УМКД

Адам генетикасы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ атындағы СемЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
3 деңгейлі СМК құжаты
ПОӘК
ПОӘК 042-18-35.1. 19
/01-2013

ПОӘК
Мұғалімдерге арналған пәннің бағдарламасы
<<Генетика>>

№ 1 басылым
_______2013 ж.

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
Генетика

<<5В011300>> - <<Биология>> мамандығы үшін

МҰҒАЛІМДЕРГЕ АРНАЛҒАН ПӘННІҢ БАҒДАРЛАМАСЫ

Семей
2013

1.ӘЗЕРЛЕГЕН

Құрастырушы__________<<____>>_____ 20___ж., а/ш.ғ.к. Садыкова Р.А.

<< Биология>> кафедрасының доценті

2. ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1. Биология кафедрасында отырысында
<<____>>___________ 20___ж.№____хаттама

Кафедра менгерушісі_______Калиева С.К.
2.2. Жаратылыстану ғылымдар факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында
<<____>>___________ 20___ж. №____ хаттама

Төрайымы____________ Абдишева З.В.
3. БЕКІТІЛДІ
Университетінің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында басып шығаруға мақұлданған және ұсынылған
<<____>>___________ 20___ж. №____ хаттама

ОӘК төрайымы____________ Искакова Г.К.

4.БІРІНШІ РЕТ КІРГІЗЕЛГЕН

МАЗМҰНЫ:

* Қолдану саласы
* Нормативті сілтемелер
* Жалпы ережелер
* Пән мазмұны, пәннің модульдік бөлінуі
* СӨЖ тақырыптары мен мазмұны
* Пәнді оқу бойынша әдістемелік ұсыныстар
* Оқу - әдістемелік әдебиеттер тізімінің қамту кестесі
* Әдебиет және қорлар

1.ҚОЛДАНУ САЛАСЫ

<<Генетика>> пәнінің оқу-әдістемелік кешені <<5В011300>> - <<Биология>> мамандығының студенттеріне арналған. ПОӘК студенттерді курс мазмұнымен, өзектілігімен, қажеттілігімен, саясатымен және студенттің оқу үдерісінде қандай дағдылар мен іскерлікті үйренетінімен таныстырады.

2. НОРМАТИВТІ СІЛТЕМЕЛЕР

Осы <<Генетика>> пәнінің оқу-әдістемелік кешені (ПОӘК) берілген пән бойынша ұйымдастыру ретін анықтайды және келесі құжаттардың талаптары мен ұсыныстарына сәйкес әзірленген:
- ҚР <<Мемлекеттік жалпы міндетті жоғары білім беру стандарты>>
23 тамыз 2012 ж. № 1080 қаулысымен іске қосылған және бекітілген;
<<5В011300>> - <<Биология>> мамандығының Типтік оқу жоспары,
___2013 ж. № ___ бұйрығымен іске қосылған және бекітілген;
- СТУ 042-СГУ-5-2012 <<Пәндердің оқу- әдістемелік кешенін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар>> университет стандарты;
- ДП 042-1.07-2012 <<Пәндердің оқу- әдістемелік кешенінің құрылымы және мазмұны>> құжаттандырылған процедурасы.

3. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:
Ұсынылып отырған бағдарлама генетика ғылымының қол жеткен табыстары, молекулалық генетика, онтогенез генетикасы мен ген инженериясы салалары бойынша мағлуматтардың жедел жамуы ескерілген. Генетика және селекция тікелей қатысы бар материалдардан басқа бағдарламаға пәнаралық байланыстар ескеріле отырып, генетиканың заңдылықтарын түсіну үшін қажетті білім беретін шектес пәндерден тақырыптар енгізілді. Соның ішінде, хромосоманың құрылысына, өсімдіктер мен жануарлардың көбеюінің цитологиялық негіздеріне, нуклеин қышқылының биохимиясы, онтогенездің заңдылықтарына т.б. қатысы цитологияның, биохимияның т.б. ғылымдардың кейбір бөлімдері берілген.
3.2 Пәннің оқыту мақсаты: Тұқым қуу мен өзгергіштіктің заңдылықтары, казіргі кездегі генетика ғылымының әдістер мен мәселелері туралы базалық білімдерін қалыптастыру, оларды басқару жолдарын аңықтау.
Студенттердің генетика облысындағы негізгі практикалық іскерліктері мен дағдыларын жетілдіру.
3.3 Пәнді оқытудың басты міндеттері:
* - студенттерді нақты теориялармен таныстыру, олардың көптүрлілігін және шектеулілігін түсіну және оларды активті түрде теориялық және қолданбалы биологияның актуалды мәселелерін шешуде қолдану.
* Тұқым қуалаушылық және өзгергіштіктің заңыдылықтарын және олардың цитологиялық негіздерін талдап зерттеу.
* Қазіргі кездегі генетика ғылымының жетістіктер мен мәселелерімен таныстыру.
* Студенттердің генетикалық көзқарасын дамыту.
Генетиканың басқа биологиялық және жаратылыстану ғылымдар жүйесінде орнын анықтау.

