1. Сапа көрсеткіші дегенді қалай түсінесіз?2. Сапа көрсткіштері қандай көрсеткіштер бойынша классификацияланады?3. Бірліктік, қатыстық, кешенді және интегралды сапа көрсеткіштері дегеніміз не?4. Сапа көрсеткіштерінің сандық мәндерін қандай әдістермен анықтайды?5. МЕМСТ бойынша сапа көрсеткіштерін атаңыз және нақты өнім түрлеріне қатысты көрсеткіштер құрамын сипаттап беріңіз
6. Кандай сапа критерийлерін білесіз?
ӘДЕБИЕТТЕРІ:1 Ю.И. Ребрин. Управление качеством. Учебное пособие. Таганрог: Изд-во ТРТУ, 2004.2. Леонов И.Г., Аристов О.В. Управление качеством продук-ции. - М.: Издательство стандартов, 1986.
Дәріс №5
Тақырыбы: Өнімнің сапасын қамтамасыз етуге әсер ететін факторлар мен жағдайлар
Өнімнің сапасы оның жобалануы және дайындалуы кезеңдерінде қалыптасады және эксплуатация кезінде де қолдау табады. Әрбір этапта сапаға белгілі бір факторлар мен жағдайлар әсер етеді.
Өнімнің сапасын қамтамасыз ету факторы шикізаттың, конструктивті элементтерін, материалдың қасиеттерін немесе толық бұйымды өзгертетін нақты бір күш. Мұнда кіретіндер: еңбек құралдары және заттар, құрылғылар, инструмент, технология, сонымен ұатар жжобалаушылар, жұмысшылар, өндіріс ұйымдастырушыларының кәсіби білімдері мен икемділіктері.
Өнім сапасын қамтамасыз етудің шарттары болып өндірісітік жағдайлар, өнімнің сапасын қамтамасыз ететін факторлар әрекет ететін кеңістік, орта табылады. Сапаны қамтамасыз ету орнына байланысты ішкі және сыртқы болып бөлінеді.
Ішкі шарттарға жататындар:· өндірісітк процесстің сипаты, оның жиілігі, реттілігі, ұзақтығы;· жұмысшы орындардың қызмет көрсетілуі мен жабдықталу деңгейі;· өндірістік бөлмелердің экологиялық жағдаййы;· интерьер және өндірістік дизайн;· еңбек қауіпсіздігінің жағдайы;· коллектив аралық және тұлғааралық қатынастардың жағдайы;· коллектив арасындағы моральды - психологиялық климат, конфликттік жағдайлардың шешілуі;· сап үшін материалды және моралды дайындық сипаты.Сыртқы шарттарға жататындар:· мемлекеттің ғылыми-техникалық дамуы;· қоршаған ортаның экологиялық жағдайы
· әрекет етуші шаруашылық механизм;· кәсіпорындағы сапа басқару жүйесі;· кәсіпорынның қызметінің экономикалық дайындығы;· баға түзудің принциптері;· заңнамалық және құқықтық орта;· жұмыскерлердің әлеуметтік-материалдық ортасының жағдайы.Өнімнің өндірісі этапындағы оның сапасына әсер ететін факторларды келесідей түрлерге бөлуге болады: техническалық, ұйымдастырушылық, ақпараттық, әлеуметтік,экономическалық.
Вопросы:
* Фактор дегеніміз не?
* Сапаға әсер ететін қандай факторларды білесіз?
* Шарт деген не?
әдебиеттер:1. www. quality.eup.ru2. http://www.unilib.neva.ru/dl/qualiti/certific.html
3.http://coolreferat.com/
Дәріс №6
Тақырыбы: Механизм управления качеством
Жоспар:
1. Сапаны басқару
2. Тотальды сапа басқару жүйесі
3. <<Джит>> жүйесі
4. өнімнің сапасын басқарудың кешенді жүйесі (ӨСБКЖ)
1 Сапаны басқару мемлекеттік, аймақтық және салалық деңгеейлерде, сонымен қатар фирма (кәсіпорын) деңгейінде жүргізіледі.
Өнімнің сапасын басқару дегеніміз өнімнің сапасының қажетті деңгейін қабылдап, қамтамасыз ету және қолдау мақсатында өнімді жасау, эксплуатациялау және тұтыну кезінде жүзеге асырылатын әрекеттер.
Өнім сапасын басқару механизмі басқарудың өзарабайланысты объекттер мен субъекттерінің, қолданылатын принциптер, әдістер және өнімнің түрлі өмірлік циклының этаптарында және сапаны басқару деңгейлерінде басқару функцияларының жиынтығы. Ол сапа басқарудың келесідей негізгі функцияларының тиімді іске асырылуын қамтамасыз етуге тиісті:
Өнім сапасының және техникалық деңгейінің нарық қажеттіліктерін болдау;өнім сапасын жоғарылатуды жоспарлау;өнім сапасына талаптарды нормалау және стандарттау;өнімді жобалау және өндіріске қою;өндірістің технологиялық даярлығы;шикізат, материалдар, жартылайфабрикаттар және бұйымдардың құрамдас бөліктерін жеткізушілермен сапа бойынша қатынастарды ұйымдастыру;өнімнің барлық өмірлік кезеңдерінде жоспарланған сапа дәрежесінің тұрақтылығын қамтамасыз ету;сапаны бақылау және өнімді сынау;өндірісте брактың алдын алу шараларын жүргізу;өнімнің, технологиялық процесстердің, жұмыс орындарының, орындаушылардың және т.б. өндірісішілік аттестаттауы;өнімнің, жұмыстың, қызмет көрсетудің, сапа жүйесінің және өндірістің сертификатталуы;қол жеткізілген сапа деңгейіне стимул және жауапкершілік;өнім сапасы бойынша өнідірісішілік тіркеу және есеп;өнім сапасының өзгерісінің техникалық-экономикалық талдауы;өнім сапасын басқарудың құқықтық қамтамасз етілуі;өнім сапасының материалды-техникалық қамтамасыз етілуі;өнім сапасының метрологиялық қамтамасыз етілуі;кадрлардың арнайы дайындығы мен квалификациясын жоғарылатуы;өнім сапасын басқаруды ұйымдастырушылық қамтамасыз ету;өнім сапасын басқарудың технологиялық қамтамасыз етілуі;өнім сапасын басқарудың қардылық қамтылуы.
Өнім сапасын басқарудың механизмін сипаттау үшін құрамында жалпы, арнайы және қамтамасыз етуші жүйеасты жүйелерге бөлетін күрделі шаруашылық жүйелерінің құрылымының методологиялық әдісін қолданған дұрыс (4 сур.).
* Сур. Сапа басқару механизімінің құрамы
Әрбір кәсіпорынның (ұйымның) басты мақсаты өндіріліп жатқан өнімнің және ұсынылатын қызметтердің сапасын жоғарылату болып табылады. Кәсіпорынның табысты қызметі тағайындалу немесе қолдану аясында нақты бір қажеттіліктерге жауап беретін; тұтынушы талаптарына жауап беретін; қолданылатын стандарттарға және техникалық шарттарға сәйкес; әрекет етуші заңнамаларға және қоғамның басқа да талаптарына жауап беретін; тұтынушыға бәсекеге қабілетті бағамен ұсынылатын; пайда табуға бағытталған қызметтер мен өнімдер өндірумен қамтамасыз етілуі керек.
* Тотальды сапа басқару жүйесі
Белгілі бір сапа концепцияларның шараларының айналасына тұтынушылардың талаптарымен қатар кәсіпорын мақсатында инвесторлар, қызметкерлер, жеткізушілер, қоғамдық бірлестіктер және бүкіл қоғам сияқыт топтар талаптары енгізілді. Мұнымен қатар интеграцияланған менеджменттің жалпы концепциясына менеджменттің жекелей әдістері мен тәсілдерінің интеграцияланауы да жүргізілді. Осыған байланысты кәсіпорынды басқарудың процесске бағытталған жетекшілігінің маңызы арта түсті. <<Жалпыға ортақ сапа менеджменті>> (TQM) және <<Жалпығаортақ сапа менеджментінің жүйесі>> (Total Quality Management System (TQMS))ұғымдары сапа басқарудың осы фазасының бейнесі болып табылады. Алғашында TQM АҚШ-тың Қорғаныс Министрлігінде енгізілген болатын. Бұл термин <> терминінің өзгерісі нәтижесінде пайда болды, мұнда <> (жетекшілік). <<Тotal quality>> термині АҚШтың алдыңғы қатарлы тоғыз өндірістік компанияларының жетекшілігінен шыққан, және 1992 ж. Сапа мәселесімен айналысатын ғалымдар мен консультанттардың біріккен жиналысында осы терминнің нақты анықтамасы берілді.
Тотальды сапа - Total Quality (TQ) - менеджментің адамдарға бағытталған менеджмент жүйесі, оның мақсаты өнімдердің немесе қызметтердің шынайы бағасының тұрақты төмендетіліп тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыруды жоғарыдату болып табылады. TQ жалпы (тотальды) жүйелік әдіс және стратегияның жоғары дәрежелі ажырамас бөлігі болып табылады. TQ барлық бөлімшелерде бар, жоғарыдан төменгі қызметтегі барылқ қызметкерлерді қатыстыра отырып және тұтынушыларды қоса алады. TQ ұйымдық жетістік кілті ретінде үздіксіз өзгеріскебеймделу мен оқытуды алға қойяды. Тотальды сапа философиясының негізінде ғылыми әдістер жатыр. TQ құрамына жүйелер, әдістер және инструменттер де кіреді.
Тотальды сапа - Total Quality (TQ) - менеджментің адамдарға бағытталған менеджмент жүйесі, оның мақсаты өнімдердің немесе қызметтердің шынайы бағасының тұрақты төмендетіліп тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыруды жоғарыдату болып табылады. TQ жалпы (тотальды) жүйелік әдіс және стратегияның жоғары дәрежелі ажырамас бөлігі болып табылады. TQ барлық бөлімшелерде бар, жоғарыдан төменгі қызметтегі барылқ қызметкерлерді қатыстыра отырып және тұтынушыларды қоса алады. TQ ұйымдық жетістік кілті ретінде үздіксіз өзгеріскебеймделу мен оқытуды алға қойяды. Тотальды сапа философиясының негізінде ғылыми әдістер жатыр. TQ құрамына жүйелер, әдістер және инструменттер де кіреді.
Тотальды сапа - Total Quality (TQ) - менеджментің адамдарға бағытталған менеджмент жүйесі, оның мақсаты өнімдердің немесе қызметтердің шынайы бағасының тұрақты төмендетіліп тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыруды жоғарыдату болып табылады. TQ жалпы (тотальды) жүйелік әдіс және стратегияның жоғары дәрежелі ажырамас бөлігі болып табылады. TQ барлық бөлімшелерде бар, жоғарыдан төменгі қызметтегі барылқ қызметкерлерді қатыстыра отырып және тұтынушыларды қоса алады. TQ ұйымдық жетістік кілті ретінде үздіксіз өзгеріскебеймделу мен оқытуды алға қойяды. Тотальды сапа философиясының негізінде ғылыми әдістер жатыр. TQ құрамына жүйелер, әдістер және инструменттер де кіреді.
Тотальды сапа - Total Quality (TQ) - менеджментің адамдарға бағытталған менеджмент жүйесі, оның мақсаты өнімдердің немесе қызметтердің шынайы бағасының тұрақты төмендетіліп тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыруды жоғарыдату болып табылады. TQ жалпы (тотальды) жүйелік әдіс және стратегияның жоғары дәрежелі ажырамас бөлігі болып табылады. TQ барлық бөлімшелерде бар, жоғарыдан төменгі қызметтегі барылқ қызметкерлерді қатыстыра отырып және тұтынушыларды қоса алады. TQ ұйымдық жетістік кілті ретінде үздіксіз өзгеріскебеймделу мен оқытуды алға қойяды. Тотальды сапа философиясының негізінде ғылыми әдістер жатыр. TQ құрамына жүйелер, әдістер және инструменттер де кіреді.
Тотальды сапа - Total Quality (TQ) - менеджментің адамдарға бағытталған менеджмент жүйесі, оның мақсаты өнімдердің немесе қызметтердің шынайы бағасының тұрақты төмендетіліп тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыруды жоғарыдату болып табылады. TQ жалпы (тотальды) жүйелік әдіс және стратегияның жоғары дәрежелі ажырамас бөлігі болып табылады. TQ барлық бөлімшелерде бар, жоғарыдан төменгі қызметтегі барылқ қызметкерлерді қатыстыра отырып және тұтынушыларды қоса алады. TQ ұйымдық жетістік кілті ретінде үздіксіз өзгеріскебеймделу мен оқытуды алға қойяды. Тотальды сапа философиясының негізінде ғылыми әдістер жатыр. TQ құрамына жүйелер, әдістер және инструменттер де кіреді.
Тотальды сапа - Total Quality (TQ) - менеджментің адамдарға бағытталған менеджмент жүйесі, оның мақсаты өнімдердің немесе қызметтердің шынайы бағасының тұрақты төмендетіліп тұтынушылардың талаптарын қанағаттандыруды жоғарыдату болып табылады. TQ жалпы (тотальды) жүйелік әдіс және стратегияның жоғары дәрежелі ажырамас бөлігі болып табылады. TQ барлық бөлімшелерде бар, жоғарыдан төменгі қызметтегі барылқ қызметкерлерді қатыстыра отырып және тұтынушыларды қоса алады. TQ ұйымдық жетістік кілті ретінде үздіксіз өзгеріскебеймделу мен оқытуды алға қойяды. Тотальды сапа философиясының негізінде ғылыми әдістер жатыр. TQ құрамына жүйелер, әдістер және инструменттер де кіреді.
<<ДЖИТ>> жүйесі
<<Дәл уақытылы өндіріс>> мағынасын білдіретін <> ұйымының жаңа формасы. Оның түпнұсықалық мағынасы: запасатар ноль, кері қайтарулар нолі, ақаулар нолі. Толығырақ ДЖИТ өндірістің әрбір бөліміне олар сол жерде дәр керек мезетінде беру арқылы материалдардың запасын төмендететін технология. Тағы бұл жүйе <<дәл уақытында>> деп те аталады. Алайда, ДЖИТ жүйесіне ауысу - оңай шаруа емес. Бұл жүйе дәстүрлі өндіріс ұйымына көп өзгерітер әкеледі, әсіресе оның төрт саласына:
материалды-техническалық қамтуды басқару;өндірістік орталық құрылымын; <<жеткізуші-тұытушы>> қатынастарын; <<басқару - тікелей өндіріс>> қатынастарын.
Ақыр соңында ДЖИТ жүйесі өндірістің жобалаудан бастап тұтынушының кепілдік қызмет көрсетілуіне дейінгі әрбір деңгейінің автоматтандырылуы мен интеграциялануына бағытталған. Бұл тенденцияға тән сипаттар - өндіріс мүмкіндіктерін есекере отырып жобалау, автоматтандырылған өндіріс және ЭВМ қолданып сапа басқару. Іс жүзінде ДЖИТ бойынша мамандар жоғарыда аталған талаптардың толықтай орындалмайынша оның енгізілуіне қарсы да шығады.
Қоймалық запастарды қадағалау ДЖИТ-өндірісітің өзіндік бір ерекшелігі болып табылады. Олардың іріөндірісті ұсақөндіріске ауыстыру және өндірісті тежейтін кез келген запастарды жою арқылы қысқартылуы - көбінесе осы жүйені ендірудегі алғашқы қадамдардың бірі болып табылады. Келесі маңызды қадам - қоймада сақталып тұрған детальдар санын азайту, көзге көрінбейтін проблемаларды анықтау, және өндірісті минималды қоймалық запаспен жүргізу.
ДЖИТ жүйесі сұранысқа сай өнім ассортиментін өзгертуге мүмкіндік тудыратын ұсақсериялыөндірістің іске асуына ықпал етеді. ДЖИТ- жүйесі түрлі детальдардың өндірісінің құрыылғыларын қайтажасауын қарастырады, баға және уақыт жағынан да экономикалық тиімді.
ДЖИТ концепциясы өндірістік ұяшыққа ауысқанда жоғары деңгейде басқада өндірістік ұйым топтық технологияны қолданады. Фирма дәстүрлі әдісте мысалы, интегралды схема барлық құрылғыны топтауы мүмкін т.с.с. Секциялы құрылым өндірісті топтық құралды орнатады және бірнеше ұяшықты туындатады.
Секциялық технология операторға толық өндіріс үрдісінің барлық деңгейін бақылауға мүмкіндік береді. ДЖИТ-системада бөлшек барлық уақытта өнеркәсіптік ұрдісте болады. Өнеркісіпте секция тиімді егер жұмыс орыны түзу линиялы емес U тәрізді әріпте болса.
Осындай өнеркісіп орыны ауданды экономдап, оператордың станоктан басқа станокқа қозғалысын жылдамдатады. Реконструкция жұмыс орын ұяшығын және уақытты үнемдейді. Өнеркәсіпте ДЖИТ жүйесін енгізуде қиындықтар туындады жеткізіп берішілер орнатылған талапқа жауап бермеді.
ДЖИТ бәсекелестікті өзгертеді: сапалы өнімді шығарады.
Өнім сапасын басқарудың кешенді жүйесі (ӨСБКЖ)
Бұл жүйе ХХ ғасырдың 70-ж.ж соңында СССР-да жалпы алдыңғы қатарлы қорытындыда сапаны басқару қызметі саласы мен мемлекеттік стандарт жүйе құжатында орнатылды. ГОСТ 15467-79 КСУКП сәйкес өнімді өндіру барысында өнім сапасын қамтамасыз етіп, өндірісте және тасымалдауды жүйелі бақылау жолымен орнатады.
Бұл өнеркәсіп ұйымы мен өндірісті басқару сәйкес жүйе асты болып табылады. (ГОСТ 24525.2-80).
Өнім сапасын басқаруды жүйе шарты ретінде, үрдіс және сапаға әсер ететін фактор, тұтыну және тасымалдау, өндірісте, өндіру деңгейі бойынша жоспарлауды қамтамасыз ету ретінде қарау қажет.
Әртүрлі ғылыми-техникалық, ұйымдық, экономикалық және әлеуметтік мәселе, күнделікті сапа жүйесін басқару күрделі шешімді қажет етеді: өндірісті технологиялық және конструкторлы басқаруға дайындау, технологиялық үрдіс, техника-экономикалық және жедел-өнеркәсіптік жоспарлау, жөндеуді басқару мен материалды-техникалық қамтамасыз ету, энергетикалық және транспортпен қызмет ету, кадрдә басқару, тауардың өтімімен үйлестілігі, қаржы-бухгалтерлік қызмет, өндіріс ұйымын жаңалау, жүйені бақылау, мертологиялық қамтамасыз ету, материалды және моральды жағдай жасап ынталандыру.
Ұйымдық-техникалық базалы КСУКП өнеркәсіптің кешенді стандарты болып табылады. Стандатқа енген барлық жұмыс тәртібі регламенттеледі, бұнымен бұйымның жоғары сапасы тәуелді, рационалды және материалды және еңбек ресурстарын тиімді қолдануға мүмкіндік береді. Барлық жұмысшылар назарын өнім мен еңбек сапасын жоғарлатуға бағыттайды. Басқаша сөздермен, кәсіпорын стандарты НЕ, КІМ, ҚАЙДА, ҚАШАН ЖӘНЕ ҚАЛАЙ дегенді орнатады. Бұл ол фирма басшысы мен жұмысшылардың барлығына қатысты бірдей заң болып табылады.
Өнеркәсіп стандарты -- динамикалық құжат. Оған әртүрлі өзгерістер енгізуге болады, өмірден алынған, жинақталған тәжірибе, ғылым жетістіктер.
Жоспарланған көзқарас тұрғыдан -- бұл тиімді құжат, нақты, түсінікті және жедел.
Халық шаруашылығының салалық мазмұны сипаттамасын ескере отырып, ұсынылғандар шығарылды (Өнім сапасын басқару жүйе саласы. Құрамы, кемелденген бойынша ұйым жұмысы мен мақмұны. -- М.: Изд. стандарттар, 1985).
Сұрақтар:
1. Қандай басқару функция түрін білесіңдер?2. Сапаны басқару жүйесі бойынша сапа менеджменті мен жалпы компания менеджментінің өзара байланысы қалай өзгерген?3. Жаңа сапаны басқару стратегия сипаттамасы?4. Өнім сапасын басқаруды қалай түсінесіз?5. Өнімсапсын басқару механизмі деген не?
6. Қандай функцияны орындауда қамтамасыз ету қажет:?7. Өнім сапасын басқару механизмі құрамына қандай негізгі жүйе асты кіреді?8. (ТQМ) сапаны басқарудың жаппай жүйесінің мәні және элемент өзгешелігі мен өзара байланысы?9. ДЖИТ жүйесі деген не?10. Сапаны басқару жүйе кешенінің маңызы мен мәні неде?
Әдебит:
1 Ю.И. РебринУправление качествомУчебное пособие. Таганрог: Изд-во ТРТУ, 2004.
