Файл қосу

Варварлық мемлекеттері



Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей  қаласының Шәкәрім атындағы  мемлекеттік университеті
                                       
                     Құжат СМЖ 3 дәрежелі
                                   ПОӘК
                                       
                                   ПОӘК 
                            042-16-02.1.09/03-2013
                                       
                  <<Орта ғасырлар тарихы>>
                  Оқу- әдістемелік кешені
                           5В011400 -<<тарих>>
                    мамандығына  арналған
                                       
                                       
                             Редакция №1






                           Оқытушы үшін 

                  <<Орта ғасырлар тарихы>>

             5В011400  <<тарих>> мамандығы үшін


















                                   





                               СЕМЕЙ -2013
ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ
5В011400 <<тарих>> мамандығы үшін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарты арнайы пәннің типтік бағдарламасы негізінде жасалған. Құрастырушы Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің <<Тарих>> кафедрасының оқытушысы, т.ғ.к., доцент  З. Қ. Мұқатаева. 
                                                               <<______>>    __________ 2013 ж.


2 ҚАРАЛДЫ
  + Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің <<Тарих>> кафедрасының отырысында
 Хаттама №______  <<__>>________  2013  жыл

Кафедра меңгерушісі    ____________  Н.Мухаметжанова

2.2  ГЗФ  оқу-әдістемелік бюросының отырысында талқыланды
Хаттама №______   <<__>>________  2013 жыл

ОӘБ төрағасы_________ Ш.Кеңесбаева


3 БЕКІТІЛДІ
3.1 Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданды және баспаға ұсынылды
Хаттама №______ <<__>>________  2013 жыл

ОӘК төрағасы_________ Г.Искакова

4  АЛҒАШ ЕНГІЗІЛДІ (немесе №    <<___>> ____ 201_  ж. баспа  ОРНЫНА)
                                       

                                       











                               Мазмұны :
                                       
1. Қолдану аясы                                                                                           
                                       
2. Нормативтік сілтемелер                                                                          
                                       
3.Жалпы ереже                                                                                      

                                       
4.Оқу пәнінің мазмұны          

                                       
5.Студенттердің өздік жұмыстары тақырыптарының тізімі                  
                                       
6.Пән бойынша оқу-әдістемелік картасы
                                       
7.Оқу-әдістемелік әдебиеттердің қамтамасыз етілу картасы                 

                                       
8. Әдебиеттер
                                       
                                       
                                       

                                       

                                       
                                       
                                       
                                       
                                       


















1  ҚОЛДАНУ АЯСЫ

Курс орта ғасырлар кезеңіндегі Батыс елдерінің тарихы, ортағасырлар қоғамының дамуының маңызды мәселелері мен заңдылықтарын оқуға арналады. Курс студенттердің тарихы танымын қалыптастырып, адамзат тарихын ғылыми тұрғыдан тануға жағдай жасауға бағытталған. 
ҚР ЖО мемлекеттік стандарты және курстың типтік бағдарламасы бойынша жасалған. Курс ортағасырлар кезеңіндегі Батыс елдерінің тарихы, ортағасырлар қоғамының дамуының маңызды мәселелері мен заңдылықтарын оқуға арналады. Курс студенттердің тарихы танымын қалыптастырып, адамзат тарихын ғылыми тұрғыдан тануға жағдай жасауға бағытталған. 

* НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР 
<<Қазақ халқының рухани мәдениетінің тарихы>> пәні бойынша оқу-әдістемелік кешені келесі құжаттардың ұсынымдарымен және талаптарына сәйкес берілген пән бойынша оқу процесін ұйымдастыру тәртібін белгілейді және жасайды :
- ҚР МЖМБС 3.08. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандарты және <<Қазақ халқының рухани мәдәнеиетінің тарихы>> пәнінің типтік оқу бағдарламасы негізінде жасалған.
- СТУ 042- РГКП-СГУ -8-2007 <<Пәннің оқу-әдістемелік кешенін жасау және ресімдеудің  жалпы талабы>> университет стандарты
- ДП 042- 08.10.10.12-2007 <<Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны>> құжатталған процедура 

  3  ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕ

Курс
Сем
естр
Кре
дит
Дә
ріс
Семи
нар
СО
ӨЖ
СӨЖ
Бар-
лығы
Бақылау форма
сы
4
1
2
15
15
15
45
90
емтихан

3.1  Пәннің қысқаша сипаттамасы: 
Курс орта ғасырлар кезеңіндегі Батыс елдерінің тарихы, ортағасырлар қоғамының дамуының маңызды мәселелері мен заңдылықтарын оқуға арналады. Курс студенттердің тарихы танымын қалыптастырып, адамзат тарихын ғылыми тұрғыдан тануға жағдай жасауға бағытталған. 
Ортағасырлар тарихы ежелгі дүние тарихының жалғасы және жаңа заман тарихына дейінгі кезеңді қамтитын аралық деңгейде болғандықтан, жалпы тарихтың негізгі оқиғалары, процесстері, құбылыс, заңдылықтарын үйретуге мүмкіндік береді. 
Хронологиялық шегі дәстүрлі қалыптасқандай V ғасыр, Батыс Рим империясының құлауынан басталады. Феодализмнің қалыптасуы, дамуы (антикалық және варварлық әлемдер синтезі), феодалдық, ұлттық мемлекеттердің пайда болуы, даму, әлеуметтік, экономикалық, саяси даму ерекшеліктері негізінде қарастырылады. 
Оқыту барысында тарихи методологияның жетістіктері қолданылады. Өркениеттілік, формациялық таным жолдары жоққа шығарылмайды, олардың тиімді жақтары ескеріліп, студенттердің өзіндік көзқарасын қалыптастыру жүзеге асырылады. 

3.2  Пәнді оқытудың мақсаты: Ортағасырлар тарихын оқытудағы негізгі мақсат ортағасырлық еуропалық елдердің тарихи дамуының негізгі мәселелері, құбылыстары, заңдылықтарын оқыту.

3.3 Пәнді оқыту міндеттері: Студенттерді ортағасырлық еуропалық қоғамның дамуының негізгі процесстерімен, заңдылықтарымен таныстыру, жеке елдер мен аймақтардың даму ерекшеліктерін көрсету. Ортағасырлық қоғамның адамзат тарихында алатын орнын, маңызын, ерекшелігін ашып көрсету. Курс теориялық біліммен қатар практикалық іскерлік, дағдыларды қалыптастыруға, студенттердің тіл деректерін нақты танып, сөйлеу, жазу мәдениетін жетілдіру, олардың ғылыми зерттеу жұмыстарына бейімделуіне де баса назар аударады. 

3.4 Курс аяқталған соң студент:

*  Курстың пәнін, міндеттерін білуге тиіс;
*  Мамандық бойынша мемлекеттік стандарт, типтік бағдарлама негізінде Батыс елдерінің орта ғасырлар тарихы курсының негізгі мазмұнын білуге тиіс;
*  Тарих ғылымындағы ортағасырлар тарихын зерттеу барысы, жетістіктерін білуге тиіс;
*  Тарихи материалдарды сын тұрғысынан талдай білуі тиіс;
*  Тарихи деректермен жұмыс істей білу, сын тұрғысынан қарастыру;
*  Курс барысында алған теориялық білімдерін педагогикалық практика барысында, ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізе білу барысында қолдана білуге тиіс.

3.5  Пәннің пререквизиттері: Курс теориялық біліммен қатар практикалық іскерлік, дағдыларды қалыптастыруға, студенттердің тіл деректерін нақты танып, сөйлеу, жазу мәдениетін жетілдіру, олардың ғылыми зерттеу жұмыстарына бейімделуіне де баса назар аударады.

3. 7 Оқу жоспарынан көшірме
                                                                                                             Кесте 1
                                   Курс
                                    Сем
                                   естр
                                    Кре
                                    дит
                                     Дә
                                    ріс
                                   Семи
                                    нар
                                     СО
                                     ӨЖ
                                    СӨЖ
                                    Бар-
                                   лығы
                           Бақылау форма
                                     сы
                                       4
                                       7
                                       2
                                      15
                                      15
                                      30
                                      30
                                      90
                                емтихан


* ОҚУ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬ БОЙЫНША)
                                                                                                             Кесте -2 
                                      №
                                Тақырып
                              Сағат саны
                                   Балл 
                                       
<<Орта ғасырлар>>, <<феодализм>> түсініктерінің категориялық мәні, хронологиялық шегі. 
                                       2
                                       1
                                       1
ҮІ-ХІ ғасырлардағы Батыс және оңтүстік славяндар.
2
1
                                       2
Шығыс Еуропа далаларындағы көшпенділер және ерте феодалдық мемлекеттер.
2
1
                                       3
Чехия.
2
1
                                       4
ХІ-ХҮ ғғ. Польша.
2
1
                                       5
ХІ-ХҮ ғғ. Венгрия.
2
1
                                       6
Валлахия, Молдавия княздықтары және Трансильвания.
2
1
                                       7
ХІІ-ХҮ ғғ. Славян елдері.
2
1
                                       
Кейінгі орта ғасырлық Еуропа, даму ерекшеліктері. 
2
1
                                       8
Көшпенділер және оңтүстік шығыс Еуропадағы феодалдық мемлекеттер Х-ХІҮ ғғ. 
2
1
                                       9
ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардың І-ші жартысындағы Венгрия, Трансильвания, Молдавия, Валахия. 
2
1
                                      10
Балкан елдері Осман империясының қол астында
2
1
                                       
Еуропалық елдердің даму қорытындылары.
2
1
                                      11
Тақырыптары бойынша курс жұмысы
17
5
                                       
Корытынды тест
2
2
                                       
Барлығы:
45


       	Семинар сабақтарының тақырыптары.
1 Семинар. Варварлар әлемі <<Ұлы қоныс аудару>>.
Жоспары:
Варварлар тайпалары: германдар, хелеттер, славяндар.
Ғұндар және Еуропа.
Варварлық мемлекеттері.
2 Семинар. Франк мемлекеті.
Жоспары:
Меровиттер кезіндегі Франк мемлекеті.
К.Мартелдің реформалары.
Ұлы Карл империясы.
3 Семинар. Византия.
Византия Юстиниан кезінде.
Билік үшін күрес.Мәні.
Византияның сыртқы саясаты.
	а) арабтармен күрес.
	б) Византия  -  орыс қатынастары.
4 Семинар. Крест жорықтары. 
Жоспары:
Крест жорықтарының себептері.
Крест жорықтарының барысы.
Кретшілер мемлекеттері. Діни-рыцарлық ордендар.
Крест жорықтарының нәтижелері, салдары.
5 Семинар. Жүз жылдық соғыс. 
Жоспары:
Жүз жылдық соғыстың себептері, басталуы.
Жүз жылдық соғыстың негізгі шайқастары.
Жанна д Арк.
Жүз жылдық соғыстың аяқталуы, қортындылары.
6 Семинар. Уот Тайлер бастаған шаруалар көтерілісі. 
Жоспары:
Англиядағы шаруалардың жағдайы. <<Қара өлім>>.
У.Тайлер бастаған көтерілістің барысы.
Нәтижелері, салдарлары. 
7 Семинар. Орта ғасырлық шіркеу. 
Жоспары:
Христиан діні,орны.
Папа мемлекеті.
Клюншілік қозғалыс.
Инквизация.
8 Семинар. Ерте орта ғасырлар кезеңіндегі  мәдениет.
Жоспары:
Мәдениеттің даму ерекшеліктері.
Романдық және итикалықстиль.
Ғылым, ьілім.
9 Семинар. Ұлы географиялық ашулар. 
Жоспары:
Колумбқа дейінгі кезеңдегі теңізде жүзу.
Христофор Колумб (баяндама).
Колумбтан кейін Америка континентін зерттеу.
Мексиканы Испандық отарлау.
Эрнандо Кортес.
Перуді отарлау.
Отарлаудағы католик шіркеуінің ролі.
Ұлы географиялық ашулардың салдары мен маңызы.
10 Семинар. ХҮІ-ХҮІІ ғ. бірінші жартысындағы Франция. 
Жоспары:
Людвик ХІІ ғ. француз абсолютизімінің саяси жүйесі.
Феодалдық ақсүйектермен күрес және мемлекетті орталықтандыру шаралары.
Ришелье (баяндама)
Ришельенің <<Саяси өсиеті>>.
а)  Ришелье абсолюттік монархияның дворяндарға қатысы туралы.
б)  Ришелье монархияның буржуазияға көзұарасы туралы.
в)  Ришельенің  абсолюттік монархияның халыққа қатысты саясатына көзқарастары.
11 Семинар. Англия ХҮІ-ХҮІІ ғ.б. 
Жоспары:
Ағылшын реформацияның алғышарттары.
Англиядағы реформаның кезеңдері.
Англикан шіркеуінің құрылымы, қызметі.
Пуритандар: мақсаттары, бағдарламалары, қызметі.
<<Қоршаулардың>> себептері, сипаты.
<<Қоршаулардың>> әлеуметтік салдарлары, ағылшын шаруаларының жағдайларының өзгеруі.
Абсолюттік мемлекеттің саясаты: қоршауға қарсы заңдар, <<Қанды заңдар>>.
1549 ж. көтеріліс: барысы, бағдарламалары, маңызы.
12 Семинар. ХҮІ ғасырдың басы ХҮІІ ғасырдың бірінші жартысындағы Испания.
Жоспары:
ХҮІ ғасырдың басындағы Испанияның даму қорытындылары.
Ү Карлдың билігі ішкі және сыртқы саясаты.
ХҮІ ғ. 2-жартысы-ХҮІІ ғ.бғ жартысындағы Испанияның саяси дамуы. Испан абсолютизмінің ерекшеліктері.
Әлеуметтік  -  экономикалық жағдайы, Испан экономикасының дағдарысының басталуы.
13 Семинар. Реформация және шаруалар соғысы кезеңідегі Германия. 
Жоспары:
Мартин Лютердің реформациясы (баяндама)
Шаруалар соғысының себептері.
Соғыс қимылдарының барысы.
Томас Мюкцер(баяндама)
Көтерісшілердің бағдарламалары: <<Статьяланған хат>>, <<12 статья>>, <<Гейльбренн бағдарламасы>>(Салыстырмалы талдау)
Реформация мен Шаруалар соғысының нәтижелері және маңызы.
14 Семинар. Итальян гуманизмі
Жоспары:
Итальян гуманизмі: мәні, кезеңдері, өкілдері.
Гуманистік идеологияның негізін салушылар: Данте, Петрарка, Бокаччо.(баяндамалар).
Италиядағы саяси ойдың дамуы.(ХҮІ-ХҮІІғ.б.).
Н.Макиавелли мен Т.Кампанелла мемлекеттік саяси концепциялары. (баяндамалар).
15 Семинар. ХҮІғ.-ХҮІІғ. Басындағы халықаралық қатынастар.
Жоспары:
* Дипломатиялық қызметтің қалыптасуы.
2. Халықаралық шиеленістердің ошақтары:
А) Габсбургтер, Франция және Англия арасындағы қайшылықтар.
Б) Европалық мемлекеттер мен Осман империясының қарым-қатынастары.
В) Солтүстік Европа елдері арасындағы Балтық теңізінде үстемдік үшін күрес. 
3. Отызжылдық соғыс:
А) Соғыстың себептері, барысы, европалық мемлекеттер коалициясы.
Б) Вестфаль бітімі. Отызжылдық соғыстың қорытындылары, салдарлары.

