Міржақып Дулатовтың азаматтық жырлары: тақырыптық-идеялық талдау және Оян, қазақ жинағындағы отаршылдыққа қарсы поэзия

«Мен біткен ойпаң жерге аласа ағаш,

Емеспін жемісі көп тамша ағаш.

Қалғанша жарты жаңқам мен сенікі-

Пайдалан шаруаңа жараса алаш!»

М. Дулатов

Сабақтың тақырыбы:

М. Дулатовтың азаматтық

жырлары

Сабақ жоспары:

М. Дулатовтың азаматтық жырларының тақырыптық-идеялық сипаты;

«Оян, қазақ» жинағындағы отарлық езгіге қарсы

өлеңдерінің мазмұндық ерекшелігі;

3. М. Дулатов және А. Байтұрсынов шығармаларындағы үндестік;

Жоспарға қосымша сұрақтар:

Ақын өлеңдерінің идеясы қазірде өзекті ме?

М. Дулатов поэзиясының ерекшелігі неде?

«Елім-ай» өлеңі бұрынғы «Елім-ай» өлеңінің сарыны ма?

. М. Дулатов өз пікірінде: «А. Байтұрсынұлының «Қырық мысал» еңбегін оқи отырып, мен қатты ұялдым» деп неге айтқан?

«Артықтан

тағылым ал,

кемге үйрет»

М. Дулатов

1885 жыл

Торғай уезінің Сарықопа деген жерінде М. Дулатов дүниеге келген.

1887 жыл

Міржақып 2 жасында анасынан айырылды

1889 жыл

Әкесінен айырылады

1897-1902 ж. ж

Торғайдағы 2 сыныптық орыс-қазақ училищесіне түсіп, ауыл мұғалімі деген атақ алып шығады.

1902-1909 ж. ж

Мұғалім болып бала оқытады.

1906 ж

«Серке» газетінде «Оян, қазақты» бастырып шығарды.

1909 ж

«Оян, қазақ» жинағы басылып шықты.

1910 ж

Алғашқы роман «Бақытсыз Жамал» романын жазды.

1911 ж

«Оян, қазақ» кітабын жазғаны үшін жазықсыздан Семейде абақтыда отырады.

1913 ж

А. Байтұрсыновпен бірге «Қазақ» газетін шығарады, «Азамат» жинағы жарық көрді

1924 ж

Орынборда өткен қазақ білімпаздарының тұңғыш жиналысында халық-ағарту мәселелеріне байланысты баяндама жасады

1926-1928 ж. ж

«Еңбекші қазақ», «Ауыл тілі» газеттерінде әдеби хатшы болып қызмет істейді

1928 ж аяғында

«Кеңес құрылысқа қарсы жасырын әрекет етті» деген жала жабылып тұтқынға алынады.

1935 ж

М. Дулатов лагерьде қайтыс болады.

Суреттер сыр шертеді . . .

Шешенің балаларын сүюі

//Кім сендерді//, балалар, //сүйетұғын, -11 а

Қуанышыңа қуанып, // қайғыңа //күйетұғын? -15 а

Түн ұйқысын// төрт бөліп, // кірпік қақпай, -11 б

Шешең байғұс //дамылсыз //жүретұғын. -10 а

Кім сендерді// балалар //тербететін, -11 а

Еркелетіп, //ойнатып, //сергітетін? -11а

Жалқау болсаң, //балалар, //жаман болсаң, -11б

Қамқор анаң //көз жасын //көлдететін. -11 а

Кім сендерді //сағынар //шетке кетсең, -11 а

Ғылым іздеп, //тез қайтпай //көпке кетсең? -11 а

Бетін жуған// жасымен //сорлы анаңа -12 б

Хат жазып тұр, //төбесі// көкке жетсін. -11 а

Кім сағынар/// сендерді// келгеніңше, -11 а

Құлындарын //көзімен //көргенінше? -11 а

Сендер қайтып// келсеңдер// адам болып, -11 б

Һеш арманым //болмас еді// өлгенімше . . . -12 а

Тақырыбы: Ана махаббаты.

Идеясы: Ананың бауыр еті баласына деген махаббаты, сүйіспеншілік сезімі жайында. Дүниеде ана махаббатынан артық ештеңенің жоқтығын айта келіп, ананы құрметтеуге, сыйлауға шақырады.

Жанры: Махаббат лирикасы (ана махаббаты)

Поэтикалық тілі:

Эпитет: қамқор ана, сорлы ана.

Жай сұрау түрі кездеседі.

Өлең құрылысы: 4 шумақты, әр шумағы 4 тармақты, 3 бунақты, 11-12 буынды, қара өлең ұйқасына құрылған.