№7 Дәріс
Тақырыбы: Сапаны басқару үрдісін жоспарлау
Өнім сапасын жоспарлау берілген уақыт интервалында немесе сол уақытта сапа көрсеткішін талапқа сай орнату. Ішкі және сыртқы тауар айналымы талабына ғылыми-техникалық дамудың болжамына арқа сүйеніп сапаны жоғарлатуды жоспарлау. Сапа деңгейінің ақпараттық анализі мен қорытындысы, өнімді пайдалану нәтижесін дұрыс жоспарлау негізделеді.
Тасымалдау мен өнеркәсіп, жоспарлауды қоса алғанда, өнімді өндірудің өмірлік циклі және басқарудың түрлі деңгейін жүзеге асырып қамтамасыз етуі қажет сапаны жоғарлатып жоспарлау әректтері. Экономикалық тиімділік есебінде сапа жоғарлауына негізделіп, еңбек қоры мен қаржыны, қажетті материалмен сапаны жоғарлату жоспары қамтамасыз етуі қажет.
Өнім сапасын жоғарлату жоспарының басты тапсырма тізбесіне кіреді:
тауар айналымына қажетті перспективалық және шығарылатын өнім
жоғары деңгейде сәйкес болуын қамтамасыз ету;отандық және шетелдің жақсы сапалы үлгісі, техникалық деңгей шегі мен жетістіктері;
тұтынушылар шағымы мен өнім сапасын жоғарлатудың нақты қорын қамтамасыз ету бойынша үйлесімді экономикалық тасырма орнатылған;тип өлшем қатар үйлесімділігін шығарылған өнім құрылымын жоғары сатыға көтеру жолымен жүзеге асыру;сертифкатталған өнім шығаруды жоғарлату;тұтынатын өнімді жақсарту (сенімді, ұзақтық, экономикалы және т.б.);бәсекеге қабілетсіз және моральді ескірген өнімді өнеркәсіп алып тастап немесе өнеркәсіпті қысқартып, уақытылы ауыстыру;ескірген стандартты қайта қарау және жаңа өңделген заманауи стандарт енгізу, нормативтік құжаттар және техникалық шарт, стандарт талабына қатаң қарау;берілген деңгейге жеткен сапаны қамтамасыз етіп, нақты шараны жүзеге асырып өңдеу;сапасы жоғарлаған өнімді қолдану және өнеркәсіп тиімділігін экономикалық жоғарлату.
Өнім сапасын жоспарлау пәні сапаны басқару үрдісі мен жүйе сипаттамасының әр түрлілігі, өнім қасиетін жекелей бейнелеп, түрлі көрсеткіштер мен шаралар нәтижесі болып табылады. Кадрды даярлау және өнеркісіптің техникалық дамуы, сапаны басқару жүйесін енгізу, стандарттау мен метрологияны қамтамасыз ету, тәжірибелі-конструкторлы жұмыс және ғылыми-зерттеу жоспары, өнім сапасын жақсарту бойынша нақты бейнесін көрсетеді.
Жоспарлау әдісін қабылдау және жалпы жоспар принципіне өнім сапасын жоғарлату негізделеді. Жалпы жоспарлау принципіне жатады:
* дербес бөлімше басшылықты орталыққа үйлестіру;
* кәсіпорын мүмкіндігі мен есеп қорын үйлестіру;
* кәсіпорын қызмет жағының барлық байланыс кешенділік;
* нақтылау - жоспарлау деңгейі;
* нақтылық - жоспар параметр ауытқуы мен рұқсат етілген деңгейі;
* оңайлық және айқындылық - тұтынушы жоспары мен өндіруші деңгей сәйкестігі;
* үздіксіз - жоспарлау кеңістігінің уақытша тұтастығы;
* иілгіштік және майысқақтық - альтернатив есебі мен резервті пайдалану мүмкіндігі;
* ғылыми - тауар айналым қажеттілігі, перспективалық стандарт жаңа жоспарланған техника мен ғылым жетістіктері есебі;
* тиімділік - жоспарлау қызметінің тиімділігі мына қатынаста (мақсатты нәтиже)/шығын.
Жоспарлау әдісіне жатады:
- аналиткалық-есеп, жобаны жоспарлауды өңдеу және өзара анализ шарты тиімді, элемент бойынша қорды пайдалану тобы мен орындалған жұмыс негізгі;
- эксперименттік (тәжірибелі) - жоспарлау нормасы, өнеркәсіпті басқару жүйе моделі және басқада мамандар;
- статистикалық- есеп - басқару жүйе сипаттамасының өзгеруі және нақты жағдайын сипаттаушы, статистикалық және фактілі ақпарат, есеп негізінде жоспар жобасын өңдеу.
Жұмыстың өзгеше түрі мен сапа деңгейі қажет жоспарлы қызметін қамтамасыз ету бойынша жоспарлы қызмет:
* тұтынушылар талабының анализі;
* сұранысты зерделеу;
* анализ рекламациясы;
* ҒЗЖ нәтижесі мен перспективалық стандарт талап есебі;
* патенттік ақпаратты үйрену;
* сертификатталған өнім талабының өзгеру есебі;
* есеп беру жоспарын жүзеге асыру;
* жоспарлы шараны үйлестіру.
Жедел тапсырма мен жалпы өнеркәсіп стратегиясын жоспар бөлімі бойынша жоспарлайды. Тапсырманы жоспарлау - бұл жоспар жүйесін формалау мен оның орындалу баға көрсеткіші.
Өнім сапасын жақсартуды қамтамасыз ету үшін өнеркәсіп өзінің шикізатты жеткізіп берушілерден сапаға сайкес жоғары сапалы шикізат, материалдар, жартылай фабрикаттар, кешенді бұйым, бөлшектер және т.б өнімге қажетті компонеттерге талап қоюы тиіс. Берілген өнім сапасын жақсарту бойынша талаптарын өнеркәсіп жеткізушілері үнемі есте алып жүру қажет.
Өнеркәсіпте өнім сапасын жоғарлату жоспары нақты шара сапаны жоғарлатуды жүзеге асыру бойынша, өнеркәсіпте бәсекеге қабілетсіз өнімді алып тастау немесе жаңарту, сертификатталған өнімдерді жоғарлату, шетел мен отандық жоғары сапалы үлгіні және техникалық деңгейді жоғарлату арқылы жүзеге асырады.
Өнеркісіпте өнім сапасын жоғарлатуды жоспарлау мына бағыттар бойынша бөлінеді:
* өнім сапасын фирма ішінді жоспарлау;
* өнім сапасын жоғарлату жүйесін жоспарлауды өнеркәсіпке енгізу;
* өнім сапасын жоғарлатуды тұрақты жоспарлау;
* өнеркәсіптің ішкі және сыртқы ақауды төмендетуді жоспарлау;
* өнім сапасын келісім-шарт бойынша жоспарлау.
Соңғы уақыттарда ИСО сериясы 9000В стандарты сапаны жоғарлатудың халықаралық тәжірбиесі кең тараған. Осы құжатқа сайкес сапа облысында өнім сапасын жоғарлатып басқаруды қамтамасыз ету саясатын анықтайды. Сапа саласындағы саясат өнеркәсіп қызмет принципі түрінде немесе узақ уақытылы жоспарлы қызметі түрінде қисынға келтіру қажет:
өнеркәсіп жағдайын экономикалық жақсарту;жаңа тауардың кеңеюуі немесе жаулап алуы;фирма мен өнеркәсіп деңгейін жоғарлататын өнім деңгейінің техникалық жетістігі;тұтынушылар талабын қанағаттандыратын сала немесе аймақ бағдары;жаңа принципті функционалды жүзеге асыру және меңгеру;
өнім сапасының мағызды көрсеткішінің жақсаруы;дайындалған өнім ақау деңгейін төмендету;өнімнің жарамдылық уаұытын ұзарту;Өнім сапасын жақсартуды басқару көптеген елдерде ерекше көніл бөлінуде. Соңғы уақытта сапаны басқаруда жаңа әдіс жаңа стратегия қалыптасты, яғни узақ уақытты жоспарлау мен стратегия арқылы жүзеге асады. Ол мына кезеңнен тұрады:
техникалық функция сапа ретінде қамтамасыз етілмейді, ол бөлшекті немесе систематикалық үрдіс ретінде барлық фирма ұйым құрылымын қамтиды;
өнеркәсіп құрылым ұйымына сәйкес жаңа сапа болуы қажет;
сапа өзекті сұрақтары өнеркәсіп циклінеде ғана емес сонымен қатар, өңдеу үрдісінде де, конструтерлеуде, маркетингте және сату қызметінде;
сапа тұтынушылар талабын қанағаттандыратындай болуы тиіс, дайындаушылардын емес;
сапаны жоғарлату жаңа технологияны енгізуге, жобалаудың автоматты және автоматтандырылған өлшемді сапаны бақылау үрдісімен аяқтау;
сапаны жоғарлату жұмысшылардың барлығын қызығушылын арттыру қажет.
Соңғы уақыттарда сапаны басқарудың бағыттары дайындалған өнімге, сапа жүйесіне, өнеркәсіп сертификатына бағытталған.
Өнеркәсіпте сапаны жоғарлатуды жоспарлау фирма ішінде жүзеге асырылуы қажет. Өнеркәсіп қызметін ынталандыру және жұмыс сапасы мен нақты өнім сапасын жоғарлату құрылымдық бөлімдерге тәуелді.
Негізгі цех жоспары жоғары сапада дайындап, бөлшектер мен құрастыратын бірлік өнеркәсіп үрдісі цехына сәйкес болуы қажет. Мысалы, бұған мынадай тапсырма болуы мүмкін нақты және таза айналым көрсеткіші, өнеркәсіптегі жаңа бұйым арнайы үсті жабылған.
Құрастыратын өнеркәсіп цехы мақсатты түрде жоспарлауы тиіс: өнеркәсіп орнатқан деңгейдегі өнім сапа көрсеткіші;
өнімнің бірінші ұсынған кездегі деңгейі;
назарлық пен ақау түрін төмендету.
Ен соңғы екі көрсеткіш механиканы өңдейтін, аймақ және бригада цехына жатуы мүмкін.
Әрбір көмекші өндіруші цехта мақсатты түрде шараларды, көрсеткіштерді өнімнің жоғары сапасын қамтамасыз етуді жоспарлау.
Қызмет пен бөлімді функцияналдау үшін жоспарға сай өңделген мақсатты өнім сапасын жоғарлату бойынша бөлім және цех болады.
Конструкторлы жоспарға жаңа өнім түрін өндеу тапсырмасы, өнім сапасын жоғарлату, жаңарту, агрегаттау деңгейін өсіру және унификаттау және т.б
Ішкі өнеркәсіптік жоспарлау сапалы өнім дайындау және сапалы жұмыс болып табылады.
Өнім сапа деңгейі дайындау және тұтынушылар келісім шартында орнатылуы мүмкін. Түрлі орнатылған аспектілер, өнім сапа деңгейін бақылайтын келісім-шарттар заңдық регламенттелген (Азаматтық кодекс ҚР; Қылмастық кодекс ҚР; ҚР Заңы <<Тұтынушыларды қорғау құқығы>> т.б құжаттар).
Қарапайым бұйым сапасын стандарт анықтайды. Келісі шартқа сәйкес <<Сапа>>, мысалы <<Сапа ҚРстандарт талабына сайкес>> көрсетіледі.
Азық-түлік тауар сапасы әрбір тауар партиясына берілген санитарлық сертификатпен, ветеринарлық қызмет сертификатымен, сәйкестік сертификатымен бекітіледі.
Үлгі бойынша сапаны анықтауда тұтынушыдан өнім үлгісін жеткізіп беруші алады. Осыдан алынған үлгі расталған болса ол эталон болып есептелінеді. Келісім шартқа алынған үлгі саны және оны тауармен салыстырады.
Өнім сапасын келісім шарт бойынша жоспарлау күрделі мәселе болып тадылады, оған сапа бойынша барлық тауарды мұқият тәртіппен анықтау. Тауардың бөлек түр сапасын анықтау ГК ҚР регламентінің қосымшасында көрсетілген.
Сапа бойынша тауарды анықтау әр қашанда оның сипаттамасы мен тағайындауына байланысты болады. Егер тауар күрделі техникалық өнім болса оны жұмыс орын жағдайында тексеру керек. Бұл үшін тұтынушыға шағым түсіруіне құқылы ұзақ уақыт аралығанда. Егер тауар азық-түлік тауары болса, оның сапасын сарапшы анықтайды. Бұндай тексеру құжат негізінде тауар сапасын растайтын, күні және орыны өндірілген, сақтау мерзімі және т.б.
Бақылау сұрақтары:
1 Жоспарлау деген не?
2 Қандай жоспарлау деңгейін білесіз?
Әдебиет:
1 Ю.И. Ребрин. Управление качеством. Учебное пособие. Таганрог: Изд-во ТРТУ, 2004.
№8 Дәріс
Тақырыбы: Сапаны бақылау әдісі, ақау анализі мен оның себептері
Жоспар:
1. Сапаны бақылау
2. Статистикалық әдіс
3. Графикалық әдіс
4. Парето Диаграммасы
5. Себеп-салдар диаграммасы
6.Бақылау парағы
7.Дәлдік Диаграммасы
8. Бақылау картасы
1.Техниrкалық бақылау - бұл техникалық талап орнатқан объектіге сәйкес тексеру.
Бақылауға мыналар жатады:
Өндіріске түскен шикізат, тар, кешенді бұйыдар,материалдар, отын, жартылай фабрикаттар;дайын бұйым;құрылғы, жабдықтар, өнімді дайындаудың технологиялық процесі. Техникалық бақылаудың негізгі тапсырмасы контроля шығарылатын өнім сапасын қамтамасыз ету, ТШ сатндартына сәйкес, ақауды алдын ала тауып, білу, бұйым сапасын жақсартудың алдыңғы шарасын жүргізу.
Қазіршгі уақытта әр түрлі сапаны бақылау әдісін екі топқа бөлуге болады:
1. Өзін-өзі тексеру немесе өзін бақылау - қызметкерлер тексеруі және әдісті қабылдап оператормен бақылау, техникалық қысқа операциялық орнатылған, мерзімді тексеру.
2. Ревизия (тексеру) - карта мазмұнына сәйкес техникалық бақылау үрдісі , тексерушімен жүзеге асырылатын тексеру.
Техникалық бақылау ұйымына жатады:сапаны басқару үрдісін жүзеге асырып және жобалау;бақылау форм ұйымын анықтау;бақылау әдісі мен техника-экономикалық әдісті негіздеу және таңдау;өнім сапасын бақылау жүйесінің барлық элементтерін өзара қамтамасыз ету;
ақауға және кемістікке систематикалық талдау жүргізу және әдісті өңдеу. Ақау түзелетін немесе түзелмейтін болуы мүмкін. Алғашқыда дұрысталған бұйым тағайындау бойынша, ал екіншіде техникалық түзету мүмкін емес немесе экономикалық қолайсыз. Ақаудың шығу себептері анықталады және оған сәйкес ескерту шаралары жүргізеді. Техникалық бақылау түрі мына 2 кестеде көрсетілген.
Өнім сапасын бақылау үшін физикалық, химиялық және басқа әдістер, яғни оларды екі топқа бөлуге болады: бұзатын және бұзылмайтын.
Бұзылатын әдіске келесі сынау жатады:
созылу және қысуды сынау;соққыны сынау;қайталау-ауыспалы жүк үшін сынау;беріктікті сынау.
2кесте
№ п п
Жіктеу нышаны
Техникалық бақылау түрі
1
Тағайындауы бойынша
Өнеркәсіптік кіріс (жеткізіп беруші өнімі);
Инспекциялық (бақылауды тексеру).
2
Технологиялық үрдіс саты бойынша
Операциялық (әзірлеу үрдісінде); қабылдау(дайын өнім).
3
Бақылау әдісі бойынша
Техникалық байқау (визуалды); өлшеуші; тіркеуші; статистикалық.
4
Өнеркәсіптік үрдісті бақылау бойынша
Жалпылай; таңдаулы; ұшатын; үздіксіз; мерзімді.
5
Операцияны бақылау мезанизмі бойынша
Қолды; механикалық; жартылай автоматты; автоматикалық.
6
Жүріске өңдеудің әсері
Пассивті бақылау (тоқтаған үрдісті өңдеу және өңдеуден кейін);
активті бақылау (өңдеу кезінде бақылау және белгілі параметрге жеткеннен кейінгі үрдістің аяқталуы);
активті бақылау автоматты ішкі құрылғы.
7
Өлшеу бойынша тәуелді және тәуелсіз ауытқуының болуы
Өлшеудің шынайы ауытқуы;
Өтерлік және өтпейтін калибрді соңғы өлшеу ауытқуы көмегімен өлшеу.
8
Объектінің бақылауға тауелдігі
Өнім сапасын бақылау;
Тауарлық бақылау және жолама құжаттамасы;
технологиялық үрдісті бақылау;
құралды технологиялы жабдықтауды бақылау;
технологиялық пәнді бақылау;
жіктеуші атқарушыны бақылау;
өтетін рекламаны бақылау;
тасымалдау талабын бақылау.
9
Кезеңдегі пайдалану мүмкіндігіне әсері
Бүлінетін;
бүлінбейтін.
Бүлінбейтін әдіске жатады:
* магнитты (магнитті графикалық әдіс);
* акустикалық (ультра дауысты дефектоскопия);
* радиациялы (рентгенді және гамма- сәуле арқылы дефектоскопия).
2. Сапаны басқарудың статистикалық әдісі
Сапаны басқарудың статистикалық әдісі шығынның төмендеуі органолептикалық салыстыру бойынша (визуалды, есту т.б.) жаппай бақылау, бір жақты және басқа өнім сапасын өзгертуді шектеу.
Өнірісте статистикалық әдістің екі түрі ажыратылады (сурет. 4.8):
Техникалық үрдіс ретті қадам үшін берілген шекті ұстап тұру мақсатында (сол жақ схема);
Дайын өнімді қабылдау кезінде (оң жақ схема).
5.Сурет. Өнім сапасын басқаруда статистикалық әдіс саласында қабылдау
Технологиялық үрдісті бақылау үшін статистикалық нақты талдау тапсырмасы және технологиялық үрдіс тұрақтылығы және оны сатистикалық реттеу керек.
Өнеркәсіптік үрдісте статистикалық әдісті қабылдамас бұрын, оны мұқият мақсатта өндіріске пайда келтіретіндігін айқындап алады. Талдау үшін әдетте жеті статистикалық әдісті құралдың сапасын бақылауда пайдаланады: мәліметті қатпарлау, графиктер, Парето диаграммасы; себеп-салдар диаграммасы (диаграмма Исикава немесе <<балық сүйекті>>); бақылау парағы және гистограмма; шашыранқы диаграмма; бақылау картасы.
Қатпарлау (стратефикациялау).
Берлігенді сәйкес топқа ерекше қатпарымен топтың атын атайлы, ал үрдіс өзі қатпаланады.
Өнеркәсіпте үнемі 4М әдіс қолданылады, ескерілетін фактор: адам (man); машина (machine); материал (material); әдіс (method).
Қатпарлауды былай жүзеге асыруға болады:
- орындаушы бойынша (жынысы, жұмыс стажы, квалификациясы т.с.с)- машина мен қондырғысы бойынша (жаңа немесе ескі бойынша, маркасы, типі т.с.с.); - материалы бойынша (өнеркәсіп орыны, партия, түрі, шикізат сапасы т.с.с); - өнеркәсіп әдіісі бойынша (температурасы, технологиялық қабылдау т.с.с)
Тауар айналымында қатпарлау район, фирма, сатушылар, тауар түріне, кезеңі бойынша болуы мүмкін.
3. Өнеркәсіп тәжірибесінде графика ұғымын түсінуді жеңілдетіп және көрнектілік үшін кең қолданылдады.
Графиканың келесі түрі ажыратылады:
А). График, үзік сызықтан тұрады (6 сурет), мысалы, белгілі уақыт алығында мәліметтің өзгеруін сипаттайды.
6.сурет. Мысалы <<үзік>> графика және оның аппроксимасы
Б) Шеңберлі және ленталы график (7 және 8 сурет) мәліметтің пайыздық көрсеткішін көрсетуде қолданылады.
7. сурет. Шеңберлі график
Өнеркәсіптің өзіндік құн қатынасын құрайды:1 - өнеркәсіптің толық өнімнің өзіндік құны;2 - жанама шығын;3 - тура шығын т.с.с
8 сурет. Мысалы ленталық график
8 суретте түрлі бұйымның сату құны (A,B,C), тенденциясы көрсетілген: B бұйымы перспективті, ал A және C - жоқ.
В). Z-көркем график (9 сурет) берілген мәліметтің жеттіскен жетістіктерін бейнелейді. Мысалы, (өтім көлемі, өнеркәсіп көлемі т.с.с) айлық көрсеткішін түркеу үшін жалпы бағалау тенденциясы График келесі үлгіде құралады:
1) параметрлері кейінге қалуы (мысалы, өтінім көлесі) айлар бойы (бир жыл ішінде) қаңтардан желтоқсанға дейін үзік түзу сызықтармен (үзілген сызық1 және 9);
2) әрбір айдың кумулятивті суммасы және соған сәйкес график (үзілген сызық 2 және 9 сурет);
3) қорытындысы есептелінеді және соған қрафик құрылады. Бұрынғы берілген ай, жылдық қорытынды ретінде алмастырылады (үзілген сызық 3және 9 сурет).
