ҚҰРАМЫНДА КУМАРИНДЕР БАР ДӘРІЛІК ӨСІМДІКТЕР МЕН ШИКІЗАТТАР КУМАРИНДЕР МЕН ХРОМОНДАР

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Тақырыбы ҚҰРАМЫНДА КУМАРИНДЕР БАР ДӘРІЛІК
ӨСІМДІКТЕР МЕН ШИКІЗАТТАР КУМАРИНДЕР МЕН
ХРОМОНДАР

Орындаған: Куатбек М.М.
Тобы: ВМ-503
Жоспар
• І.Кіріспе
• ІІ.Негізгі бөлім
• А) Құрамында кумариндері және хромондары бар
дәрілік өсімдік шикізаттарының жалпы сипаттамасы.;
• Б) Кумариндер мен хромондардың медициналық-
биологиялық маңызы;
• ІІІ.Қорытынды
• ІV. Пайдаланған әдебиеттер
Кумариндер – табиғи күрделі ароматты
органикалық лактондар. Негізінде 5,6 – банзе – α –
пирон туындылары болып табылады. Олар n –
оксикумар қышқылынан түзіледі. Алғашқы рет
кумарин 1920 жылы (Dipterix odorata) бұршақтар
(Fabaceae) тұқымдасына жататын – кумариндер
американдық өсімдіктен бөліп алынған. Кумариннің
өзіне тән иісі болады. Өсімдіктің жергілікті атауы
кумаруна.
Қазіргіуақытта 500 ден астам жақсы зерттелінген
кумариндер белгілі. Жіктелуі. Бірінші рет табиғи
кумариндердің жіктелуі 1937 жылы Э. Шпет
ұсынған. Профессор Г.А. Кузнецова бойынша
табиғи кумариндер көміртегі ядросына байланысты
бірнеше топқа жіктеледі.
1. Жай кумариндер және оның туындылары.

а)Бұл топқа дигидрокумарин, мелилот.
Қышқылы және кумарин гликозиді – мелилотозид
жатады. Өсімдіктерде өте сирек ұшырашады.
б.Окси, метокси (алкилокси) және метилендиокси
кумариндер. Гидроксил не алкоксил топтары бензол
сақинасында болады
в). Гидроксил немесе
алкоксил топтары
пирон сақинасында
кездесетін кумариндер.

г). Бензол немесе
пирон
сақиналарында
алкил бар окси,
метон кумариндер.
2. Фурано кумариндер не кумарон – α –
пиронадар, оларда орынбасарлары бензол, фурар
не пиран сақиналарында кездеседі.
а) Псорален туындылары:
3. пиранокумариндер (хромено-α- пирон). Кумарин
ядросымен конденсацияланған екі, диметилпиран
сақинасы бар, орынбасарлары пиран, бензол, пирон
сақинасында орналасатын қосылыстар. Олар сызықты
немесе ангулярлы болуы мүмкін.
а) ксантилетил туындылары:
г) 21, 21 – диметил (51,61,5,6 - кумариндер)

4. 3,4 – бензокумариндер, бұларда бензол сақинасы 3,4
көміртек атомдарында кумарин мен
конденсацияланған
5. Куместандар – бензофуран ядросымен 3,4 көміртек
атомдарымен жалғасқан кумариндер
Таралуы. Кумариндер 200 түрлі
өсімдіктердің, 94 тұқымдастарынан астам,
микроорганизмдерде, қарапайым
саңырауқұлақтарда, балдырларда кездеседі.
Бірақ ең көп мөлшерде жоғары гүлді
өсімдіктерде, соның ішінде күрделі
кумариндер шатыршагүлділер, бұршақтар,
шайқурайлар, кей кезде астерлар
тұқымдастарында ұшырасады.
Өсімдіктерде кумариндер топтасы ұшырасады. Олар, көбінесе
өсімдіктердің жемістерінде, тамырларында, кейде қабықтарында,
тамыржемістерінде, аз мөлшерде және өте сирек жапырақтарда,
сабақтарда кездеседі.

Кумариндер көбінесе эфир майлы жолдарда, каналшаларда,
эпидермисте, түкті бездерде жиналады. Кумариндердің мөлшері
әр өсімдікте әртүрлі.

. Кепкен салмағымен есептегенде 2-5% мөлшерінде болады және ол жыл
мезгіліне, өсімдіктің өскен ортасына тығыз байланысты. Оңтүстікте өсетін
өсімдіктердің құрамында болатын α- пирон заттар, солтүстікте қарағанда
көп мөлшерде болады.
Сібір флоиодикарпус
phlojodicarpus sibiricus
(fisch. ex spreng) k. – pol.
Апиацена тұқымдасы apiaceae (um,tliferae)

Сипаттама.
Флоиодикарпус туысына жататын, көп жылдық шөптесін өсімдік. Тамыры ұзын
15-25 см-ге дейін жетеді. Сабақтары жай немесе тармақталған, биіктігі 15-70 см,
жалаңаш, қырлы.

Көптеген
Көптеген тамырға
тамырға таяу
таяу жердегі
жердегі жапырақтары
жапырақтары жалаңаш,
жалаңаш, жасыл
жасыл түсті.
түсті. Гүлдері
Гүлдері күрделі
күрделі
шатырша
шатырша тәрізді
тәрізді болып
болып шоғырланады,
шоғырланады, ақ
ақ түсті.
түсті. Жемісі
Жемісі жұмыртқа
жұмыртқа тәрізді,
тәрізді, жалаңаш.
жалаңаш.
Маусым – шілде айларында гүлдеп, шілде – тамыз айларында жемісі піседі.
Маусым – шілде айларында гүлдеп, шілде – тамыз айларында жемісі піседі.
Таралуы. Краснодар өлкесінде,
Иркут, Амур облыстарында
кездеседі. Қазақстанда (Алтай) түкті
флоиодикарпус – phlojodicarpus
vilosus Turez. ұшырасады.
Дайындалуы. Дәрі жасау үшін өсімдіктің
тамырларын күзде қазып, жинап алады.
Топырағынан тазартады, салқын сумен жуып,
кесінділерге бөліп, кептіргіштерде кептірді. Сыртқы
белгілер, тамырсабағы мен тамырының үстінгі беті
әжімді, ашық сұрғылт не қоңыр-сұрғылт, тамыры
саңғыш, сынығы қисық, түсі ақшыл-сары. Хош
иісті, дәмі ащылау.
Химиялық құрамы. Тамырының құрамында
кумарин қосылыстары: дигидросамидан, виснадин
бар.
Қолданылуы. Эндотермит. Рейно жүрек
ауруларын емдеу үшін тамырынандәрі
жасайды.
Дәрі-дәрмектер. Фловерин.
Сақталу мерзімі 5 жыл.

Егістік
ботташық pastinaca sativa. l.
Апиацеа тұқымдасы apiaceae (umbelliferae)
Сипаттама. Ботташық туысына жататын, екі
жылдық шөптесін, биіктігі 2 м-ге жететін,
тамыры жуан өсімдік. Сабағы тік қабырғалы
жоғарғы жағы жақсы жетілген, жапырағы ірі,
ұзын сағақты. Гүлдері сарғыш, шатыршаға
жиналған. Жемісі сары түсті, піскеннен кейін
жартылай жеміске бөлініп кетеді. Маусым-
шілдеде гүлдейді, ал жемісін құркүйек- тамыз
айларында береді.
Таралуы. Ресейдің еуропалық бөлігінде, Кавказда,
Батыс Сібірде кездеседі. Қазақстанда, Тобыл, Есіл,
Ақмола манында, Іле Алатауында ұшырасады.
Дайындалуы. Дәрі жасау үшін жемістерін (Fructus
Pastinacae Sativae) жинап алады. Жемістердің
шатырының түсі ашық-жасылдан, қоңырқай түске
енген кезінде жинайды. Пісіп кеткен жемісі тез
шашылып қалады, сондықтан екі рет кесіп жинау
керек. Бірінші рет аққошқыл-қоңырқай түске енген
жатырын кеседі де, 1,5-2 аптадан кейін қалған
жатырлары түгел қоңырқай тартқан кезде өсімдікті
түгел баулайды. Кептіріп болған соң әр түрлі
қоспалардан тазартады.
Сыртқы белгілер. Жемісі қос тұқымды екі
жартылай бөліктерге бөлініп кетеді, түсі ашық
қоңырқай, сабан түстер. Иісі татымды, аздап
күйдіргіш.
Химиялық құрамы. Құрамында эфир майы, оның
ішінде; гептилді, гексил, оксилбутилді эфирлер бар.
Жемістерінде флавоноидты гликозидтер (гиперин,
рутин, пастернозит), фурокумариндер (2,6%),
псорален, изопсорален, бергаптен, изопимценелин,
сфондин, императорин, ксантотоксин, ксантотоксол,
остхол кездеседі. Бұдан басқа, микро,-
макроэлементтер табылған.
Қолданылуы. Медицинада гемофилия (қан
ұйымдау), жүрек (стенокардия), өпке
ауруларын емдеу үшін өсімдіктің
шикізатынан дәрі жасайды. Бероксан
препаратын тері ауруларды емдеу (псориаз,
витилиго, аллопеция) үшін қолданады.
Дәрі-дәрмектер. Бероксан, пастинацин.
Сақталу мерзімі 2 жыл.
Қорытынды
• Өсімдіктерде кумариндер топтасы ұшырасады.Олар, көбінесе
өсімдіктердің жемістерінде, тамырларында, кейде қабықтарында,
тамыржемістерінде, аз мөлшерде және өте сирек жапырақтарда,
сабақтарда кездеседі. Кумариндер көбінесе эфир майлы жолдарда,
каналшаларда, эпидермисте, түкті бездерде жиналады. Кумариндердің
мөлшері әр өсімдікте әртүрлі. Кепкен салмағымен есептегенде 2-5%
мөлшерінде болады және ол жыл мезгіліне, өскен ортасына тығыз
байланысты. Оңтүстікте өсетін өсімдіктердің құрамында
болатын α- пирон заттар, солтүстікте қарағанда көп мөлшерде болады.
Пайдаланған әдебиеттер
• 1. Лекарственное сырье растительного и животного
происхождения. Фармакогнозия / Под. ред. Г.П. Яковлева. –
СПб.: СпецЛит, 2006. – 845 с.: ил.
• 2. Руководство к практическим занятиям по
фармакогнозии: Анализ фасованной продукции: учеб.
пособие / под ред. И.А. Самылиной. – М. ООО “Медицинское
информационное агентство”, 2008. – 288 с.: ил.
• Қосымша:
• 1. Правила сбора и сушки лекарственных растений
(сборник инструкций). М.: Медицина, 1985. – 328 с., ил.
• 2. Машковский М.Д. Лекарственные средства. – 15-е изд.,
перераб., испр. и доп. – М.: РИА “Новая волна”: 2008. – 1206
с.: ил.
• 3. Головкин Б.Н., Руденская Р.Н., Трофимова И.А., Шретер
А.И. Биологически активные вещества растительного
происхождения. – М.: Наука, 2001. – 240 с.

Ұқсас жұмыстар

Фенол қосылыстарының жалпы сипаттамасы.Жіктелуі.Құрамында фенилпропаноидтары мен лигнандары бар дәрілік өсімдіктер мен шикізаттар

Құрамында кумариндері және хромондары бар дәрілік өсімдік шикізаттарының жалпы сипаттамасы. Кумариндер мен хромондардың медициналық-биологиялық маңызы

Кумариндер негізіндегі препараттарды алудың технологиясы

Дәрілік өсімдіктердің морфологиялық белгілері

Құрамында витаминдері бар дәрілік шикізаттар

Құрамына кумарин кіретін препараттар

Өсімдіктердің ерекше қасиеттері

Шырыштар мен шырышты өсімдіктер және шикізат

Дәрілік түймедақ

Құрамында сапониндері бар дәрілік өсімдіктер

Пәндер