5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ

5.1 Оқытушымен бірлесе жүргізілетін студенттердің өздік жұмыстары 
                                      №
                               Тапсырма 
                              Сағат саны
                                   Балл 
                                Мерзімі 
                            Бақылау түрі
                                       
<<Орта ғасырлар>>, <<феодализм>> түсініктерінің категориялық мәні, хронологиялық шегі. 
                                       2
                                       1
                                       2
                           Библеография
                                       1
ҮІ-ХІ ғасырлардағы Батыс және оңтүстік славяндар.
2
1
                                       2
                   Конспект, ауызша жауап
                                       2
Шығыс Еуропа далаларындағы көшпенділер және ерте феодалдық мемлекеттер.
2
1
                                       3
                          Конспект, тест
                                       3
Чехия.
2
1
                                       4
                   Конспект, ауызша жауап
                                       4
ХІ-ХҮ ғғ. Польша.
2
1
                                       4
                   Конспект, ауызша жауап
                                       5
ХІ-ХҮ ғғ. Венгрия.
2
1
                                       5
                   Конспект, ауызша жауап
                                       6
Валлахия, Молдавия княздықтары және Трансильвания.
2
1
                                       6
                                Сарапта
                                     ма
                                  кесте
                                       7
ХІІ-ХҮ ғғ. Славян елдері.
2
1
                                       6
                          Конспект, тест
                                       
Кейінгі орта ғасырлық Еуропа, даму ерекшеліктері. 
2
1
                                       7
                      Салыстырмалы кесте
                                       8
Көшпенділер және оңтүстік шығыс Еуропадағы феодалдық мемлекеттер Х-ХІҮ ғғ. 
2
1
                                       8
                         Конспект, кесте
                                       9
ХҮІ-ХҮІІ ғасырлардың І-ші жартысындағы Венгрия, Трансильвания, Молдавия, Валахия. 
2
1
                                       8
                   Конспект, ауызша жауап
                                      10
Балкан елдері Осман империясының қол астында
2
1
                                       9
                      Салыстырмалы кесте
                                       
Еуропалық елдердің даму қорытындылары.
2
1
                                       9
                             коллоквиум
                                      11
Тақырыптары бойынша курс жұмысы
17
5
                                      10
                             Курс жұмысы
                                       
Корытынды тест
2
2
                                      15
                           Жазбаша жумыс
                                       
Барлығы:
45

                                       
                                       

5. 2 Студенттердің  өздік жұмыстары (СӨЖ)
                                      №
                               Тапсырма 
                              Сағат саны
                                   Балл 
                                Мерзімі 
                            Бақылау түрі
                                       1
Ю. Цезарь <<Галл соғысы туралы жазбалары>>
3
0,2-0,5
                                       2
                         Мәтін мен жұмыс
                                       2
Тацит <<Германия>>
3
0,2-0,5
                                       3
                         Мәтін мен жұмыс
                                       3
<<Салика правдасы>>
3
0,2-0,5
                                       4
                         Мәтін мен жұмыс
                                       4
ҮІ-ІХ ғғ. англо-саксон заңдарының мәтіні
3
0,2-0,5
                                       5
                         Мәтін мен жұмыс
                                       5
Каролингтер мемлекетіндегі жер қатынастары
3
0,2-0,5
                                       6
                         Мәтін мен жұмыс
                                       6
Орта ғасырлық поэмалар
3
0,2-0,5
                                       7
                         Мәтін мен жұмыс
                                       7
Крест жорықтары деректер бойынша
3
0,2-0,5
                                       8
                         Мәтін мен жұмыс
                                       8
<<Еркіндіктің ұлы хартиясы>>
3
0,2-0,5
                                       9
                         Мәтін мен жұмыс
                                       9
1381 жылғы шаруалар көтерілісі бағдарламасы
3
0,2-0,5
                                      10
                         Мәтін мен жұмыс
                                      10
Германиядағы шаруалар көтерілісі бағдарламалары <<12 статья>>.
3
0,2-,5
                                      11
                         Мәтін мен жұмыс
                                      11
Тақырыптары бойынша курс жұмысы
15
5
                                     11-15
                             Курс жұмысы
                                       
Барлығы:
45

                                       
                                       

6 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ
                                                                                                                      Кесте 4 
№
Оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдардың атаулары .
дана.
Студент. саны
% қамтылу


1

2


3

4
5

6


7


8

9


10


11


12


13


14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27
28
29

30

31
Основная литература:
Л.Н. Боголюбов Человек и общество М., 1996
Камю А. Бунтующий человек: философия, политика, искусство М.,1990
Малышевский А. Р. Мир человека М., 1995
Мир философии М., 1991
Ершов Ю. Т. Человек. Социум. История М., 1990 
Человек: Мыслители прошлого и настоящего о его жизни, смерти и бессмертии М., 1990
Философия: учение о бытие, познании и ценностях человеческого существования М., 1999
Лось В. А. Человек и природа М., 1978
Фурсов В. И. Экологические проблемы окружающей среды М., 1991 
Ерасов Б.С. Культура, религия и цивилизация на Востоке М., 1990
Антология исследований культуры. Интерпретации  цивилизации М., 1997 
Романов В.Н. Историческое развитие культуры М., 1991
Рассел Б. Мудрость Запада М., 1991
Родионова И. А. Глобальные проблемы человечества М., 1998 
Букреев В.И. Этика права М., 1999
Смоленцев Ю. М. Мораль и нравы М., 1989
Искакова Г.К. Права человека в Республике Казахстан., Алматы,1999 
Азбука права Авт.:Л.В. Аникеева,
 Бобряшова и др., Алматы, 1996
Права человека: основные международные документы М., 1997
Габозов И. А. Философия политики М., 1998
Зеркин  Д. П. Основы политологии М., 1997
Тэнасе А. Культура и человек М., 1977
Культура и общественный прогресс 1974
Тимошников В. Культурология А., 2003
Романов В.Н. Историческое развитие культуры М., 1991
Назарбаева С. А. Этика жизни А., 2001
Филатов В. П. Научное познание и мир человека М., 1989
Алексеев П. К. Наука и мировоззрение М., 1993 
Турсунов А. Человек и мироздание М., 1986  
Алов А. А. Мировые религии М., 1998
Кулаков А. Е. Религии мира М., 1997
Токарев С. А. Религия в истории народов мира М., 1996
Ислам, религия, общество, государство М., 1984
Религия и общество М., 1996

1


1

1

1
1

1


1


1


1


1

1


1
1

1


1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

1
1
1

1

1

10





10

10


10

10

10


10


10

10

10


10



10
10


10


10

10

10

10

10

10

10


10

10

10

10

10

10
10
10
10

10

10


7 ӘДЕБИЕТТЕР
 
  + Негізгі әдебиеттер:
1. Виппер Р.Ю. История средних веков. 
* Гофф Ж. Цивилизация средневекового Запада. -М., 1992
* Гумилев Л.Н. Древняя Русь и Великая Степь. 
* История Европы. Т.2. Средневековая Европа.  - М., 1992
* История Европы. Т.3. От средневековья к новому времени.  - М., 1993
* История средних веков. Под.ред. Удальцовой З.В. и Карпова С.П. Т.1-М., 1991-1992
* История средних веков. Под.ред. Карпова С.П. Т.1-2.-М., 2000
* Кобищанов Ю.М. Теория большой феодальной формации. //ВИ, 1992, №№4-5
* Төленов. Орта ғасырлар тарихы. 
* Неусыхин А.И. Проблемы европейского феодализма.  - М., 1974
* Практикум по истории средних веков. 
* Февр Л. Бой за историю.  - М., 1991
* Шпенглер О. Закат Европы. 
* Хрестоматия по истории средних веков. 

8.2 Қосымша әдебиеттер:
* Бессмертный Ю. Жизнь и смерть в средние века.  - М., 1991
* Блок М. Феодальное общество. //В кн. Блок М. Апология истории. 
* Бродель Ф. Материальная цивилизация, экономика и капитализм, VІІІ-ХVІІІ вв. Т.І. Структуры повседневности: возможное и невозможное.  - М., 1986; Т.2. Игры обмена.  - М., 1988; Т.3. Время мира.  - М., 1992
* Виппер Б.Р. Итальянский Ренессанс. ХІІІ-ХVІ вв. В 2-х томах.  - М., 1977
* Гуковский М.А. Итальянское Возрождение.  - М., 1990
* Гуревич А.Я. Культура и общество средневековой Европы глазами современников.  - М., 1989
* Гуревич А.Я. Средневековый мир: культура безмолвствующего большинства.  - М., 1989
* История Венгрии. В 3 тт. Т.1.  - М., 1971
* История Византии. В 3 тт. ТТ 1,2.  - М., 1967
* История Италии. В 3 тт. Т 1.  - М., 1970
* История крестьянства в Европе. Эпоха феодализма. В 3 тт. Т.1.  - М., 1985; Т.2.  - М., 1986
* История Франции. В 3 тт. Т.1.  - М., 1972
* Кардини Л.П. Истоки средневекового рыцарства.  - М., 1987
* Карсавин Л.П. Монашество в средние века.  - М., 1992
* Конрад Н.И. Запад и Восток.  - М., 1966
* Маркс К. Формы, предшествующие капиталистическому производству.  - соч. 2-е изд. Т.46., Ч.1. 
* Тойнби А. Постижение истории. 
* Хачатурян Н.А. Сословная монархия во Франции ХІІІ-ХV вв.  - М., 1989
* Хейзинга И. Осень средневековья.  - М., 1988
* Эйнхарт. Жизнь Карла Великого. //Прометей. Вып. ХІ.  - М., 1977
* Энгельс Ф. К истории древних германцев. //Маркс К., Энгельс Ф. Соч. 2-е изд. Т.19

Пәндер