9.сурет Мысалы Z-үлгідег график.
Ординат осьі - айлық түсім, абсцисс ось - жылдық айлар.
Алмасқан нәтижес бойынша ұзақ уақыттың тенденциясын анықтауға болады.
Г). Бағанды график (10 сурет)үрдістен ақау туындауы, осыдан бұйымның өзіндік құнының төмендеуін бағандар деңгейімен көрсетеді. Бағандар графигінің әр түрлігі - гистограмма және Парето диаграммасы.
10 сурет. Мысалы сбағандық график.
1 - сатып алуға ынталандыру саны;
2 - саудаға ынталану;
3 - сапа; 4 - бағаның төмендеуі;
5 - жарамдылық мерзімі; 6 - дизайн;
7 - жеткізу; 8 - басқада;
4. Парето Диаграммасы.
Парето - итальяндық экономды және социолог, өзінің диаграммасын талдау үшін Италья кең қолданады.
11сурет. Мысал Парето диаграммасы:
1 - өнеркәсіп үрдіс қателігі; 2 - сапасыз шикізат;
3 - сапасыз жұмыс құралдары; 4 - сапасыз шаблондар;
5 - сапасыз сызу; 6 - т.с.с;
А - жиілік кумулятиві (жинақтаушы), %;
n - өнім бірлік ақау саныя.
Әрбір ақаулы өнім бірлік санын жою және өнім ақауын топтау негізінде диаграмма құрылады. Парето Диаграммасы өте кең қолдауға болады. Оның көмегімен сапаны жақсартуы бойынша шараны басынан аяғына дейін өлшеуге болады.
5.Себеп-салдар диаграммасы (12 сурет).
а) мысал шартты диаграммға, бұнда:
1 - факторлар (себебі); 2 - үлкен <<сүйек>>;
3 - кішкентай <<сүйек>>; 4 - орташа <<сүйек>>;
5 - <<жота>>; 6 - сипаттамасы (нәтижесі).
б) мысал өнім сапасына әсер ететін себеп-салдар диаграмма факторлары.
13. сурет. Себеп-салдар диаграммасы.
Себеп-салдар диаграммасын мәселенің себебін бейнелеу және зерттеу кезінде қолданылады. Мәселені шешуге ықпал етеді. Себеп-салдар диаграммасын суреттен көрейік. 12сурет ( <<балық қаңқасы>> немесе Исикава диаграммасы деп аталады).
Диаграмманы құрайтын тәртіп:
1. мәселені шешуге арналған - <<жота>>.2. Бірінші себепті тәртіпті айқындайтын факторы мен жағдайы. 3. Фактор мен жағдайға әсер ететін себеп жиынтығы. (себебі 2-, 3- және келесі тәртіппен).4. диаграмма талданады: дәл уақытта әсер етеін себепті факторы мен жағдай маңыздылығы бойынша орантылады.
5. Алдыңғы уақытқа жоспар құрылады.
6. Бақылау парағы (кестеде динақталған жиілік) гистограммны құруға арналған 3кесте).
3кесте
№ аралық
Өлшеу маңыздлығы
жиілік
Жинақтаушы жиілік
Біршама жинақталған жиілік
Бақылау парағынан гистрограмма құрылады (14 сурет), немесе тығыздық ықтималдыығының қисық орналасуы (15 сурет).
14.Сурет. Мысалы гистограмма түріне
15.Сурет. Қисық тығыздық ытималды түрі
Гистограмманы зерттеуде бұйым партия жағдайы мен технологиялық үрдісін анықтауға болады.Келесі сауалдар қарастырылады:
* көлденең рұқсат етілген шегі қандай;
* орталықтан поляға дейінгі шегі қандай;
* форманың бөлінуі қандай.
Егер мынадай жағдайда:
а) қалыптың орналасуы симметриялы, партия сапасын қанағаттандыратын, орталықтың орналасуымен центр поля шегі сәйкес келеді;
б) центр оң жағында орналасқан, бұйым арасында ақаулы бұйым болуы мүмкін. Өлшеу құрылғыда систематикалық қате жоқ па соны тексереді. Егер жоқ болса, операцияны реттеп және өлшемді дұрыстап ары қарай өнімді шығара береді;
в) көлденең поля шегі көлденеңге сәйкес орналасқан, центрдің орналасу дұрыс. Ақаулы өнім барлық партияны тексергенде болуы мүмкін;
7. Шашыраңқы диаграмма (шашырау) x және y айналымы үшін n өзара байланысты деңгейді анықтайды:
(x1,y1), (x2,y2), ..., (xn, yn).
Бұл мәліметтер графикке енгізіледі, (шашыраңқы диаграмма), және формула бойынша өзара байланысты коэффициент көрсетіледі:
,
,
,
мұнда
өзара байланысты;
x және у айналымның кездейсоқ стандартты ауытқуы;
n - таңдау өлшемі (сыңар көлемі - хi және уi);
и - хi және уi сәйкес орташа арифметика .
Шашыраңқы диаграмманың түрлі нұсқасын қарастырайық. 16 сурет:
16 сурет. шашыраңқы диаграммасы
Мынадай жағдайда:
а) (x артуымен y өседі) өзара байланысты
б) өзара байланыс жағымсыз көрінеді (x өсуімен y кемиді);
в) x y өсуінде, кемиді, егер өзара байланыс болғанда.
Өзара байланыс коэффициенті әрдайым интервалда , r>0 - өзара байланыс қалыпты, r=0 - өзара байланыс жоқ, r<0 - теріс өзара байланыс.
Кері кету сызығын анықтауда b кері кету коэффициент және a тұрақтыны статистикалы бағалау тиіс.
Ол үшін келесі шарттар орындалуы тиіс:
1) x және y орташа мән (x,y) нүктесінен кері кету сызығы өтуі тиіс.
2) барлық нүкте бойынша y мәнді кері кету сызығы ауытқу суммасының квадратынан төмен болуы тиіс.
3) а және b коэффициентін есептеу үшін келесі формула қолданылады
.
17 сурет. Кері кету сызығы
8. Бақылау картасы.
Сапаны бақылаудың статистикалық әдістерінің үлкен санының ішіндегі негізгі құралдардың бірі бақылау картасы болып табылады. Бақылау картасын ойлап табу идеясы атақты американдық статист
Уолтер Л. Шухартқа тиесілі деп саналады. Ол 1924 ж. Сөз етіліп, 1931ж. Түрақты түрде сипатталды. Алғашында олар өнімнің қажетті қасиеттерін өлшеулердің нәтижелерін тіркеуге ғана қолданатын. Параметрдің рұқсат етілген өрістен асуы өндірісті тоқтату қажеттігін және өндірісті басқарушының білімдерімен процессті түзету керектігін көрсететін.
Бұл кім, қашан және қандай құрылғыда өткенде ақау жасағанын анықтауға ақпарат беретін.
Алайда, мұндай жағдайда түзету туралы шешім тек ақау пайда болған кезде ғана қабылданатын. Сондықтан, басқа бір ақпаратты жинақтаушы ғана емес, шешімдерді қабылдауға да қолдануға болатын процедура табу керек болды. Бұл ұсынысты американдық статистик И.Пейдж 1954ж. ұсынған.Шешім қабылдау кезінде қолданылатын карталар кумулятивті деп аталатын.
Бақылау картасы картаға процесстің жағдайын бақылау үшін енгізілген орталық сызықтан, бақылау шектерінен (орталық сызықтан жоғары және төмен жататын), және сипаттамалар мәндерінен (сапа көрсеткіштерінен) тұрады.
Бақылау картасы уақыттың белгілі бір периодтарында дайындаған бйымдарды n таңдап (барлығын, таідап алып, үздіксіз ағымнан периодты түрде және т.с.с), бақыланатын параметрді өлшейді.
Өлшеулер нәтижелерін бақылау картасына енгізеді, және оның мәндеріне байланысты процессті түзетуге немесе түзетулерсіз процесске шешім қабылданады. Мүмкін технологиялық ақаулықтарға сигнал ретінде келесілер бола алады:
* нүктенің бақылау шектерінен асып кетуі ( 6 нүктесі ); (процесс бақылаусыз қалған)
* кезекті нүктелер тобының бақылау шегінің маңайында орналасуы, бырақ одан аспауы (11, 12, 13, 14), құрылғының бұзылу деңгейіне куәлік етеді
* бақылау картасындағы нүктелердің орталық сызықтан өте алыс таралуы (15, 16, 17, 18, 19, 20) технологиялық процесстің дәлдігінің төмендегенін көрсетеді.
Өндірістік процесстің бұзылуы жайлы сигналдар болған жағадайда бұзылудың себебі анықталып, жойылуы керек. Осылайша, бақылау карталары белгілі бір себептерді, бырақ кездейсоқ емес себептерді анықтауға қолданылады. Белгілі бір себеп дегенді зерттеулер жіберетін фаторларды түсінген жөн. Әрине, мұндай зерттеуден болатын факторларды болдырмауға тырысу керек. Вариация болса, көлденең себептермен керек кесімді, ол шарасыз көрінген үдерісте кездеседі, тіпті егер технологиялық операция мен игерушілік стандартты әдістің және шикізаттың еңсеріледі. Вариацияның көлденең себебінің шығар- техникалық нанғысыз немесе экономикалық жөнсіз.
Бақылау шектеріндегі қалыпты тербелістер ғана бақылануы қажет. Деректердің типіне қарай дұрыс бақылау картасы таңдалғанына көз жеткізу керек. Деректер қалай жинақталса дәл сондай кезекпен алынуы керек, ондай болмағанда олар мәндерін жоғалтады. Деректер жинақтау кезінде процесске өзгерістер енгізбеген дұрыс. Деректер процесстің қалай қалыпты жағдайда жүретінін көрестуі керек. Бақылау картасы ақаулы өнім шығармай тұрып, болуы мүмкін проблеммаларды анықтауы мүмкін.
Бақылау карталарының негізгі екі түрі болады: сапа белгілеріне (жарамы-жарамсыз) және сандық қасиеттерге арналған.
Сапалық белгілеріне келесі типтегі карталар жатады :
* V - картасы (бір өнімнің ақаулар саны)
* С - картасы (выборкадағы ақаулар саны )
* Р - картасы (таңдамадағы ақаулы бұйымдар үлесі)
* NP - картасы (таңдамадағы ақаулы бұйымдар саны)
оған қоса бірінші және үшінші таңдама көлемі айнымалы болып, ал екінші және үшінші таңдамада тұрақты болып табылады.
Демек, бақылау карталарын қолдану мақсаттары келесілер болуы мүмкін:
* басқарусыз прцесстерді анықтау
* басқарылатын процессті бақылау
* процесс мүмкіндіктерін бағалау
әдетте зерттеуге келесідей айнымалы шама(процесс параметрі) немесе сипаттама жатады:
* белгілі маңызды немесе ең маңызды
* болжалды сенімді
* процесстің мүмкіндіктері жайлы қажетті мәліметтерді анықтау
* маркетингте мәні бар эксплуатациондық
сонымен қатар, барлық шамаларды бір уақытта бақылау да қажет емес .
Бақылау карталары құнды болғандықтан, оларды абайлап қолданған дұрыс:
* сипаттамаларды дұрыстап таңдау
* мақсатқа жеткеннен кейін карталарды қолдануды тоқтату
* карталармен жұмыс істеуді тек процесстер мен технткалық талаптар бір бірін толықтырып тұрған жағдайда ғана жалғастыруға болады.
18.сурет Бақылау картасы
6 нүктеде технологиялық процесс жүрді, оны реттеу қажет. ВКГ және НКГ жағдайы аналитикалы немесе арнайы кестеде таңдау көлеміне байланысты анықталады. ВКГжәне НКГ мына формула бойынша анықталады:
ВКГ = +3 ,
НКГ = - 3 ,
.
Егер бұйым техникалық талапқа сай болса ВКГ және НКГ үрдісті алдын ала ескертуде қызмет атқарады.
Сұрақтар:
* Сапаны басқару үрдісінің мәні неде?
* Бақылау үрдісін саңдар.3. Бақылау түрі қандай белгісімен ерекшеленеді?4. Сынау деген не? Қандай сынау түрін білесіз?5. Бақылау шешімінің нәтижесі қандай?6. Өнім сапасын басқару жүйесә деген не?7. ОТК құрылымы қандай?8. Қандай техникалық бақылау түрін білесіздер?
9. Қандай бақылау әдісі бар?
Әдебите:1 Ю.И. Ребрин. Управление качеством. Учебное пособие. Таганрог: Изд-во ТРТУ, 2004.
№9 Дәріс
Тақырыбы: Сертификаттау
Сертификаттау жөніндегі органдардың және сынақ лабораторияларының (орталықтарының) қызметін мемлекеттік бақылау - стандарттау, метрология және сертификаттау жөніндегі уәкілетті органның және оның мемлекеттік қадағалау жөніндегі аумақтық бөлімшелерінің сертификаттау жөніндегі тіркелген органдар мен сынақ лабораторияларының (орталықтарының) нормативтік құжаттарды бұзу фактілерін анықтауға, жолын кесуге, жоюға бағытталған қызметі; сәйкестік туралы декларация - жеткізіп берушінің (дайындаушының, сатушының) өнімнің белгіленген талаптарға сәйкестігін куәландыратын, мемлекеттік сертификаттау жүйесі белгілеген нысандағы құжаты; өтініш беруші - өнімді, процесті, жұмысты, қызмет көрсетуді сертификаттауға ұсынған және оның сапасы мен қауіпсіздігіне жауап беретін жеке немесе заңды тұлға (дайындаушы, сатушы, атқарушы); сәйкестік белгісі - мемлекеттік сертификаттау жүйесінің ережелеріне сәйкес қолданылатын, осы өнімнің, процестің, жұмыстың немесе қызмет көрсетудің нақты стандартқа немесе басқа нормативтік құжатқа сәйкес екендігіне қажет сенімнің қамтамасыз етілетінін көрсететін, белгіленген тәртіппен қорғалған белгі; инспекциялық бақылау - сертификаттау жөніндегі тіркелген органдардың тарапынан сертификатталған өнімнің, процестің, жұмыстың, қызмет көрсетудің белгіленген талаптарға сәйкестігіне бақылау жасау; өнімнің бірдейлігі - белгілі бір өнімді өндіру, оның айналысы, пайдаланылуы саласында айырым белгілері бойынша біркелкі танылуын қамтамасыз ететін рәсім; сынақ лабораториясы (орталығы) - өнімнің нормативтік құжат талаптарына сәйкестілігіне сынақ жүргізетін лаборатория (орталық); сертификаттау жөнiндегi нормативтiк құжат (бұдан әрi - нормативтiк құжат) - сертификаттау жөнiндегi қызметтiң алуан түрлерiне немесе оның нәтижелерiне қатысты нормаларды, ережелердi, сипаттамаларды, принциптердi белгiлейтiн, стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi уәкiлеттi орган Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен бекiткен құжат; өнiмдi, процестердi, жұмыстарды, қызмет көрсетулердi сертификаттау жөнiндегi орган - белгiлi бiр қызмет саласында сертификаттау жөнiндегi жұмыстарды жүргiзуге тiркелген заңды тұлға; тiркеу саласында консалтингтiк қызмет көрсету жөнiндегi ұйымдар - стандарттау, метрология және сертификаттау жөнiндегi уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен тiркелген, өнiмдi, процестердi, жұмыстарды, қызмет көрсетулердi сертификаттау жөнiндегi органдарды және сынақ зертханаларын (орталықтарын) тiркеуге дайындау жөнiндегi жұмыстарды жүргiзетiн заңды тұлғалар; мемлекеттік сертификаттау жүйесінің тізілімі - сәйкестік сертификаттарын, сертификаттау жөніндегі тіркелген органдар мен сынақ лабораторияларын (орталықтарын), сертификаттау жөніндегі сарапшы-аудиторларды, сертификаттау саласындағы нормативтік құжаттарды тіркеу есебінің құжаты; сертификаттау - дайындаушы (сатушы, атқарушы) мен тұтынушыға (сатып алушыға) тәуелсіз органның өнімнің, процестің, жұмыстың, қызмет көрсетудің нормативтік құжаттарда белгіленген талаптарға сәйкестігін жазбаша растауы; сәйкестік сертификаты - нормативтiк құжаттардың талаптарына сәйкес берілген, тиісті түрде бірдейлендірілген өнімнің, процестің, жұмыстың, қызмет көрсетулердің техникалық регламенттердің, стандарттардың немесе өзге де нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкестігіне қажетті сенімділік қамтамасыз етілгендігін көрсететін құжат;
Сертификаттаудың негізгі мақсаттары мыналар болып табылады: адамдардың өмірі мен денсаулығын, азаматтардың мүліктері мен қоршаған ортаны қорғау үшін өнімдердің, процестердің, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету; өнімдер мен қызмет көрсетулердің сапасы мәселелерінде тұтынушылардың мүдделерін қорғау; саудадағы техникалық кедергілерді жою, өнімнің ішкі және сыртқы рыноктардағы бәсекелестік қабілетін қамтамасыз ету; заңды және жеке тұлғалардың Қазақстанның бірыңғай тауар рыногындағы қызметі үшін, сондай-ақ халықаралық экономикалық, ғылыми-техникалық ынтымақтастыққа және халықаралық саудаға қатысуы үшін қажетті жағдайлар жасау.
Өнімнің сәйкестігін растауды жүргізу ҚР СТ 3.4-2003. Қазақстан Республикасы аумағында өнімді сертификаттау ерікті және міндетті сипатта болуы мүмкін. Міндетті растауда өнімнің адам өміріне және денсаулығына қауіпсіздігін, олардың мүлігін және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ететін техникалық регламенттердің, нақты стандарттарын және басқа да нормативті құжаттардың міндетті талаптарын сәйкестігі расталады.Міндетті сертификатттауға жататын өнім тізбесін және өнімнің сәйкестігін, сәйкестік деклорациясы арқылы растайтын тізбелі Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді.
Ерікті сертификаттау өтініш берушінің (дайындаушылардың, сатушылардың, атқарушылардың) бастамашылығы бойынша өнімнің, үрдістердің, жұмыстардың, қызмет көрсетулердің өтініш беруші айқындайтын нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкестігін растау мақсатында жүргізіледі. Ерікті сертификаттау міндетті сертификаттауды алмастыра алмайды.
Өнімнің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін талаптар:1.Міндетті сертификаттауға жататын өнімдерді, жұмыстарды,қызмет көрсетулерді сәйкестік сертификаты жоқ болса өткізугетыйым салынады.Міндетті сертификаттауға жататын Қазақстан Республикасында сертификаттаудан өтпеген, өнімдерді, жұмыстарды, қызмет көрсетулерді жарнамалауға тыйым салынады.2.Міндетті сертификаттауға жататын импортталатын өнімді беруге жасалатын келісім-шарттарды мемлекеттік сертификаттау жүйесінде танылатын сертификаттың және сәйкестік белгісінің болуы көзделуге тиіс.Міндетті сертификаттауға жататын және бөлшек саудага арналған импортталатын өнімді беруге жасалатын келісім-шарттарда өнімге мемлекеттік және орыс тілдеріндегі ақпаратты қоса беру көзделеді. Ақпараттар өнімнің, елдің және дайындаушы кәсіпорынның атауы, дайындалған күні, жарамдылық мерзімі, сақтау шарттары, қолдану әдісі (егер аталған ақпараттың болуы) өнімнің осы түріне арналған нормативтік құжаттармен шектелсе ғана қамтылуға тиіс. Өнімді сертификттау арқылы сәйкестігін растауды жүргізу. Өнімді сертификаттау жұмыстарын жүргізк реті былай:Қазақстан Республикасының СМЖ өнімді сертификаттау жұмыстарын жүргізуді мына реттермен көздейді:- сертификаттау ұйымына өтініш беру (сәйкестік өтінішін) және оны қарау;- өтініш (сәйкестік өтінішін) қарау, сертификаттау үлгілерін таңдау нәтижелері бойынша шешім қабылдау;- өтініуші мен сертификаттау ұйымының арасында сертификаттау жұмыстарын жүргізу туралы келісімге отыру;- өтінілген өнімді ұқсастыру, үлгі іріктеу және оны сынақ зертханаларын жүргізу туралы келісімге отыру; - өтінілген өнімді ұқсастыру үлгі іріктеу және оны сынақ зертханаларына жіберу;- Өтінілген өнімнің үлгілерін сертификаттау сынақтарын жүргізу және де басқа да сертификаттау үлгілері бойынша жұмыстарды жүргізу;- Сынақ нәтижесін талдау немесе сәйкестік өтініші бойынша берілген құжаттарды қарау;-сәйкестік сертификатын беру мүмкіншілігін ьеру туралы шешім қабылдау;- сертификатты Қазақстан Республикасының МСЖ мемлекеттік тізіміне тіркеу және оны өтінушіге беру, сейкестік белгісімен өнімді таңбалау (егер ол сертификаттау үлгісі бойынша көзделген бойынша) құқығын беру;- өнімнің сертификатталған сипаттарының тұрақтыығына және сакпаның менеджмент жүйесінің жүзеге асуына (егерол сертификаттау үлгісі көзделген болса) инспекциялық бақылау жүргізу;-өнімді сертификаттау туралы ақпарат беру;
Сертификаттау схемасы
1. 1-6 және 10 сертификаттау схемалары сериялық шығарылатын өнімді сертификаттау кезінде, 7, 8, 9-схемалар шығарылған өнімді сертификаттау кезінде қолданылады.