+ Оқып-білудің нәтижелелері:
Пәнді оқып-білудің нәтижесінде студент мыналарды білуге тиісті:
* Геннің құрылысы мен атқаратын қызметін бұдандастыру үрдісіні моно- және дигибридтік бұдандастырудың негізгі заңдылықтарын;
* Хромосомалық теориясын жыныс генетикасын, белгілердің жыныспен тіркесу арқылы тұқымқуалау сипатын;
* Адам генетикасын, өзгергіштіктің заңдылықтарын, түрлерін, мутацияларды;
* Селекцияның генетикалық негіздерін, әдістерін, жетістіктерін, биотехнология бағыттарын.

Пәнді игеруде студенттер істей білуге тиісті:
* Генетикадан танымды есептерді құрастыра білу және алынған қортынды деректер бойынша тұжырым жасауы, зерттеу қортындысы бойынша жазбаша және ауызша есеп беруі;
* Генетикалық есептерді шеше білуі;
* Генетикалық эксперименттердің қорытындыларына баға беру кезіндегі статистика әдістерін қолдана білуді;
Вариациялық қатарлар көрсеткіштерін есептеп шығаруды және вариациялық қисық сызықты түзе білуі;

3.5 Курстың пререквизиттері:
3.5.1 Цитология,
3.5.2 биохимия,
3.5.3 анатомия,
3.5.4 физиология,
3.5.5 систематика,
3.5.6 микробиология,
3.5.7 математика,
3.5.8 ботаника,
3.5.9 зоология,

3.6 Курстың постреквизиттері:
3.6.1 молекулалық биология
3.6.2 эволюциялық ілім
3.6.3 биологияны оқыту әдістемесі

3.7Жұмыс оқу жоспарынан көшірме
1 кесте
Курс
Семестр
Кредиттер
Аудиториялық жұмыс
СӨЖ және СОӨЖ
(сағ)
Барлығы
(сағ)
Қорытынды бақылау түрі

АС (сағ)
ҚК (сағ)

3
2
3
15
30
45
90
емтихан
4. ПӘН МАЗМҰНЫ, ПӘННІҢ МОДУЛЬДІК БӨЛІНУІ
2 кесте
Тақырып атауы және мазмұны
Сағат саны
1
2
1МИКРОМОДУЛЬ <<КЛЕТКА>>
Лекция сабақтар
Кіріспе. Генетика пәні. Биология ғылымдары арасындағы генетиканың орны.
Генетиканың қысқаша даму тарихы. Биологияның дамуындағы қазақстандық ғалымдардың рөлі.
Мамандар дайындап шығудағы гентиканың мәні.
1
Тұқымқуалаушылықтың цитологиялық негіздері.

2
Белгілердің тұқымқуалаушылығының негізгі заңдылықтары мен тұқымқуалаушылық принциптері.
2
Дигибридтік және полигибридтік будандастыру.
1
Жыныс генетикасы және жыныспен тіркескен белгілердің тұқымқуалауы.

2
Тіркесіп тұқымқуалау және кроссинговер.
1
Генетикалық материалдың өзгергіштігі.
1
Генетикалық процестердің молекулалық механизмдері.
1
Даму генетикасы.
1
Популяциялар генетикасы.
1
Адам генетикасы.
1
Селекцияның генетикалық негіздері.
1
Зертханалық сабақтар.
Биология зертханалығындағы жұмыстың орындалуы. Қауіпсіздік ережелері.
1
Тақырып: Жыныссыз көбеюдің цитологиялық негіздері.
Сабақтың мақсаты: Микроскоп құрылысы, жұмыс істеу ережелерімен таныстыру.Цитоплазма, оның қозғалуы. Плазмолиз, деплазмолиз құбылыстарымен таныстыру. Пластидтердің түрcлерін көрсету.
Тапсырмалар: Әртүрлі объектілерді пайдаланып уақытша препараттар жасау.
Методикалық жоба: Микроскоп құрылысымен және онымен жұмыс істеу ережелерімен таныстыру.
Пияз қабығынан және эллодея жапырағынан уақытша препарат даярлап, өсімдік клеткасының құрылысымен танысу. Цитоплазма қозғалыстарын анықтау. Плазмолиз және деплазмолиз құбылыстарымен танысу. Пияз, эллодея және томат, арбуз т.б. обьектілерді пайдалана отырып, олардан уақытша препарат жасап, пластид түрлерімен танысу.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 30, 31, 32, 33, 34.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.

