АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫ(1873-1938)

Презентация қосу

АХМЕТ БАЙТҰРСЫНҰЛЫ
(1873-1938)
Ақын,
аудармашы
ғалым
Ахмет Байтұрсынұлы 1873
жылы 18 қаңтарда қазіргі
Қостанай облысының Торғай
өңіріндегі Сартүбек деген
жерде дүниеге келеді.
Табиғатынан зерек әрі талапты
бала Ахмет 1882-1884 жылдары
көзі ашық ауыл адамдарынан
сауатын ашып, хат таниды да,
кейін жақын маңдағы ауыл
мектебінде оқиды. 1886-1891
жылдары Торғай қаласындағы
екі сыныпты орысша-қазақша
училищеде, 1891-1895 жылдары
Орынбордағы мұғалімдер
даярлайтын мектепте білім
Ірі қоғам қайраткері Ахмет Байтұрсынұлының
артында аса мол әдеби, ғылыми еңбектер
қалды. Ол өз заманында әрі ақын, әрі
аудармашы, әрі ғалым ретінде танылды.
Ахметтің 1909 жылы Петербург қаласында
"Қырық мысал" деген атпен жарық көрген
алғашқы кітабына негізінен орыс мысалшысы
И.Крыловтан аударған аударма мысалдар
жинақталды. Бұрын мысал арқылы тұспалдап
айтылған ойларын Ахмет 1911 жылы Орынбор
қаласында шыққан "Маса" атты өлеңдер
жинағында өз сөзімен ашықтан-ашық жария
етті.
Оқүға Шақыру
Балалар! Оқүға бар! Жатпа қарап!
Жуынып, киініңдер шапшаңырақ!
Шақырды тауық мана әлдеқашан,
Қарап тұр терезеден күн жылтырап.
Адам да, үшқан құс та, жүрген аң да,
Жүмыссыз тек тұрған жоқ ешбір жан да:
Кішкене қоңыз да жүр жүгін сүйреп,
Барады аралар да ұшып балға.
Күн ашық, тоғайлар шат, ың-жың орман,
Оянып жан-мақүлық түнде қонған,
Шығады тоқылдақтың тоқ-тоқ даусы;
Сайрағы сарғалдақтың сыңғырлаған.
Өзенде балықшылар ау қарап жүр,
Тоғайда орақ даусы шаң-шұң орған.
«Аллалап», ал кітапты қолдарыңа!
Кұлдарын Құдай сүймес жалқау болған.

Тарту
Балалар, бұл жол басы даналыққа,
Келіңдер, түсіп, байқап, қаралық та.
Бұл жолмен бара жатқан өзіңдей көп,
Соларды көре тұра қалалық па?!
Даналық — өшпес жарық, кетпес байлық,
Жүріңдер, іздеп тауып алалық та!
Ақынның алғашқы өлендері «Қырық
мысал» атты аударма жинағында 1909 ж.
Санкт Петербургте жарық көрде. Бұл
кітабы арқылы қалың ұйқыда жатқан
қараңғы елге жар салып, олардың ой
санасын оятуға бар жігер қайратын,
білімін жұмсайды
Байтұрсыновтың екінші кітабы «Маса»
(1911). Бұл кітапқа енген өлеңдерінде
ақын қараңғылық, надандық, шаруаға
енжарлық, кәсіпке марғаулық сияқты
кемшіліктерді сынады.
Кеңес өкіметі тұсындағы коммунистік идеология
аласапыранының салдарынан 1929 жылы жазықсыз
ұсталып, ұзақ уақыт түрме мен лагерь азабын тартқан
Ахмет, 1936 жылы елге қайтып оралғанымен, 1937
жылы қайта тұтқындалып, 1938 жылы атылады.
Алаш қозғалысының көсемі ретінде "халық жауы" деп
атылған А.Байтұрсыновтың есімі де, шығармалары да
көпке дейін жұртшылық үшін жабық болды. Тек тәуелсіз
Қазақстан жағдайында ғана ақынның шығармалары
жарық көрді, мұралары зерттеле бастады. 1988 жылы
ақталғаннан кейін А.Байтұрсын ұлы шығармаларының
жинағы (1989), "Ақ жол" кітабы (1991) жарық көрді.
Ұлтынкерек қылып, халыққа
қызмет қыламын деген қазақ
балалары қазақ жұмысына
қолынан келгенше қарап
тұрмай кірісіп істей берсе – ұлт
жұмысы ұлғайып, толықпақшы.
Ахмет
Байтұрсынұлы

Ұқсас жұмыстар

Ахмет Байтұрсынұлы - Қазақ лингвистикасының негізін қалаған ғалым

Өлеңді жаттау

Байтұрсынұлы қалдырған бай мұраның тағы бір саласы - көркем аударма

Таза бұлақ

Саяси жолы

Анама хат өлеңі

Ана тілі пәнінен ашық сабақ

Ақаң мектебіне тізіліп кіріп жатқан жас буын

XX ғасырдың 20-30 жылдарындағы қазақ зиялылары

Аталар өмірінен"

Пәндер