2. 1- схеманы өнімнің шектеулі, өткізу көлемін алдын-ала айтылған кезде қолдану ұсынылады.
3. 2- схеманы ұзақ мерзімді келісім-шарттар бойынша келіп түсетін импорттық өнімді сертификаттаған кезде немесе жекелеген келісім-шарттар бойынша сериялық өнімді тұрақты жеткізген кезде қолдануға болады.
4. 3- схеманы өндірістің тұрақтылығы күмән тудырмайтын сериялық өнімді сертификаттау үшін қолданған жөн.
5. 4- схеманы өнімнің сипаттамасының тұрақтылығына жан-жақты және қатаң бақылау қажет болған кезде қолданылады.
6. 5 және 6- схемаларды:
сынақтарға арналған іріктеудің нақты көлемі шығарылатын өнімді объективті бағалау үшін жеткіліксіз;
технологиялық процестер сыртқы факторларға сезімтал;
шығарылатын өнім сипаттамаларының тұрақтылығына қойылатын жоғары таоаптар белгіленген;
өнімнің жарамдылық мерзімі сынақтарды ұйымдастыру және жүргізу үшін қажетті уақыттан кем;
өнімді түрлендірудің жиі ауысымына тең;
өнім тұтынушыда монтаждан өткенен кейін ғана сыналуы мүмкін өнімдерді сертификаттаған кезде қолдану ұсынылады.
6- схема түпкілікті бұйымды сертификаттауды көздемейтіндігімен ерекшеленеді және жинақтаушы бұйымдарды сертификаттау үшін ұсынылған
6- схеманы, егер сипаттаманы сертификаттаған кезде расталатын номенклатура мен олардың мәндері Қазақстан Республикасының аумағында қолданылатын нормативтік құжаттардың талаптарына сәйкес келетін болса, өзінің сапа менеджменті жүйесіне сертификаты бар жеткізушінің импортталатын өнімін сертификаттаған кезде қолдануға да болады.
7. 7 және 8- схемалары осы өнімді өндіру мен өткізу бір жолғы сипатқа ие болғанда қолдану ұсынылады.
8. 9- схеманы импортталатын өнімдер үшін мынадай жағдайларда:
шағын және орта бизнес және жеке кәсіпкерлер үшін;
жеке мұқтажы және өндіріске арналған өнімдерді әкелген кезде(жинақтаушы, ілеспе өнім, өндіріске арналған шикізат және жартылай фабрикаттар, технологиялық жабдық, өндіріске арналған құралдар мен аспаптар, монтаждауға арналған жабдықтар және т.б.);
өңірде сынақ зертханалары болмаған кезде өзге кәсіпорындардың өткізуі үшін өнімдерді әкелген кезде қолдану ұсынылады.
9. 10- схеманы отандық өндірушілердің тұрақты шығарылмайтын немесе шағын көлемде шығарылатын ұзаққа созылған өндірісте өнімдерді сертификаттаған кезде қолдану ұсынылады.
Схеманы шағын кәсіпкерлік субъектілері мәлімдеген өнімдерді сертификаттаған кезде қолдану оынды.
10. 9 және 10- схемаларды мынадай біртекті өнімдер топтарын: балалар тағамы өнімдерін, ойыншықтарды, автомобиль бензиндерін, дәрілік құралдарды сертификаттаған кезде пайдалануға рұқсат етілмейді.
Өнімді сертификаттау сұлбасы
№
Сәйкестікті растау тәртібі
Өндірісті бақылау
Инспекциялық бақылау
Сертификатты пайдалну мерзімі
Ескерту
1
Түрді (типті) сынау
6 айға дейін
Таңба салынбайды
2
Түрді сынау
Өндіріс жағдайын талдау
Сатушыдан алынған үлгілерді сынақтан өткізу
12 айға дейін
Осы түрдегі барлық шығарылған өнімдер таңбаланады
3
Түрді сынау
Шығарушы жасаған өнім үлгісін сынақтан өткізу.Өндіріс жағдайын талдау
12 айға дейін
Осы түрдегі барлық шығарылған өнімдер таңбаланады
4
Түрді сынау
Өндіріс жағдайын талдау
Сатушыдан алынған үлгілерді сынақтан өткізу
18 айға дейін
Осы түрдегі барлық шығарылған өнімдер таңбаланады
5
5
Түрді сынау
Өндірісті сертиф.у немесе сапа жүйесін сертиф.у
Сатушыдан алынған үлгілерді сынақтан өткізу. Шығарушы жасаған өнімді сынақтан өткізу
36 айға дейін
Осы түрдегі барлық шығарылған өнімдер таңбаланады
6
Түрді сынау
Сапа жүйесін сертиф.,у
Сапа жүйесін бақылау
36 айға дейін
Таңбаланады
7
7
Партияны, топты сынау
Топты сатқанға дейін
Таңбаланады
8
Әрбір бұйымды сынақтан өткізу
Уақыты белгіленбейді
Әрбір бұйым таңбаланады
9
Сәйкестік жөніндегі өтінішті қосымша құжаттармен бірге қарастыру
Өнімді пайдалану уақыты біткенге дейін.12айға дейін
таңбаланады
10
Сәйкестік
өндіріс
1-6және 10схемалары сериялап шығарылған өнімдерді сертификаттауда қолданылады.
7-9 схемаларында шығаратын өнімді сертифмкаттауда пайдаланады.
1-схема көлеміне ғана қойылған өнімді сертиф.уда қолданылады.
2-схема үнемі импортқа шығарылатын өнімді сертиф.уға қолданылады.
Сұрақтар:
* Қандай сертификаттау терминін білесіз?
* Қандай сертификаттау құжаты бар?
* Сертификаттау қалай жүргізіледі? Қандай деңгейде?
* Сертификаттау схемасын айтыңыз.
Әдебиет:
* Ю.И. Ребрин. Управление качеством. Учебное пособие. Таганрог: Изд-во ТРТУ, 2004.
№10Дәріс
Тақырыбы: Сертификаттаудың халықаралық тәжірибесі
Шетелдік белгілі ұйымдар арасында Ллойд Регистр, Норске Веритас сертификациясын жүргізуді айтуға болады. Сапа жүйесінің сертификаттаудың неміс қоғамы, британ институтының стандартттауын айтыға болады. Олардың көрсеткіен қызметіне бағалау ондаған мыңдағдаған доллардан миллион долларға дейін жетеді.
Стандарттаудың халықаралық ұйымы, ИСО (The International Organization for Standardization, ISO) стандартау дамуын және бүкіл дүние жүзіндегі стандарттауды белсенді жүргізілуін қамтамасыз етеді, бұл өнімді сертификаттау ортасына да тікелей әсер етеді. Олардың негіізгі міндеті бірлестікті дамуытуды және интеллектуалды, ғылыми, техникалық және экономикалық орта қызметін дамыту болып табылады.
ИСО қызметі төмендегідей жүзеге асады. Әр түрлі елдердің өкілдері өз беттерімен ұйым жұмысына араласу формасын таңдайды және толық қанды мүше бола алады, сонымен қатар өз дауысы болады және бақылаушы бола алады. ИСО ның басқару органы Бас ассамблея болып табылады. Бас асамблия сессилар арасында басқару кеңесі арқылы жүргізіледі.
Ұйымның күнделікті жұмысы екі бағыт бойынша, даму саясаты және кеңес комитеттерінің техникалық басқаруынан жүреді. Бүгінгі күні ИСО-да мынадай негізгі комиттетер құрылған:
KACKO (CASCO) -- Сәйкестікті бағалау комитеті (Committee on conformity assessment);
КОПОЛКО (COPOLCO) -- Тұтынушы құқығын қорғайтын комитет по (Committee on consumer policy);
ДЕВКО (DEVCO) -- Дамушы елдерге көмек көрсетеін комитет (Committee on developing country);
PEMKO (REMCO) -- Стандарттау комитеті (Committee on reference materials).
Өнімді сертификаттау саласындағы халықаралық байланыс тұтынушы құқығын қорғайды және нарықта сертификатталған өнімнің болуын қамтамасыз етеді.
Ең ірі халықаралық ұйым ретінде тариф және тсауда жөніндегі Бас кеңес (ГАТТ), оған қатысастындарға (100 елдей) арнайы ұсыныстарды стандарттау және сертификаттау бойынша әзірлейді. Еуропадағы қауіпсіздік пен байланысты кеңестің қатсыушы елдері (СБСВ) өздерінің Хельсингі (1975 ж.)және Вена (1989 ж.) қорытынды актілерінде сертификаттау облысында және оны елдер арасындағы сауда қатынасы ұлғайтатын құрал ретінде қолдануға өте қажет екендігін атап өттті.
Сертификаттаудың Ұйымдық әдістемелік қамтамасыз етуде алдыңғы орын ИСО-ның (СЕРТИКО) сертификаттау комитеті болып табылады. ИСО мен бірге сертификаттау мәселесімен халықаралық энергетикалық комииссия (МЭК) айналысады. (ИСО/МЭК) ұйымдары атынан барлық басшылық іске асады. Сонымен қатар МЭК халықаралық сертификаттау жүйесін құрды. 1980 ж. электрондық техниканың МЭК стандарттарына сәйкестігіне сараптама жүргізілді (резистор, конденсатор, транзистор, электронды-сәулелі трубка және т.б.).
1985 ж жарияланған <<ЕЭС Ақ кітабінда>>, копиталдың қызметтің және адами ресурстардың еркін айналымын қамтамасыз етеін шаралардың графигі жасалды. 1984 ж. МЭК эгидасы электротехникалық өнімдерді (МЭКСЭ), с ертификаттау жүйесі бұрын СЕЧ айналысатын (Халықаралық сертификаттау комиссиясы) қызмет аясында айналысатын болды. Бұл жүйе тұрмыстық электро приборлардың медициналық техниканың, кабедер және т.б өнімдердің МЭК өнімдерге сәйкестігін, қауіпсіздігін сертификаттау болды.
ИЛЛК халықаралық аккредитациялық сынақ зертханасы жылда ақпарат алмасу және сынақтың нәтижелерін өзара алмасу үшін конференция өткізеді, сынақ нәтижелері сапасы туралы ақпарат алмасады. ИЛАК сертификаттау сұрақтары жөнініде және баспа сөз қыметімен айналысады және КАСКО, ИСО, ЕЭС, ЕЭК, ООН, ГАТТ тығыз байланысады.
1986 жылы бірлескен нәтижелерді қамтамасыз ету үшін Солтүстік Европаның (НОРДА) аккредитациялық зертханалық органы пайда болды.
1991 ж Еуроаплық стандарттау комитетінің (СЕН) Бас ассамблеясы ортақ нарықтың халықаралық стандарттау ұйымы - <<СЕН СЕ жүйесінде енгізу және қодану ережесін>> бекітті. 1992 ж ЕЭС елдер арасында ұлттық стандарттау нәтижелерін сынау және техникалық регламентті ЕЭС елдер арасында бағдарламаның іске асуын, ұлттық стандарттау арасындағы айырмашылықты жоюды ЕЭС дерективасына және Европалық стандарттарға сай болуын қамтамасыз етті. ЕЭС мүше болып табылатын бір елдегі заң бойынша кез келген дайын өнім барлық осы ұйымға кіретін нарығына жіберілетін болды.
Европалық стандарттау ЕЭС елдерінің көп дауысымен қабылданады. Содан кейін барып барлық мүше елдердің заңдық күшіне енеді.
СЕН/СЕНЭЛЕК ЕЭС елдерінің біріккен мүше елдері, еуропалық ассоцияның еркін сауда (ЕАСТ) жөніндегі мүше елдері Европалық стандарттардың EN 45000 сериясын жасады. Бұл ұйымдастыру әдістемелік құжаттар, олар сынақ зертханасының қызметтерін өнімді сертификаттау органдарын, қызметкерлерді аттестациялау, сапа жүйесін сонымен қатар, стандартқа сай өзінің өнімін ұсынған өндірушілер қызметін анықтап берді.
1990 ж. сертификаттау ережесін іске асыру үшін сәйкестік декларациясы үшін және бір бірін мойындау критерилерін анықтау үшін арнайы орган Еуропалық сынақ және сертификаттау бойынша ұйымы құрылды (ЕОИС). ЕОИС мақсаты - органдардың қызметін Еуропалық бағалауға сай келуін, қызмет пен өнімнің еркін таралуын қамтамасыз ету. Бұл барлық қызығушылық танытқандардың барлығына бірдей жағдай жасау яғни, сынақтан өткен өнім және қызмет, технологиялық үрдістер қайтадан сынақтан өткізумен сертификаттауды қажет етпейді.
Қазіргі уақытта Европада сертификаттаудың 700 мүшесі бар. МСертификаттау жүйесі өзара байланыста және бірі біріне сәйкес әрекет етеді. ЕЭС және ЕАСТ елдерінде 5000 өнім сертификатталады, сертификаттаудың шетелдегі елдерде 300жүйесі қызмет етеді.
Сұрақтар:
* Сертификаттау деген не?2. Мемлекеттік сертификаттаудың норматифтік ортасына не жатады?3. Сертификаттаудың қандай түрі бар?4. Сәйкестік сертификаты деген не ?5. Сертификаттау сұлбасы дегенді қалай түсінесің?6. Сертификаттау тәртіәбі қалай жүреді?7. Қандай халықаралық сертификаттау мүшелеріән білесің?
Әдебиеттер:
1 Ю.И. Ребрин. Управление качеством. Учебное пособие. Таганрог: Изд-во ТРТУ, 2004.
№11Дәріс
Тақырыбы: Өнім сапасын басқарудың шетелдік тәжірибесі
Жоспар:
1 Алыс шетелдердің дамыған елдерінде сапаның эволюциясының негізгі кезеңдері.
2 АҚШ сапа басқару тәжітибесі.
3 Жапония сапа басқару тәжітибесі.
Шетелдеде сапа басқару тәжірибесі ИСО 9000-9004 халықаралық станлдарттарға сай пакет 1987ж (ИСО) Халықаралық стандарттау ұйымы қабылдаған, 1994ж толықтырылған ИСО стандартының 9009 және 2000ж сериясында ары қарай дамытылды.
Дүние жүзінде өнім сапасын басқарудың мәселесін бағалау үш аймаққа бағдарлангған - бұл европалық әдіс, сапа басқарудың азиаттық ұстанымдары және американдық жүйесі. Халықаралық өзара келіскен өнім сапасынның техникалық талаптарын нормалады.
Батыс елдеріндегі өнім сапасын басқарудың өмірге келген нормативті жүйесін қалыптастыруға жүйелі дамыту бір бағытта жүріп отырды тек, кейбір елдерде ғылыми техникалық өзгерістер әр кезде әртүрлі болды:
I кезең - Стандарттау заңын қабылдау;
II кезең - Өнім мен қызметті сертификаттау заңын қабылдау;
III кезең - Бірлік өлшемі заын қабылдау.
Сапа жөніндегі Батыстың ойлау эволюциясының соғыс алдыңғы жылдардан бастап екінші дүние жүзілік соғыс кезінде әскери өнеркәсіптің өсуі кезіндегі пайда болуы.
Ф. Тейлор (1856-1915 гг.) өзінің еңбегінде ғылыми басқару принциптері туралы өндірісті ұйымдастыруды өзара байланысты әрекет дретінде өнімжі тек ғана көптеп шығару ғана емес сонымен бірге өнім сапасын жақстртуды қарастырды. Мұның ішіне белгілі бір жұмысшы орындары бақылау және есептеумен айналысу қажет болды.
Г. Форд (1863-1947 гг.) конвейерлік жүйе кезінде ақ өндіріс элементтер стандарттау деңгейін көтеруге өте көңіл бөлінді. XIX - басы XX ғғ. Ғалымдар өнім сапасын басқару ғылымына үлкен үлес қосты.
Сапа эволюциясының 4кестеде негізгі кезеңдері көрсетілген.
4Кесте - Дамыған елдердегі сапа эволюциясының негізгі кезеңдері
Іске асу уақыты
УКП жүйесі кезеңдерінің аты
Сапаны басқарудың жүйесі.
Негізгі элементтер
XIX ғ. аяғы
Инспекция және сынақ
Сұрыптау қайта өзгерту жолымен тексеру
XX ғ. басы
Сапа бақылау
Пооперациялық бақылауды енгізу
1930 -1960 жж.
Сапаны қамтамасыз ету
Сапаны қамтамасыз ету жүйесі
1970 -1980 жж.
Сапа эконмикасы
Өндірістің экономикалық тиімділігін арттыру
90-жылдар
Сапаны басқару жүйесі
Сапаны басқару жүйесі әдістері мен құралдары ИСО серии 9000, ИСО серии 10000
90жылдар- ХХIғ.
Сапаны жалпы басқару
Сапаны басқару жүйесін дамыту. ИСО 9004-4 ИСО серии 9000 версии 2000 ж.
Перспективалары
Өмір сапасы
Кәсіпорынның сапа мәдениеті адами фактор сапа ретінде.
Сапа туралы ғылым өнім сапасы мәселесінің маңызды екендігінің өсіп жатқандығын дәлелдейді. Алғашында бақылау, сапаны қамтамасыз ету, кейін сапаны басқару және соңында сапаны жалпы басқару.
2 АҚШ сапа басқару тәжітибесі.
АҚШ өнеркәсіптік революция қол өнерден көптеп шығару өнідірісіне байланысты шығарытлатын өнім көлемі өскен кезде ақаулы өнім мәселесіәде туды. Ақауды бодыртпау үшін және АҚШ өнімінің артықшылығын сақтау мәселесі тұрды.
Жиырмасыншы жылдардың 40-х -50 жж. Амеракандық өнімдердің сапасы төмен ал саны көп болды. Төмен сапалы өнім 30% құрады. Еңбек өнімділігін бұл төмендетті және амеракандық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін төмендетті. Бұдан шығу үшін АҚШ тариф квота, баж салығын төмендету арқылы өнімнің бәсекелестігін сақтауға тырысты. Кәсіпкерлер бұл жағдайдан шығу жолы сыртқы және ішкі нарықта өнім сапасын көтеру болып табылатынын ұқты, жұмысшыларды өнім сапасын сақтауға ынталандыру, қызметкерлердің санасын көтеру, сапас көтерудің бағдарламасын жасау секілді шаралар қабылдады.
Осы кезде белгілі ғалым У.Э. Деминга (1899 - 1993 жж.) 1946-1950 жж. Жапонияда статистикалық бақылау әдісін қолдана бастады. Оның он төрт атақты принциптері дағдарыстан шығу кітабында 1982 ж сипатталғанымен ол ертеректерде қолданылған. Ол өзі он төрт негізгі принциптерін америкадық өнеркәсіптің өзгертетіндііне кәміл сенді. Бірақ бұл принциптер Жапонияның жоғарғы менеджментінің негізін салды. Деминг бұл принциптер кіші кәсіпкерлікке өте қажет екенін атап айтты. Сонымен қатар өндіріскеде қызмет көрсету саласындада қолдануға болатындығы белгілі болды. Бұл принциптер:
1. мақсат тұрақтылығы - өнім мен қызметті жақсарту.
2. Жаңа философия - менеджерлердің өз қызметін жақсы түсінуі көш басшылықты дер кезінде өз қолына алуы.
3. Жаппай бақылауды тоқтату - өнім өндіруде сапаны қажетті қасиетке айналдыру.
4. Ең төмен бағамен сатып алу тәжірибесін болдырмау - оның есесіне шығынды азайту және әрбір өнімді өндірушіны анықтап алу.
5. Әрбір үрдісті жақсарту - сапаны жасқарту үшін еңбек өнімділігін арттыру.
6. кадрларды дайындау, қайта дайындау тәжірибесін енгізу
7. Көшбасшылықты енгізу
8. қорқынышты жою - барлық қызметкерлер тиімді жұмыс атқаруға жағдай жасау.
9. Бөлімдер біріге жұмыс істеу - зерттеу, өндіріс, бірге жұмыс атқару қажет.
10. Бос ұрандардан бас тарту.
11. Сандық нормаларды алып тастау
12. Жұмысшыларға өз еңбегіне деген мақтаныш ұялату.
13. Білім алумен дамуға ұмытылуды қолдау
14. Сапаны арттыруға деген ұмытылыс
80-ж АҚШ сапа жоспарлау басты роль атқарды.
80-жылдары қызметкерлерге жоғары сапалы материалдар жартылай фабрикаттар, шикізаттар өндіру басты бағыт болыд.
Компания қызметі кезеңдерге бөлінді. Әрбір кезең өнім сапасын көтеруге бағытталды. Деминг ды байланыстағы төрт негізгі кезеңнен тұруы керек:
Мақсатты анықтау;
* Өзгерісті іске асыру;
* Нәтижелерді байқау;
* Нәтижелерді зерттеу.
Джозеф Джуран и Арманд Фейгенбаум, сапаны зерттеуге американдық ғалымдар үлес қосты.Атқарушы заң орындары мен атқарушы билік сапаны көтеру мәселесіне ұлттық тұрғыдан қарады. Ұлттық өнімнің сапасы елдің экономикалық дамуындағы жаңаи құбылыс болды. АҚШ конгрессі сапа бойынша үлкен жетістікке жеткен үш фирмаға АҚШ призиденті ұлттық сый ақысын тағайындады.
Сапа бақылаудың американдық қоғамы (АОКК) сапа бақылаудың айлығын жүргізіп отырады.
Қазіргі уақытта АҚШ:
* Өнім сапсын қатаң бақылаудың математикалық статистикасын қолданады.
* Администрациялық бақылаумен өндірісті жоспарлайды.
* фирманы басқаруды дамытады.
Жапониядағы сапа басқару тәжірибесі.
Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін Жапония өнеркәсібі артта қалған. Әсіресе электро техника өнеркәсібі.
Бірақ соғыс аяқталғаннан кейін дамушы елдердің өнеркәсібінен тәжірибе алып өніәм сапасын басқаруды қолға алды. Бұл ретте Э.Демингтің 1950 жылғы қысқа мерзімді сапа басқаруға байланысты семинарларының көмегі зор болды. 50-жылдар Жапон өнеркәсібі үшін өнеркісіпорындарына бақылаудың инспекциялық әдісімен бақылау карталарын енгізу жолдары болды. Кәсіпорындар сапа облысындағы жетістіктер Деминг сый ақысына ие болды. Сый ақы кәсіпорындарды өздерінің экономикалық көрсеткіштерін жақсартуға ынталандарды.
1967ж. желтоқсанында сапа басқарудың 7-ші симпозиумда сапа басқарудің Жапонияның алты ерекшелігі топтастырылды:
Фирма деңгейінде сапасны басқару.
Кадрларды қайта дайындау, сапа саласындағы;
* сапа үйірмелеріннің қызметін жандандыру;
* Инспекциялау сапа басқару қызметін бағалау;
* Статистикалық әдістерді қолдану;
* Сапаны бақылаудың жалпы ұлттық бағдарламасын қабылдау.
Жапон таң ғажайыбының концепциясы жаңа технология болып
табылды. Есептеу және микропроцессорлы техника кеңінен қолданылды жаңа материалдар көпетп шығарылды, өндіріс толықтай компьютерленді.
Цехтық және заводтық конференциялар сапаға арналды. Жапондық сапа съезі болып тұрды. Сапа үйірмелерінің жетістіктері баспа сөздерде жарияланды осылайша сапаны басқарудың жапондық модельі дүниеге келді. - Жаппай сапа бақылау (ТQС), қарапайым жұмысшыдан бастап фирма президентіне дейін осы үрдіске жұмылдырылған. Сапа басқарудың статистикалық әдісі SQC.
Кадрлерді қайта дайындаумен ғалымдармен инженерлерінің жапондық одағы айналысты (ЯСУИ).
90-жылдары (ТQС) жаппай сапаны UQC - сапаны кешенді бақылау деген терминмен ауыстырылды. Бұл өзгеріс сапаның жоспарлаудан бастап өнімді сатқаннан кейінгі жобалаумен байланысты болды. Сонымен қатар бұл термин кәсіпорынның дүние жүзілік экономика жағдайында тепе теңдңк жағдайында мемлекеттік өнеркәсіппен сауда саясатымен астасып жатуна байланысты болды ГАТТ (ВТО).
Сұрақтары:
1 Дэминг тұжырымдарын ата?
2 80 ж. аяғында АҚШ сапа мәселесін қалай шешті?
3 Жапон жүйесінің ерекшелегі?
4 Жапонияда кешенді сапаны басқарудың басту құралдары?
Әдебиеттер:
1 http://www.studfiles.ru/dir/cat29/subj366/file3396/view4793.html
№12Дәріс
Тақырыбы: Сапа басқарудың Европалық тәжірибесі.
Жоспар:
1 QS- Германияның сапа белгісі
2 Германияда сапаны басқару
3 Францияда сапаны басқару
4Ұлыбританияда сапаны басқару
АҚШ пен Жапониядан Еуропаның айырмашылығы Еуропада сапа басқару бақылау деңгейінде бұрынғыдай қалды. 70-80-жылдары Еуропа елдері сапа басқаруға белсенді кірісті. Еуропалықтардың бұл мәселеге басқаша қарауы нарықта Жапондық және Америкалық өнімнің жоғары сапалылығы өтімділігі әсер етті.
Осылайша Еуропалық қоғам тез арада өз өнімдерінің артта қалушылық себептені анықтап өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін сапаны арттыру қажет деп тапты. Осылайша бақылау қызметі өте тиімді болғанмен жеткіліксіз екендігі білінді.
1 QS - Германияда өндірілетін еттің сапа белгісі
Ет өнімдерін бақылаудың үштік жүйесі мемлекеттік бақылау органдарының функциясына қосымша болып табылады. Бұл жүйе жануарларға жем қорек дайындаудан бастап етті сатуды қамтиды. Тұтынушыға <> белгісі неміс етінің қауіпсііздігін және сапасын ал өнім өндірушіге тұтынушы сеніміне ие етеді.
QS (қысқартқанда неміс сөзі Qualitatssicherung - <<сапаны қамтамасыз ету>>) - тағамдық өнімдерді жем шөп дайындаудан бастап ет өніміне дейін қамтиды. Бұл жүйеде қазір шошқа еті мен құс еті өндірушілердің 95 %, сиыр етінің 70 % Германияда енгізілді. 2004 жылдан бастап бұл жүйе көкніс және жеміс өндірушілерге де енгізілді. QS жүйесі 2001 жылы іске асырылды.
Неміс стандарттар институты (ДИН)
Германиядағы ұлттық стандарттау жүйесінің құрылуы болып есептелінетін 1917 жылы жалпы машина жасауға арналған нормалар комитеті құрылды. Комитет атауы екі рет ауыстырылды: 1926 жылы Германиялық стандарттар комитеті, 1975 жылы - Неміс стандарттау институты (ДИН).
1990 жылы өнімді стандарттау, метрология және бақылау басқармасымен (бұрынғы ГДР үлттық үйымымен) қатынасты реттеуге талпыныс жасалынып, нәтижесінде халықаралық және еуропалық стандарттарға сәйкес болуына қажет болатын біріккен Германияның бірыңғай нормативтік қүжаттарын өзірлеу шешімі қабылданды. Осы жылдан бастап Немістің стандарттау институты Германияның стандарттау жөніндегі ұлттық ұйымы мен елдің халықаралық (ИСО мен МЭК) және еуропалық (СЕН және СЕНЭЛЕК) стандарттау жөніндегі ұйымдардағы жалғыз уәкілетті өкілі болды.
Негіз қалаушы 820 ДИН стандарты стандарттау жөніндегі неміс ұлттық ұйымы қызметтерінің принциптерін анықтайды:
еріктілік - стандарт жасауға қатысуға кез келген жақтың құқығы қамтамасыз етіледі, ал нормативтік құжаттар ұсынысты сипатта;
жариялылық- стандарттардың барлық жобаларын басып шығарумен және әр сын ескертпелерге назар аударумен іске асырылады;
барлық мүдделі жақтардың (тараптар) қатысуы -- стандарттауға қатысушы барлық заңды тұлғалардың тең құқылығы;
бірлік және қарама-қайшылықсыздық - стандарттаудың барлық жүйесінің бірлігін қамтамасыз ететін ережелер мен тәртіптер орнату және қолданыстағы нормативтік құжаттар мен жаңа қабылданған стандарттардың өзара сыйысымдылығын міндетті тексерумен көрінеді;
нақтылық - қазіргі ғылыми-техникалық деңгейге стандарттың міндетті сәйкестігінен тұрады;
жалпы пайдага бағыттылық - бүкіл ел үшін пайда жеке жақ пайдасынан асып түсуі ережесімен анықталады;
экономикалық шындыққа бағыттылық - стандартқа тек қана абсолютті қажетті талаптар қаланады, себебі стандарттау жалғыз мақсат қана емес;
стандарттаудың халықаралық сипаты -- ДИН жұмыстары саудадағы техникалық кедергілерді жоюға және Еуропада халықаралық және еуропалық стандарттар қолдану үшін бірыңғай нарық жасауға бағытталған.
ДИН негізгі ұйымнан және еншілес бөлімшелерден тұрады. Институттың жалпы штатында барлығы 750 адам. ДИН мүшесі- фирмалар (кәсіпорындар) немесе басқа заңды мүдделі тараптар, сондай-ақ жеке мамандар, ғалымдар және тәжірибешілер.
ДИН мүшелері жиналыста Президиум (50 адам) сайлайды. Оған президент және оның орынбасарлары, қаржы комитетінің төрағасы, институт директоры, олармен бірге өнеркәсіп, кіші бизнес, сауда мен қызмет көрсету сфералары, ғылыми-зерттеу институттары, сынау зертханалары, бақылау мен қадағалау қызметтері, қоғамдық ұйымдар (тұтынушылар, кәсіптік, экологиялық одақтары) және үкіметтік мекемелер кіреді.
Жұмысшы органдары - тек ұлттық стандарттар өзірлейтін ғана емес, халықаралық және еуропалық деңгейлерде германия бөлігінің жүмыстарын да қамтамасыз ететін техникалық комитеттері болатын ДИН комитеттері.
Комитеттерде 40 мыңға жуық штаттан тыс қызметкерлер - фирмалар, институттар, кәсіпорындар және басқа мекемелер мамандары.
Германияда ұлттық стандарттау мына салаларды қамтиды: құрылыс, электротехника, химиялық өндіріс, нақты механика мен оптика, фотография мен кинематография, құжаттамалар мен іс-жүргізу, денсаулық сақтау, атомдық техника, ауыл шаруашылығы, бояу өндірісі, машина жасау мен кеме жасау, авиация, спорт пен демалыс, сағат құрастыру, зергерлік және тіс емдеу істері, су шаруашылығы мен канализация және басқалары.
ДИН-нің еншілес ұйымдары - <<Бойт>> баспасы, ДИН <<Бағдарламалық>> қамтамасыз ету қоғамы, нормативтік құжаттар баспасы, ақпарат және өнім жөніндегі Неміс қоғамы, сапа жүйесін қамтамасыз етуді сертификаттау жөніндегі Неміс қоғамы, өнімді маркілеу жөніндегі Неміс қоғамы. Оларға жетекшілікті әкімшілік істері, баспа ісі мен ақпарат жөніндегі институттың Бас бөлімі жасайды.
Неміс ұлттық стандарттары ұсыныс сипатында және олар заңды нормалар сияқты емес, <<техниканың жалпы танылған ережесі>> болып қаралады.
Институт пен үкімет арасында келісім жасалынған. Соған сәйкес ОІ1\І бүкіл қоғам мүддесі мен саудадағы техникалық кедергілерді жоюға үлес қосуға, сондай-ақ еңбекті қорғау, тұтынушылар мен қоршаған ортаны қорғау үшін іс-әрекет етуге міндетті.
ДИН атқарып жатқан жұмыстар мүдделі жақтар - нормативтік құжаттарға тапсырыс берушілермен келісімдер негізінде қаржыландырылады.
Стандарттау жұмыстарынан басқа, ДИН өнім сәйкестігін сертификаттаумен де айналысады. Институт қызметтерінің бұл аймағы ДИН Президиумы шешімі бойынша құрылған және ДИН (немесе халықаралық) стандарттары талаптарына өнімнің сәйкестігін сертификаттау жүйесін ұйымдастыру, бас-қару және қадағалаумен айналысатын Германияның өнімді маркілеу жөніндегі қоғамымен (00\ҮК) байланысты.
Стандарт әзірлейтін ДИН комитеттері бір мезгілде сертификаттау жөніндегі комитеттер болып та саналады. Олардың жұмысына сертификаттауға мүдделі ұйымдар өкілдері қатысады. Мәжілістер қажеттілікке байланысты шақырылады және жабық сипатта өтеді, ал қабылданған құжаттар арнайы шешімдер қабылдамайынша жарияланбайды.
ДИН-нің ақпараттық қамтамасыз ету бойынша қызметтері 30 мыңнан аса стандарттар мен стандарттар жобалары бар стандарттар қоры негізінде жүргізіледі.
ДИН-нің жыл сайынғы баспасы - техникалық ережелер каталогтары. Онда ұлттық стандарттар, стандарттар жобалары, басқа ұйымдар нормативтік құжаттары және де техникалық заңнамаларға қатысты барлық заңдар туралы ақпараттар болады.
Ақпараттық қамтамасыз етуде маңызды рөлді техникалық ережелер Ақпараттық орталығы (ОІТК.) ойнайды. Ол ИСОНЕТ халықаралық ақпарат желісіне кіреді және стандарттау жөніндегі БСҮ кодексіне сәйкес, Германиядағы БСҮ-ның ақпараттық орталығы функциясын атқарады. Германия фирмалары фирмалық банктер деректерін толықтыру үшін стан-дарттар туралы ақпараттарды сатып ала орталықтың көрсетілетін қызметтерін жақсы пайдаланады.
3 Франция стандарттау жөніндегі ассоциациясы (АФНОР)
Франциядағы стандарттау жөніндегі ұлттық ұйым - Француз стандарттау ассоциациясы (АФНОР) болып есептелінеді. АФНОР-дың атқаратын функциялары:
- стандарттау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру, оған басшылық жасау және үйлестіру;
- стандарттарға түскен сұраныстарды талдау және жаңа стандарттар қажеттілігін анықтау;
- ұлттық стандарттар әзірлеу және қабылдау;
- стандарттардың енгізілуін бақылау;
- стандарттарды насихаттау және сату;
- экономика дамуының ұлттық басымдылығын ескере стандарттау жөніндегі жылдық бағдарламаларды құрастыру;
- НФ* ұлттық стандартына өнімнің сәйкестік белгісін маркілеу бойынша жұмыстарды басқару;
- мамандарды оқыту, дайындау және қайта даярлау;
- стандарттау жөніндегі халықаралық ұйымдарға Францияны өкілеттеу.
Тікелей стандарттаудан басқа, АФНОР қызметіне сертификаттау, метрология, сапаны басқару мен бақылау кіреді.
АФНОР-дың қазіргі кездегі бағыттары осындай болғанымен, бұл жағдайға негізінен 1980-1990 жылдары келді.
*НФ белгісі бірте-бірте жаңа-АФНОР-мен ығыстырылуда.
Машина жасауға арналған бөлшектердің типтерін унификаттауға өздерінің күшін бағыттаған Стандарттау жөніндегі тұрақты комиссияның үкіметтік декретімен 1918 жылы құрылуы - Франциядағы ұлттық стандарттау басталуы болып есептелінеді. Бұл АФНОР-дың алдында болған тұрақты комиссия ұзақ тұрмағаны болмаса, оның нәтижелері өте қажет және пайдалы болды.
Стандарттау жөніндегі Француз ассоциациясы 1926 жылы ұйымдастырылды. Ол жеке коммерциялық құрылым бола тұра елдегі стандарттау жұмыстарына басшылық жасады. Бұл іс-әрекеттер үкімет назарын аудартуының арқасында 1941 жылы АФНОР ассоциациясындағы үкімет өкілеті болатын стандарттау жөніндегі комиссар қызметі туралы заң қабылданды.
Стандарттауды дамытудағы үкімет мүддесі айдан анық болғандықтан, бұл жұмыстарға үкіметтің көңіл бөлуі түрақты болды. 1984 жылы үкімет декретімен жылдық бағдарлама құрастыру бойынша кеңес жүргізу мен осы бағдарламаларды бекітетін, стандарттау жөніндегі жұмыстардың басты бағытын анықтайтын және басқа министрліктермен байланыстырушы звено рөлін атқаратын өндіріс министрлігінде стандарттау жөніндегі Жоғарғы кеңес құрылды. Француз ұлттық стандарттауында кезекті үлкен өзгерістер 1991 жылы болды. Оған түрткі болған халықаралық стандарттарда және бәрінен бұрын біріккен еуропа құрылуына байланысты еуропалық стандарттарда болатын өзгерістерге бейімделу қажеттігі.
1991 жылғы реформаның нәтижесінде ұйымдастыру құрылымы және стандарттау жөніндегі ұлттық ассоциацияның өзі өзгерді. АФНОР ұйымдастыру құрылымы негізгі міндеттерді орындауға оның көп сәйкестендірілуі мақсатында қайта қаралды. Үш деңгейлі құрылым қабылданды:
Стандарттау жөніндегі Жоғарғы кеңес орнына - Бағдар мен жоспарлау жөніндегі комитет;
Экономика салаларындағы стратегиялық жоспарлау жөніндегі комитет, ал әр бағдарлама шеңберлерінде - Бас комиссия.
АФНОР-дың басында тұракты мүшелері министрліктердің өкілдері болатын Әкімшілік кеңес тұрды. Одан басқа, Бас ассамблея өзінің жиналыстарында осы кеңестің мүшелерін белгілі бір мерзімге сайлайды. Әкімшілік кеңеспен ассоциацияның Президенті мен вице-президенті (Әкім-шілік кеңес бюросы) сайланады. Жүргізілген қайта құру, үкімет қысымын күшейтуге емес, стандартгау мен мемлекет бойынша органдардың өзара түсіністіктері мен қызметтестіктерін әрі қарай дамытуға бағытталды.
Францияның ұлттық стандарттау жүйесінде АФНОР-дың әдістемелік басшылығымен стандарттау жөніндегі салалық бюро (олар 30-дан аса) жұмыс істейді. Оларды Әкімшілік кеңес ұйымдастырады, мемлекеттік басқару органдары бекітеді.
Ұлттық стандартты дайындау мен қабылдау жұмыстары мынандай кезеңдерден өтеді:
- стандартқа қажеттілікті білу мен жұмыстарды жоспарлауға бағытталған зерттеулер;
- бюрода немесе стандарттау жөніндегі комиссияларда сарапшылар тобымен стандарттарды әзірлеу;
- ұлттық ассоциацияда стандартты қарау және бағалау;
- АФНОР президентінің стандартты бекітуі;
- стандартты тіркеу және жариялау;
Барлық кезең (әзірлеуден жариялауға дейін) -1-1,5 жылды алады.
Францияда стандарттау жөніндегі жұмыстардың негізгі принципі бағдарламалық-мақсаттық әдісті пайдалану болып есептелініп, қазіргі кезде экономикалық жұмыстардың түрлі салаларындағы басты мәселелерді шешуге бағытталған 19 ұзақ мерзімді мақсатты бағдарламалар іске асырылуда. Ондағы халықаралық стандарттауда басты болып ақпараттық технология саналса, еуропалықта-колік және телекоммуникациялар, ал ұлттықта-экология, қауіпсіздік және агроөнеркәсіп өндірісі болып саналады.
АФНОР тұрақты штатында 400 жуық қызметкер, бірақ оның жұмысына сарапшы немесе кеңесші ретінде түрлі мекеме, кәсіпорын, ғылыми орталық, зертханалар және басқа да ұйымдардан 25 мыңға жуық мамандар қатыстырылады.
Мүдделі болатын мемлекеттік, қоғамдық жене жеке мекемелер АФНОР-ға ұжымдық мүше болуына болады. Қатысу дәрежесіне байланысты - ассоциацияланған, толық құқылы және құрметті мүшелер болады.
АФНОР жұмысындағы мәселе тудырып отырғаны француз фирмаларының нашар қатысуы. 30 мыңнан аса ұлттық фирмалардың 6 мыңдайы ғана оған мүше, оның себебі мамандардың есебінше АФНОР мен стандарттаудың пайдасы туралы фирмалардың жеткіліксіз ақпарат алуы. Бірақ ассоциацияның өзінің ақпараттық іс-әрекеттерінің қарқыны жеткілікті және олар тек стандарт басып шығарумен ғана шектелмейді. Анықтамалықтар, нұсқаулық басшылықтар жариялануда, жыл сайын Француз стандарттарының Нұсқау жинағы, ай сайын -стандарттау мәселелері жөніндегі <<Еп)еиз>> журналы жарыққа шығады. Журналда Франция жөне халықаралық стандарттаулар туралы материалдар, стандарттарды қайта қарау жөне жою туралы, ұлттық және жалпыеуропалық сияқты жаңа нормативтік құжаттар жобалары туралы деректер жариялануда.
АФНОР жанынан мамандарға кеңес беретін және стандарттаудың кез келген мәселелері бойынша кең көлемде ақпарат беретін <<Езрасе>> ақпарат және көрме орталығы қүрылған. Орталықтың үлкен арнайы әдебиеттер мен стандарттар қоры бар, оларды өзінен сатып алуга болады.
Францияның ұлттық ассоциациясы стандарттаудан басқа, өнімді сертификаттау және сапа жүйесін қамтамасыз ету жөнінде фирмалар мен кәсіпорындарға қызмет көрсететін сертификаттау мәселелерімен де айналысады. Сертификаттау қызметі - өнімді сертификаттау мен оған француз стандартына сәйкестік белгісін беру; кәсіпорындарда сапаны қамтамасыз ету жүйелерін бағалау мен оларға тиісті куәліктер беру; ақпараттық технологияларды сертификаттау міндеттері кіретін үш бөлімшелерден тұрады.
АФНОР орындайтын рөлі ұлттық стандарттар сәйкестігін сертификаттау - үшінші жақ сертификаттауы болып табылады. Бірақ соңғы жылдары сәйкестік белгісін беру бойынша іс-әрекеттердің орталығы ыдырап, сапа жүйелерін сертификаттау саласы бөлініп басқа мекемелерге берілуде, мысалы, Сапаны қамтамасыз ету Француз ассоциациясына.
