Мұнайдың химиялық және технологиялық жіктелуі

Орындаған: Уразгалиева А. А.

Қабылдаған: Шалабаева Ж. Б.

Мұнай газ кен орындарының қалыптасуы, оларды іздестіру мен барлау, мұнайдың химиялық құрамы мен өндеу жолдары және сол сияқты көптеген сұрақтарға мұнайлардың жіктелуі жауап беруге тиісті. Дегенмен мұнайлардың бірыңғай жіктелуін құрастыру қиын мәселе болып табылады. Химиялық қүрамы едәуір күрделілігіне байланысты, бір кен орнының әр түрлі ұңғымалары мұнайлар өзгеше болады, белгілі физико-химиялық және т. б. сипаттамалары бойынша таңдау, олардың жіктелуі қиындатылады.

1987 жылы Хьюстон қаласында XII дүниежүзілік мұнай конгресінде мұнайлардың тыгыздыгы бойынша жалпы жіктелуі схемасы қабылданған:

жеңіл мұнайлар - 870, 3 кг/м3; *

орта - 870, 3 - 920, 0 кг/м3;

ауыр - 920, 0 - 1000 кг/м3; *

өте ауыр - 1000 кг/м3 жоғары, тұтқырлығы 1 мПа/с кем емес;

Химиялық жіктелуі

Химиялық классификация мұнай

құрамында бір немесе бірсыпыра

көмірсутектер кластары басым

болуына негізделген. Бұл

классификация бойынша

мұнайдың алты түрін ажыратады:

парафинді,

парафин-нафтенді,

нафтенді,

парафин-нафтен-ароматты,

нафтен-ароматты,

ароматты.

Көмірсутектің негізгі класының үлесі 50%-тең және қосымша компоненттің үлесі 25%-тен кем болмау керек. Парафинді мұнайларда барлық фракцияларда алкандардың мөлшері бірталай: бензин фракциясында 50% -тен кем емес, ал майлы - 20% жэне одан да көп болуы мүмкін. Асфальтендер мен шайырлар өте аз.

Мұндай мұнайларға Қазақстанда Өзен және Жетібай кен орындардың мұнайлары жатады.

Парафен-нафтенді мұнай

Бұл мұнайда олардың фракцияларының негізінде алкандар мен нафтендер болады, арендер мен шайырлы- асфальтенді заттардың үлесі аз (Батыс Сибирь мұнайлары) .

Нафтенді мұнай

Бұл мұнайларда барлық фракцияларда циклоалкандар (60% жэне одан да жоғары) негізгі компонентке жатады. Олардың қүрамында қатты парафиндердің, шайрлардың жэне асфалтендердің үлесі өте аз. Қазақстанда нафтенді мұнайларға Эмба (Доссор жэне Макат) мұнайлары жатады.

Нафтен - ароматты мұнай

Бұл мұнайлардың негізінде ауыр фракцияларда концентрленетін циклоалкандар мен арендер жатады. Бұл мұнайларда шайырлар мен асфальтендердің мөлшері 15-20%-ке дейін жетеді.

Ароматты мұнай

Бұл мұнай барлық фракциялардың құрамында арендердің үлесі басым және тығыздығы жоғары мұнайлар.

Мұнай құрамында күкірт еріген элементарлы күкірт, күкіртті сутек, меркаптандар, сульфидтер, дисульфидтер мен тиофеннің туындылары түрінде болады. Олар улағыш, жарамсыз иісті, шайыр шөгіндеуіне себепші болып сумен қосылғанда металдарды коррозияға ұшыратады және зиянды қоспалар болып саналады. Сондықтан олардың тауарлы мұнай ішінде болуы тиімсіз. Қүрамында күкірттің массалық үлесі бойынша мұнайларды төрт класқа бөледі