УМКД

Өсімдіктер және жануарлар экологиясы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағы СемЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейлі СМК құжаты
ПОӘК
ПОӘК 042-18-35.1. 8
/01-201
ПОӘК
Мұғалімдерге арналған пәннің бағдарламасы
<<Өсімдіктер және жануарлар экологиясы >>

№ 1 басылым
_______.201 ж.

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

5В011300 - <<Биология>> мамандығы үшін

МҰҒАЛІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘННІҢ БАҒДАРЛАМАСЫ

Семей
2014

1.ӘЗЕРЛЕГЕН

Құрастырушы__________<<____>>_____ 20___ж аға оқытушы Мукаева Г.Т.

2. ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1. Биология кафедрасында отырысында
<<____>>___________ 20___ж. №____хаттама

Кафедра менгерушісінің м.а_______Қуанышбаева М.Г.
2.2. Жаратылыстану ғылымдар факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында
<<____>>___________ 20___ж. №____ хаттама

Төрайымы____________ Абдишева З.В.
3. БЕКІТІЛДІ
Университетінің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында басып шығаруға мақұлданған және ұсынылған
<<____>>___________ 20___ж. №____ хаттама

ОӘК төрайымы____________ Искакова Г.К.

4.БІРІНШІ РЕТ КІРГІЗЕЛГЕН

МАЗМҰНЫ:

* Қолдану саласы
* Нормативті сілтемелер
* Жалпы ережелер
* Пән мазмұны, пәннің модульдік бөлінуі
* СӨЖ тақырыптары мен мазмұны
* Пәнді оқу бойынша әдістемелік ұсыныстар
* Оқу - әдістемелік әдебиеттер тізімінің қамту кестесі
* Әдебиет және қорлар

1.ҚОЛДАНУ САЛАСЫ

<<Өсімдіктер және жануарлар экологиясы>> пәнінің электрондық оқу-әдістемелік кешені <<5В011300>> - <<Биология>> мамандығының студенттеріне арналған. ПОӘК студенттерді курс мазмұнымен, өзектілігімен, қажеттілігімен, саясатымен және студенттің оқу үдерісінде қандай дағдылар мен іскерлікті үйренетінімен таныстырады.
Пәнді оқу кезінде ПОӘК негізгі құрал болып табылады.

2. НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР
Осы <<Өсімдіктер және жануарлар экологиясы>> пәнінің электрондық оқу-әдістемелік кешені (ПЭОӘК) берілген пән бойынша оқу үдерісін ҚОТ пайдалана ұйымдастыру ретін анықтайды және келесі құжаттардың талаптары мен ұсыныстарына сәйкес әзірленген:
<<5В011300>> - <<Биология>> мамандығының Мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім стандарты ҚР МЖМБС 3.08.0ХХ-20__, ҚР Білім және ғылым министрлігінің 20__ жылғы <<__>> _________ №__ бұйрығымен бекітілген.
Шәкәрім атындағы СМУ <<Пәннің электрондық оқу-әдістемелік кешені туралы ережесі>>.

3. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:
Өсімдіктер және жануарлар экологиясы биологиялық білімі бар мамандарды дайындау саласындағы қосымша пәндердің бірі болып саналады.
Өсімдіктер және жануарлар экологиясыпәнінің негізгі мақсаты - өсімдіктердің және жануарлардың әртүрлі тіршілік ету орталарына байланысты бейімделушіліктерін, ортаның экологиялық факторларының, әсіресе абиотикалық факторлардың әсері туралы заңдылықтарын білу болып табылады.
3.2 Пәннің оқыту мақсаты:
Студенттердің диалектикалық материалистік көзқаастарын қалыптастыру;
* өткен материалды есте сақтау және айта білу;
* практикалық және зерттеушілік жұмыстарда арнайы әдістерді меңгеру;
* өткен материалды анализдей білу;
* өткен материалды дұрыс бағалай білу.
3.3 Пәнді оқытудың басты міндеттері:
* өсімдіктер және жануарлар экологиясы білімді кеңейту;
* арнайы әдебиеттермен өздік жұмыстар.
3.4 Оқып-білудің нәтижелелері:
Пәнді оқып-білудің нәтижесінде студент мыналарды:
* өздік жұмыстарды белсендіру;
* білім сапасын көтеру;
* орта факторларын және олардың ағзаға әсері
* өсімдіктер және жануарлар экологиясын, олардың ортамен байланысының заңдылытарын меңгеру.
3.5 Курстың пререквизиттері:
Оқылатын пәнді игеру үшін студент ботаника, зоология, топырақ биологиясы, экология сияқты пәндерді жақсы білуі керек.
+ Курстың постреквизиттері: педагогикалық практика.