1
Тақырып: Жыныспен көбеюдің цитологиялық негіздері.
Сабақтың мақсаты: Пияз тамырының ұшындағы митоз құбылысымен танысу. Клетка қабығының құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Уақытша және тұрақты препараттарды қарау арқылы тапсырманы орындау.
Методикалық жоба: Даяр препаратты қолдана отырып, клетканың бөлінуінің бір түрі болып саналатын митоздық процеспен танысу. Оның негізгі бөліну фазаларын анықтау.
Аспидистра жапырағының эпидермасын пайдалана отырып, клетканың бірінші және екінші қабығымен және қабық саңылауларымен танысу.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 37, 38. 39. 42, 43, 44, 47, 48, 51.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.

1
Тақырып: Моногибридті будандастыру.
Сабақтың мақсаты: Өсімдік ұлпаларының түрлерімен, құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Даяр препараттарды пайдалана отырып, өсімдік ұлпаларының құрылысын зерттеу.
Методикалық жоба: Әртүрлі өсімдік жапырақтарының эпидермасынан препараттар даярлап, эпидерманы құрайтын негізгі гистологиялық элементтермен танысу.
Сүректі өсімдіктердің өркенінің көлденең және үзынынан жасалған кесінділерінен (даяр препараттардан перидерма немесе қабықты анықтап, оны құрайтын феллема, феллоген, феллодерма элементтерімен танысу.
Уақытша және даяр препараттарды пайдалана отырып, механикалық (арқаулық) ұлпалардың колленхима, склеренхима, склерейд сияқты құрылысымен таныстыру.
Ксилема, флоэма элементтерімен таныстыру. Олардың өсімдік денесінде орналасу ерекшеліктерімен анықтау.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 47, 48, 51, 52.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.

1
Тақырып: Дигибридті будандастыру.
Сабақтың мақсаты: Өсімдіктердің вегетативті дене мүшелерінің морфологиялық және анатомиялық құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Даяр микропрепараттарды пайдалана отырып, тамырдың, жапырақтын, сабақтығ анатомиялық құрылысымен танысу.
Методикалық жоба: Тамырдың морфологиялық құрылысымен таныстыру.
Тамыр және тамыр жемістің анатомиялық құрылысымен таныстыру. Тамырдың анатомиялық құрылысымен екінші түзуші ұлпаның, яғни камбийдің пайда болуын көрсету қажет.
Өркен құрылысы мен оның пайда болу ерекшелігімен таныстыру. Бұтақтану түрлерін көрсету.
Әртүрлі өсімдіктерді пайдалана отырып, бүршіктің орналасуын, түрлерін және құрылысын анықтау.
Сабақтың анатомиялық құрылысы жүгері және қара бидай сабағының кесінділерінде салыстырмалы түрде көрсетіледі. Дара жарнақты өсімдіктерде камбийдің болмайтындығына ерекше көңіл бөлінеді.
Қос жарнақты өсімдік сабақтарының кесінділерінен алғашқы және соңгы анатомиялық құрылыстан салыстырмалы түрде көрсете отырып, олардың құрылыс ерекшеліктеріне көңіл бөлінеді.
Жөке, қайың, үйеңкі т.б. сүректі өсімдіктердің сабақтарының кесінділерін пайдалана отырып, сүректі өсімдік сабағының анатомиялық құрылыс ерекшеліктерімен таныстыру. Перидерма, өзек, сүректін құрылыстарымен таныстырып, оларды құрайтын гистологиялық элементтерге көңіл бөлу қажет.
Гербарий материалдарын және бөлме өсімдіктерін пайдалана отырып, жапырак, морфологиясымен таныстыру. Жапырақ құрылысы мен таныстыру қажет. Жүгері, камелия, ирис т.б. өсімдіктердің жапырақтарының көлденең кесіндісін пайдалана отырып, жапырақгың құрылыс ерекшеліктерін аньқгау. Хлоренхималык, негізгі паренхима клеткаларын көрсету,эпидерма ерекшеліктерінен көңіл бөлу.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 63, 64, 73, 75, 76, 90, 91.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
* Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.

1
Тақырып: Полигибридті будандастыру.
Сабақтың мақсаты: Гүлдің, тұқымның, жемістің құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Ылғалды препараттарды және коллекцияларды пайдалана отырып гүлдің, тұқымның, жемістің құрылысымен танысу.
Методикалық жоба: Формалинге салынған әр түрлі өсімдік гүлдерінің құрылыс ерекшеліктерін салыстырмалы түрде анықгау. Гүл құрылысы өсімдік түрлерін классификациялаудың негізгі таксонды белгі екендігі туралы үғымды беру. Гүл типтерімен таныстыру.
Тозаңның құрылысымен таныстыру. Гүлдерден андроцей түрлерін көрсету. Тұқым бүршігінің анатомиялық күрылысымен таныстыру.Әр түрлі өсімдік гүлдерін пайдалана отырып гинецей типтерімен таныстыру.
Гүлге морфологиялық сипаттама беру және оның формуласын құрау. Гүлдің көлденең кесіндісінің (орналасу ерекшелігін көрсету), диаграммасын сызу. Гербарий материалдарын пайдалана отырып гүл шоғырының түрлерін анықтау.
Дара және қос жарнақгы өсімдікгердің тұқымының құрылысын салыстырмалы түрде зерттеу. Жеміс түрлерімен танысу.
Сабақта пайдаланытын суреттер: Әметов А. Сурет№ 101, 102, 103, 108, 109, 113, 114.
Бақылау сұрақтары: тест сұрақтары берілген.
Қоданылатын әдебиеттер:
* Агелеуов Е. Өсімдік анатомиясы мен морфологиясы. Алматы, 1988ж.
Аметов А. Ботаника. Алматы, 2005.
1
Тақырып: Тіркесе тұқым қуалау. Кроссинговер.
Сабақтың мақсаты: Гүлдің, тұқымның, жемістің құрылысымен танысу.
Тапсырмалар: Ылғалды препараттарды және коллекцияларды пайдалана отырып гүлдің, тұқымның, жемістің құрылысымен танысу.
Методикалық жоба:

Тақырып: Ген табиғаты. Гендердің өзара әсер етуі.

Тақырып: Жыныс генетикасы және жыныспен тіркесе түқым қуалау.

Тақырып: Генеалогиялық талдау.

Тақырып: Популяциялар генетикасы.

Тақырып: Адам генетикасы.
Биохимиялық полиморфизм және қан топтары.

Тақырып: Селекцияның генетикалық негіздері.

5. СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ:
5.1. Өсімдік клеткасының құрылысы
5.2. Цитоплазма, оның физикалық қасиеті және субмикроскопиялык, құрылысы, химиялык, құрамы.
5.3. Вакуоль, оның түрлері, пайда болуы. Клетка шырыны.
5.4. Клетка қабығы, оның құрылысы, түрлері.
5.5. Клетка онтогенезі.
5.6 Жабыңдық, арқаульқ, өткізгіш ұлпалар, олардың цитологияльқ сипаттамасы, денеде орналасу ерекшеліктері.
5.7. Негізгі паренхималық ұлпалар, олардың цитологиялық сипаты,денеде орналасуы.
5.8 Өсімдіктің вегетативті дене мүшелерінің
морфологиялық және анатомиялық құрылыстары
5.9 Тамырдың анатомиялық, морфологиялық құрылысы. Тамырдың түр өзгерістері.
5.10 Сабақтың морфологиялық және анатомиялық құрылысы, түр өзгерістері.

5.11 Бүршік және өркен, олардың құрылысы, пайда болуы.
5.12 Жапырақтың морфологиялык, және анатомиялық метоморфозасы.
5.13 Жыныссыз көбею,оның түрлері.
5.14Жынысты кобею.
5.15 Жоғарғы споралы өсімдікгердің дамуы, ондағы ұрпақтың алмасуы. (ядро фазаларының алмасуы)
5.16 Жалаңаш тұқымды өсімдіктердің даму циклі. (спорогенез,гаметогенез) Ұрпақтың алмасуы.
5.17 Жабық тұқымды өсімдіктердің дамуы.Гүлдің құрылысы. Спорогенез, Гаметогенез, тозндану,урықтану құбылыстары.
5.18 Тұқым және жемістің пайда болуы, олардың құрылыс ерекшеліктері.

6.ПӘНДІ ОҚУ БОЙЫНШАӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР
3 кесте
Тақырып атауы
Қолданылатын құрал жабдықтар
Өзін - өзі тексеру сұрақтары
Бақылау түрі

Дәріс сабақтар

Зертханалық сабақтар

Кіріспе
Зертханада орындалатын жұмыс тәртібі. Қауіпсіздік ережелері.
Плакаттар, химиялық реактивтер т.б

Клетка.

Микроскоп құрылысы, жұмыс істеу ережелері. Цитоплазма, оның қозғалуы. Плазмолиз, деплазмолиз. Пластидтер.

Клетка құрылысы. Микроскоп құрылысымен және онымен жұмыс істеу ережелері. Цитоплазма қозғалыстары.

Өсімдік ұлпалары.

Өсімдік ұлпаларының түрлерімен, құрылысы.

Түзүші ұлпалар.
Қоректік ұлпалар.
Өткізгіштік ұлпалар.Механикалық ұлпалар.

Өсімдіктердің вегетативті органдары
Пияз тамырының ұшындағы митоз. Клетка қабығы.

Сабақтың морфологиясы. Бірінші анатомиялык, құрылысы.
Сабақтың екінші анатомиялык құрылысы.

Көбею және даму.
Өсімдіктердің вегетативті дене мүшелерінің морфологиялық және анатомиялық құрылысы.

жынысты және жыныссыз көбею жолдары Өсімдіктерді вегетативті жолымен көбейту әдістері

Өсімдіктердің экологиялық топтары.
Өсімдіктердің өмір сүру формалары.

Өсімдіктердің сыртқы ортаға бейімделу жолдары. Сыртқы ортаға байланысты өсімдік топтары ксерофит, мезофит, гидрофит, гигрофит түрлері

7. ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІНІҢ ҚАМТУ КЕСТЕСІ
4 кесте
№
Оқулық және оқу-әдістемелік Құралдың атауы
Саны
Студент саны
Қамтылу пайызы,%
1
Стамбеков С.Ж. Генетика. - Новосибирск, 2002.

24
25
96
2
Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979.

12
25
48
3
Алиханян С.И. Общая генетика. - М.: Высшая школа,

50
25
100
4
Лобашев М.Е. Генетика. - Новосибирск, 2002

4
25
16
5
Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.

30
25
100
6
Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979.

20
25
80
7
Медведев Н.Н. практическая гентика. - М.: Наука, 1966.
68
25
100
8
Жимулев И.Ф.Общая и молекулярная генетика. - Новосибирск: Изд. Сиб. унив., 2002.

4
25
16
9
Быков А.П. Генетика человека. - М., 1978.

3
25
12
10
Дубинин Н.П. Общая генетика. М.: Наука, 1976.
20
25
80
11
Дубинин Н.П. Общая генетика. М.: Наука, 1976.

20
25
80
12
Захаров И.А. Курс генетики микроорганизмов. Минск: Высшая школа, 1978.

15
25
60
13
Мұхамбетжанов К.К. Генетика және селекция негіздері. - Алматы: Санат, 1996.

10
25
40

8. ӘДЕБИЕТ ЖӘНЕ ҚОРЛАР
+ Негізгі әдебиеттер

o Лобашев М.Е., Ватти К.В., Тихомирова М.М. Генетика с основами селекции. - М.: Просвещение, 1979.
o Алиханян С.И. Общая генетика. - М.: Высшая школа,
o Лобашев М.Е. Генетика. - Новосибирск, 2002
o Мұхамбетжанов К.К. Генетика. - Алматы, 1994.
o Ватти К.В., Тихомирова М.М. Руководство к практическим занятиям по генетике. М.: Просвещение, 1979.
o Медведев Н.Н. Практическая генетика. - М.: Наука, 1966.
o Захаров И.А. Курс генетики микроорганизмов. Минск: Высшая школа, 1978.
o Дубинин Н.П. Общая генетика. М.: Наука, 1976.
o Мұхамбетжанов К.К. Генетика және селекция негіздері. - Алматы: Санат, 1996.

8.2 Қосымша әдебиеттер
8.2.1 Жимулев И.Ф.Общая и молекулярная генетика. - Новосибирск: Изд. Сиб. унив., 2002.
8.2.2 Быков А.П. Генетика человека. - М., 1978.
8.2.3 Дубинин Н.П. Общая генетика. М.: Наука, 1976.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz