Бауыржан Момышұлы шығармаларындағы нақыл сөздер

Презентация қосу

Тәрбие сағатының
тақырыбы:
Бауыржан Момышұлы
шығармаларындағы
нақыл сөздер
ХХІ ғасырда әр жас ұрпақтың бойына ұлттық рух пен
патриоттық жалынның ұшқынын дарыту үшін халқымыздың
Бауыржандай перзентінің мірдің оғындай қанатты сөздері
ауадай қажет. Ол, әсіресе, ұлттық тәрбиеге ерекше көңіл
бөлген. «Өзінің ұлтын сыйламаған – ұлтын мақтаныш тұта
да алмайды, ол – сөз жоқ, арамза, тексіз әрі қаңғыбас» деуі
жайдан - жай емес. Оның адами қасиеттер қатарына
жатқызатын – ақыл, ар, ерік - жігер, намыс, сезім, парыз,
ұлттық рух, ұлттық мінез - құлық, ұлттық патриотизм,
ұлттық мақтаныш, т. б. туралы ойлары арнайы зерттеуді
қажет етеді.
Бұл ойлардың әрісі Абайдың «Тегінде, адам баласы адам баласынан
ақыл, ғылым, ар, мінез деген нәрселермен озады», берісі Мұстафа
Шоқайдың «ұлттық рухсыз ұлт тәуелсіздігінің болуы мүмкін емес»
деген қағидаларымен сабақтасып жатыр. Осы мақсатта еліміздегі
өршіп тұрған тіл мен дін мәселесін шешу үшін ұрпақты
отансүйгіштікке тәрбиелеу қажет. Жат діннің жетегінде кеткенше,
ұрпағымыз ел үшін қызмет атқару қажет. Отан алдындағы борыш,
азаматтық парызды орындау үшін қаһарман батыр
шығармаларындағы нақыл сөздердің тәрбиелік мәні зор.
Бауыржан Момышұлы (24 желтоқсан 1910 - 10 маусым 1982
) — Кеңес одағының батыры, жазушы, Екінші
дүниежүзілік соғыстың даңқты жауынгері, әскери
қолбасшы, стратег және тактик.
Матронино деревнясының жанында Волоколамск
тасжолында асқан ерлікпен ұрыс жүргізді. Білікті
комбаттың басшылығы арқасында 3 күн бойы фашистер
шабуылын тойтарып, батальон үлкен шығынсыз, ұрысқа
қабілетті жағдайда қоршаудан шығады [2].
Ұлы Отан соғысына генерал-майор И.В. Панфилов басқарған әйгілі
дивизиясының құрамында 1941 жылдың қыркүйек айынан бастап
қатысты. Батальон командирі ретінде аға лейтенант Бауыржан Момышұлы
Москва үшін шайқаста 207 рет ұрысқа қатысты. 1941 жылдың 16-18
қараша күндері вермахтың Мәскеу бағытында екінші мәрте жасаған
жорығы кезінде аға лейтенант Момышұлы басқарған батальон дивизиядан
қашықта, Батыс майданындағы 16 армияның 316 (1941 жылдың
қарашасынан бастап 8-гвардиялық Қызылту атқыштар
дивизиясы 1073 атқыштар полкінің (1941 жылдың
қарашасынан 19 Гвардия полкі) және батальон
командирі.
Бауыржан Момышұлы –
жалпы адам баласының, абзал
қасиеттері бар азамат
тәрбиесін отыз ойланып,
тоқсан толғанған парасатты
ойшыл.
1. Б. Момышұлы нақыл
сөздеріндегі халықтық тәлім -
тәрбие.

«Мен де адаммын жаралған сүйек, еттен,»
Менде де жан бар, менде де ар бар жан тебіренткен,
Халқымның қарапайым бір ұлымын,
Жанымды арым үшін құрбан еткен» , - деген жолдар
арқылы
Бауыржан Момышұлы өзінің адами, азаматтық болмысын
бір ауыз өлең жолымен танытқан. Қаһарман жазушының
болмысын сөз еткенде, ең алдымен, айқын танылары,
батырлық қасиеті екені белгілі. Батырлығы – Отанын
сүйген, елі үшін жаны күйген, ұлт тағдыры үшін қандай
қиындыққа болса да қарсы тұрар қаһармандық болатын.
Ал Бауыржан Момышұлының аты аталғанда, екі бірдей
бейне көз алдымызға келеді. Бірі – батырдың, екіншісі
жазушының бейнесі. Бойынан осы қасиеттің бірі табылып,
бірі табылмағанның өзінде халқының асқан
ардақтыларының бірі болары анық. Бауыржанның
тұғырлы тұлғасында батырлық пен жасампаздық сипат бір
- бірімен ғажап бірлік тауып, тұтастыққа айналған.
«Адам қайраты», «Қанмен жазылған кітап», «Москва
үшін шайқас», «Ұшқан ұя» шығармаларымен қатар,
естелік кітаптарға қосымша газет - журналдарда
жарияланған мақалалардан нақыл сөздерді жинақтаған
болатынмын. Жұмысымның зерттеу бөлімі қазақ
халқының мақал - мәтелдеріне арналған.
Жоғарыда аталған шығармалар
бойынша жазушы қолданысынан
төмендегі тақырыптар бойынша
қазақ халқының мақал -
мәтелдерін көптеп кездестірдік.

Айталық, «Адам қайраты» кітабында «Түсі жақсыдан
түңілме», «Төртеу түгел болса төбедегі келеді»,
«Қоянды қамыс, ерді намыс өлтіреді», «Көз қорқақ,
қол батыр», «Білек бірді, білімді мыңды жығады» [5]
секілді халқымыздың даналығы жиі айтылады. Қай
мақалға талдау жасасақ та, мағынасы адалдық пен
ерлік, ұлттық рухқа саяды.
Енді назарларыңызға Б. Момышұлының әңгіме, повесть,
романдарынан жинақтаған қазақ халқы ауыз әдебиетінің
мақалдарын ұсынамын:
І. Ерлік пен жаужүректік туралы
1. Қоянды қамыс, ерді намыс өлтіреді.
2. Күш - әкесін танымайды.
4. Азаматқа өмірден де ар қымбат, өлімнен ұят күшті.
5. Кісі елінде сұлтан болғанша, өз еліңде ұлтан бол.
6. Жығылған үстіне жұдырық.
7. Көз қорқақ, қол батыр.

ІІ. Білім, ақыл және ізгілік, адамгершілік
туралы
1. Білек бірді, ақыл мыңды жығады.
2. Қалауын тапса қарда жанады.
3. Қаға білсең киіз қазық та жерге
кіреді.
4. Өлімнен ұят күшті
5. Жаным - арымның садағасы
ІІІ. Адам туралы
1. Сырлы аяқтың сыры кетсе де, сыны кетпейді.
2. Ағаш көркі - жапырақ, адам көркі - шүберек.
3. Баланы бастан.
4. Түсі жақсыдан түңілме.
5. Кісідегінің кілті - аспанда.
6. Қорыққанға қос көрінеді.
7. Түсі тәуірден түңілме.
8. Балалы үй ұрлығын жасыра алмайды.
9. Көп жасағаннан сұрама, көп көргеннен сұра.
10. Аяз би әліңді, құмырсқа жолыңды біл
11. Сабырлы жетер мұратқа, сабырсыз қалар ұятқа.
12. Ұяда нені көрсе, ұшқанда соны іледі.
13. Ұлың өссе ұлы жақсымен, қызың өссе қызы
жақсымен ауылдас болғын.
14. Бір құмалақ, бір қарын майды шірітеді.
15. Он үште отау иесі.
16. Жетіге келгенше, бала жерден таяқ жейді.
IV. Ел, Отан туралы
Ел қадірін білмеген ер қадірін білмейді.
V. Еңбек және бірлік туралы
1. Еңбек түбі рақат.
2. Төртеу түгел болса төбедегіні алады.
VI. Ақиқат пен шындық туралы
1. Өтіріктің балын жұтып тірі жүргенше,
Шындықтың уын ішіп өлген артық.
2. Шын айтпай, сын айтпа.
3. Өтірік – зиян, кесір.
4. Өтірік – барып тұрған зиянды у.
5. Шындық ақиқатты түсіндіруші.
6. Біздің нақты болмысымыз – шындық.
VII. Тіл және сөз құдіреті туралы
1. Сөз жүйесін, мал иесін табады.
2. Жылататын да, жұбататын да сөз.
4. Жаман айтпай - жақсы жоқ.
5. Сөз тапқанға қолқа жоқ.
6. Жақсы сөз - жарым ырыс.
8. Сөз сүйектен, таяқ еттен өтеді.
.

Назарларыңызғ
а рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Қадірін білмеппіз ғой тірі кезде, Деп жылар сорлы қазақ мен өлгенде

Ұшқан ұя әдебиеттік оқу

ЖОЛ КОНЦЕПТІСІ

Бауыржан Момышұлы. Қарлығаштың құйрығы неге айыр

Алғы сөз

Тәрбие оның мәні және қоғамдағы атқаратын рөлі

Адамгершілікадамдықтың белгісі

Бауыржан Момышұлы

Бауыржан Момышұлы немересі Ержанмен бірге 1974 жыл

Бердібек жазушылары

Пәндер