3.7Жұмыс оқу жоспарынан көшірме
1 кесте

Курс
Семе - стр
Кре - дит
Дәріс
Зертханалық жұмыс

Барлығы
Бақылау түрі
4
4
3
15
15/30
57
Емтихан

4. ПӘН МАЗМҰНЫ, ПӘННІҢ МОДУЛЬДІК БӨЛІНУІ

Модуль
Тақырыбы
Қарастырылатын сұрақтар
Әдебиеттер тізімі

1
2
3
4
Жануарлар экологиясы
Жануарлардың экологиялық классификациясы және ортамен байланыстарының жалпы заңдылықтары.
1.Биосфера. Заттар айналымы, организмдердің көптүрлілігі.
2.Орта және факторлар. Ортаның өзгергіштігі
1,2,3,4

Жылу алмасу және температураның жануарлар тіршілігіндегі маңызы.

1.Ортаның температурасының маңызы.
2.Пойкилотермді жануарлар.
3.Гомойотермді жануарлар.
4.Жануарлардың бейімділік мінез-құлықтары.
5.Температураның жануарлардың көбеюіне және өліміне әсері.

Жануарлардың кеңістіктегі бағдары.
1.Бағдар туралы жалпы түсінік.
2. сезгіштік.
3. Бағдар бүтін процесс ретінде
4. Жарықсезгіштік және көру.
5.Дыбыс және есту.
6.Химиялық сезгіштік.
7.Терінің сезгіштік қабілеті.
8.Электрлік және электромагниттік

Өсімдіктер экологиясы
Жылу экологиялық фактор ретінде

1.Өсімдіктер экологиясының негізгі ұғымдары.
2.Экологиялық факторлардың өсімдіктерге әсер ету заңдылықтары.
3.Жылудың өсімдіктердің жекелеген функцияларына әсері.
4.Өсімдіктерге жоғары және төмен температураның әсері.
5.Жылу факторының ботаникалық-географиялық маңызы.
3,4,5,6,7,8

Су режимінің өсімдіктер тіршілігіндегі маңызы.

1. Топырақтағы су және оның өсімдіктерге маңызы.
2.Өсімдік бойында судың жылжуы. Транспирация.
3.Сумен қамтылу жағдайының өсімдіктер морфологиясына әсері.
4.Су режиміне байланысты өсімдіктерді экологиялық топтарға бөлу.

1.Жарыққа байланысты өсімдіктердің экологиялық топтары.
2.Жарыққа байланысты өсімдіктердің анатомиялық-морфологиялық бейімделушіліктері.
3.Фотосинтез және физиологиялық бейімделушілік.
4.Жарықтың өсімдіктер таралуындағы маңызы.

Жарық экологиялық фактор ретінде.

Топырақ факторлары. Эдафикалық және орографиялық факторлар.

1.Топырақтың механикалық және химиялық құрамының экологиялық маңызы.
2.Тұзды топырақтағы өсімдіктер экологиясының ерекшеліктері.
3.Топырақтағы тірі организмдердің экологиялық маңызы.

Биоткалық өзара әсерлер.

1.Микроорганизмдер, өсімдіктер және жануарлар арасындағы өзара қарым-қатынастар трансбиотикалық, трансабиотикалық, тікелей, жанама, физиологиялық және т.б.
2.Өсімідіктер популяцияларына антропогендік әсерлердің негізгі формалары.

Тіршілік формалары және оның эволюциясы

1.Өсімдіктердің тіршілік формалары
2.Тіршілік формаларының кейбір аспектілері.

Студенттің өзіндік жұмысының жоспары

Тақырып
Мақсаты және мазмұны
Қоданыла-тын әдебиеттер
Жануарлардағы сулы-тұзды алмасу және минералды қоректенуі.
Судың организм үшін маңызы. Гидро- және аэробионттардағы сулы-тұзды алмасу. Құрлық жануарларының минералды қоректенуі.

1, 2, 3, 4, 7
Субстрат.
Субстраттың жануарлар үшін маңызы. Топырақ. Су қоймаларының түбі. Қар жабынының маңызы. Мәңгі суық және мұзды жабын.
2, 3, 4, 5, 6, 9
Өсмідіктер тіршілігінде судың маңызы.
Өсмідіктердің түрлі тіршілік формаларындағы транспирация. Құрғақшылыққа төзімділіктің экологиялық маңызы. Орман және жауын-шашын.
10-12
Биотикалық факторлар.
Өсімдіктердің басқа ағзалармен қатынасының типтері. Зоогенді факторлардың өсімдіктерге әсері. Фитогенді факторлар мен өсімдіктердің өзара байланыстары. Өсімдіктердің қорғаныш қасиеттері.
10, 12, 14

5.ПӘНДІ ОҚУ БОЙЫНША ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР

Пәнді оқу бойынша әдістемелік ұсыныстар

3. СӨЖ және СОӨЖ тапсырмаларын орындауға әдістемелік нұскау.
Негізгі талаптар:
1. Жазып отырған тақырыптан алшақтамай, оның мазмұнын нақты ашуға талпыну.
2. Артық баяндау, қажетсіз дәлелдемелер мен көп сөзділікке жол бермеу.
3. Міндетті түрде жоспар болуы және тақырып мазмұнынжоспарға сай рет-ретімен жүйелі баяндауы кажет.
4. Жұмыс түсінікті, мағыналы, орамды тілмен жазылуы тиіс.
5. Барлық айтылған ойды жинақтап, тұжырымдап, тиістіқорытынды жасау.
2.1.Реферат жазуда не ескеріледі?
1. Таңдап алған рефераттың тақырыбына қатысты студент кішігірім зерттеулер жасайды. Студентосы алғашқы ғылыми жұмысқа байланысты мәселелерге орай қажетті әдебиеттерге шолу жасаудан бастайды.
2. Керек жағдайларда оқытушымен кездесіп, керекті кеңестеп алғаны абзал.
3. Реферат жазуда студент негізгі мәселені ажыратуға, тақырыптардың өзара сабақтастығын тануға дағдыланады.
4. Фактілер, фактілік материалдарды ірікгеу және жинақтау негізінде таблицалар, графиктер, схемалар жасалады.
5. Пайдаланған деректер, материалдар, әдебиеттердің тізімін, қайдан алғанын (сілтеме) қайда, қашан, қандай баспадан жарық көргенін көрсетуі қажет.
6. Студенттіңжазған рефераты аудиторияда талқыланады. Ең алдымен оқытушы қысқаша рефераттақырыбымен, негізгі идеясыментаныстырады. Тақырыпты зерттеуші студентрефератмазмұнын аудиторияда баяндайды, сұрақтарға жауап береді.

Жұмыстың мұндай түрі, формасы, нұсқасы студенттердің танымдық белсенділігін арттырып, алдағы ізденіске құлшындырады.

Рефератты талқылау -- шығармашылық жұмыстың бір көрінісі, яғни білімділік, қызығушылық тұрғысынан және төрбиелік мән-мазмұны зор әрекет, жұмыс. Бұл кезде сөйлеушілер негізгі мәселеден ауытқымай, нақты, тұжырымды ой айтуға көңіл бөлуі тиіс.
Рефератты талқылып, қорытындысын шығару -- маңызы зор жауапты сәт, белгілі бір тақырып төңірегінде ғылыми дәйекті тұжырымдар жасап үйрену. Соңында оқытушы реферат жазған студенттін, пікір айтушылардың сөздерін жинақтап, қажетті толықтырулар енгізеді, мәселенің түсініксіз тұстарын анықтап, түзетулер жасайды, толыктырады, өзгертеді.
2.2. Студенттердін өздік жүмыстарды орындауларына жалпы кеңестер (нұсқаулар)
1. Өздігінен білім алу үшін, алдымен сол жұмысқа қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқибілу, библиографиялық дағдылар, түрлі анықтама әдебиеттерді пайдаланабілу, оқығандарды жазып алу т.б. ) ие болу керек.
2. Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уакыт, орын, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы т.б.) керек етеді, ең дұрысы кітапханаларда, оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.
3. Өздігінен білім алатын адам нені оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен жасауы керек.
4. Алғашқы кезде оқытушылардан, тәжірибелі адамдардан, кітапханалардан ақыл-кеңес алудың пайдасы зор.
5. Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзілісжасамай жүргізген жөн.
6. Оқыған материалды мұқият ұғатындай етіп ұғып, түсінбеген жерлерді қалдырмай, қайталап оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу қажет.
7. Анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып отыру керек.
Студенттердің өздік жұмыстарын ұйымдастыруға қойылатын талаптар.
:: Жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға көңіл аудару;
:: Студенттердің өздік жұмысын оқу жұмысының басқа түрлерімендұрыс ұштастыра білу;
:: Студенттердің дербестігін арттырып, өзіндік білім алу қабілетінжүйелі түрде дамыту;
:: Өзіндік жұмыстың мазмұнына күнделікті өмірден алынған материалдарды, хабарларды енгізу;
:: Студенттерді табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдылықтарын, сонымен қатар нақтыфактілер мен құбылыстарды өздігіненталдап түсінуге үйрету;
:: Студенттердің алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуте дағдыландыру;
:: Студенттердіоқу жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауға, әр уақыттадербес және белсенді әрекет жасауға баулу;
:: Студенттердің өздігінен дербес жұмыс істеу, еңбек ету дағдыларын қалыптастыру.

Қолданылатын әдебиеттер тізімі.Негізгі:
* Н. П Наумов Экология животных - М,1963
* Одум Ю Экология В 2-х томах - М,1986
* Шилов И. А Физиологическая экология животных - М 1985
* Киселев В. В Основы экологии. - Минск,2000 г
* Алексеев С. В Практикум по экологии. - М,1996
* Банников А. Г Основы экологии и охрана окружающей среда - М, 1999
* Дмитриева Т. М Основы сенсорный экологии. - М,1999

Қосымша:
1 Коробкин В.И., Передельский Л.В. Экология. - Р-на-Д, 2000г.
2 Никаноров А.М., Хоружая Т.А.. <<Экология>>.- .М.: , 2000.
3 Сагимбаев Т.К. . Экология и экономика.- Алматы: , 1997
4 Панин М.С. Экология Казахстана. - Семипалатинск: , .2005.
5 Григорьева И.Я. Лекционный курс <<Экология>>,- Семей, 2007, 157с.
6 Григорьева И.Я. Пособие для самостоятельного изучения курса <<Экология>>,- Семей, 2008, 161с.
7 Григорьева И.Я. Практикум <<Экология и устойчивое развитие>> для студентов не биологических специальностей.- Семей, 2008, 96с
8 Скрипникова Л.В. Промышленная экология.- Семипалатинск.,2007.
9 Панин М.С. Химическая экология - Семипалатинск, 2000 г.

7. ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІНІҢ ҚАМТУ КЕСТЕСІ
4 кесте
№
Оқулық және оқу-әдістемелік Құралдың атауы
Саны
Студент саны
Қамтылу пайызы,%
1
Н. П Наумов Экология животных - М,1963
2
23
35
2
Одум Ю Экология В 2-х томах - М,1986
2
23
35
3
Шилов И. А Физиологическая экология животных - М 1985
2
23
35
4
Киселев В. В Основы экологии. - Минск,2000 г
3
23
35
5
Алексеев С. В Практикум по экологии. - М,1996

5
23
35
6
Банников А. Г Основы экологии и охрана окружающей среда - М, 1999

2
23
35
7
Дмитриева Т. М Основы сенсорный экологии. - М,1999

2
23
35

Пәндер