АФНОР мамандары стандарттау мен сертификаттау мәселелерімен ұлттық мүдделерді бір мезгілде қорғай отыра, аймақтық және халықаралық мекемелерде де қарқынды жұмыстар атқарады.
АФНОР-дың стратегиялық міндеттері түрлі салаларға қатысты.
Сапа бойынша - 9000 сериялы ИСО халықаралық стандартгарын ұсақ және орта бизнес, сондай-ақ қызмет ету сферасына бейімдеу мақсатында, оларды қайта қарау. Ұйым бұл бағыт бойынша еуропалық, солтүстік америкалық және жапондық әріптестерімен маслихат жоспарлайды.
Экологиялық мәселелердің жаһандануының күшейе түсуіне байланысты, АФНОР қызметтерді халықаралық деңгейде күшейтуді қажет санайды: СЕН-де француз мамандары <<Қалдықтар>> жұмыс тобын басқарады, ИСО-да <<Қоршаған ортаны қорғау және тиімді пайдалану>> комитеті жұмысына қатысады.
Ауыл шаруашылыгы өнімдері төңірегінде салалық нормативтік құжаттардан ұлттық, аймақтық және халықаралық стандарттарға көшу байқалады. Франция үшін экономиканың агроөнеркәсіп секторы - экспорттың маңызды құрауы, ал АФНОР (нақты стандарттау стратегиялық бағыттары жөніндегі комитет) осы салада стандарттауды анықтайды. Таңдалынған мақсаттарды іске асыру нәтижесінде Францияның ұлттық стандарттарының сәйкестік белгісімен маркіленген тағамдық өнімдерінің мөлшері көп өседі. Ол бәрінен бұрын ет және ет өнімдері, балық өнімдері, дәнді дақылдар мен кейбір дәмдік қоспаларға (қыша, сұйық қышқыл татымдар) қатысты. Ұлттық стандарттаудың міндеті халықаралықпен қалайда тығыз байланысу. Француз мамандары СЕН-нің <<Майлы дақылдар және өсімдік пен мал майы. Талдау әдістері>> комитеті жұмыстарына белсенді араласады.
Ұлттық стандарттау әсерінің күшейетін басқа саласы - ақпараттық технологиялар. Мүнда да халықаралық стандарттауға қатысу айқын білінеді: АФНОР бір мезгілде Еуропалық телекоммуникация төңірегіндегі стандарттау жөніндегі институты (ЕТСИ) мен ИСО/МЭК-тің <<Ақпараттық технологиялар>> комитетінде жұмыстар атқарады. Бұл бір жағынан осы саладағы стандарттау саясатына әсер етуге, ал басқа жағынан - ұлттық және халықаралық стандарттауды өте тиімді үйлестіруге мүмкіндік береді. Бұл іс-әрекеттің ұлттық аспектісінің нақты мақсаты - француздық стандарттар нормасына ақпараттық технологиялардың сәйкестігін орнату және НФТИ белгісін беру. Егер стандарттаудың осы нысанының қолданбалы сипатын ескерсек, бұл өте маңдай тершіктірерлік жүмыс. АФНОР жақын арада ақпараттық технологияларды стандарттауды мына салаларда жеделдетуді жоспарлайды: көпшілік ақпарат құралдары, азаматтык құрылыс, офистік құжаттамалауда.
Басқа елдердегідей сияқты, АФНОР-ның маңызды болашақты бағыты -көрсетілетін қызметтер сферасы және бәрінен бұрын нақты көрсетілетін қызмет түрлерінің (автосервис, энергия қамтамасыз ету, әдет-ғұрыптық қызмет көрсетулері және басқалары) сапасы мен қауіпсіздігі талаптары.
Француздық ұлттық ұйым стандарттаудың барлық бағыттары үшін жалпы жағдай экономиканың барлық секторларындағы өнеркәсіп өкілдері - нормативтік құжаттар тұтынушылармен тиімді іскерлік байланыстарды ұстап тұру деп есептейді. Тәжірибеде бұл стандарттар жобаларын дайындауда техникалық комитеттер жұмыстарына олардың қатысуы арқылы бірінші кезекте іске асырылады.
4 Британия стандарттар институты (БСИ)
Британдық стандарттар институты механик-инженерлер, кеме жасаушы-инженерлер, электрик-инженерлер және металлург-инженерлер қоғамдары бастамасымен 1901 жылы құрылды. Ол бірінші рет 1929 жылы шыққан және 1981 жылы қайта қаралған Жарғыға сәйкес іс-әрекет жасайтын тәуелсіз мекеме. БСИ негізгі функциясы - барлық мүдделі жақтар келісімі және стандарттарды қабылдау негізінде стандарттарды әзірлеу бойынша жұмыстарды үйлестіру.
Институт штатында 1300 жуық қызметкерлер бар. Жоғары заңнамалық орган - Бас конференция. Ол БСИ жұмыстары туралы есепті тындауға, Президент пен оның орынбасарын сайлауға, қаржы ревизорларын тағайындауға жылына бір рет шақырылады.
Жоғары атқарушы орган - Бас конференцияға есеп беруші Басқарушы кеңес институт жұмыстарын басқарады және жұмыстардың барлык бағыттарын (оған бағынышты қаржы комитеті арқылы) бақылайды. Басқарушы кеңесті БСИ Президенті басқарады. Құрамына Президент орынбасары, Бас ди-ректорлар мен БСИ бөлімдерінің директорлары, қаржы комитетінің басқармасы; барлық салалық кеңестер, Британдық тред-юнион конгресі, Британдық өнеркәсіп конференциясы, Сауда мен өнеркәсіп министрлігі, Қорғаныс министрлігі, Қоршаған ортаны қорғау министрлігі және БСИ ұйымдастырушы - ұйымдары өкілдері кіреді.
БСИ құрамына стандарттау және стандарттарды қолдану жөніндегі жұмыстарға қатысуға мүдделі ұжымдық және жеке мүшелер кіреді.
Стандарттау, сапаны басқару, ақпараттық қызмет ету мен маркетинг бойынша БСИ жұмыстарын басқарудың жалпы мәселелері Директорлар кеңесі құзыретіне жатады. Әр жеке бағыттарға (стандарттау, өнімді сынау, сапаны басқару, экспортқа шығарушыларға көмек және тағы сол сияқтылар) стандарттау жөніндегі мамандандырылған кеңестер басшылық жасайды.
Ұлттық стандарттарды тікелей БСИ негізгі жұмысшы органдары - техникалық комитеттер (олар 3,5 мыңға жуық) әзірлейді. Бұл жұмысқа стандарттау бойынша өз ретінде салалық кеңестерге бағынышты стандарттау жөніндегі комитеттер тәлімгерлік жасайды. Салалық кеңестердің басты міндеті - нақты салада дайындаушылар, тұтынушылар мүдделерін және барлық басқа тараптар мүдделерін ұсыну. Жұмыстардың ең көп көлемі электротехника, автоматтандыру, ақпараттық технология, құрылыс, химия, денсаулық сақтау, машина жасау төңірегіндегі стандарттау жөніндегі салалық кеңестерге келеді.
Нормативтік құжат әзірлеу жұмыстары стандарт жасауға тапсырыс алумен басталады. Тапсырыс берушілер тұтынушы-мекемелер өкілдері, өнім дайындаушылар және басқа кез келген ұйымдар болуы мүмкін. Әрт ұсынысты Басқару кеңесі қарайды және оң шешім болғанда, стандарт жобасын әзірлеуге сәйкес Техникалық комитетке тапсырады. Техникалық комитет өзінің жұмысында <<Британдық стандарттар жүйесі>> В8-0 Британдық ұйымдастыру-әдістемелік стандартын басшылыққа алуға міндетті. Егер стандарттау нысанына үкімет қызығушылық танытса, онда комитет жұмысына кеңесші ретінде үкіметтің уәкілетті өкілі қатысады.
Стандарт жобасының бірінші редакциясын мүдделі жақтарға пікір беруге салып жіберіледі, ақырғы жоба - нормативтік құжатты жариялауға рұқсат етуге құқылы сәйкес стандарттау жөніндегі комитетке келіп түседі. Егер жариялауға рұқсат етуге тәлімгерлік жасайтын сапа кеңесі мен басқару кеңесі өкілдері қол қойса, онда стандарт қабылданды деп есептелінеді.
Стандарттауды ақпаратпен қамтамасыз етуге және стандарттар туралы ақпаратты таратумен <<8іапс1агс11іпе>> автоматтандырылған ақпарат жүйесі бар орталық анықтама қызметі айналысады.
БСИ ақпараттық қызметінің басқа елдер банк деректеріне кіруі орталықтанған және ол 50 ұлттық ақпараттық жүйе абоненті, ал өз кезегінде <<8гапс1агс11іпе>> ақпарат жүйесіне әлемнің 30 аса елі абонент болып келеді.
<<8гапс1агс11іпе>> жүйесінде жыл сайын 150 мыңнан аса сұраныстар өңделеді, ал жүйенің өзі үнемі жетілдірілуде.
Британ стандарттар институты ИСО-да 111 комитет пен комитет бөлімдерінде, МЭК - 26, СЕН - 29, СЕНЭЛЕК-те 11 комитет және комитет бөлімдерінде стандарттар жүргізеді. Ұлттық стандарттар жобаларын дайындауда осы ұйымдардың қабылдаған нормативтік құжаттары ең жоғары дәрежеде ескеріледі.
Британия ұлттық стандарттарының 25% жуығы <<мұқабалық әдіспен>> қабылданған халықаралық стандарттар. Жасалынып жатқан стандарттар жобаларының шамамен 70% халықаралық стандарттау бағыттарына сәйкес. Стандарттардың 16% астамы халықаралықтардың бөліктерін алған болып келеді.
Негізгі жылдық қаржы түсімдері мынандай болып келеді (орташа деректер, %):
Үкіметтік субсидиялар.......................................15,3
Сынау мен сертификаттау тапсырыстарын
орындаудағы түсімдер.......................................44,0
Стандарттар мен басқа жариялымдардағы түсімдер...............................................25,0
Жазылым мен дотациядағы түсімдер...............13,0
Экспорттаушыға техникалық көмек қызметі іс-әрекеттерінен түсімдер.................................1,6
БСИ қаражатайналымы былайбелінген: 50% стандарттау женіндегі іс-әрекеттер; 33% жуығы сапаны қамтамасыз ету;
қалғаны - сынау мен сертификаттау.
Шығынның жартысынан көбі қызметкерлердің еңбек ақысын құраса, орташа таза пайда 5-6% аспайды.
Стандарттаудан басқа, БСИ сапаны басқару мен стандарттау жөніндегі жұмыстарға басшылық жасайды. Сапа мен сертификаттау мәселелерімен Басқару кеңесіне бағынатын Сапаны қамтамасыз ету кеңесі айналысады.
1600 аса Британ фирмалары бұйымның эксплуатацияда қауіпсіздігін мақұлдайтын "Кайтмарк" сәйкестік белгісін алу құқығына ие болды.
БСИ қызметтерінің енді бір бағыты-Еуропаның бірыңғай нарығы жұмысына қатысу. Ол үшін институт құрылымында 10 бөлімше құрылды.
Сұрақтары:
1 Германияда сапаны қандай белгімен білдіреді?
2 Францияда қандай комитеттер бар?
3 Британдық стандарттар комитеті қай жылы құрылды?
Әдебиет:
1http://www.studfiles.ru/dir/cat29/subj366/file3396/view4793.html
2http://www.agro-max.ru/article/7/3483.html
3http://www.uas.su/books/2011/sertifikacia/254/razdel254.php
4http://www.uas.su/books/2011/sertifikacia/254/razdel254.php
5http://www.uas.su/books/2011/sertifikacia/254/razdel254.php
№13 дәріс
Тақырып: Ресейдегі сапаны басқару
Ресейдің өнім мен қызмет көрсетуге байланысты сапа саласындағы ұлттық саясатының концепциялары:
* Ресейдің ұлттық мүдделерін көтерудегі өнім мен қызмет көрсету сапасының рөлі;
* цели национальной политики России в области качества продукции и услуг;
* основные направления национальной политики в области качества продукции и услуг.
Госстандарт России совместно с Минэкономразвития России и Минпромнауки России во исполнение поручения Президента Российской Федерации и по поручению Правительства Российской Федерации в 2002 г. разработали проект Концепции национальной политики России в области качества продукции и услуг.
1. Общие положения
1.1. Понятие качества продукции и услуг
Для целей настоящей Концепции взято определение качества продукции, услуги (далее - продукции), данное Международной организацией по стандартизации (ИСО): совокупность характеристик продукции, обусловливающая ее способность удовлетворять установленные и ожидаемые потребности.
1.2. Качество продукции и спрос
Продукция одного назначения может пользоваться спросом при разных уровнях качества, что связано со степенью платежеспособности ее потребителей. На современном этапе социально-экономического развития страны население делится по этому показателю на три группы: наибольшая - с низкой платежеспособностью, потребляющая в основном дешевую продукцию, как правило, низкого качества; немногочисленная прослойка покупателей среднего класса, потребляющих преимущественно среднюю по цене и уровню качества продукцию; небольшая группа очень богатых людей, имеющих возможность приобретать дорогую продукцию высшего качества.
Результатом наблюдающегося оживления в экономике страны становится увеличение платежеспособности населения, а следовательно, и спроса на более качественную продукцию.
1.3. Качество и конкурентоспособность продукции
Конкурентоспособность является интегральной характеристикой продукции, обусловливающей возможность ее сбыта. На конкурентоспособность продукции оказывают влияние ее качество, цена, стоимость эксплуатации, удобство технического обслуживания, имидж изготовителя, его способность соблюдать договорные сроки поставки и иные факторы.
Приоритетность факторов конкурентоспособности зависит от уровня социально-экономического развития общества, характеристик рынков, на которых реализуется продукция, особенностей конкретных потребителей.
Как свидетельствуют результаты исследований международных экономических институтов, для глобального рынка, интеграция в который является одной из главных задач развития отечественной экономики, в ХХI веке приоритетным фактором в конкурентоспособности продукции будет оставаться качество.
1.4. Качество продукции и ее безопасность
Безопасность продукции (для человека, имущества, окружающей среды) является составляющей ее качества. Степень безопасности продукции, соответствующая уровню социально-экономического развития страны, регулируется и гарантируется государством, использующим для этой цели экономические и административные меры воздействия.
2. Роль качества продукции и услуг в реализации национальных интересов России и цели настоящей Концепции
Настоящая Концепция разработана в соответствии с Конституцией Российской Федерации и направлена на реализацию национальных интересов России, которые определены Концепцией национальной безопасности Российской Федерации, утвержденной Указом Президента Российской Федерации от 17 декабря 1997 г. № 1300 (в редакции Указа Президента Российской Федерации от 10 января 2000 г. № 24).
Качество продукции и услуг является одним из важнейших факторов реализации национальных интересов в следующих сферах деятельности государства:
* экономической,
* социальной,
* военной,
* международной,
* информационной,
* экологической.
2.1. Качество продукции и услуг в реализации национальных интересов России в сфере экономики
Обеспечение устойчивого развития экономики является ключевой задачей в реализации национальных интересов во всех сферах деятельности государства.
В начале и середине 90-х годов национальная угроза в сфере экономики была обусловлена существенным сокращением производства внутреннего валового продукта, приведшим к кризисным явлениям. Спад производства в значительной мере явился следствием, с одной стороны, интервенции иностранных товаров, и с другой - низкого качества и слабой конкурентоспособности отечественной продукции на внутреннем и внешнем рынках, падения платежеспособности населения, структурной деформации экономики в сторону сырьевых отраслей.
Целью настоящей Концепции в экономической сфере является подъем качества отечественной продукции для достижения ее конкурентоспособности как на внутреннем, так и на внешнем рынках и обеспечения на этой основе устойчивого развития экономики страны и интеграции ее в мировую экономику.
В период выхода из кризиса внимание в первую очередь должно быть сосредоточено на:
* подъеме качества и конкурентоспособности продукции в тех секторах экономики, опережающее развитие которых должно обеспечить подъем экономики в целом, используя для этих целей различные меры государственной и региональной поддержки;
* интенсификации процесса импортозамещения за счет повышения качества отечественной продукции;
* максимальном использовании сложившегося в настоящее время сравнительно низкого уровня оплаты труда, а значит, меньших издержек на производство, дающих преимущество в конкурентной борьбе за счет возможности устанавливать более низкую цену на отечественную продукцию по сравнению с ценами на импортируемые товары;
* наращивании производственного потенциала предприятий, создании прогрессивных технологий и новых видов высококачественной продукции, с тем чтобы по мере развития отечественного рынка и интеграции в мировую экономику расширять долю российской продукции на внутреннем и внешнем рынках.
В стратегической перспективе, когда российский рынок будет интегрирован в глобальный, должно устойчиво обеспечиваться конкурентоспособное качество российских товаров.
2.2. Качество продукции и услуг в реализации национальных интересов России в социальной сфере
Качество продукции и услуг прямо и косвенно влияет на решение главной задачи в социальной сфере - обеспечение высокого уровня жизни граждан России. Приобретая качественную продукцию, они получают возможность удовлетворять свои физические, культурные и иные потребности. С другой стороны, высокое качество, обеспечивая подъем экономики и увеличивая занятость населения, способствует росту заработной платы, социального обеспечения и платежеспособного спроса.
Качество способствует также формированию духовных ценностей, воспитывая чувство профессиональной гордости и патриотизма.
Уровень качества продукции должен соответствовать структуре спроса населения с учетом платежеспособности разных его групп, демографических (в том числе половозрастных) и других особенностей. Динамика повышения качества продукции должна соответствовать динамике спроса, который в настоящее время имеет тенденцию к росту.
Безусловно, должна обеспечиваться необходимая безопасность продукции для жизни, здоровья и имущества людей.
2.3. Качество продукции и услуг в реализации национальных интересов России в военной сфере
Высокие качество, технический уровень и надежность военной техники и вооружений являются важным фактором обеспечения обороноспособности страны, ее независимости, суверенитета, государственной и территориальной целостности, предотвращения военной агрессии против России и ее союзников, создания условий для мирного, демократического развития общества.
Уровень качества отечественных сырья, материалов, изделий и элементной базы, используемых для производства и функционирования военной техники и вооружений, должен полностью обеспечивать потребности военной промышленности и армии, а также гарантировать при удовлетворении этих потребностей независимость от зарубежных поставщиков.
2.4. Качество продукции и услуг в реализации национальных интересов России в международной сфере
Качество продукции и услуг, обеспечивающее выокий уровень научно-технического и промышленного развития страны, ее экономическую и военную независимость, способствует упрочению позиций России как великой державы, одного из влиятельных центров многополярного мира в установлении равноправных и взаимовыгодных отношений со всеми странами и интеграционными объединениями.
Национальная политика в области качества в международной сфере должна быть нацелена на:
* закрепление лидирующего положения России в развитии научно-производственного потенциала стран СНГ;
* восстановление и развитие научно-производственной кооперации предприятий этих стран;
* ускорение темпов экономического развития России и других стран СНГ;
* расширение присутствия России на привлекательных для нее мировых рынках и усиление ее конкурентного статуса на этих рынках;
* расширение научно-производственной кооперации отечественных предприятий с ведущими зарубежными фирмами в интересах осуществления крупных международных проектов в целях завоевания Россией лидирующего положения в ряде секторов мирового рынка.
2.5. Качество продукции и услуг в реализации национальных интересов России в информационной сфере
Качество отечественной продукции должно обеспечивать решение задач, связанных с развитием современных информационных технологий и отечественной индустрии информации. С этой целью необходимо обеспечивать высокое качество средств информатизации, телекоммуникаций и связи, микроэлектронной и компьютерной техники.
2.6. Качество продукции и услуг в реализации национальных интересов России в экологической сфере
Экологические параметры качества продукции играют важную роль в решении задач охраны природы, оздоровления окружающей среды, обеспечения экологической безопасности страны и планеты в целом.
Безусловно, должны обеспечиваться обязательные экологические требования к продукции. При проектировании новой продукции должны разрабатываться экологические параметры безопасности ее производства (при этом следует широко применять безотходные технологии) и способы утилизации.
3. Основные направления национальной политики в области качества продукции и услуг
Основные направления национальной политики в области качества продукции и услуг формируются на базе принципов, определяющих необходимость:
* осознания широкими слоями населения, руководителями и работниками всех уровней роли качества в решении экономических, социальных и иных проблем, вытекающих из национальных интересов России.Всеобщее повышение качества отечественной продукции и услуг должно стать национальной идеей;
* овладения методами менеджмента качества руководителями и специалистами всех уровней, исходя из того, что менеджмент качества является специальной отраслью знаний, содержащей сотни эффективных универсальных методов, применимых в разных секторах экономики и сферах деятельности;
* создания общих правовых, экономических, социальных и организационно-технических условий, обеспечивающих предприятиям и организациям возможность успешно решать задачи в области качества;
* реформирования технического регулирования, сбалансированно обеспечивающего защиту потребителей от недоброкачественной продукции и свободное перемещение товаров.
Реализация перечисленных выше принципов нацелена на формирование общей культуры качества в стране и на повышение качества продукции и услуг во всех отраслях экономики.
