Зат және энергия алмасу туралы

Презентация қосу

Зат алмасу
• Зат алмасу (метаболизм) деп тірі ағзада өтетін барлық химиялық
реакциялардың жиынын айтамыз. Зат алмасу нәтижесінде ағзаға
қажет заттар түзіледі және энергия бөлінеді. Ағза мен сыртқы орта
арасында әрқашан зат және энергия алмасуы үздіксіз жүріп
отырады. Күрделі қоректік заттар ас қорыту мүшелерінде
қорытылып құрылысы жай заттарға айналған соң ащы ішектен
қанға және лимфаға өтеді. Қан және лимфа ағыны арқылы
ұлпаларға жеткізіледі. Әр мүшенің жасушалары өзіне тән және
өсіп-өнуіне қажетті қарапайым заттарды түзеді. Қоректік заттардың
ыдырауынан пайда болған энергияны жасушалар әр-түрлі
физиологиялық үрдістер үшін жұмсайды. Артық түскен заттарды
өзіне қор етіп жинайды (мысалы, гликоген, май). Ал жасушалардың
тіршілік етуі нәтижесінде түзілген керексіз заттар өкпе, тері ішек
арқылы сыртқа шығарылып отырады. Зат алмасу өзара тығыз
байланысқан екі қарама-қарсы құбылыстан тұрады: 1) Ассимиляция
немесе пластикалық алмасу 2) Диссимиляция немесе
энергетикалық алмасу Ассимиляция деп жай заттардан күрделі
қосылыстардың түзілу реакцияларының жиынтығын айтамыз. Бұл
реакциялар энергияны қажет етеді. Пластикалық алмасу
нәтижесінде жасушалардың құрамы жаңарады. Ал диссимиляцияда
күрделі заттар ыдырап энергия бөлінеді. Бөлінген энергия ағзаның
тіршілігін сақтап, ой және дене еңбектерін орындаға жұмсалады.
• Жасушадағы қандай да болса, бір заттың белгілі бір
тәртіппен ферменттік айналуға түсуін –
метаболизмдік жол, ал осы кезде пайда болатын
аралық өнім – метаболиттер деп аталады.
Метаболизмнің қарапайым молекулалардан күрделі
құрылымдық заттардың түзілу реакциясы –
анаболизм, ал бұған қарама-қарсы өтіп жататын
процесті катаболизм дейді.
Адам мен жануарлар
организміндегі метаболизм
процесін реттеуде жүйке
жүйесінің атқаратын (әсіресе,
үлкен ми сыңарлары
қыртысының) маңызы зор.
Организмнің дамуы, өсуі, т.б.
Метаболизм заңдылықтарына
бағынады. Адамда метаболизм
процесінің ауытқуы байқалса,
адам ауруға шалдығады.
Энергетикалық алмасудың үшінші кезеңі, оттектің
белсенді түрде қатысуымен жүреді. Бұл кезең аэробты
тыныс алу деп аталады. Үшінші кезеңнің айрықша белгісі
— мұнда органикалық заттар көмірқышқылы және суға
дейін толық тотығады. Бұл кезде АТФ түрінде көп
мөлшерде энергия бөлініп, қорға жинақталады. Мысалы,
глюкозаның бір молекуласының гликолиздік ыдырауы
нөтижесінде пайда болған пирожүзім қышқылының екі
молекуласы тотыққанда, 30 молекула АТФ синтезделеді.
Аэробты тыныс алу ерекше органда — митохондрияда
жүреді. Оны жасушаның "энергетикалық станциясы" деп
атайды. Митохондриядағы аэробты тыныс алу екі
процестен тұрады. Бірінші процесс — оттектің
қатысуынсыз жүреді және осы циклді ашқан ағылшын
ғалымының құрметіне Кребс циклі деп аталады. Бұл
процесте пирожүзім қышқылынан түзілген органикалық
қышқылдар бірқатар ферменттер әсерінен өзара бір-біріне
айнала отырып, өзара айналымды жүзеге асырады. Кребс
циклінде НАД және ФАД-тың
(флавинадениндинуклеотид) қатысуымен органикалық
қышқылдардың биологиялық тотығуы жүреді.
Назарларыңызға рахмет!!!
Орындаған: Марденова Гауһар
Тексерген: Джунусова Раушан

Ұқсас жұмыстар

Энергия алмасу кезеңдері

ЖАСУШАДАҒЫ ЗАТТАР МЕН ЭНЕРГИЯНЫҢ АЛМАСУЫ

Ақпарат туралы түснік

Ассимиляция немесе пластикалық алмасу

ТЕРМОДИНАМИКАЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР

Заттар және энергия алмасу

Зат пен энергия алмасуының физиологиясы

Зат алмасу процесінің соңғы, үшінші

Зат және энергия алмасу

Ағзадағы қуат алмасу

Пәндер