Жұп сүйектердің қаңқаның оң немесе сол жағына тиесілі екендігін анықтау

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Такырыбы: Жұп сүйектердің қаңқаның оң немесе сол жағына тиесілі екендігін анықтау.
Жоспар:
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
• Бас сүйектері
• Бұғана
• Жауырын
• Қабырға
• Тоқпан жілік
• Білек сүйектері
• Қолбасы сүйектері
• Жамбас белдеуі
• Ортан жілік
• Сирақ сүйектер
• Аяқбасы сүйектері

III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Бірімен-бірі дәнекер ұлпалар (шеміршек пен сүйек) арқылы байланысқан
сүйектерден қаңқа түзіледі. Қаңқа ағзаның тірегі, ал бұлшықеттер қимыл-
қозғалысты қамтамасыз етеді. Тірек-қимыл мүшелер жүйесі адамның тік жүру
қалпын (пішінін) сақтайды (омыртқа жотасы мен жамбас белдеулері). Қаңқа
мидан бастап, барлық ішкі мүшелерге корғаныш қызметін атқарады. Мысалы,
ми бірімен-бірі берік байланысқан ми сауытын құрайтын сүйектердің ішінде
жатады. Жүрек пен өкпені кеуде қуысы сүйектері қорғаса, құрсақ қуысындағы
мүшелерді - жамбас белдеулері сүйектері корғайды. Қаңқаға бұлшықеттер
бекінеді. Ағзаның қоршаған орта жағдайларына бейімделуінің бір белгісі -
қимыл (қозғалу). Денені қозғалысқа келтіретін сүйектер мен бұлшықеттер. Кез
келген қозғалыста (жүгіру, секіру) ағзаның барлық мүшелері сүйекті таяныш
(тірек) етеді. Сүйек кемігінде қан жасушалары түзіледі. Сүйектің құрамында
минералды тұздар мен микроэлементтер болатындықтан, минералды
алмасуға қатысады.
Самай

Төбе Бет
сүйегі сүйегі
Бас
сүйектері

Таңдай Көзжасы
сүйегі сүйегі
Самай сүйегі
Қабыршақтың сыртқы беті тегіс, самай шұқыршағын түзуге қатысады да ,
сондықтан facies temporalis деп аталады. Одан бет сүйегімен қосылуға алға
қарай кететін бет өсіндісі processus zygomaticus шығады. Басталатын жерінде
бет өсіндісімен 2 түбірі бар: алдыңғы және артқы, олардың арасында
төмеңгі жақсүйекпен буындасу үшінқажет шұқыршақ fossa mandibularis
орналасады.
Төбе сүйегі
• Оның 4 жиегі көрші сүйектермен байланысуға қызмет
етеді, атап айтқанда:

Алдыңғы жиегі – маңдай
сүйегімен margo frontalis

Медиальді жиегі – басқа Медиальді жиегі – басқа
жағының аттас сүйегімен
жағының аттас сүйегімен margo sagittalis
margo sagittalis
Артқы жиегі – қарақұспен
margo ossipitalis
Таңдай сүйегі

2 пластинкадан тұратын
жұқа сүйек түрінде
болады

Горизонталь пластинка арт
жағынан processus palatinus maxillae-ні
толықтырып қатты таңдай түзеді.
Перпендикуляр пластинка
Төменгі бетінде үлкен таңдай тесігі
facies nasalis maxillae- ге
foramen palatinum majus бар, ол арқылы
жанасып жатады.
canalis palatinus major-дан
таңдай тамырлары
мен нервтері шығады.
Көзжасы сүйегі
Оның латеральды бетінде көзжас қырқасы орналасқан. Қырқадан алға қарай
көзжас жүлгесі sulcus lacrimalis өтеді, ол жоғарғы жақсүйектің маңдай
өсіндісіндегі жүлгемен бірге көзжас қапшығы шұқыршағын түзеді.
Бет сүйегі
Сүйектің орналасуына сәйкес онда 3 бет пен 2 өсіндіні бөліп көрсетуге
болады. Бүйір бет facies lateralis, төртұшты жұлдыз тәрізді және төмпешік
түрінде шамалы шығып тұрады.артқы, тегіс бет, самай шұқыршағына
қараған және facies temporalis деп аталады. Үшінші бет көз беті facies
orbitalis көз шарасы қабырғаларын түзуге қатысады.
Бұғана
Бұғана жіктелу бойынша аралас сүйектерге жатады және дене мен екі
медиальді және латеральді ұшқа бөлінеді. Қалыңдаған медиальді немесе
төстік ұшында, extremitas sternalis, төстікпен буындасуға арналған ершік
тәрізді буын беті болады.
Латеральды немесе акромиальді ұшында extremitas acromialis, жазық буын
беті жауырын акромионымен буындасатын жер орналасады. Оның төмеңгі
бетінде төмпешік tuberculum conoideum жатады.
Бұғананың денесі төстікке жақын медиальді бөлігі алға қарай дөңес, ал
латеральді бөлігі артқа қарай дөңес болатындай етіп йілген.
Жауырын
Жауырынның алдыңғы қабырғаларға қараған беті facies costalis деп аталатын
жалпақ батыңқы жер болып табылады, ол жерге m.subscapularis бекиді.
Артқы бетінде facies dorsalis жауырын қылтанағы spina scapula өтеді, ол
бүкіл артқы бетті тең емес екі шұқыршаққа бөледі: қылтанақүсті fossa
supraspinata және қылтанақ асты fossa infraspinata шұқыршақтарына бөледі.
Қабырғалар
Әр жақта 12 ден қабырға болады. Олардың барлығының артқы ұштары
көкірек омыртқаларының денелерімен қосылады. Жоғарғы 7 қабырға
алдыңғы ұштарымен тікелей төстікпен қосылады. Бұлар нағыз шын
қабырғалар. ХІ және ХІІ қабырғалардың алдыңғы ұштары бос жатады, бұлар
толқушы қабырғалар.
Артқы ұшында қырқамен бөлінген буын беті бар қалыңдау қабырға басы
болады, сол арқылы қабырға омыртқалардың денелерімен буындасады.
Тоқпан жілік
Үстіңгі айдаршықтар арасында білек сүйектерімен буындасу үшін қажет
буын беті (дистальді эпифиз) орын алады. Ол екі бөлікке бөлінеді: ортасында
ойығы бар көлденең орналасқан кішкене жал түріндегі блок trochlea
медиальді жатады; ол шынтақ сүйекпен буындасу үшін керек және оның
ойығымен incisura trochlearis қаусырылады.Блоктан жоғары бір-бірден
шұқыршақ жатады: алдыңғы төбе шұқыршағы fossa coronoidea артынан
шынтақ өсіндісі шұқыршағы fossa alecrani.
Білек сүйектері

Білек сүйек ұзын қуысты сүйектерге жатады. Олар екеу:
1. Кәрі жілік медиальді орналасады ulna
2. Кәрі жілік шыбығы латральді орналасады radius
Білезік
Білезіктің проксимальді немесе бірінші білекке жақын қатары егер бас
бармақтан бастап санасақ мына сүйектерден түзілген: ладья тәрізді os
scophoideum, жартылай os lunatum, үшқырлы os triquetrum және бұршақ
тәрізді os pisiforme.
Алақан
Бес алақан сүйектерінен түзіледі, олар типі жағынан бір нағыз эпифизі бар
қысқа қуыс сүйектерге жатады және бас бармақ жағынан бастап І, ІІ, ІІІ және
т.с.с деп реттеліп саналады.
Саусақ сүйектері
Кішкентай нағыз бір эпифизі бар, бунақ деп аталатын бірінен соң бірі
орналасқан қысқа қуыс сүйектер. Проксимальді бунақтың табанында
сәйкесті алақан сүйектің жұмыр басымен буындасуға арналған нағыз буын
шұқыршағы, ал ортаңғы және дистальді бунақтарда қырқашықпен бөлінген
екі-екіден жайпақ шұқыршақтар болады.
Әрбір саусақ 3 бунақтан тұрады: проксимальды , ортаңғы және дистальді.
Тек бас бармақта ғана екі проксимальді және дистальді бунақ болады.
Жамбас белдеуі
Жамбас сүйек жалпақ сүйектерге жатады да, қорғаныш, қозғалғыш қызметін
атқарады. Os coxa. 3 бөлімнен тұрады: мықын, шондонай, шат.
Ұршық ойығы acetabulum ( сірке суы ыдысы) жамбас сүйектің сыртқы
жағында орналасады және ортан жілік басымен буындасуға арналған.
Ортан жілік
Ортан жіліктің денесі алға қарай шамалы иілген және үшқырлы
дөңгелектерден пішінді: оның арт жағында 2 латеральды, labium laterale және
медиальды labium mediale еріннен тұратын сан бұлшықеттері бекитін із,
linea aspera орналасқан.
Сирақ сүйектері
Сирақ қаңқасы жуандығы бірдей емес 2 ұзын қуыс сүйектен – асықты жілік
пен оның шыбығынан тұрады.
Асықты жілік-медиальді
Ал асықты жілік шыбығы – латеральды жатады. Бұл екеуінен тек асықты
жілік қана тізе буыны арқылы ортан жілікпен буындасады.
Аяқбасы сүйектері
Тілерсек
Қол қоспасы сүйектері сияқты екі қатарға орналасқан жеті қысқа кеуек
сүйектен түзілген. Артқы немесе проксимальді қатар екі біршама ірілеу
сүйектен асық және оның астында жатқан өкше сүйектен құралады.
Алдыңғы немесе дистальды қатар медиальды және латеральды бөлімдерден
тұрады.
Медиальды бөлім ладья тәрізді және 3 сына тәрізді сүйектен түзілген.
Латеральды бөлімде тек 1 ғана куб тәрізді сүйек жатады
Табан
Табан қысқа моноэпифизарлы қуысты сүйектерге жататын және қолдағы
алақан сүйектеріне ұқсайтын 5 табан сүйектерінен тұрады. Оларды
аяқбасының медиальды жиегінен бастап санайды.
Башпай сүйектер
Аяқбасының башпай сүйектері бунақтар қолбасының осындай сүйектерінен
кішілеу шамаларымен өзгешеленеді. Тек екі бунағы бар І башпайды
қоспағанда аяқбасы башпайлары, қолбасы саусақтары сияқты 3 бунақтан
тұрады. Дистальды бунақтардың ұшында жуандаған жері tuberositas
phalangis distalis болады, бұл олардың басты ерекшелігі болып табылады.
Тобық сүйектер табан бунақ буындасулары ( І башпай аймағында тұрақты)
мен І-ші башпайдың буынаралық аймағында кездеседі.
Қорытынды
Кез - келген сүйектің түзілуі мезенхима текті жас дәнекер тканьді клеткалар
– остеобластар есебінен жүреді, оларды басты тірек ролін атқаратын
клеткааралық сүйек заты жасап шығарады.
Қаңқада мынадай топтарын ажыратады: тұлабой қаңқасы (омыртқалар,
қабырғалар, төстік), бас қаңқасы (бассүйек пен бет сүйектері), қол – аяқ
сүйектері- иық белдеуі (жауырын, бұғана) және жамбас белдеуі (жамбас
астауы) және қол сүйектері (тоқпан жілік, кәрі жілік және қол басы), аяқ
сүйектері (ортан жілік, сирақ сүйектері және аяқ басы). Ересек адамның
қаңқасына кіретін жекелеген сүйектердің саны 200-ден асады, олардың 36-40
дененің орта сызығы бойымен орналасқан және тақ, қалғандары – жұп
сүйектер.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Алшынбай Рақышев. Анатомия. Алматы білім баспасы 1994 ж. І кітап
2. Рақышев А.Р. Адам денесі. 3 томдық. Т.1. Сүйектер туралы ілім. — М.:
ГЭОТАР – Медиа, 2014.
3. Досаев Т.М. Адам анатомиясы. –Ақ-Нұр, 2013.
4. Әубәкеіров Ә.Б. Жаналиева М.К. «Адам анатомиясы» атлас. Астана: 2012
5. Г.Е. Островерхов, Ю.М. Бумаш, Д.Н. Лубоцкий. Оперативті хирургия және
топографиялық анатомия. Курск, 1998ж.

Ұқсас жұмыстар

Бет сүйегі

ТІРЕК - ҚИМЫЛ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ БӨЛІГІ

Тірек қимыл аппаратының балалардағы жастық ерекшеліктері

Дөңгелекауыздылардың нерв системасы

Адам қаңқасының бөлімдері

Сүйектердің құрамы, құрылысы

Сүйек ұлпасының құрамы

Сүйекті балықтардың жіктелуі

Анатомияны тірі адамда оқып білу әдістері: антропометрия. Дене бітімінің түрлері(типтері)

Ревматоидтық артриттің диагностикалық критерийлері

Пәндер