Помимо этого, политика в области качества предусматривает специальные государственные меры и меры регионального характера, направленные на подъем качества и обеспечение конкурентоспособности продукции в секторах экономики, являющихся приоритетными для реализации как общенациональных интересов России, так и интересов ее регионов.
3.1. Пропаганда идей и стимулирование качества продукции и услуг
Воспитание культуры качества является ключевой задачей пропаганды и всей системы воспитания, начиная со школьной скамьи.
В пропаганде и разъяснении этой идеи должны участвовать все центральные и региональные, государственные, муниципальные, общественные и частные средства массовой информации.
С целью популяризации идей качества и поднятия имиджа отечественной продукции необходимо развивать ежегодный конкурс на соискание премий Правительства Российской Федерации в области качества. Необходима также поддержка конкурсов на соискание региональных и отраслевых премий по качеству, премий общественных организаций и союзов, конкурсов лучших товаров и иных движений, направленных на воспитание культуры качества.
3.2. Широкое внедрение на предприятиях эффективных систем качества и прогрессивных методов менеджмента качества
Как показал отечественный и мировой опыт, применение систем качества дает предприятиям возможность существенно повышать эффективность деятельности, обеспечивать потребителей продукцией и услугами, соответствующими разнообразным потребностям и отвечающими требованиям законодательства.
Создание эффективных систем качества, ориентированных на внедрение современных технологий и методов менеджмента качества, является залогом устойчивого положения предприятий на рынке. При этом необходимо максимально использовать достижения фундаментальной и прикладной науки, практический опыт, полученный в результате инновационной политики Российской Федерации и реализации планов социально-экономического развития страны и регионов.
Широкому внедрению систем качества должна способствовать разработка системы мер в образовательной и консультационной сферах деятельности, а также мер по мотивации применения систем качества.
а) Политика в образовательной сфере
Внедрение эффективных систем качества требует высокого профессионализма, знания работниками и руководителями всех уровней методов и способов менеджмента качества методов и способов менеджмента качества, принципов проектирования систем качества, основанных на передовом отечественном и зарубежном опыте и международных стандартах.
Политика в этой области имеет целью формирование непрерывной системы образования и подготовки кадров в области качества. В учебные программы школ, средних специальных и высших учебных заведений следует вводить дисциплины, связанные с вопросами качества. Необходимо готовить специалистов по организации и обеспечению производства качественной продукции, обучать работников всех отраслей основам менеджмента качества, содействовать подготовке и изданию специальной литературы, журналов и других изданий по данной тематике. Образовательные стандарты высшей школы должны быть приведены в соответствие с требованиями настоящей Концепции.
Необходимо также осуществить комплекс мер по существенному улучшению качества трудовых ресурсов, повышению уровня их профессионально-технической подготовки в целях обеспечения потребностей народного хозяйства в высококвалифицированных кадрах. Должна быть разработана программа действий по повышению социального статуса ученых и инженерно-технических работников производственной сферы и профессорско-преподавательского состава учебных заведений, обеспечивающих перспективное развитие производства и повышение качества продукции и услуг.
б) Политика в области развития консультационной деятельности
Для оказания помощи предприятиям во внедрении систем качества и в целях повышения эффективности этих систем необходимо развивать сеть квалифицированных консультационных организаций.
Государство и регионы должны создать режим наибольшего благоприятствования деятельности этих организаций. При формировании их сети следует использовать организации Госстандарта России, высшей школы, а также региональные отделения Академии проблем качества.
В целях стимулирования работ по внедрению систем качества на малых предприятиях государство и регионы должны изыскивать средства для компенсации части расходов этих предприятий на консультационные услуги в этой области.
в) Политика в области развития сертификации систем качества
Сертификация систем качества является объективным свидетельством их эффективного функционирования на предприятиях.
В связи с тем, что наличие сертификатов на системы качества, подтверждающих их соответствие требованиям стандартов ИСО серии 9000, ISO TS 16949 (системы качества в автомобильной отрасли) и иных аналогичных стандартов, является существенным фактором конкурентоспособности, а в ряде случаев обязательным условием при заключении контрактов или допуске предприятий к тендерам, необходимо развивать деятельность по сертификации систем качества, обеспечивая высокий профессионализм ее участников и доверие к ее результатам, активно добиваться признания отечественных сертификатов за рубежом. Государство должно содействовать вхождению российских организаций и органов по сертификации в международные и региональные союзы и соглашения, а также аккредитации российских органов по сертификации и испытательных лабораторий за рубежом.
г) Политика поддержки внедрения систем качества при размещении федеральных заказов на поставку продукции для государственных нужд
В соответствии с Федеральным законом "О поставках продукции для федеральных государственных нужд" при создании и поддержании государственных резервов Российской Федерации, поддержании необходимого уровня обороноспособности и безопасности страны, обеспечении экспортных поставок продукции для выполнения ее международных экономических, в том числе валютно-кредитных обязательств, реализации федеральных целевых программ государство заинтересовано в безусловном соблюдении требований к качеству продукции, поставляемой по государственным контрактам. В этих целях заказы на поставку продукции по таким контрактам необходимо размещать на предприятиях, в организациях и учреждениях, которые имеют системы качества, сертифицированные соответствующими российскими органами. В условия проведения торгов, конкурсов, аукционов по размещению заказов на поставку продукции для федеральных государственных нужд должно быть введено требование о допуске к ним только тех предприятий, которые имеют сертифицированные системы качества.
д) Политика поддержки внедрения систем качества при размещении заказов на поставку продукции для региональных нужд
Органам власти субъектов Российской Федерации рекомендуется предусмотреть в правилах поставок продукции для региональных нужд порядок, при котором заказы размещаются преимущественно на предприятиях, в организациях и учреждениях, имеющих системы качества, сертифицированные соответствующими российскими органами.
3.3. Политика создания для предприятий организационно-технических условий, способствующих подъему и повышению безопасности качества продукции и услуг
а) Политика в области реформирования технического регулирования
Необходима гармонизация системы технического регулирования в России с международной практикой, нормами и правилами ВТО. Следует разделить организационно и по категориям документов нормирование обязательных требований к продукции и услугам, направленных на обеспечение безопасности (через технические регламенты), и нормирование требований, которые предприятия вправе применять на добровольной основе в целях повышения качества и конкурентоспособности своей продукции и услуг (через добровольные стандарты).
Меры технического регулирования, так же как технические регламенты, обязательное подтверждение соответствия, государственный надзор, и др., являясь необходимыми для защиты граждан и общества страны, вместе с тем представляют собой технические барьеры.
В целях достижения большей свободы перемещения товаров при обеспечении необходимого уровня безопасности следует развивать альтернативные механизмы, такие как стандартизация, добровольная сертификация, внедрение систем качества и другие меры, повышающие доверие к изготовителям и производимой ими продукции.
б) Политика в области стандартизации
Деятельность федеральных органов исполнительной власти в области стандартизации должна быть направлена на улучшение качества и обеспечение безопасности продукции, работ, услуг и хозяйственных объектов, достижение максимального экономического эффекта за счет решения в добровольных стандартах России вопросов унификации, взаимозаменяемости и совместимости, отражения передовых достижений науки и технологий.
Должно быть обеспечено соблюдение международных соглашений и договоров, в том числе в рамках СНГ, содействие интеграции российской экономики в мировую. Одним из основных направлений стандартизации должна стать гармонизация отечественных стандартов с международными, а также признаваемыми в мире региональными стандартами и стандартами других стран.
Необходимо обеспечить активное участие России в разработке международных стандартов, представляющих наибольший интерес для ее экономики. Деятельность по международной стандартизации должна быть направлена на закрепление на мировом рынке (путем внесения соответствующих норм в международные стандарты) передовых отечественных разработок и технологий, а также тех стандартов, которые разрабатываются или широко применяются в России.
в) Политика в области метрологии
Эталонная база России, система передачи размера единиц, инфраструктура и технические средства Государственной метрологической службы должны удовлетворять потребности предприятий и организаций всех отраслей народного хозяйства, в том числе оборонной, а также сферы социальной жизни страны в обеспечении единства измерений.
Дальнейшее развитие и совершенствование Государственной системы обеспечения единства измерений должно быть направлено на обеспечение достоверности и требуемой точности измерений (контроля, испытаний) качества продукции и услуг.
Государственный метрологический контроль и надзор должны обеспечить производство и поставку технически совершенных и метрологически обеспеченных измерительных приборов и оборудования.
г) Политика в области развития информационной инфраструктуры и информационных услуг
В целях решения проблем качества при реализации Доктрины информационной безопасности Российской Федерации в части развития информационной инфраструктуры и информационных услуг должны быть обеспечены:
формирование баз данных о законодательных и иных нормативных требованиях к качеству продукции и услуг в стране и за рубежом;
доступ к этим базам данных отечественным предприятиям и организациям (на коммерческой или некоммерческой основе);
развитие современных информационных технологий (включая технологии GALS), обеспечивающих возможность применения компьютерных методов проектирования, прогрессивных электронных методов оформления и передачи документации, формирования и передачи информационных ресурсов.
д) Политика в области защиты рынка от недоброкачественной и фальсифицированной продукции
В рамках данной Концепции под недоброкачественной понимается продукция, качество которой не соответствует обязательным требованиям к ней и/или не соответствует качеству, заявленному в информации о товаре и нормативно-технической документации на нее.
Формирование механизма защиты рынка от недоброкачественной и фальсифицированной продукции базируется на следующих основных положениях.
Неотвратимость наступления ответственности изготовителя за выпуск некачественной продукции или организации, по вине которой произошла порча продукции
Изготовителем является организация, которая проставляет на товаре свое название, товарный знак, марку или иную аналогичную информацию. Изготовителем также считается импортер, а также продавец продукции в случае, если ее производитель не может быть идентифицирован.
При этом права потребителя, приобретшего недоброкачественную продукцию, должны быть защищены, что выражается в следующем:
* обязательность предоставления доказательств соответствия качества реализованной продукции ранее заявленному возлагается на ее продавца или изготовителя;
* обязательность предоставления доказательств наличия вреда, причиненного вследствие недостатков приобретенной продукции, возлагается на потребителя;
* если дефект продукции, нанесший ущерб потребителю, возник не по вине последнего, а изготовитель или продавец не могут быть идентифицированы вследствие их исчезновения, то обязательства по возмещению ущерба несет государство.
Должны быть организованы действенная скоординированная система государственного и общественного контроля и надзора на рынке, позволяющая своевременно выявлять недоброкачественную и фальсифицированную продукцию и пресекать ее реализацию, а также эффективная система взаимодействия контролирующих, правоохранительных и судебно-исполнительных органов. Должна действовать оперативная, лишенная бюрократизма процедура рассмотрения жалоб потребителей.
Четкая реализация принципа неотвратимости ответственности изготовителя за качество и передачи этой ответственности организации, виновной в порче продукции, будет постоянно побуждать все организации, стоящие в цепочке изготовитель - продавец - потребитель, устанавливать устойчивые связи с надежными поставщиками, требовать доказательств доброкачественности продукции и обеспечивать сохраняемость ее качества для передачи на следующий этап.
Реализация этого принципа также направлена на изъятие из оборота недоброкачественной продукции, обнаруженной контролирующими органами.
Предотвращение и профилактика попадания на рынок недоброкачественной продукции
Методами предотвращения попадания на рынок недоброкачественной продукции являются:
* обязательное подтверждение соответствия продукции обязательным требованиям технических регламентов на дорыночной стадии с маркированием знаком допуска на рынок (для продукции, представляющей потенциальную опасность). Обязательное подтверждение соответствия реализуется через обязательную сертификацию и декларирование соответствия, вводится законодательно и является формой государственного регулирования. Область и способы обязательного подтверждения соответствия должны поэтапно сближаться с принятыми в международной практике и отвечать требованиям Всемирной торговой организации. В стране должна быть создана единая система аккредитации органов по подтверждению соответствия, обеспечивающая объективность и компетентность их деятельности;
* добровольная сертификация, проводимая по желанию заявителей (изготовителей, продавцов) и являющаяся рыночным механизмом.
Реализация этого принципа направлена на снижение риска попадания на рынок недоброкачественной продукции. Она особенно важна по отношению к продукции, контроль которой требует больших затрат времени и средств, а также в тех случаях, когда дефекты могут обнаружиться только в эксплуатации.
Разрешение на осуществление деятельности (допуск предприятий к производству) на основе проверки способности организации производить доброкачественную продукцию (не допускать порчи продукции)
Реализация принципа направлена на предотвращение попадания на рынок дефектной и особо опасной продукции и порчи продукции при ее обращении (транспортировании, хранении и др.).
Одной из эффективных форм реализации принципа может быть применение на предприятиях, производящих, транспортирующих, хранящих и продающих продукцию, эффективных систем качества.
Государственный надзор и контроль за качеством продукции на рынке
Государственный контроль и надзор на рынке следует осуществлять за соответствием продукции и услуг обязательным требованиям технических регламентов и качеству, заявленному в информации о товаре, а также за наличием такой информации и ее полнотой.
Разумный баланс между разными механизмами защиты потребительского рынка от недоброкачественной продукции, основными критериями которого должны быть минимизация риска и экономическая целесообразность
Тенденция в соотношении применения этих механизмов должна смещаться в сторону предупредительных мер.
3.4. Политика учета фактора качества продукции и услуг при выработке и принятии решений по вопросам развития экономики
Социально-экономическая политика Правительства Российской Федерации предполагает определение секторов экономики, опережающее развитие которых должно обеспечить подъем экономики в целом.
Учитывая неблагоприятные стартовые условия на многих предприятиях, предполагается осуществить меры государственной поддержки для развития этих секторов, используя механизмы инвестирования, кредитования, разумного квотирования импорта, бюджетного финансирования через федеральные целевые программы, инновационный и иные механизмы.
Политика учета факторов качества заключается в том, что при выборе предприятий и организаций, которым предполагается оказать государственную поддержку в любой форме, федеральные органы исполнительной власти должны руководствоваться способностью этого предприятия или организации обеспечить за период действия государственной поддержки конкурентоспособное качество или тот его уровень, который необходим для защиты национальных интересов России.
Предприятия, в свою очередь, должны защитить право на использование мер государственной поддержки путем разработки и доказательств реальности собственных программ повышения качества и обеспечения конкурентоспособности продукции, рассчитанных на те сроки, в течение которых действуют специальные меры.
Федеральные целевые программы должны содержать четкие задания по обеспечению необходимого уровня качества продукции и услуг, по стандартизации, метрологическому и иному ресурсному обеспечению, а также по созданию на предприятиях эффективных систем качества и, при необходимости, по сертификации продукции, услуг и систем качества.
4. Реализация национальной политики в области качества продукции и услуг
4.1. Национальная политика в области качества должна реализовываться с учетом состояния и развития отечественного рынка, а также динамики интеграции российской экономики в мировую и российского рынка в глобальный.
Исходя из этого, разрабатываются планы первоочередных мероприятий по реализации политики и задачи стратегического характера.
4.2. При Правительстве Российской Федерации создается Координационный совет по реализации Концепции национальной политики России в области качества продукции и услуг.
Координационный совет осуществляет мониторинг плана работ по реализации Концепции, определяет задачи стратегического характера в области качества, готовит ежегодный доклад Президенту и Правительству Российской Федерации о состоянии дел в области качества в стране и о ходе реализации национальной политики России в области качества продукции и услуг.
4.3. В федеральных округах и регионах России государство должно поддерживать формирование политики в области качества продукции и услуг, вытекающей из настоящей Концепции, и разработку программ по ее реализации.
Целесообразно, чтобы региональные программы повышения качества и конкурентоспособности продукции и услуг предусматривали в числе других меры региональной поддержки предприятий и организаций, производящих приоритетную для государства, отраслей и регионов продукцию.
+ Каждый федеральный орган исполнительной власти должен формулировать свои задачи и стратегию действий, вытекающие из Концепции национальной политики России в области качества продукции и услуг и направленные на ее реализацию, а также вносить соответствующие дополнения и изменения в документы, определяющие функции органа.
Вопросы:
1 Какие политики прописаны в законе?
2 Какие меры существуют по предотвращения брака?
Литература:
1http://www.up-pro.ru/library/quality_management/ QMS_methodology) nacionalnaja -politika.html
№14 дәріс
Тақырып: ҚР сапаны басқару
Сапа менеджменті жүйесінің халықаралық деңгейдегі негізі ИСО 9000 сериялы стандарты болып саналады. Бұл стандартты 1987жылы стандарттау жөніндегі халықаралық ұйымның 176 техникалық комитеті АҚШ,Канада мемлекеттерінің қатысуымен әзірленді. ИСО 9000 сериялы стандарттары өнім сапасын қамтамасыз етуші жүйелерге талаптар бекітті және 3 тілде терминдер сөздігін және анықтамалардан тұратын сапаны қамтамасыз ету саласындағы халықаралық стандарт ИСО 8402 әзірленеді. Халықаралық стандарт ИСО 9000 және оның екінші нұсқасы 1994 жылы,ал үшінші нұсқасы 2000жылы қабылданды.
2000 жылдан 1994 жылы шыққан нұсқасынан айырмашылығы бұл стандартта сапа менеджментінің негізгі принциптерін қамтиды және сапаны басқаратын TQM жүйелеріне көп мөлшерде сүйеніп әзірленген.
Халықаралық стандарт ИСО 9000-2000 2002 жылы шыққан негізгі концепцияларын үрдістік тәсілдеме құрайды. Халықаралық стандарт ИСО 9000 стандарты әмбебап болып саналады, яғни саланың барлық түрлеріне қолданылады. Соған орай халықаралық стандарт ИСО 9000 стандарты жарияланған күннен бастап қызметтердің әр түрлі саласында қолданыла бастады. Қазіргі күнде ИСО 9000 стандарттарын әлемнін бүкіл елдері мақұлдап отыр және оны ұлттық стандарт көптеген фирмаларға енгізілді. Осы стандартқа сәйкес әлемнің түрлі елдерінде 500000-нан астам сапа жүйелері сертификаттарға ие болды. Соңғы жылдары нәтижелері бойынша Ресейде 1134, Украина 157, Белорусияда 58 кәсіпорын сапа жүйесімен сертификатталған. Орта Азия мемлекеттері ішінде ИСО стандарттарын енгізуде Қазақстан бастапқы орында тұр. Мұнда 41 кәсіпорын стандартталған. Қырғыстанда 3, Өзбекстанда 2, Моңғолияда 2 сертификатталған.
Сапаны басқарудың әлемдік тәжірибесі 1987 жылдың наурызында стандарттау жөніндегі Халықаралық ұйым (ИСО) қабылдаған 9000 ИСО халықаралық стандарттары пакетінде шоғырланған. Бүгінгі күні халықаралық стандарттардың осы сериясының стандарттау нысандары әлдеқайда көбейе түсті және тек сапа жүйелері элементтерін,сондай-ақ оларды таңдау критерийі мен сапаны қамтамасыз ету жұйелерінің модельдерін ғана емес, қолданыстағы сапа жүйелерін тексеру тәсілдерін және эксперт-аудиторлардың біліктілік сипаттамалары критерийін де қамтиды. Қызмет көрсету, өңдейтін материалдар және бағдарламалық қамтамасыз ету сапаларын басқару жөнінде халықаралық стандарттар қабылданды. Әдістемелік аспектіде едәуір жұмыстар атқарылды:сапаны қамтамасыз ету жүйесінің жеке құрамдарының мазмұнын түсіндіретін бірқатар басшылық нұсқаулар қабылданды .
Осыларға байланысты қазір сапаны қамтамасыз ету жөніндегі халықаралық стандарттарды 9000 сериялы ИСО стандарттарының "топтамалары" деп атайды.
9000 ИСО халықаралық стандартының үш варианты бар:
9000-1 ИСО - нақты стандарттарды таңдау мен қолдану бойынша басшылық нұсқаулар;
9000-2 ИСО-9001 ИСО,9002 ИСО және 9003 ИСО стандарттарын қолдану бойынша жалпы басшылық нұсқаулар;
9000-3 ИСО -әзірлеу, жеткізу және қызмет етуде бағдарламалық қамтамасыз етуге 9001 ИСО стандартын қолдану бойынша басшылық нұсқаулар.
9000-4 ИСО стандарты бағдарламалық сенімділікті басқару бойынша басшылық болып саналады.
9004 ИСО әдістемелік стандартының осылай дифференциялануы:
9004-1 ИСО - сапаны қамтамасыз ету жүйесі элементтерінің сипаттамасы, 9004-2 ИСО- қызмет көрсету сапасы жүйелері бойынша басшы нұсқаулар, 9004-3 ИСО - өңдеу материалдары сапасы жүйелері бойынша басшы нұсқаулар кіреді, ал 9004-4 ИСО - сапаны жақсарту бойынша басшы нұсқаулар.
Осындай жұмыстармен 9000 сериялы ИСО халықаралық стандарттары <<топтамасы>> әдістемелік бөлімі күшейтілді. Оған кейбірі әзірге жоба 10000 шифрлы әдістемелік стандарттар қосылды.
9001 ИСО, 9002 ИСО және 9003 ИСО нормативтік стандарттары өндірістік процестердің түрлі сатыларындағы сапаны қамтамасыз ететін жүйелердің негізгі модельдері болып қала береді.
9000 сериялы ИСО стандарттары жиынтығы төрт негізгі стандарттардан тұрады:
-9000 ИСО "Сапаны басқару жүйелері.Ұғымдар мен сөздік"(8402 ИСО орнына);
-9001 ИСО "Сапаны басқару жүйелері.Талаптар";
-9004 ИСО "Сапаны басқару жүйесі.Басшылық нұсқаулар";
-10011 ИСО "Сапа жүйелерін тексеру бойынша басшылық нұсқаулар".
9001 ИСО,9002ИСО және 9003 ИСО стандарттары қайта қаралған 9001 стандартқа кіреді,онда да оның құрылымы қазіргідей сияқты 20 элементтерге емес,процестерге негізделеді.Ұйғарымша,9001 ИСО стандартының негізгі бөлімі болады:
-басшылық жауапкершілігі (саясат,мақсаттар,жоспарлау,сапа басқару жүйесі, басшылық тарапынан талдау);
-ресурстармен басқару (адам,ақпараттық,инфрақұрылымдық);
-процестермен басқару (тұтынушылардың қанағаттануы,жобалау,сатып алулар,өндіріс);
-өлшеулер,талдау,жақсарту (тексерулер,процестермен басқару, үнемі жақсарту).
9001 ИСО стандарты жаңа ұқсамының атауында "сапаны қамтамасыз ету" термині жоқ. Бұл стандарттың тұтынушылар көңілінен шығу мүмкіндігін дәлелдейтін сапаны басқару жүйесі талаптарына бағдарымен түсіндіріледі.
14000 сериялы ИСО стандарттарымен сыйысымдылық та алдын-ала қаралған, мысалы Plan-Do-Check-Act (жоспарлау-орындау -- бақылау-түзету) циклдың бөлімінде.Қайта қаралғаннан кейін "келісілген жұп" сияқты болған 9001 ИСО мен 9004 ИСО стандарттарының қолданыстағы ұқсамдарын пайдалану алдын-ала қаралды.Бұл оларды жеке және бірге де қолдануға болатынын білдіреді,себебі олардың құрылымы ұқсас болады,ал қолдану аясы әртүрлі.
9004 ИСО стандарты бұрынғыдай әдістемелік болады және сапа шеңберінің барлық кезеңін қамтитын сапаны басқару жүйесін әзірлеу үшін қолданылады.Бұл стандарттың жаңа ұқсамы сапаны басқарудың сегіз принциптеріне негізделеді:
-тұтынушыға бағдарлану;
-басшылық ролі;
-жұмыскерлерді тарту;
-сапаны басқарудағы,процеске сияқты амалмен қарау;
-амал жүйелігі;
-үнемі жақсарту;
-фактілер негізінде шешім қабылдау;
-жеткізушілермен өзара тиімді қатынастар.
Сапа менеджменті жүйесін сертификаттаудың негізгі принциптері: өз еріктілігі және құпиялылығы, міндеттілігі, бағалаудың объективтілігі, бағалау нәтижесін жаңғырта алу.
Өз еріктілігі- дайындаушы- кәсіпорынның ынтасымен келісімді түрде өнімді міндетті сертификаттаудың 5,6 құрылымы бойынша ҚРСТ 3.4-94 жүргізіледі.
Бағалау объективтілігі- сертификаттауды жүргізетін органның және эксперт-аудиторлардың осы кәсіпорынды сертификаттауда өтініш берушіден де, басқа жақтан да тәуелсіздігін қамтамасыз етуінен және сертификаттайтын эксперт-аудиторлардың жетіктілігінен болады.
Бағалау нәтижесін жаңғырта алушылығы- тексеру тәсілі және өндірістің сапа жүйесін бағалау, бірдей тәсілмен жүргізуімен және толық бірлестірген талаптармен бағалауды, шынайы мәліметтерді есептеуді ұйымдастырып, құжаттарды дұрыс сақтауды қамтамасыз етуден.
Сертификаттау кезінде алынған коммерциялық құпиясы бар кәсіпорын туралы мәлімет, сертификаттау органының құжаттары, эксперт-аудиторлардың жұмыс құралдары, құпиялық талаптарына кіреді.
Сапа жүйесін сертификаттағанда және инспекциялық бағалауда, бағалау объектісі- кәсіпорынның таңдап алған үлгісі бойынша МЕМСТ 40.9001-МЕМСТ 40.9003/ИСО 9001-ИСО 9003/ талаптарына сәйкес сапаны қамтамасыз ететін және басқа жұмыстарға белгіленген талаптар бойынша, сертификатталған өнімнің сапасын тұрақты ұстап тұратындай кәсіпорынның жағдайы мен өнімнің сапасы.
Өндірісті сертификаттағанда бағалау объектісі болып, өнімді сертификаттағанда бақылайтын өндіріс элементтерінің сипаттамасы және сапасы.
Сұрақтары:
1 ҚР сапаны басқарудың шараларын атаңыз?
2 ҚР сапа бойынша қандай стандарттар бар?
Әдебиет:
1 http://uchebnik.kz/sertifikaciya-i-licenzirovanie/451-ponyatie-o-sistemah-obespecheniya-kachestva-produkcii/
2 http://www.certificatione.ru/zarubejnaya-sertifikaciya/sertifikat-sootvetstvija-gost-k-kazahstan.html
№15 Дәріс
Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз етуші басты факторлардың бірі - техникалық реттеу
Қазақстан мемлекетінің басшысы халыққа жолдауында: <<Біз Қазақстанды ғаламдық экономикалық тенденцияларға сай дамыған ел ретінде көруді қалаймыз.Әлемде кішкене болса да, өзінде барлық жаңа және алдыңғы қатарлы бәсекеге қабілеттілігі жоғары, жаңа экономикалық жағдайлармен бірге дамып отыратын мемлекет болғанын қалаймыз>> деген.
Қазақстан Республикасының 9 қараша 2004жылғы № 603 заңы ҚР бұйым, қызмет көрсету, процесстер қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің құқықтық негіздерін белгілейді. Бұл заңда негізгі түсініктер қолданылады.
Осы заң процесстердің, сәйкестікке растау, бұйымға қойылатын міндетті және еркін талаптарды анықтайды, белгілейді және қоғамдық қатынастарды реттейді. Бұл заң техникалық реттеудің негізгі мақсаты мен принциптерін белгілейді.
Мемлекеттік техникалық реттеу жүйесінің құрылымына:
1) Қазақстан Республикасының үкіметі;
2) уәкілетті орган;
3) өз құызырының шегіндегі мемлекеттік органдар;
4) мемлекеттік органдардағы техникалық реттеу аумағының экспертты кеңестері;
5) саудадағы техникалық кедергілер бойынша, санитарлы және фитосанитарлы ақпараттық орталық; (ары қарай - Ақпараттық орталық);
6) стандарттау бойынша техникалық комитеттер;
7) сәйкестікті растау органдары, лабораториялар;
8) сәйкестікті растайтын, стандарттау және аккредитациялау эксперт-аудиторлары;
9) техникалық реттеу аумағындағы мемлекеттік нормативті құқықтық актілер фонды және стандарттар.
Стандарттау жөніндегі техникалық комитеттер мемлекеттік органдардың және аймақаралық дәрежеде стандарттау жұмыстарының жүргізілуіне мүдделі жақтардың ұсынысымен құрылады.
Стандарттау бойынша техникалық комитеттер құрамына мемлекеттік органдар және мүдделі жақтардың өкілдері кіреді.
Қазақстан Республикасының көлемінде қолданылатын нормативтік құжаттарға:
1) халықаралық стандарттар;
2) аймақтық стандарттар және технико-экономикалық ақпараттар классификаторы, стандарттау бойынша ережелер мен ұсыныстар;
3) Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарты және технико-экономикалық ақпараттар классификаторы;
4) ұйымдар стандарты;
5) ҚР стандарттар бойынша ұсыныстары;
6) шет елдердің ұлттық стандарттары, ұйымдар стандарттары, технико-экономикалық ақпараттар классификаторы, ережелер, нормалар және ұсыныстар жатады.
Қазақстан Республикасының көлемінде осы Заңның 4 статьясындағы 1 бөлімінде қарастырылған мақсаттарға жауап беретін шет елдердің ұлттық стандарттары, ұйымдар стандарттары, технико-экономикалық ақпараттар классификаторы, ережелер, нормалар және ұсыныстары қолданылады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандарт ретінде шет елдердің стандарттары келесі шарттар негізінде қолданылады: .
1) Қазақстан Республикасының халықаралық және аймақтық стандарттау, метрология және аккредитациялау ұйымдарына мүшелікке кіруі;
2) Қазақстан Республикасы мен шет елдердің стандарттау аумағындағы екі жақты (көпжақты) келісім - шаттардың болуы.
Қазақстан Республикасының көлемінде қолданысқа жататын халықаралық және аймақтық стандарттар техникалық реттеу аумағында бекітілген талаптарға қарсы болмауы тиіс, және құзырына кіретін мемлкеттік органдармен мақұлдануы керек.
Стандарттау бойынша жұмыстардың жоспарлары мемлекеттік органдар, стандарттау бойынша техникалық комитеттер, ҚР жеке және заңды тұлғалардың ұсынысы негізінде белгіленген тәртіпте уәкілетті органмен бекітіледі.
Техникалық реттеу аумағында нормативті құқықтық актілермен бекітілген талаптарды мемлекеттік бақылау және қадағалау Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес уәкілетті органмен, оның территоральды органымен, басқа мемлкеттік органымен және олардың қызметкерлерімен жүргізіледі.
Техникалық реттеу аумағында нормативті құқықтық актілермен бекітілген талаптарды мемлекеттік бақылау және қадағалау объектыларына техникалық реттеу аумағындағы нормативті құқықтық күші таратылған бұйымдар, процесстер, сәйкестікті растау органдары және лаборатоиялары жатады.
Мемлекеттік бақылау және қадағалауды жүргізетін қызметкерлерге:
1) Мемлекеттік бақылау және қадағалау бойынша Қазақстан Республикасының мемлекеттік бас инспекторы - уәкілетті орган басшысы;
2) Мемлекеттік бақылау және қадағалау бойынша Қазақстан Республикасының мемлекеттік бас инспекторының орынбасарлары - уәкілетті органдар басшыларының орынбасарлары;
3) Мемлекеттік бақылау және қадағалау облыс және қаланың бас инспекторлары - территориальды органдар басшылары;
4) Мемлекеттік бақылау және қадағалау облыс және қаланың бас инспекторларының орынбасарлары - территориальды органдар басшыларының орынбасарлары;
5) Мемлекеттік бақылау және қадағалау мемлекеттік инспекторлары - территориальды органдардың барлық категориялы мамандары;
Ресми нұсқау құқығы мемлекеттік бас инспекторға жатады.
Ресми нұсқаулар пішінің және тәртібін, олардың берілуін уәкілетті орган бекітеді.
Мемлекеттік бақылау және қадағалауды жүргізетін мемлекеттік органның қызметкер жағымен берілген ресми нұсқаулар барлық жеке және заңды тұлғалармен орындалуы міндетті.
Лицензиялау -ҚР заңнамасы бойынша : - лицензия берумен; - лицензияның бар екенін растайтын, құжаттарды қайта рәсімдеумен; - лицензияның әрекетін тоқтату және жаңарту; - лицензияны жоққа шығару; - лицензиялайтын органдарды бақылау және т.б. іс шараларды орындауды айтады.
Лицензия - бір жақтың екінші жаққа нақты бір (коммерциялық) қызметке рұқсат беретін ресми құжат түрі. Лицензияның көп түрі кездеседі (валюталық банктік лицензия, ішкі экономикалық лицензия, мемлекеттік лицензия т.б.)
Патент дегеніміз ұсынылған басымдылық өнертабысты, өнертабысқа авторлықты және патент иеленушінің өнертабысқа ерекше құқығын өнертабыс екендігін куәландыратын құжат.
Патенттік құжаттамада өнеркәсіптік меншік объектілері туралы ақпарат және өнеркәсіптік меншік объектілеріне патенттік құқық иелері туралы мәліметтер жарияланады.
Сұрақтары:
1 Техникалық реттеуге анықтама беріңіз
2 Лицензиялау дегеніміз не? Оның негізгі кезеңдері
Әдебиет:
1. Қазақстан Республикасының <<Техникалық реттеу туралы>> Заңы 2004 жылдың 9 қарашасынан № 603-II 29.12.06ж. толықтырып,өзгертілген № 209-III - Алматы, 2007.
2. Постановление Правительства Республики Казахстан от 22 октября 2010 года № 1100 - Об утверждении Программы по техническому регулированию и созданию инфраструктуры качества в Республике Казахстан на 2010 - 2014 годы.
3. Статистический сборник РК <<Мониторинг развития аула (села)>> в 2-х частях (на казахском и русском языках), Астана, 2010.
4. Закон Республики Казахстан от 10.07.2002 N 339-II "О ветеринарии".
5. Закон Республики Казахстан от 07.06.2000 N 53-II <<Об обеспечении единства измерений>>.
6. http://financeportal.ru/articles/1061.html
Тәжірибелік сабақ тақырыптары
№1 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы:Пәнге кіріспе.
Сабақтың мақсаты: Пәнге кіріспе.
Тапсырма:
1. Сапа туралы негізгі анықтамалар мен ережелермен танысу.
2. Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
3.Бақылау сұрақтарына жауап беру.
Бақылау сұрақтары :
* Сапаға анықтама бер.
* Тауар мен қызмет көрсетудің сапасының құрамына не кіреді?
* Сапаға байланысты анықтамаларды атаңыз
* Қазіргі заманғы сапа теориясының негізін қалаушы кім?
* Қанша сапа элементтері бар?Оларды атап шығыңыз.
* Демингтің қанша постулаты бар? Оларды атап шығыңыз.
* Сапа философиясының қанша шартын білесіз?
№2 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы: Сапаны басқару жүйесінің даму тарихы
Сабақтың мақсаты: Сапаны басқару жүйесінің даму тарихымен танысу
Тапсырма:
1. Сапаны басқарудың тарихын оқып үйрену
2. Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
3. Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
1. Сапаны басқарудың қанша кезеңін білесіз? Оларды атап өтіңіз.
2. TQC жүйесі туралы айтып беріңіз.
3. Қанша сапа жұлдызы бар? Олар қандай?
4. Сапаны басқарудың қандай жүйелері болады? Әрбіреуін сипаттаңыз.
5. Қалалардың құрметіне аталған сапаны басқару жүйелерін атаңыз.Сипаттамасын беріңіз.
6. Сапа сыйлықтарына сипаттама беріңіз.
7. Шетелдегі сапаның тарихи кезеңдерін атап шығыңыз.
№3 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы:Сапа көрсеткіштері.
Сабақтың мақсаты: Сапа көрсеткіштерін оқып үйрену.
Тапсырма:
+ 1. Көрсеткіштерді оқу
* Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
* Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
* Сапа көрсеткішіне анықтама беріңіз.
* Сапа көрсеткіштері қандай белгілер бойынша жіктеледі?
* Сапа көрсеткіштері қанша топқа бөлінеді?
* Қандай көрсеткіштер сенімділікке жатады?
* Сапа көрсеткіштерінің қандай критерийлері бар?
* Фактор мен гипотезаға анықтама беріңіз.
* Қай фактор өнімнің өмірлік циклінің түрлі кезеңдерінде өнімнің сапасын анықтайды?
№4 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы:Сапаны басқару механизмі
Сабақтың мақсаты: Сапаны басқару механизмін оқып үйрену.
Тапсырма:
* Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
* Сапаны басқару дегеніміз не?
* Сапаны басқару механизмі болып не табылады? Оған қандай функциялар кіреді?
* Сапаны басқару механизмі қалай жіктеледі?
* Қандай сапаны басқару жүйелерін білесіздер?
* Джит жүйесінің мәні неде?
№5 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы: Сапаны басқару үрдісін жоспарлау.
Сабақтың мақсаты: Жоспарлау үрдісімен танысу.
Тапсырма:
1. Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
* Жоспарлау дегеніміз не?
2. Жоспарлаудың басты тапсырмаларын атап өтіңіз
3. Жоспарлаудың қандай принциптері бар?
4. Жоспарлау әдістеріне не жатады?
5. Жоспарлауда жұмыстың қандай түрлері болады?
№ 6 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы: Сапаны бақылау әдістері, ақауларды және олардың себептерін талдау
Сабақтың мақсаты: Сапаны бақылау әдістерімен танысу.
Тапсырма:
1.Бақылау әдістерін оқып үйрену.
2. Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
3.Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
* Бақылау мен тексеріске анықтама беріңіз.
* Бақылаудың статистикалық әдістеріне не кіреді?
* Графиктердің қандай түрлері кездеседі?Оларға анықтама беріңіз.
* Парэто диаграммасы қандай принцип бойынша құрастырылады?
* Гистограмма дегеніміз не?
* Бақылау карталары не үшін қолданылады?
* Бақылау карталарының қандай түрлері кездеседі?
№7 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы: Сертификаттау
Сабақтың мақсаты: Сертификаттауға қысқаша шолу жасау
Тапсырма:
* Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
* Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
* Сертификаттаудың терминдері мен анықтамалары.
* Сертификаттау бойынша қандай негізгі құжаттар кездеседі?
* Сертификаттау кезінде қандай кезеңдер мен жұмыстар орындалады?
* Сертификаттаудың қандай сұлбалары болады?
№ 8 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы:Сертификаттаудың халықаралық тәжірибесі.
Сабақтың мақсаты:Халықаралық сертификаттаумен танысу.
Тапсырма:
* Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
* Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
* Қандай шетелдік сертификаттау жүргізетін ұйымдар болады?
* ИСОның қоластында қандай комитеттер жұмыс жасайды?
* Еуропалық елдерде сапаны бақылаушы қандай ұйым жұмыс жасайды?
№ 9 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы: Сапаны басқарудағы шетелдік тәжірибе
Сабақтың мақсаты: Сапаны басқарудың шетелдік тәжірибесімен танысу.
Тапсырма:
* Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
* Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
* Өнімнің сапасын басқару мәселелеріне қандай аймақтар жұмылдырылған?
* 80ж АҚШта сапаның негізгі шешімі не болып табылды?Қазір ше?
* Заманауи кезеңдегі АҚШтағы сапаны басқарудың ерекшеліктерін атап шығыңыз?
* Жапондық сапаны дамуына қай ғалым зор үлес қосты?
* Жапондық сапа жүйесінің ерекшеліктерін атаңыз?
* Сапаны кешенді басқаруды жүзеге асыру кезінде негізгі құрал не болып табылады?
№ 10 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы: Сапаны басқарудың еуропалық тәжірибесі.
Сабақтың мақсаты:. Сапаны басқарудың еуропалық тәжірибесімен танысу.
Тапсырма:
1.Еуропадағы сапаны басқару әдістерімен танысу.
2. Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
3.Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
* Германияда қандай сапа белгісі бар?
* QS жүйесі қашан және қалай құрылды, қандай ет түрлеріне жұмыс істейді?
* Стандарттау бойынша немістің ұлттық ұйымының принциптері қандай?
* Француздық стандарттау бойынша ассоциациясы қалай аталады? Оған қандай ұйымдар кіреді?
* Британдық сапаны басқару институты қалай аталады? Ол немен айналысады? Онымен қандай ұйымдар байланысқан?
№ 11 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы: Ресейдегі сапаны басқару
Сабақтың мақсаты: Ресейлік сапаны басқарумен танысу.
Тапсырма:
* Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
* Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
1. Какие главы и статьи входят в концепцию национальной политики России в области качества продукции и услуг.
2. На что нацелена национальная политика в области качества в международной сфере?
3. Какие виды политик прописаны в данной концепции?
№ 12 тәжірибелік сабақ
Сабақтың тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы сапаны басқару
Сабақтың мақсаты: Қазақстандық сапаны басқаруды оқып үйрену
Тапсырма:
* Жұмыс туралы есепті рәсімдеу.
* Бақылау сұрақтарына жауап беру
Бақылау сұрақтары:
1. Сапаны қамтамасыз етуге анықтама беріңіз.
2. ҚР сапаны басқару бойынша қандай стандарттар жұмыс жасайды?
3. ҚР сапа саласындағы саясатты орнатудың негізгі бағыттары қандай? 4. Өнімнің өмірлік циклі қандай кезеңдерге бөлінген?
5. <<ҚР сапаны басқару мәселелері>> тақырыбына эссе жазу.
Магистранттардың өздік жұмыстарының тізімі:
1. <<Сапа>> түсінігінің тарихы мен дамуы. Сапа саласының мақсаттары.
2. Сапаны басқару концепциясының дамуы.
3. Сапа сыйлықтары
4. Сапа көрсеткіштері.
5. Өнімнің өмірлік циклі.
6. Сапаны кешенді басқару (TQC).
7. Сапа саласындағы жоспарлау.
8. Сапаны басқарудағы жүйелер мен әдістер. Эдвардс Деминг,
Каору Исикава, Генити Тагути.
9. Халықаралық стандарттау ұйымы (ИСО).
10. Сапаны басқарудың шетелдік тәжірибесі.
11. Сапаны басқарудың еуропалық тәжірибесі.
12. Ресейдегі сапаны басқару.
13. Қазақстандағы сапаны басқару.
15. ҚР техникалық реттеудің маңыздылығы.
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz